j
tamapratimasattvaujo balavIryaparAkramam .
hata.n devavrata.n shrutvA pA~nchAlyena shikhaNDinA .. 1..\\
dhR^itarAShTrastadA rAjA shokavyAkula chetanaH .
kimacheShTata viprarShe hate pitari vIryavAn .. 2..\\
tasya putro hi bhagavanbhIShmadroNamukhai rathaiH .
parAjitya maheShvAsAnpANDavAnrAjyamichchhati .. 3..\\
tasminhate tu bhagavanketau sarvadhanuShmatA .
yadacheShTata kauravyastanme brUhi dvijottama .. 4..\\
v
nihataM pitara.n shrutvA dhR^itarAShTro janAdhipaH .
lebhe na shAnti.n kauravyashchintAshokaparAyaNaH .. 5..\\
tasya chintayato duHkhamanishaM pArthivasya tat .
AjagAma vishuddhAtmA punargAvalgaNistadA .. 6..\\
shibirAtsa~njayaM prAptaM nishi gAnAhvayaM puram .
Ambikeyo mahArAja dhR^itarAShTro.anvapR^ichchhata .. 7..\\
shruvA bhIShmasya nidhanamaprahR^iShTamanA bhR^isham .
putrANA.n jayamAkA~NkShanvilalApAturo yathA .. 8..\\
dhr
sa.nsAdhya tu mahAtmAnaM bhIShmaM bhImaparAkramam .
kimakArShuH para.n tAta kuravaH kAlachoditAH .. 9..\\
tasminvinihate shUre durAdharShe mahaujasi .
kiM nu svitkuravo.akArShurnimagnAH shokasAgare .. 10..\\
tadudIrNaM mahatsainya.n trailokyasyApi sa~njaya .
bhayamutpAdayettIvraM pANDavAnAM mahAtmanAm .. 11..\\
devavrate tu nihate kurUNAmR^iShabhe tadA .
yadakArShurnR^ipatayastanmamAchakShva sa~njaya .. 12..\\
s
shR^iNu rAjannekamanA vachanaM bruvato mama .
yatte putrAstadAkArShurhate devavrate mR^idhe .. 13..\\
nihate tu tadA bhIShme rAjansatyaparAkrame .
tAvakAH pANDaveyAshcha prAdhyAyanta pR^ithakpR^ithak .. 14..\\
vismitAshcha prahR^iShTAshcha kShatradharmaM nishAmya te .
svadharmaM nindamAnAshcha praNipatya mahAtmane .. 15..\\
shayana.n kalpayAmAsurbhIShmAyAmita tejase .
sopadhAnaM naravyAghra sharaiH saMnataparvabhiH .. 16..\\
vidhAya rakShAM bhIShmAya samAbhAShya parasparam .
anumAnya cha gA~Ngeya.n kR^itvA chApi pradakShiNam .. 17..\\
krodhasa.nraktanayanAH samavekShya parasparam .
punaryuddhAya nirjagmuH kShatriyAH kAlachoditAH .. 18..\\
tatastUryaninAdaishcha bherINA.n cha mahAsvanaiH .
tAvakAnAmanIkAni pareShA.n chApi niryayuH .. 19..\\
vyAvR^itte.ahani rAjendra patite jAhnavIsute .
amarShavashamApannAH kAlopahatachetasaH .. 20..\\
anAdR^itya vachaH pathya.n gA~Ngeyasya mahAtmanaH .
niryayurbharatashreShThaH shastrANyAdAya sarvashaH .. 21..\\
mohAttava saputrasya vadhAchchhAntanavasya cha .
kauravyA mR^ityusAdbhUtAH sahitAH sarvajArabhiH .. 22..\\
ajAvaya ivAgopA vane shvApada sa~Nkule .
bhR^ishamudvignamanaso hInA devavratena te .. 23..\\
patite bharatashreShThe babhUva kuru vAhinI .
dyaurivApeta nakShatrA hIna.n khamiva vAyunA .. 24..\\
vipannasasyeva mahI vAkchaivAsa.nskR^itA yathA .
AsurIva yathA senA nigR^ihIte purA balau .. 25..\\
vidhaveva varArohA shuShkatoyeva nimnagA .
vR^ikairiva vane ruddhA pR^iShatI hatayUthapA .. 26..\\
svAdharSha hatasi.nheva mahatI girikandarA .
bhAratI bharatashreShTha patite jAhnavIsute .. 27..\\
viShvagvAtahatA rugNA naurivAsInmahArNave .
balibhiH pANDavairvIrairlabdhalakShairbhR^ishArditA .. 28..\\
sA tadAsIdbhR^isha.n senA vyAkulAshvarathadvipA .
viShaNNabhUyiShTha narA kR^ipaNA draShTumAbabhau .. 29..\\
tasyA.n trastA nR^ipatayaH sainikAshcha pR^ithagvidhAH .
pAtAla iva majjanto hInA deva vatena te .
karNa.n hi kuravo.asmArShuH sa hi devavratopamaH .. 30..\\
sarvashastrabhR^itA.n shreShThaM rochamAnamivAtithim .
bandhumApadgatasyeva tamevopAgamanmanaH .. 31..\\
chukrushuH karNa karNeti tatra bhArata pArthivAH .
rAdheya.n hitamasmAkaM sUtaputra.n tanutyajam .. 32..\\
sa hi nAyudhyata tadA dashAhAni mahAyashAH .
sAmAtyabandhuH karNo vai tamAhvayata mAchiram .. 33..\\
bhIShmeNa hi mahAbAhuH sarvakShatrasya pashyataH .
ratheShu gaNyamAneShu balavikrama shAliShu .
sa~NkhyAto.ardharathaH karNo dviguNaH sannararShabhaH .. 34..\\
rathAtiratha sa~NkhAyA.n yo.agraNIH shUra saMmataH .
pitR^ivittAmbudeveShAnapi yo yoddhumutsahet .. 35..\\
sa tu tenaiva kopena rAjangA~NgeyamuktavAn .
tvayi jIvati kauravya nAha.n yotsye katha.n chana .. 36..\\
tvayA tu pANDaveyeShu nihateShu mahAmR^idhe .
duryodhanamanuGYApya vana.n yAsyAmi kaurava .. 37..\\
pANDavairvA hate bhIShme tvayi svargamupeyuShi .
hantAsmyekarathenaiva kR^itsnAnyAnmanyase rathAn .. 38..\\
evamuktvA mahArAja dashAhAni mahAyashAH .
nAyudhyata tataH karNaH putrasya tava saMmate .. 39..\\
bhIShmaH samaravikrAntaH pANDaveyasya pArthiva .
jaghAna samare yodhAnasa~NkhyeyaparAkramaH .. 40..\\
tasmi.nstu nihate shUre satyasandhe mahaujasi .
tvatsutAH karNamasmArShustartukAmA iva plavam .. 41..\\
tAvakAstava putrAshcha sahitAH sarvarAjabhiH .
kA karNa iti chAkrandankAlo.ayamiti chAbruvan .. 42..\\
jAmadagnyAbhyanuGYAtamastre durvAra pauruSham .
agamanno manaHkarNaM bandhumAtyayikeShviva .. 43..\\
sa hi shakto raNe rAja.nstrAtumasmAnmahAbhayAt .
tridashAniva govindaH satata.n sumahAbhayAt .. 44..\\
v
tathA karNa.n yudhi vara.n kIrtayantaM punaH punaH .
AshIviShavaduchchhvasya dhR^itarAShTro.abravIdidam .. 45..\\
yattadvaikartana.n karNamagamadvo manastadA .
apyapashyata rAdheya.n sUtaputra.n tanutyajam .. 46..\\
api tanna mR^iShAkArShIdyudhi satyaparAkramaH .
sambhrAntAnA.n tadArtAnAM trastAnAM trANamichchhatAm .. 47..\\
api tatpUrayA.n chakre dhanurdhara varo yudhi .
yattadvinihate bhIShme kauravANAmapAvR^itam .. 48..\\
tatkhaNDaM pUrayAmAsa pareShAmAdadhadbhayam .
kR^itavAnmama putrANA.n jayAshA.n saphalAm api .. 49..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 2}
s
hataM bhIShmamAdhirathirviditvA
bhinnAM nAvamivAtyagAdhe kurUNAm .
sodaryavadvyasanAtsUtaputraH
santArayiShya.nstava putrasya senAm .. 1..\\
shrutvA tu karNaH puruShendramachyutaM
nipAtita.n shAntanavaM mahAratham .
athopAyAttUrNamamitrakarshano
dhanurdharANAM pravarastadA vR^iShaH .. 2..\\
hate tu bhIShme rathasattame parair
nimajjatIM nAvamivArNave kurUn .
piteva putrA.nstvarito.abhyayAttataH
santArayiShya.nstava putrasya senAm .. 3..\\
karna
yasmindhR^itirbuddhiparAkramaujo
damaH satya.n vIra gaNAsh cha sarve .
astrANi divyAnyatha saMnatirhrIr
priyA cha vAganapAyIni bhIShme .. 4..\\
brahma dviShaghne satata.n kR^itaGYe
sanAtana.n chandramasIva lakShma .
sa chetprashAntaH paravIra hantA
manye hatAneva hi sarvayodhAn .. 5..\\
neha dhruva.n kiM chana jAtu vidyate
asmi.Nlloke karmaNo.anitya yogAt .
sUryodaye ko hi vimuktasaMshayo
bhAva.n kurvItAdya mahAvrate hate .. 6..\\
vasu prabhAve vasu vIryasambhave
gate vasUneva vasundharAdhipe .
vasUni putrAMshcha vasundharA.n tathA
kurUMshcha shochadhvamimA.n cha vAhinIm .. 7..\\
s
mahAprabhAve varade nipAtite
lokashreShThe shAntanave mahaujasi .
parAjiteShu bharateShu durmanAH
karNo bhR^ishaM nyashvasadashruvartayan .. 8..\\
ida.n tu rAdheya vacho nishamya te
sutAshcha rAja.nstava sainikAsh cha ha .
paraspara.n chukrushurArtijaM bhR^ishaM
tadAshru netrairmumuchurhi shabdavat .. 9..\\
pravartamAne tu punarmahAhave
vigAhyamAnAsu chamUShu pArthivaiH .
athAbravIddharSha kara.n vachastadA
ratharShabhAnsarvamahAratharShabhaH .. 10..\\
k
jagatyanitye satataM pradhAvati
prachintayannasthiramadya lakShaye .
bhavatsu tiShThatsviha pAtito raNe
giriprakAshaH kurupu~NgavaH katham .. 11..\\
nipAtite shAntanave mahArathe
divAkare bhUtalamAsthite yathA .
na pArthivAH soDhumala.n dhana~njayaM
giripravoDhAramivAnila.n drumAH .. 12..\\
hatapradhAna.n tvidamArtarUpaM
parairhatotsAhamanAthamadya vai .
mayA kurUNAM paripAlyamAhave
bala.n yathA tena mahAtmanA tathA .. 13..\\
samAhita.n chAtmani bhAramIdR^ishaM
jagattathAnityamida.n cha lakShaye .
nipAtita.n chAhavashauNDamAhave
kathaM nu kuryAmahamAhave bhayam .. 14..\\
aha.n tu tAnkuru vR^iShabhAnajihmagaiH
praverayanyama sadana.n raNe charan .
yashaH para.n jagati vibhAvya vartitA
parairhato yudhi shayitAtha vA punaH .. 15..\\
yudhiShThiro dhR^itimatidharmatattvavAn
vR^ikodaro gajashatatulyavikramaH .
tathArjunastridashavarAtmajo yato
na tadbala.n sujayamathAmarairapi .. 16..\\
yamau raNe yatra yamopamau bale
sa sAtyakiryatra cha devakI sutaH .
na tadbala.n kApuruSho.abhyupeyivAn
nivartate mR^ityumukhAdivAsakR^it .. 17..\\
tapo.abhyudIrNa.n tapasaiva gamyate
balaM balenApi tathA manasvibhiH .
manashcha me shatrunivAraNe dhruvaM
svarakShaNe chAchalavadvyavasthitam .. 18..\\
eva.n chaiShAM budhyamAnaH prabhAvaM
gatvaivAha.n tA~njayAmyadya sUta .
mitradroho marShaNIyo na me.ayaM
bhagne sainye yaH sahAyaH sa mitram .. 19..\\
kartAsmyetatsatpuruShArya karma
tyaktvA prANAnanuyAsyAmi bhIShmam .
sarvAnsa~Nkhye shatrusa~NghAnhaniShye
hatastairvA vIraloka.n gamiShye .. 20..\\
samprAkruShTe ruditastrI kumAre
parAbhUte pauruShe dhArtarAShTre .
mayA kR^ityamiti jAnAmi sUta
tasmAchchhatrUndhArtarAShTrasya jeShye .. 21..\\
kurUnrakShanpANDuputrA~njighA.nsa.ns
tyaktvA prANAngora rUpe raNe.asmin .
sarvAnsa~Nkhye shatrusa~NghAnnihatya
dAsyAmyaha.n dhArtarAShTrAya rAjyam .. 22..\\
nibadhyatAM me kavacha.n vichitraM
haima.n shubhraM maNiratnAvabhAsi .
shirastrANa.n chArkasamAnabhAsaM
dhanuH sharAMshchApi viShAhi kalpAn .. 23..\\
upAsangAnShoDasha yojayantu
dhanUMShi divyAni tathAharantu .
asIMshcha shaktIshcha gadAshcha gurvIH
sha~Nkha.n cha jAmbUnadachitrabhAsam .. 24..\\
etA.n raukmIM nAgakakShyA.n cha jaitrIM
jaitra.n cha me dhvajamindIvarAbham .
shlakShNairvastrairvipramR^ijyAnayasva
chitrAM mAlA.n chAtra baddhvA sa jAlAm .. 25..\\
ashvAnagryAnpANDurAbhraprakAshAn
puShTAnsnAtAnmantrapUtAbhiradbhiH .
taptairbhANDaiH kA~nchanairabhyupetA~n
shIghrA~nshIghra.n sUtaputrAnayasva .. 26..\\
ratha.n chAgrya.n hemajAlAvanaddhaM
ratraishchitra.n chandrasUryaprakAshaiH .
dravyairyukta.n samprahAropapannair
vAhairyukta.n tUrNamAvartayasva .. 27..\\
chitrANi chApAni cha vegavanti
jyAshchottamAH sa.nhananopapannAH .
tUrNAMshcha pUrNAnmahataH sharANAm
Asajya gAtrAvaraNAni chaiva .. 28..\\
prAyAtrika.n chAnayatAshu sarvaM
kanyAH pUrNa.n vIra kA.nsya.n cha haimam .
AnIya mAlAmavabadhya chA~Nke
pravAdayantvAshu jayAya bherIH .. 29..\\
prayAhi sUtAshu yataH kirITI
vR^ikodaro dharmasuto yamau cha .
tAnvA haniShyAmi sametya sa~Nkhye
bhIShmAya vaiShyAmi hato dviShadbhiH .. 30..\\
yasminrAjA satyadhR^itiryudhiShThiraH
samAsthito bhImasenArjunau cha .
vAsudevaH sAtyakiH sR^i~njayAsh cha
manye bala.n tadajayyaM mahIpaiH .. 31..\\
ta.n chenmR^ityuH sarvaharo.abhirakShet
sadA pramattaH samare kirITinam .
tathApi hantAsmi sametya sa~Nkhye
yAsyAmi vA bhIShma pathA yamAya .. 32..\\
na tvevAhaM na gamiShyAmi teShAM
madhye shUrANA.n tattathAhaM bravImi .
mitra druho durbalabhaktayo ye
pApAtmAno na mamaite sahAyAH .. 33..\\
s
sa siddhimanta.n rathamuttama.n dR^iDhaM
sa kUbara.n hemapariShkR^itaM shubham .
patAkina.n vAtajavairhayottamair
yukta.n samAsthAya yayau jayAya .. 34..\\
sampUjyamAnaH kurubhirmahAtmA
ratharShabhaH pANDuravAjiyAtA .
yayau tadAyodhanamugradhanvA
yatrAvasAnaM bharatarShabhasya .. 35..\\
varUthinA mahatA sa dhvajena
suvarNamuktA maNivajra shAlinA .
sadashvayuktena rathena karNo
meghasvanenArka ivAmitaujAH .. 36..\\
hutAshanAbhaH sa hutAshanaprabhe
shubhaH shubhe vai svarathe dhanurdharaH .
sthito rarAjAdhirathirmahArathaH
svaya.n vimAne surarADiva sthitaH .. 37..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 3}
s
sharatalpe mahAtmAna.n shayAnamamitaujasam .
mahAvAtasamUhena samudramiva shoShitam .. 1..\\
divyairastrairmaheShvAsaM pAtita.n savyasAchinA .
jayAshA.n tava putrANA.n sambhagnAM sharma varma cha .. 2..\\
apArANAmiva dvIpamagAdhe gAdhamichchhatAm .
srotasA yAmuneneva sharaugheNa pariplutam .. 3..\\
mahAntamiva mainAkamasahyaM bhuvi pAtitam .
nabhashchyutamivAdityaM patita.n dharaNItale .. 4..\\
shatakratorivAchintyaM purA vR^itreNa nirjayam .
mohana.n sarvasainyasya yudhi bhIShmasya pAtanam .. 5..\\
kakuda.n sarvasainyAnAM lakShma sarvadhanuShmatAm .
dhana~njaya sharavyAptaM pitara.n te mahAvratam .. 6..\\
ta.n vIrashayane vIraM shayAnaM puruSharShabham .
bhIShmamAdhirathirdR^iShTvA bharatAnAm amadhyamam .. 7..\\
avatIrya rathAdarto bAShpavyAkulitAkSharam .
abhivAdyA~njaliM baddhvA vandamAno.abhyabhAShata .. 8..\\
karNo.ahamasmi bhadra.n te adya mA vada bhArata .
puNyayA kShemayA vAchA chakShuShA chAvalokaya .. 9..\\
na nUna.n sukR^itasyeha phala.n kashchitsamashnute .
yatra dharmaparo vR^iddhaH shete bhuvi bhavAniha .. 10..\\
koshasa~njanane mantre vyUha praharaNeShu cha .
nAthamanyaM na pashyAmi kurUNA.n kurusattama .. 11..\\
buddhyA vishuddhayA yukto yaH kurU.nstArayedbhayAt .
yodhA.nstvamaplave hitvA pitR^iloka.n gamiShyasi .. 12..\\
adya prabhR^iti sa~NkruddhA vyAghrA iva mR^igakShayam .
pANDavA bharatashreShTha kariShyanti kuru kShayam .. 13..\\
adya gANDIvaghoShasya vIryaGYAH savyasAchinaH .
kuravaH santrasiShyanti vajrapANerivAsurAH .. 14..\\
adya gANDIvamuktAnAmashanInAmiva svanaH .
trAsayiShyati sa~NgrAme kurUnanyAMshcha pArthivAn .. 15..\\
samiddho.agniryathA vIra mahAjvAlo drumAndahet .
dhArtarAShTrAnpradhakShyanti tathA bANAH kirITinaH .. 16..\\
yena yena prasarato vAyvagnI sahitau vane .
tena tena pradahato bhagavantau yadichchhataH .. 17..\\
yAdR^isho.agniH samiddho hi tAdR^ikpArtho na saMshayaH .
yathA vAyurnaravyAghra tathA kR^iShNo na saMshayaH .. 18..\\
nadataH pA~nchajanyasya rasato gANDivasya cha .
shrutvA sarvANi sainyAni trAsa.n yAsyanti bhArata .. 19..\\
kapidhvajasya chotpAte rathasyAmitra karshinaH .
shabda.n soDhuM na shakShyanti tvAmR^ite vIrapArthivAH .. 20..\\
ko hyarjuna.n raNe yoddhu.n tvadanyaH pArthivo.arhati .
yasya divyAni karmANi pravadanti manIShiNaH .. 21..\\
amAnuShashcha sa~NgrAmastryambakena cha dhImataH .
tasmAchchaiva varaH prApto duShprApashchAkR^itAtmabhiH .. 22..\\
tamadyAhaM pANDava.n yuddhashauNDam
amR^iShyamANo bhavatAnushiShTaH .
AshIviSha.n dR^iShTihara.n sughoram
iyAM puraskR^itya vadha.n jaya.n vA .. 23..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 4}
s
tasya lAlapyataH shrutvA vR^iddhaH kurupitAmahaH .
deshakAlochita.n vAkyamabravItprItimAnasaH .. 1..\\
samudra iva sundhUnA.n jyotiShAmiva bhAskaraH .
satyasya cha yathA santo bIjAnAmiva chorvarA .. 2..\\
parjanya iva bhUtAnAM pratiShThA suhR^idAM bhava .
bAndhavAstvAnujIvantu sahasrAkShamivAmarAH .. 3..\\
svabAhubalavIryeNa dhArtarAShTra priyaiShiNA .
karNa rAjapura.n gatvA kAmpojA nihatAstvayA .. 4..\\
girivraja gatAshchApi nagnajitpramukhA nR^ipAH .
ambaShThAshcha videhAshcha gAndhArAshcha jitAstvayA .. 5..\\
himavaddurga nilayAH kirAtA raNakarkashAH .
duryodhanasya vashagAH kR^itAH karNa tvayA purA .. 6..\\
tatra tatra cha sa~NgrAme duryodhanahitaiShiNA .
bahavashcha jitA vIrAstvayA karma mahaujasA .. 7..\\
yathA duryodhanastAta sa GYAtikulabAndhavaH .
tathA tvamapi sarveShA.n kauravANAM gatirbhava .. 8..\\
shivenAbhivadAmi tvA.n gachchha yudhyasva shatrubhiH .
anushAdhi kurUnsa~Nkhye dhatsva duryodnane jayam .. 9..\\
bhavAnpautra samo.asmAka.n yathA duryodhanastathA .
tavApi dharmataH sarve yathA tasya vaya.n tathA .. 10..\\
yaunAtsambandhakAlloke vishiShTa.n sa~NgataM satAm .
sadbhiH saha narashreShTha pravadanti manIShiNaH .. 11..\\
sa satyasa~Ngaro bhUtvA mamedamiti nishchitam .
kurUNAM pAlaya bala.n yathA duryodhanastathA .. 12..\\
iti shrutvA vachaH so.atha charaNAvabhivAdya cha .
yayau vaikartanaH karNastUrNamAyodhanaM prati .. 13..\\
so.abhivIkShya naraughANA.n sthAnamapratimaM mahat .
vyUDhapraharaNoraska.n sainya.n tatsamabR^i.nhayat .. 14..\\
karNa.n dR^iShTvA maheShvAsa.n yuddhAya samavasthitam .
kShveDitAsphoTita ravaiH si.nhanAda ravairapi .
dhanuH shabdaishcha vividhaiH kuravaH samapUjayan .. 15..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 5}
s
rathasthaM puruShavyAghra.n dR^iShTvA karNamavasthitam .
hR^iShTo duryodhano rAjannida.n vachanamabravIt .. 1..\\
sa nAthamidamatyarthaM bhavatA pAlitaM balam .
manye ki.n tu samartha.n yaddhitaM tatsampradhAryatAm .. 2..\\
k
brUhi tatpuruShavyAghra tva.n hi prAGYatamo nR^ipa .
yathA chArthapatiH kR^ityaM pashyate na tathetaraH .. 3..\\
te sma sarve tava vachaH shrotukAmA nareshvara .
nAnyAyya.n hi bhavAnvAkyaM brUyAditi matirmama .. 4..\\
dur
bhIShmaH senA praNetAsIdvayasA vikrameNa cha .
shrutena cha susampannaH sarvairyodhaguNaistathA .. 5..\\
tenAtiyashasA karNa ghnatA shatrugaNAnmama .
suyuddhena dashAhAni pAlitAH smo mahAtmanA .. 6..\\
tasminnasukara.n karmakR^itavatyAsthite divam .
kaM nu senA praNetAraM manyase tadanantaram .. 7..\\
na R^ite nAyaka.n senA muhUrtamapi tiShThati .
AhaveShvAhavashreShTha netR^ihIneva naurjale .. 8..\\
yathA hyakarNadhArA nau rathashchAsArathiryathA .
dravedyatheShTa.n tadvatsyAdR^ite senApatiM balam .. 9..\\
sa bhavAnvIkShya sarveShu mAmakeShu mahAtmasu .
pashya senApati.n yuktamanu shAntanavAdiha .. 10..\\
ya.n hi senA praNetAraM bhavAnvakShyati sa.nyuge .
ta.n vayaM sahitAH sarve prakariShyAma mAriSha .. 11..\\
k
sarva eva mahAtmAna ime puruShasattamAH .
senApatitvamarhanti nAtra kAryA vichAraNA .. 12..\\
kulasa.nhanana GYAnairbalavikrama buddhibhiH .
yuktAH kR^itaGYA hrImanta AhaveShvanivartinaH .. 13..\\
yugapanna tu te shakyAH kartu.n sarve puraHsarAH .
eka evAtra kartavya.n yasminvaishekikA guNAH .. 14..\\
anyonyasparthinA.n teShA.n yadyekaM satkariShyasi .
sheShA vimanaso vyaktaM na yotsyante hi bhArata .. 15..\\
aya.n tu sarvayodhAnAmAchAryaH sthaviro guruH .
yuktaH senApatiH kartu.n droNaH shastrabhR^itA.n varaH .. 16..\\
ko hi tiShThati durdharShe droNe brahmaviduttame .
senApatiH syAdanyo.asmAchchhukrA~Ngirasa darshanAt .. 17..\\
na cha sa hyasti te yodhaH sarvarAjasu bhArata .
yo droNa.n samare yAntaM nAnuyAsyati sa.nyuge .. 18..\\
eSha senA praNetR^INAmeSha shastrabhR^itAm api .
eSha buddhimatA.n chaiva shreShTho rAjangurush cha te .. 19..\\
eva.n duryodhanAchAryamAshu senApatiM kuru .
jigIShanto.asurAnsa~Nkhye kArttikeyamivAmarAH .. 20..\\
s
karNasya vachana.n shrutvA rAjA duryodhanastadA .
senA madhyagata.n droNamida.n vachanamabravIt .. 21..\\
varNashraiShThyAtkulotpattyA shrutena vayasA dhiyA .
vIryAddAkShyAdadhR^iShyatvAdarthaGYAnAnnayAjjayAt .. 22..\\
tapasA cha kR^itaGYatvAdvR^iddhaH sarvaguNairapi .
yukto bhavatsamo goptA rAGYAm anyo na vidyate .. 23..\\
sa bhavAnpAtu naH sarvAnvibudhAniva vAsavaH .
bhavannetrAH parA~njetumichchhAmo dvijasattama .. 24..\\
rudrANAmiva kApAlI vasUnAmiva pAvakaH .
kubera iva yakShANAM marutAmiva vAsavaH .. 25..\\
vaShiShTha iva viprANA.n tejasAmiva bhAskaraH .
pitR^INAmiva dharmo.atha AdityAnAmivAmburAT .. 26..\\
nakShatrANAmiva shashI dijitAnAmivoshanaH .
shreShThaH senA praNetR^INA.n sa naH senApatirbhava .. 27..\\
akShauhiNyo dashaikA cha vashagAH santu te.anagha .
tAbhiH shatrUnprativyUhya jahIndro dAnavAniva .. 28..\\
prayAtu no bhavAnagre devAnAmiva pAvakiH .
anuyAsyAmahe tvAjau saurabheyA ivarShabham .. 29..\\
ugradhanvA maheShvAso divya.n visphArayandhanuH .
agre bhavanta.n dR^iShTvA no nArjuhaH prasahiShyate .. 30..\\
dhruva.n yudhiShThiraM sa~Nkhye sAnubandhaM sa bAndhavam .
jeShyAmi puruShavyAghra bhavAnsenApatiryadi .. 31..\\
evamukte tato droNe jayetyUchurnarAdhipAH .
si.nhanAdena mahatA harShayantastavAtmajam .. 32..\\
sainikAshcha mudA yuktA vardhayanti dvijottamam .
duryodhanaM puraskR^itya prArthayanto mahadyashaH .. 33..\\
drn
veda.n ShaDa~NgaM vedAhamarthavidyA.n cha mAnavIm .
traiyyambakamatheShvastramastrANi vividhAni cha .. 34..\\
ye chApyuktA mayi guNA bhavadbhirjayakA~NkShibhiH .
chikIrShurtAnaha.n satyAnyodhayiShyAmi pANDavAn .. 35..\\
s
sa evamabhyanuGYAtashchakre senApati.n tataH .
droNa.n tava suto rAjanvidhidR^iShTtena karmaNA .. 36..\\
athAbhiShiShichurdroNa.n duryodhanamukhA nR^ipAH .
senApatye yathA skandaM purA shakra mukhAH surAH .. 37..\\
tato vAditraghoSheNa saha pu.nsAM mahAsvanaiH .
prAdurAsItkR^ite droNe harShaH senApatau tadA .. 38..\\
tataH puNyAhaghoSheNa svasti vAdasvanena cha .
sa.nstavairgItashabdaishcha sUtamAgadhabandinAm .. 39..\\
jayashabdairdvijAgryANA.n subhagAnartitairtathA .
satkR^itya vidhivaddroNa.n jitAnmanyanta pANDavAn .. 40..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 6}
s
senApatya.n tu samprApya bhAradvAjo mahArathaH .
yuyutsurvyUhya sainyAni prAyAttava sutaiH saha .. 1..\\
saindhavashcha kali~Ngashcha vikarNashcha tavAtmajaH .
dakShiNaM parshvamasthAya samatiShThanta daMshitAH .. 2..\\
prapakShaH shakunisteShAM pravarairhayasAdibhiH .
yayau gAndhArakaiH sArdha.n vimalaprAsayodhibhiH .. 3..\\
kR^ipashcha kR^itavarmA cha chitraseno viviMshatiH .
duHshAsana mukhA yattAH savyaM pArshvamapAlayan .. 4..\\
teShAM prapakShAH kAmbojAH sudakShiNa puraHsarAH .
yayurashvairmahAvegaiH shakAshcha yavanaiH saha .. 5..\\
madrAstrigartAH sAmbaShThAH pratIchyochIdyavAsinaH .
shibayaH shUrasenAshcha shUdrAshcha maladaiH saha .. 6..\\
sauvIrAH kitavAH prAchyA dAkShiNAtyAshcha sarvashaH .
tavAtmajaM puraskR^itya sUtaputrasya pR^iShThataH .. 7..\\
harShayansarvasainyAni baleShu balamAdadhat .
yayau vaikartanaH karNaH pramukhe sarvadhanvinAm .. 8..\\
tasya dIpto mahAkAyaH svAnyanIkAni harShayan .
hastikakShyA mahAketurbabhau sUryasamadyutiH .. 9..\\
na bhIShma vyasana.n kashchiddR^iShTvA karNamamanyata .
vishokAshchAbhavansarve rAjAnaH kurubhiH saha .. 10..\\
hR^iShTAshcha bahavo yodhAstatrAjalpanta sa~NgatAH .
na hi karNa.n raNe dR^iShTvA yudhi sthAsyanti pANDavAH .. 11..\\
karNo hi samare shakto jetu.n devAnsa vAsavAn .
kimu pANDusutAnyuddhe hInavIryaparAkramAn .. 12..\\
bhIShmeNa tu raNe pArthAH pAlitA bAhushAlinA .
tA.nstu karNaH sharaistIkShNairnAshayiShyatyasaMshayam .. 13..\\
evaM bruvantaste.anyonya.n hR^iShTarUpA vishAM pate .
rAdheyaM pUjayantashcha prasha.nsantashcha niryayuH .. 14..\\
asmAka.n shakaTavyUho droNena vihito.abhavat .
pareShA.n krau~ncha evAsIdvyUho rAjanmahAtmanAm .
prIyamANena vihito dharmarAjena bhArata .. 15..\\
vyUha pramukhatasteShA.n tasthatuH puruSharShabhau .
vAnaradhvajamuchchhritya viShvaksenadhana~njayau .. 16..\\
kakuda.n sarvasainyAnAM lakShma sarvadhanuShmatAm .
AdityapathagaH ketuH pArthasyAmita tejasaH .. 17..\\
dIpayAmAsa tatsainyaM pANDavasya mahAtmanaH .
yathA prajvalitaH sUryo yugAnte vai vasundharAm .. 18..\\
asyatAmarjunaH shreShTho gANDIva.n dhanuShA.n varam .
vAsudevashcha bhUtAnA.n chakrANAM cha sudarshanam .. 19..\\
chatvAryetAni tejA.nsi vaha~nshvetahayo rathaH .
pareShAmagratastasthau kAlachakramivodyatam .. 20..\\
evametau mahAtmAnau balasenAgragAvubhau .
tAvakAnAM mukha.n karNaH pareShAM cha dhana~njayaH .. 21..\\
tato jAtAbhisa.nrambhau parasparavadhaiShiNau .
avekShetA.n tadAnyonya.n samare karNa pANDavau .. 22..\\
tataH prayAte sahasA bhAdarvAje mahArathe .
antarnAdena ghoreNa vasudhAsamakampata .. 23..\\
tatastumulamAkAshamAvR^iNotsa divAkaram .
vAtoddhUta.n rajastIvra.n kausheyanikaropamam .. 24..\\
anabhre pravavarSha dyaurmA.nsAsthi rudhirANyuta .
gR^idhrAH shyenA baDAH ka~NkA vAyasAshcha sahasrashaH .
uparyupari senA.n te tadA paryapatannR^ipaH .. 25..\\
gomAyavashcha prAkroshanbhayadAndAruNAnravAn .
akArShurapasavya.n cha bahushaH pR^itanAM tava .
chikhAdiShanto mA.nsAni pipAsantashcha shoNitam .. 26..\\
apataddIpyamAnA cha sa nirghAtA sa kampanA .
ujlA jvalantI sa~NgrAme puchchhenAvR^itya sarvashaH .. 27..\\
pariveSho mahAMshchApi sa vidyutstanayitnumAn .
bhAskarasyAbhavadrAjanprayAte vAhinIpatau .. 28..\\
ete chAnye cha bahavaH prAdurAsansudAruNAH .
utpAtA yudhi vIrANA.n jIvitakShayakArakAH .. 29..\\
tataH pravavR^ite yuddhaM parasparavadhaiShiNAm .
kurupANDavasainyAnA.n shabdenAnAdayajjagat .. 30..\\
te tvanyonya.n susa.nrabdhAH pANDavAH kauravaiH saha .
pratyaghnannishitairbANairjaya gR^iddhAH prahAriNaH .. 31..\\
sa pANDavAnAM mahatIM maheShvAso mahAdyutiH .
vegenAbhyadravatsenA.n kira~nsharashataiH shitaiH .. 32..\\
droNamabhyudyata.n dR^iShTvA pANDavAH saha sR^i~njayaiH .
pratyagR^ihNa.nstadA rAja~nsharavarShaiH pR^ithakpR^ithak .. 33..\\
sa~NkShobhyamANA droNena bhidyamAnA mahAchamUH .
vyashIryata sapA~nchAlA vAteneva balAhakAH .. 34..\\
bahUnIha vikurvANo divyAnyastrANi sa.nyuge .
apIDayatkShaNenaiva droNaH pANDava sR^i~njayAn .. 35..\\
te vadhyamAnA droNena vAsaveneva dAnavAH .
pA~nchAlAH samakampanta dhR^iShTadyumnapurogamAH .. 36..\\
tato divyAstravichchhUro yAGYasenirmahArathaH .
abhinachchharavarSheNa droNAnIkamanekadhA .. 37..\\
droNasya sharavarShaistu sharavarShANi bhAgashaH .
saMnivArya tataH senA.n kurUnapyavadhIdbalI .. 38..\\
sa.nhR^itya tu tato droNaH samavasthApya chAhave .
svamanIkaM mahAbAhuH pArShata.n samupAdravat .. 39..\\
sa bANavarSha.n sumahadasR^ijatpArShataM prati .
maghavAnsamabhikruddhaH sahasA dAnaveShviva .. 40..\\
te kampyamAnA droNena bANaiH pANDava sR^i~njayAH .
punaH punarabhajyanta si.nhenevetare mR^igAH .. 41..\\
atha paryapataddroNaH pANDavAnAM balaM balI .
alAtachakravadrAja.nstadadbhutamivAbhavat .. 42..\\
khachara nagarakalpa.n kalpita.n shAstradR^iShTyA
chaladanilapatAka.n hrAdinaM valgitAshvam .
sphaTikavimalaketu.n tApana.n shAtravANAM
rathavaramadhirUDhaH sa~njahArAri senAm .. 43..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 7}
s
tathA droNamabhighnanta.n sa shvasUta rathadvipAn .
vyathitAH pANDavA dR^iShTvA na chainaM paryavArayan .. 1..\\
tato yudhiShThiro rAjA dhR^iShTadyumna dhana~njayau .
abravItsarvato yattaiH kumbhayonirnivAryatAm .. 2..\\
tatrainamarjunashchaiva pArShatashcha sahAnugaH .
paryagR^ihNa.nstataH sarve samAyAntaM mahArathAH .. 3..\\
kekayA bhimasenashcha saubhadro.atha ghaTotkachaH .
yudhiShThiro yamau matsyA drupadasyAtmajAstathA .. 4..\\
draupadeyAshcha sa.nhR^iShTA dhR^iShTaketuH sa sAtyakiH .
chekitAnashcha sa~Nkruddho yuyutsushcha mahArathaH .. 5..\\
ye chAnye pArthivA rAjanpANDavasyAnuyAyinaH .
kulavIryAnurUpANi chakruH karmANyanekashaH .. 6..\\
sa~NgR^ihyamANA.n tAM dR^iShTvA pANDavairvAhinI.n raNe .
vyAvR^itya chakShuShI kopAdbhAradvAjo.anvavaikShata .. 7..\\
sa tIvra.n kopamAsthAya rathe samaradurmadaH .
vyadhamatpANDavAnIkamabhrANIva sadAgatiH .. 8..\\
rathAnashvAnnarAnnAgAnabhidhAva.nstatastataH .
chachAronmattavaddroNo vR^iddho.api taruNo yathA .. 9..\\
tasya shoNitadigdhA~NgAH shoNAste vAtara.nhasaH .
AjAneyA hayA rAjannavibhrAntAH shriya.n dadhuH .. 10..\\
tamantakamiva kruddhamApatanta.n yatavratam .
dR^iShTvA samprAdravanyodhAH pANDavasya tatastataH .. 11..\\
teShAM pradravatAM bhImaH punarAvartatAm api .
vIkShatA.n tiShThatAM chAsIchchhabdaH paramadAruNaH .. 12..\\
shUrANA.n harShajanano bhIrUNAM bhayavardhanaH .
dyAvApR^ithivyorvivaraM pUrayAmAsa sarvataH .. 13..\\
tataH punarapi droNo nAma vishrAvayanyudhi .
akarodraudramAtmAna.n kira~nsharashataiH parAn .. 14..\\
sa tathA tAnyanIkAni pANDaveyasya dhImataH .
kAlavannyavadhIddroNo yuveva sthaviro balI .. 15..\\
utkR^itya cha shirA.nsyugro bAhUnapi subhUShaNAn .
kR^itvA shUnyAnrathopasthAnudakroshanmahArathaH .. 16..\\
tasya harShapraNAdena bANavegena chAbhibho .
prAkampanta raNe yodhA gAvaH shItArditA iva .. 17..\\
droNasya rathaghoSheNa maurvI niShpeShaNena cha .
dhanuH shabdena chAkAshe shabdaH samabhavanmahAn .. 18..\\
athAsya bahusho bANA nishcharantaH sahasrashaH .
vyApya sarvA dishaH peturgajAshvarathapattiShu .. 19..\\
ta.n kArmukamahAvegamastrajvalita pAvakam .
droNamAdAsayA.n chakruH pA~nchAlAH pANDavaiH saha .. 20..\\
tAnvai sa rathahastyashvAnprAhiNodyamasAdanam .
droNo.achireNAkarochcha mahI.n shoNitakardamAm .. 21..\\
tanvatA paramAstrANi sharAnsatatamasyatA .
droNena vihita.n dikShu bANajAlamadR^ishyata .. 22..\\
padAtiShu rathAshveShu vAraNeShu cha sarvashaH .
tasya vidyudivAbhreShu charanketuradR^ishyata .. 23..\\
sa kekayAnAM pravarAMshcha pa~ncha
pA~nchAlarAja.n cha sharaiH pramR^idya .
yudhiShThirAnIkamadInayodhI
droNo.abhyayAtkArmukabANapANiH .. 24..\\
taM bhImasenashcha dhana~njayash cha
shineshcha naptA drupadAtmajash cha .
shaibyAtmajaH kAshipatiH shibish cha
hR^iShTA nadanto vyakira~nsharaughaiH .. 25..\\
teShAmatho droNa dhanurvimuktAH
patatriNaH kA~nchanachitrapu~NkhAH .
bhittvA sharIrANi gajAshvayUnAM
jagmurmahI.n shoNitadigdha vAjAH .. 26..\\
sA yodhasa~Nghaishcha rathaishcha bhUmiH
sharairvibhinnairgajavAjibhish cha .
prachchhAdyamAnA patitairbabhUva
samantato dyauriva kAlameghaiH .. 27..\\
shaineya bhImArjunavAhinIpA~n
shaibyAbhimanyU saha kAshirAGYA .
anyAMshcha vIrAnsamare pramR^idnAd
droNaH sutAnA.n tava bhUtikAmaH .. 28..\\
etAni chAnyAni cha kauravendra
karmANi kR^itvA samare mahAtmA .
pratApya lokAniva kAlasUryo
droNo gataH svargamito hi rAjan .. 29..\\
eva.n rukmarathaH shUro hatvA shatasahasrashaH .
pANDavAnA.n raNe yodhAnpArShatena nipAtitaH .. 30..\\
akShauhiNImabhyadhikA.n shUrANAmanivartinAm .
nihatya pashchAddhR^itimAnagachchhatparama.n gatim .. 31..\\
pANDavaiH saha pA~nchAlairashivaiH krUrakarmabhiH .
hato rukmaratho rAjankR^itvA karma suduShkaram .. 32..\\
tato ninAdo bhUtAnAmAkAshe samajAyata .
sainyAnA.n cha tato rAjannAchArye nihate yudhi .. 33..\\
dyA.n dharAM khaM disho vAri pradishashchAnunAdayan .
aho dhigiti bhUtAnA.n shabdaH samabhavanmahAn .. 34..\\
devatAH pitarashchaiva pUrve ye chAsya bAndhavAH .
dadR^ishurnihata.n tatra bhAradvAjaM mahAratham .. 35..\\
pANDavAstu jaya.n labdhvA si.nhanAdAnprachakrire .
tena nAdena mahatA samakampata medinI .. 36..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 8}
dhr
ki.n kurvANa.n raNe droNaM jaghnuH pANDava sR^i~njayAH .
tathA nipuNamastreShu sarvashastrabhR^itAm api .. 1..\\
rathabha~Ngo babhUvAsya dhanurvAshIryatAsyataH .
pramatto vAbhavaddroNastato mR^ityumupeyivAn .. 2..\\
kathaM nu pArShatastAta shatrubhirduShpradharShaNam .
kirantamiShusa~NghAtAnrukmapu~NkhAnanekashaH .. 3..\\
kShiprahasta.n dvijashreShThaM kR^itinaM chitrayodhinam .
dUreShu pAtina.n dAntamastrayuddhe cha pAragam .. 4..\\
pA~nchAla putro nyavadhIddiShTyA sa varamachyutam .
kurvANa.n dAruNaM karma raNe yattaM mahAratham .. 5..\\
vyakta.n diShTa.n hi balavatpauruShAditi me matiH .
yaddruNo nihataH shUraH pArShatena mahAtmanA .. 6..\\
astra.n chaturvidha.n vIre yasminnAsItpratiShThitam .
tamiShvastravarAchArya.n droNa.n sha.nsasi me hata .. 7..\\
shrutvA hata.n rukmarathaM vaiyAghraparivAraNam .
jAtarUpapariShkAraM nAdya shokamapAnude .. 8..\\
na nUnaM paraduHkhena kashchinmriyati sa~njaya .
yatra droNamaha.n shrutvA hata.n jIvAmi na mriye .. 9..\\
ashmasAramayaM nUna.n hR^idayaM sudR^iDhaM mama .
yachchhrutvA nihata.n droNa.n shatadhA na vidIryate .. 10..\\
brAhme vede tatheShvastre yamupAsanguNArthinaH .
brAhmaNA rAjaputrAshcha sa kathaM mR^ityunA hataH .. 11..\\
shoShaNa.n sAgarasyeva meroriva visarpaNam .
patanaM bhAskarasyeva na mR^iShye droNa pAtanam .. 12..\\
dR^iptAnAM pratiSheddhAsIddhArmikAnA.n cha rakShitA .
yo.atyAkShItkR^ipaNasyArthe prANAnapi parantapaH .. 13..\\
mandAnAM mama putrANA.n jayAshA yasya vikrame .
bR^ihaspatyushanastulyo buddhyA sa nihataH katham .. 14..\\
te cha shoNA bR^ihanto.ashvAH saindhavA hemamAlinaH .
rathe vAtajayA yuktAH sarvashabdAtigA raNe .. 15..\\
balino ghoShiNo dAntAH saindhavAH sAdhu vAhinaH .
dR^iDhAH sa~NgrAmamadhyeShu kachchidAsanna vihvalAH .. 16..\\
kariNAM bR^i.nhatA.n yuddhe sha~Nkhadundubhinisvanam .
jyA kShepa sharavarShANA.n shastrANA.n cha sahiShNavaH .. 17..\\
Asha.nsantaH parA~njetu.n jitashvAsA jitavyathAH .
hayAH prajavitAH shIghrA bhAradvAja rathodvahAH .. 18..\\
te sma rukmarathe yuktA naravIra samAhitAH .
kathaM nAbhyatara.nstAta pANDavAnAmanIkinIm .. 19..\\
jAtarUpapariShkAramAsthAya rathamuttamam .
bhAradvAjaH kimakarochchhUraH sa~Nkrandano yudhi .. 20..\\
vidyA.n yasyopajIvanti sarvalokadhanurbhR^itaH .
sa satyasandho balavAndroNaH kimakarodyudhi .. 21..\\
divi shakramiva shreShThaM mahAmAtra.n dhanurbhR^itAm .
ke nu ta.n raudrakarmANaM yuddhe pratyudyayU rathAH .. 22..\\
nanu rukmaratha.n dR^iShTvA pradravanti sma pANDavAH .
divyamastra.n vikurvANaM senA.n kShiNvantamavyayam .. 23..\\
utAho sarvasainyena dharmarAjaH sahAnujaH .
pA~nchAlya pragraho droNa.n sarvataH samavArayat .. 24..\\
nUnamAvarayatpArtho rathino.anyAnajihmagaiH .
tato droNa.n samArohatpArShataH pApakarmakR^it .. 25..\\
na hyanyaM paripashyAmi vadhe ka.n chana shuShmiNaH .
dhR^iShTadyumnAdR^ite raudrAtpAlyamAnAtkirITinA .. 26..\\
tairvR^itaH sarvataH shUraiH pA~nchAlyApasadastataH .
kekayairshchedikArUShairmatsyairanyaishcha bhUmipaiH .. 27..\\
vyAkulIkR^itamAchAryaM pipIlairuraga.n yathA .
karmaNya sukare sakta.n jaghAneti matirmama .. 28..\\
yo.adhItya chaturo vedAnsarvAnAkhyAna pa~nchamAn .
brAhmaNAnAM pratiShThAsItsrotasAmiva sAgaraH .
sa kathaM brAhmaNo vR^iddhaH shastreNa vadhamAptavAn .. 29..\\
amarShaNo marShitavAnklishyamAnaH sadA mayA .
anarhamANaH kaunteyaH karmaNastasya tatphalam .. 30..\\
yasya karmAnujIvanti loke sarvadhanurbhR^itaH .
sa satyasandhaH sukR^itI shrIkAmairnihataH katham .. 31..\\
divi shakra iva shreShTho mahAsattvo mahAbalaH .
sa kathaM nihataH pArthaiH kShudramatsyairyathA timiH .. 32..\\
kShiprahastashcha balavAndR^iDhadhanvAri mardanaH .
na yasya jIvitAkA~NkShI viShayaM prApya jIvati .. 33..\\
ya.n dvau na jahataH shabdau jIvamAnaM kadA chana .
brAhmashcha veda kAmAnA.n jyAghoShashcha dhanurbhR^itAm .. 34..\\
nAhaM mR^iShye hata.n droNa.n si.nhadviradavikramam .
katha.n sa~njaya durdharShamanAdhR^iShya yashobalam .. 35..\\
ke.arakShandakShiNa.n chakra.n savyaM ke cha mahAtmanaH .
purastAtke cha vIrasya yudhyamAnasya sa.nyuge .. 36..\\
ke cha tatra tanu.n tyaktvA pratIpaM mR^ityumAvrajan .
droNasya samare vIrAH ke.akurvanta parA.n dhR^itim .. 37..\\
etadAryeNa kartavya.n kR^ichchhrAsvApatsu sa~njaya .
parAkramedyathAshakthyA tachcha tasminpratiShThitam .. 38..\\
muhyate me manastAta kathA tAvannivartyatAm .
bhUyastu labdhasa~nj~nastvA pariprakShyAmi sa~njaya .. 39..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 9}
v
evaM pR^iShTvA sUtaputra.n hR^ichchhokenArdito bhR^isham .
jaye nirAshaH putrANA.n dhR^itarAShTro.apatatkShitau .. 1..\\
ta.n visa~nj~naM nipatitaM siShuchuH parichArakAH .
jalenAtyartha shItena vIjantaH puNyagandhinA .. 2..\\
patita.n chainamAGYAya samantAdbharata striyaH .
parivavrurmahArAjamaspR^ishaMshchaiva pANibhiH .. 3..\\
utthApya chaina.n shanakai rAjAnaM pR^ithivItalAt .
AsanaM prApayAmAsurbAShpakaNThyo varA~NganAH .. 4..\\
AsanaM prApya rAjA tu mUrchhayAbhipariplutaH .
nishcheShTo.atiShThata tadA vIjyamAnaH samantataH .. 5..\\
sa labdhvA shanakaiH sa~nj~nA.n vepamAno mahIpatiH .
punargAvalgaNi.n sUtaM paryapR^ichchhadyathAtatham .. 6..\\
yattadudyannivAdityo jyotiShA praNuda.nstamaH .
AyAdajAtashatrurvai kasta.n droNAdavArayat .. 7..\\
prabhinnamiva mAta~Nga.n tatha kruddhaM tarasvinam .
Asaktamanasa.n dIptaM prati dviradaghAtinam .
vAshitA sa~Ngame yadvadajayyaM pratiyUthapaiH .. 8..\\
ati chAnyAnraNe yodhAnvIraH puruShasattamaH .
yo hyeko hi mahAbAhurnirdahedghorachakShuShA .
kR^itsna.n duryodhana balaM dhR^itimAnsatyasa~NgaraH .. 9..\\
chakShurhaNa.n jaye saktamiShvAsa vararakShitam .
dAntaM bahumata.n loke ke shUrAH paryavArayan .. 10..\\
ke duShpradharSha.n rAjAnamiShvAsa varamachyutam .
samAsedurnaravyAghra.n kaunteyaM tatra mAmakAH .. 11..\\
tarasaivAbhipatyAtha yo vai droNamupAdravat .
taM bhImasenamAyAnta.n ke shUrAH paryavArayan .. 12..\\
yadAyAjjaladaprakhyo rathaH paramavIryavAn .
parjanya iva bIbhatsustumulAmashani.n sR^ijan .. 13..\\
vavarSha sharavarShANi varShANi maghavAniva .
iShusambAdhamAkAsha.n kurvankapivaradhvajaH .
avasphUrjandishaH sarvAstalanemi svanena cha .. 14..\\
chApavidyutprabho ghoro rathagulma balAhakaH .
rathanemi ghoShastanitaH sharashabdAtibandhuraH .. 15..\\
roShanirjita jImUto mano.abhiprAya shIghragaH .
marmAtigo bANadhArastumulaH shoNitodakaH .. 16..\\
samphAlvayanmahI.n varShAM mAnavairAstara.nstadA .
ganA niShTanito raudro duryodhanakR^itodyamaH .. 17..\\
yuddhe.abhyaShi~nchadvijayo gArdhrapatriH shilAshitaiH .
gANDIva.n dhArayandhImAnkIdR^isha.n vo manastadA .. 18..\\
kachchidgANDIvashabdena na praNashyata vai balam .
yadvaH sa bhairava.n kurvannarjuno bhR^ishamabhyagAt .. 19..\\
kachchinnApAnudaddroNAdiShubhirvo dhana~njayaH .
vAto meghAnivAvidhyanpravA~nsharavanAnilah .
ko hi gANDIvadhanvAnaM naraH soDhu.n raNe.arhati .. 20..\\
yatsenAH samakampanta yadvIrAnaspR^ishadbhayam .
ke tatra nAjahurdroNa.n ke kShudrAH prAdravanbhayAt .. 21..\\
ke vA tatra tanUstyaktvA pratIpaM mR^ityumAvrajan .
amAnuShANA.n jetAra.n yuddheShvapi dhana~njayam .. 22..\\
na cha vega.n sitAshvasya vishakShyantIha mAmakAH .
gANDIvasya cha nirghoShaM prAvR^iD jaladanisvanam .. 23..\\
viShvakseno yasya yantA yoddhA chaiva dhana~njayaH .
ashakyaH sa ratho jetuM manye devAsurairapi .. 24..\\
sukumAro yuvA shUro darshanIyashcha pANDavaH .
medhAvI nipuNo dhImAnyudhi satyaparAkramaH .. 25..\\
ArAva.n vipula.n kurvanvyathayansarvakauravAn .
yadAyAnnakulo dhImAnke shUrAH paryavArayan .. 26..\\
AshIviSha iva kruddhaH sahadevo yadAbhyayAt .
shatrUNA.n kadanaM jurva~njetAsau durjayo yudhi .. 27..\\
Arya vratamamogheShu.n hrImantamaparAjitam .
droNAyAbhimukha.n yAnta.n ke shUrAH paryavArayan .. 28..\\
yaH sa sauvIrarAjasya pramathya mahatI.n chamUm .
Adatta mahiShIM bhojyA.n kAmyA.n sarvA~NgashobhanAm .. 29..\\
satya.n dhR^itishcha shauryaM cha brahmacharyaM cha kevalam .
sarvANi yuyudhAne.asminnityAni puruSharShabhe .. 30..\\
balina.n satyakarmANamadInamaparAjitam .
vAsudeva sama.n yuddhe vAsudevAdanantaram .. 31..\\
yukta.n dhana~njaya preShye shUramAchArya karmaNi .
pArthena samamastreShu kasta.n droNAdavArayat .. 32..\\
vR^iShNInAM pravara.n vIraM shUraM sarvadhanuShmatAm .
rAmeNa samamastreShu yashasA vikrameNa cha .. 33..\\
satya.n dhR^itirdamaH shauryaM brahmacharyamanuttamam .
sAtvate tAni sarvANi trailokyamiva keshave .. 34..\\
tameva.n guna sampannaM durvAramapi daivataiH .
samAsAdya maheShvAsa.n ke vIrAH paryavArayan .. 35..\\
pA~nchAleShUttama.n shUramuttamAbhijana priyam .
nityamuttamakarmANamuttamaujasamAhave .. 36..\\
yukta.n dhana~njaya hite mamAnarthAya chottamam .
yama vaishravaNAditya mahendravaruNopamam .. 37..\\
mahArathasamAkhyAta.n droNAyodyantamAhave .
tyajanta.n tumule prANAnke shUrAH paryavArayan .. 38..\\
eko.apasR^itya chedibhyaH pANDavAnyaH samAshritaH .
dhR^iShTaketu.n tamAyAntaM droNAtkaH samavArayat .. 39..\\
yo.avadhItketumA~nshUro rAjaputra.n sudarshanam .
aparAnta giridvAre kasta.n droNAdavArayat .. 40..\\
strIpUrvo yo naravyAghro yaH sa veda guNAguNAn .
shikhaNDina.n yAGYasenimamlAna manasaM yudhi .. 41..\\
devavratasya samare hetuM mR^ityormahAtmanaH .
droNAyAbhimukha.n yAnta.n ke vIrAH paryavArayan .. 42..\\
yasminnabhyadhikA vIre guNAH sarve dhana~njayAt .
yasminnastrANi satya.n cha brahmacharyaM cha nityadA .. 43..\\
vAsudeva sama.n vIrye dhana~njaya samaM bale .
tejasAdityasadR^ishaM bR^ihaspatisamaM matau .. 44..\\
abhimanyuM mahAtmAna.n vyAttAnanamivAntakam .
droNAyAbhimukha.n yAnta.n ke vIrAH paryavArayan .. 45..\\
taruNastvaruNaprakhyaH saubhadraH paravIrahA .
yadAbhyAdravata droNa.n tadAsIdvo manaH katham .. 46..\\
draupadeyA naravyAghrAH samudramiva sindhavaH .
yaddroNamAdravansa~Nkhye ke vIrAstAnavArayan .. 47..\\
ye te dvAdasha varShANi krIDAmutsR^ijya bAlakAH .
astrArthamavasanbhIShme bibhrato vratamuttamam .. 48..\\
kShatra.n jayaH kShatradevaH kShatradharmA cha mAninaH .
dhR^iShTadyumnAtmajA vIrAH ke tAndroNAdavArayan .. 49..\\
shatAdvishiShTa.n yaM yuddhe samapashyanta vR^iShNayaH .
chekitAnaM maheShvAsa.n kastaM droNAdavArayat .. 50..\\
vArdhakShemiH kali~NgAnA.n yaH kanyAmAharadyudhi .
anAdhR^iShTiradInAtmA kasta.n droNAdavArayat .. 51..\\
bhrAtaraH pa~ncha kaikeyA dhArmikAH satyavikramAH .
indra gopaka varNAshcha raktavarmAyudha dhvajAH .. 52..\\
mAtR^iShvasuH sutA vIrAH pANDavAnA.n jayArthinaH .
tAndroNa.n hantumAyAtAnke vIrAH paryavArayan .. 53..\\
ya.n yodhayanto rAjAno nAjayanvAraNAvate .
ShaNmAsAnabhisa.nrabdhA jighA.nsanto yudhAM patim .. 54..\\
dhanuShmatA.n varaM shUraM satyasandhaM mahAbalam .
droNAtkastaM naravyAghra.n yuyutsuM pratyavArayat .. 55..\\
yaH putra.n kAshirAjasya vArANasyAM mahAratham .
samare strIShu gR^idhyantaM bhallenApaharadrathAt .. 56..\\
dhR^iShTadyumnaM maheShvAsaM pArthAnAM mantradhAriNam .
yukta.n duryodhanAnarthe sR^iShTaM droNa vadhAya cha .. 57..\\
nirdahanta.n raNe yodhAndArayanta.n cha sarvashaH .
droNAyAbhimukha.n yAnta.n ke vIrAH paryavArayan .. 58..\\
utsa~Nga iva sa.nvR^iddha.n drupadasyAstravittamam .
shaikhaNDina.n kShatradevaM ke taM droNAdavArayan .. 59..\\
ya imAM pR^ithivI.n kR^itsnAM charma vatsamaveShTayat .
mahatA rathavaMshena mukhyArighno mahArathaH .. 60..\\
dashAshvameghAnAjahre svannapAnApta dakShiNAn .
nirargalAnsarvamedhAnputravatpAlayanprajAH .. 61..\\
pibantyo dakShiNA.n yasya ga~NgA srotaH samApiban .
tAvatIrgA dadau vIra ushInara suto.adhvare .. 62..\\
na pUrve nApare chakrurida.n ke chana mAnavAH .
iti sa~ncukrushurdevAH kR^ite karmaNi duShkare .. 63..\\
pashyAmastriShu lokeShu na ta.n sa.nsthAsnuchAriShu .
jAta.n vApi janiShyaM vA dvitIyaM vApi samprati .. 64..\\
anyamaushInarAchchhaibyAddhuro voDhAramityuta .
gati.n yasya na yAsyanti mAnuShA lokavAsinaH .. 65..\\
tasya naptAramAyAnta.n shaibya.n kaH samavArayat .
droNAyAbhimukha.n yAntaM vyAttAnanamivAntakam .. 66..\\
virATasya rathAnIkaM matsyasyAmitra dhAtinaH .
prepsanta.n samare droNa.n ke vIrAH paryavArayan .. 67..\\
sadyo vR^ikodarAjjAto mahAbalaparAkramaH .
mAyAvI rAkShaso ghoro yasmAnmama mahadbhayam .. 68..\\
pArthAnA.n jaya kAmaM taM putrANAM mama kaNTakam .
ghaTotkachaM mahAbAhu.n kastaM droNAdavArayat .. 69..\\
ete chAnye cha bahavo yeShAmarthAya sa~njaya .
tyaktAraH sa.nyuge prANAnki.n teShAmajita.n yudhi .. 70..\\
yeShA.n cha puruShavyAghraH shAr~NgadhanvA vyapAshrayaH .
hitArthI chApi pArthAnA.n kathaM teShAM parAjayaH .. 71..\\
lokAnA.n gururatyanta.n lokanAthaH sanAtanaH .
nArAyaNo raNe nAtho divyo divyAtmavAnprabhuH .. 72..\\
yasya divyAni karmANi pravadanti manIShiNaH .
tAnyaha.n kIrtayiShyAmi bhaktyA sthairyArthamAtmanaH .. 73..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 10}
dhr
shR^iNu divyAni karmANi vAsudevasya sa~njaya .
kR^itavAnyAni govindo yathA nAnyaH pumAnkva chit .. 1..\\
sa.nvardhatA gopa kule bAlenaiva mahAtmanA .
vikhyApitaM balaM bAhvostriShu lokeShu sa~njaya .. 2..\\
uchchhaiH shravastulyabala.n vAyuvegasama.n jave .
jaghAna hayarAja.n yo yamunAvanavAsinam .. 3..\\
dAnava.n ghorakarmANaM gavAM mR^ityumivotthitam .
vR^iSharUpadharaM bAlye bhujAbhyAM nijaghAna ha .. 4..\\
pralambaM naraka.n jambhaM pIThaM chApi mahAsuram .
muru.n chAchalasa~NkAshamavadhItpuShkarekShaNaH .. 5..\\
tathA ka.nso mahAtejA jarAsandhena pAlitaH .
vikrameNaiva kR^iShNena sagaNaH shAtito raNe .. 6..\\
sunAmA nAma vikrAntaH samagrAkShauhiNI patiH .
bhojarAjasya madhyastho bhrAtA ka.nsasya vIryavAn .. 7..\\
baladeva dvitIyena kR^iShNenAmitra ghAtinA .
tarasvI samare dagdhaH sa sainyaH shUrasenarAT .. 8..\\
durvAsA nAma viprarShistathA paramakopanaH .
ArAdhitaH sadAreNa sa chAsmai pradadau varAn .. 9..\\
tathA gAndhArarAjasya sutA.n vIraH svaya.nvare .
nirjitya pR^ithivIpAlAnavahatpuShkarekShaNaH .. 10..\\
amR^iShyamANA rAjAno yasya jAtyA hayA iva .
rathe vaivAhike yuktAH pratodena kR^itavraNAH .. 11..\\
jarAsandhaM mahAbAhumupAyena janArdanaH .
pareNa ghAtayAmAsa pR^ithagakShauhiNIpatim .. 12..\\
chedirAja.n cha vikrAnta.n rAjasenApatiM balI .
arghe vivadamAna.n cha jaghAna pashuvattadA .. 13..\\
saubha.n daitya pura.n svasthaM shAlva guptaM durAsadam .
samudrakukShau vikramya pAtayAmAsa mAdhavaH .. 14..\\
a~NgAnva~NgAnkali~NgAMshcha mAgadhAnkAshikosalAn .
vatsa garga karUShAMshcha puNDrAMshchApyajayadraNe .. 15..\\
AvantyAndAkShiNAtyAMshcha pArvatIyAndasherakAn .
kAshmIrakAnaurasakAnpishAchAMshcha sa mandarAn .. 16..\\
kAmbojAnvATadhAnAMshcha cholAnpANDyAMshcha sa~njaya .
trigartAnmAlavAMshchaiva daradAMshcha sudurjayAn .. 17..\\
nAnAdigbhyashcha samprAptAnvrAtAnashvashakAnprati .
jitavAnpuNDarIkAkSho yavanAMshcha sahAnugAn .. 18..\\
pravishya makarAvAsa.n yAdobhirabhisa.nvR^itam .
jigAya varuNa.n yuddhe salilAntargataM purA .. 19..\\
yudhi pa~nchajana.n hatvA pAtAlatalavAsinam .
pA~nchajanya.n hR^iShIkesho divyaM sha~NkhamavAptavAn .. 20..\\
khANDave pArtha sahitastoShayitvA hutAshanam .
Agneyamastra.n durdharShaM chakra.n lebhe mahAbalaH .. 21..\\
vainateya.n samAruhya trAsayitvAmarAvatIm .
mahendrabhavanAdvIraH pArijAtamupAnayat .. 22..\\
tachcha marShitavA~nshakro jAna.nstasya parAkramam .
rAGYA.n chApyajitaM kaM chitkR^iShNeneha na shushruma .. 23..\\
yachcha tanmahadAshcharya.n sabhAyAM mama sa~njaya .
kR^itavAnpuNDarIkAkShaH kastadanya ihArhati .. 24..\\
yachcha bhaktyA prapanno.ahamadrAkSha.n kR^iShNamIshvaram .
tanme suvidita.n sarvaM pratyakShamiva chAgamat .. 25..\\
nAnto vikramayuktasya buddhyA yuktasya vA punaH .
karmaNaH shakyate gantu.n hR^iShIkeshasya sa~njaya .. 26..\\
tathA gadashcha sAmbashcha pradyumno.atha vidUrathaH .
AgAvaho.aniruddhashcha chArudeShNashcha sAraNaH .. 27..\\
ulmuko nishaThashchaiva jhallI babhrushcha vIryavAn .
pR^ithushcha vipR^ithushchaiva samIko.athArimejayaH .. 28..\\
ete vai balavantashcha vR^iNi vIrAH prahAriNaH .
katha.n chitpANDavAnIka.n shrayeyuH samare sthitAH .. 29..\\
AhUtA vR^iShNivIreNa keshavena mahAtmanA .
tataH saMshayita.n sarvaM bhavediti matirmama .. 30..\\
nAgAyuta balo vIraH kailAsashikharopamaH .
vanamAlI halI rAmastatra yatra janArdanaH .. 31..\\
yamAhuH sarvapitara.n vAsudeva.n dvijAtayaH .
api vA hyeSha pANDUnA.n yotsyate.arthAya sa~njaya .. 32..\\
sa yadA tAta saMnahyetpANDavArthAya keshavaH .
na tadA pratyanIkeShu bhavitA tasya kash chana .. 33..\\
yadi sma kuravaH sarve jayeyuH sarvapANDavAn .
vArShNeyo.arthAya teShA.n vai gR^ihNIyAchchhastramuttamam .. 34..\\
tataH sarvAnnaravyAghro hatvA narapatInraNe .
kauravAMshcha mahAbAhuH kuntyai dadyAtsa medinIm .. 35..\\
yasya yantA hR^iShIkesho yoddhA yasya dhana~njayaH .
rathasya tasya kaH sa~Nkhye pratyanIko bhavedrathaH .. 36..\\
na kena chidupAyena kurUNA.n dR^ishyate jayaH .
tasmAnme sarvamAchakShva yathA yuddhamavartata .. 37..\\
arjunaH keshavasyAtmA kR^iShNo.apyAtmA kirITinaH .
arjune vijayo nitya.n kR^iShNe kIrtishcha shAshvatI .. 38..\\
prAdhAnyena hi bhUyiShThamameyAH keshave guNAH .
mohAdduryodhanaH kR^iShNa.n yanna vettIha mAdhavam .. 39..\\
mohito daivayogena mR^ityupAshapuraskR^itaH .
na veda kR^iShNa.n dAshArhamarjunaM chaiva pANDavam .. 40..\\
pUrvadevau mahAtmAnau naranArAyaNAvubhau .
ekAtmAnau dvidhA bhUtau dR^ishyete mAnavairbhuvi .. 41..\\
manasApi hi durdharShau senAmetA.n yashasvinau .
nAshayetAmihechchhantau mAnuShatvAttu nechchhataH .. 42..\\
yugasyeva viparyAso lokAnAm iva mohanam .
bhIShmasya cha vadhastAta droNasya cha mahAtmanaH .. 43..\\
na hyeva brahmacharyeNa na vedAdhyayanena cha .
na kriyAbhirna shastreNa mR^ityoH kash chidvimuchyate .. 44..\\
lokasambhAvitau vIrau kR^itAstrau yuddhadurmadau .
bhIShmadroNau hatau shrutvA kiM nu jIvAmi sa~njaya .. 45..\\
yA.n tA.n shriyamasUyAmaH purA yAtAM yudhiShThire .
adya tAmanujAnImo bhIShmadroNavadhena cha .. 46..\\
tathA cha matkR^ite prAptaH kurUNAmeSha sa~NkShayaH .
pakvAnA.n hi vadhe sUta vajrAyante tR^iNAnyapi .. 47..\\
ananyamidamaishvarya.n loke prApto yudhiShThiraH .
yasya kopAnmaheShvAsau bhIShmadroNau nipAtitau .. 48..\\
prAptaH prakR^itito dharmo nAdharmo mAnavAnprati .
krUraH sarvavinAshAya kAlaH samativartate .. 49..\\
anyathA chintitA hyarthA naraistAta manasvibhiH .
anyathaiva hi gachchhanti daivAditi matirmama .. 50..\\
tasmAdaparihArye.arthe samprApte kR^ichchhra uttame .
apAraNIye dushchintye yathA bhUtaM prachakShva me .. 51..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 11}
s
hanta te varNayiShyAmi sarvaM pratyakShadarshivAn .
yathA sa nyapataddroNaH sAditaH pANDusR^i~njayaiH .. 1..\\
senApatitva.n samprApya bhAradvAjo mahArathaH .
madhye sarvasya sainyasya putra.n te vAkyamabravIt .. 2..\\
yatkauravANAmR^iShabhAdApageyAdanantaram .
senApatyena mA.n rAjannadya satkR^itavAnasi .. 3..\\
sadR^isha.n karmaNastasya phalaM prApnuhi pArthiva .
karomi kAma.n kaM te.adya pravR^iNIShva yamichchhasi .. 4..\\
tato duryodhanashchintya karNa duHshAsanAdibhiH .
tamathovAcha durdharShamAchArya.n jayatA.n varam .. 5..\\
dadAsi chedvaraM mahya.n jIvagrAha.n yudhiShThiram .
gR^ihItvA rathinA.n shreShThaM matsamIpamihAnaya .. 6..\\
tataH kurUNAmAchAryaH shrutvA putrasya te vachaH .
senAM praharShayansarvAmida.n vachanamabravIt .. 7..\\
dhanyaH kuntIsuto rAjA yasya grahaNamichchhasi .
na vadhArtha.n sudurdharSha varamadya prayAchasi .. 8..\\
kimartha.n cha naravyAghra na vadhaM tasya kA~NkShasi .
nAsha.nsasi kriyAmetAM matto duryodhana dhruvam .. 9..\\
Aho sviddharmaputrasya dveShTA tasya na vidyate .
yadichchhasi tva.n jIvantaM kula.n rakShasi chAtmani .. 10..\\
atha vA bharatashreShTha nirjitya yudhi pANDavAn .
rAjyAMshaM pratidattvA cha saubhrAtra.n kartumichchhasi .. 11..\\
dhanyaH kuntIsuto rAjA sujAtA chAsya dhImataH .
ajAtashatrutA satyA tasya yatsnihyate bhavAn .. 12..\\
droNena tvevamuktasya tava putrasya bhArata .
sahasA niHsR^ito bhAvo yo.asya nityaM pravartate .. 13..\\
nAkAro gUhita.n shakyo bR^ihaspatisamairapi .
tasmAttava suto rAjanprahR^iShTo vAkyamabravIt .. 14..\\
vadhe kuntIsutasyAjau nAchArya vijayo mama .
hate yudhiShThire pArtho hanyAtsarvAnhi no dhruvam .. 15..\\
na cha shakyo raNe sarvairnihantumamarairapi .
ya eva chaiShA.n sheShaH syAtsa evAsmAnna sheShayet .. 16..\\
satyapratiGYe tvAnIte punardyUtena nirjite .
punaryAsyantyaraNyAya kaunteyAstamanuvratAH .. 17..\\
so.ayaM mama jayo vyakta.n dIrghakAlaM bhaviShyati .
ato na vadhamichchhAmi dharmarAjasya karhi chit .. 18..\\
tasya jihmamabhiprAya.n GYAtvA droNo.arthatattvavit .
ta.n varaM sAntara.n tasmai dadau sa~ncintya buddhimAn .. 19..\\
drn
na chedyudhiShThira.n vIra pAlayedarjuno yudhi .
manyasva pANDava.n jyeShThamAnIta.n vashamAtmanaH .. 20..\\
na hi pArtho raNe shakyaH sendrairdevAsurairapi .
pratyudyAtumatastAta naitadAmarShayAmyaham .. 21..\\
asaMshaya.n sa shiShyo me matpUrvashchAstrakarmaNi .
taruNaH kIrtiyuktashcha ekAyanagatashcha saH .. 22..\\
astrANIndrAchcha rudrAchcha bhUyA.nsi samavAptavAn .
amarShitashcha te rAja.nstena nAmarShayAmyaham .. 23..\\
sa chApakramyatA.n yuddhAdyenopAyena shakyate .
apanIte tataH pArthe dharmarAjo jitastvayA .. 24..\\
grahaNa.n chejjayaM tasya manyase puruSharShabha .
etena chAbhyupAyena dhruva.n grahaNameShyati .. 25..\\
aha.n gR^ihItvA rAjAna.n satyadharmaparAyaNam .
AnayiShyAmi te rAjanvashamadya na saMshayaH .. 26..\\
yadi sthAsyati sa~NgrAme muhUrtamapi me.agrataH .
apanIte naravyAghre kuntIputre dhana~njaye .. 27..\\
phalgunasya samakSha.n tu na hi pArtho yudhiShThiraH .
grahItu.n samare shakyaH sendrairapi surAsuraiH .. 28..\\
s
sAntara.n tu pratiGYAte rAGYo droNena nigrahe .
gR^ihIta.n tamamanyanta tava putrAH subAlishAH .. 29..\\
pANDaveShu hi sApekSha.n droNaM jAnAti te sutaH .
tataH pratiGYA sthairyArtha.n sa mantro bahulIkR^itaH .. 30..\\
tato duryodhanenApi grahaNaM pANDavasya tat .
sainyasthAneShu sarveShu vyAghoShitamarindama .. 31..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 12}
s
tataste sainikAH shrutvA ta.n yudhiShThira nigraham .
sinha nAdaravAMshchakrurbANasha~NkharavaiH saha .. 1..\\
tattu sarva.n yathAvR^itta.n dharmarAjena bhArata .
AptairAshu pariGYAtaM bhAradvAja chikIrShitam .. 2..\\
tataH sarvAnsamAnAyya bhrAtR^InsainyAMshcha sarvashaH .
abravIddharmarAjastu dhana~njayamida.n vachaH .. 3..\\
shruta.n te puruShavyAghra droNasyAdya chikIrShitam .
yathA tanna bhavetsatya.n tathA nItirvidhIyatAm .. 4..\\
sAntara.n hi pratiGYAta.n droNenAmitrakarshana .
tachchAntaramamogheShau tvayi tena samAhitam .. 5..\\
sa tvamadya mahAbAho yudhyasva madanantaram .
yathA duryodhanaH kAmaM nema.n droNAdavApnuyAt .. 6..\\
arj
yathA me na vadhaH karya AchAryasya katha.n chana .
tathA tava parityAgo na me rAjaMshchikIrShitaH .. 7..\\
apyevaM pANDava prANAnutsR^ijeyamaha.n yudhi .
pratIyAM nAhamAchArya tvAM na jahyA.n kathaM chana .. 8..\\
tvAM nigR^ihyAhave rAjandhArtarAShTro yamichchhati .
na sa ta.n jIvaloke.asminkAmaM prAptaH kathaM chana .. 9..\\
prapateddyauH sa nakShatrA pR^ithivI shakalIbhavet .
na tvA.n droNo nigR^ihNIyAjjIvamAne mayi dhruvam .. 10..\\
yadi tasya raNe sAhya.n kurute vajrabhR^itsvayam .
devairvA sahito daityairna tvAM prApsyatyasau mR^idhe .. 11..\\
mayi jIvati rAjendra na bhaya~Nkartumarhasi .
droNAdastrabhR^itA.n shreShThAtsarvashastrabhR^itAm api .. 12..\\
na smarAmyanR^itA.n vAchaM na smarAmi parAjayam .
na smarAmi pratishrutya ki.n chidapyanapAkR^itam .. 13..\\
s
tataH sha~NkhAshcha bheryashcha mR^ida~NgAshchAnakaiH saha .
prAvAdyanta mahArAja pADavAnAM niveshane .. 14..\\
si.nhanAdashcha sa~njaGYe pANDavAnAM mahAtmanAm .
dhanurjyAtalashabdashcha gaganaspR^iksubhairavaH .. 15..\\
ta.n shrutvA sha~NkhanirghoShaM pANDavasya mahAtmanaH .
tvadIyeShvapyanIkeShu vAditrANyabhijaghnire .. 16..\\
tato vyUDhAnyanIkAni tava teShA.n cha bhArata .
shanairupeyuranyonya.n yotsyamAnAni sa.nyuge .. 17..\\
tataH pravavR^ite yuddha.n tumula.n lomaharShaNam .
pANDavAnA.n kurUNAM cha droNa pA~nchAlyayorapi .. 18..\\
yatamAnAH prayatnena droNAnIka vishAtane .
na shekuH sR^i~njayA rAja.nstaddhi droNena pAlitam .. 19..\\
tathaiva tava putrasya rathodArAH prahAriNaH .
na shekuH pANDavI.n senAM pAlyamAnA.n kirITinA .. 20..\\
AstA.n te stimite sene rakShyamANe parasparam .
samprasupte yathA nakta.n vararAjyau supuShpite .. 21..\\
tato ruka ratho rAjannarkeNeva virAjatA .
varUthinA viniShpatya vyacharatpR^itanAntare .. 22..\\
tamudyata.n rathenaikamAshu kAriNamAhave .
anekamiva santrAsAnmenire pANDusR^i~njayAH .. 23..\\
tena muktAH sharA ghorA vicheruH sarvatodisham .
trAsayanto mahArAja pANDaveyasya vAhinIm .. 24..\\
madhya.n dinamanuprApto gabhastishatasa.nvR^itaH .
yathAdR^ishyata gharmAMshustathA droNo.apyadR^ishyata .. 25..\\
na chainaM pANDaveyAnA.n kashchichchhaknoti mAriSha .
vIkShitu.n samare kruddhaM mahendramiva dAnavAH .. 26..\\
mohayitvA tataH sainyaM bhAradvAjaH pratApavAn .
dhR^iShTadyumna bala.n tUrNa.n vyadhamannishitaiH sharaiH .. 27..\\
sa dishaH sarvato ruddhvA sa.nvR^itya khamajihmagaiH .
pArShato yatra tatraiva mamR^ide pANDuvAhinIm .. 28..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 13}
s
tataH sa pANDavAnIke janaya.nstumulaM mahat .
vyacharatpANDavAndroNo dahankakShamivAnalaH .. 1..\\
nirdahantamanIkAni sAkShAdagnimivotthitam .
dR^iShTvA rukmaratha.n yuddhe samakampanta sR^i~njayAH .. 2..\\
pratata.n chAsyamAnasya dhanuSho.asyAshu kAriNaH .
jyAghoShaH shrUyate.atyartha.n visphUrjitamivAshaneH .. 3..\\
rathinaH sAdinashchaiva nAgAnashvAnpadAtinaH .
raudrA hastavatA muktAH pramathnanti sma sAyakAH .. 4..\\
nAnadyamAnaH parjanyaH sAnilaH shuchi sa~NkShaye .
ashmavarShamivAvarShatpareShAmAvahadbhayam .. 5..\\
vyacharatsa tadA rAjansenA.n vikShobhayanprabhuH .
vardhayAmAsa santrAsa.n shAtravANAmamAnuSham .. 6..\\
tasya vidyudivAbhreShu chApa.n hemapariShkR^itam .
bhramadrathAmbude tasmindR^ishyate sma punaH punaH .. 7..\\
sa vIraH satyavAnprAGYo dharmanityaH sudAruNaH .
yugAntakAle yanteva raudrAM prAskandayannadIm .. 8..\\
amarShavegaprabhavA.n kravyAdagaNasa~NkulAm .
balaughaiH sarvataH pUrNA.n vIra vR^ikShApahAriNIm .. 9..\\
shoNitodA.n rathAvartAM hastyashvakR^itarodhasam .
kavachoDupa sa.nyuktAM mA.nsapa~Nka samAkulAm .. 10..\\
modo majjAsthi sikatAmuShNISha varaphenilAm .
sa~NgrAmajaladApUrNAM prAsamatsyasamAkulAm .. 11..\\
naranAgAshvasambhUtA.n sharavegaughavAhinIm .
sharIradAru shR^i~NgATAM bhujanAgasamAkulAm .. 12..\\
uttamA~Ngopala talAM nistriMshajhaShasevitAm .
rathanAgahradopetAM nAnAbharaNanIrajAm .. 13..\\
mahArathashatAvartAM bhUmireNUrmi mAlinIm .
mahAvIryavatA.n sa~Nkhye sutarAM bhIru dustarAm .. 14..\\
shUra vyAlasamAkIrNAM prANivANija sevitAm .
chhinnachchhatramahAha.nsAM mukuTANDaja sa~NkulAm .. 15..\\
chakrakUrmA.n gadA nakrA.n sharakShudra jhaShAkulAm .
baDa gR^idhrasR^igAlAnA.n ghorasa~NghairniShevitAm .. 16..\\
nihatAnprANinaH sa~Nkhye droNena balinA sharaiH .
vahantIM pitR^ilokAya shatasho rAjasattama .. 17..\\
sharIrashatasambAdhA.n keshashaivalashAdvalAm .
nadIM prAvartayadrAjanbhIrUNAM bhayavardhinIm .. 18..\\
ta.n jayantamanIkAni tAni tAnyeva bhArata .
sarato.abhyadravandroNa.n yudhiShThirapurogamAH .. 19..\\
tAnabhidravataH shUrA.nstAvakA dR^iDhakArmukAH .
sarvataH pratyagR^ihNanta tadabhUllomaharShaNam .. 20..\\
shatamAyustu shakuniH sahadeva.n samAdravat .
sa niyantR^idhvajaratha.n vivyAdha nishitaiH sharaiH .. 21..\\
tasya mAdrI sutaH ketu.n dhanuH sUta.n hayAnapi .
nAtikruddhaH sharaishchhittvA ShaShTyA vivyAdha mAtulam .. 22..\\
saubalastu gadA.n gR^ihya prachaskanda rathottamAt .
sa tasya gadayA rAjanrathAtsUtamapAtayat .. 23..\\
tatastau virathau rAjangadAhastau mahAbalau .
chikrIDatU raNe shUrau sa shR^i~NgAviva parvatau .. 24..\\
droNaH pA~nchAlarAjAna.n viddhvA dashabhirAshugaiH .
bahubhistena chAbhyastasta.n vivyAdha shatAdhikaiH .. 25..\\
viviMshatiM bhImaseno viMshatyA nishitaiH sharaiH .
viddhvA nAkampayadvIrastadadbhutamivAbhavat .. 26..\\
viviMshatistu sahasA vyashva ketusharAsanam .
bIma.n chakre mahArAja tataH sainyAnya pUjayan .. 27..\\
sa tanna mamR^iShe vIraH shatrorvijayamAhave .
tato.asya gadayA dAntAnhayAnsarvAnapAtayat .. 28..\\
shalyastu nakula.n vIraH svasrIyaM priyamAtmanaH .
vivyAdha prahasanbANairlADayankopayanniva .. 29..\\
tasyAshvAnAtapatra.n cha dhvaja.n sUtamatho dhanuH .
nipAtya nakulaH sa~Nkhye sha~Nkha.n dadhmau pratApavAn .. 30..\\
dhR^iShTaketuH kR^ipenAstAMshchhittvA bahuvidhA~nsharAn .
kR^ipa.n vivyAdha saptatyA lakShma chAsyAharattribhiH .. 31..\\
ta.n kR^ipaH sharavarSheNa mahatA samavAkirat .
nivArya cha raNe vipro dhR^iShTaketumayodhayat .. 32..\\
sAtyakiH kR^itavarmANaM nArAchena stanAntare .
viddhvA vivyAdha saptatyA punaranyaiH smayanniva .. 33..\\
sapta saptatibhirbhojasta.n viddhvA nishitaiH sharaiH .
nAkampayata shaineya.n shIghro vAyurivAchalam .. 34..\\
senApatiH susharmANa.n shIghraM marmasvatADayat .
sa chApi ta.n tomareNa jatru deshe atADayat .. 35..\\
vaikartana.n tu samare virATaH pratyavArayat .
saha matsyairmahAvIryaistadadbhutamivAbhavat .. 36..\\
tatpauruShamabhUttatra sUtaputrasya dAruNam .
yatsainya.n vArayAmAsa sharaiH saMnataparvabhiH .. 37..\\
drupadastu svaya.n rAjA bhagadattena sa~NgataH .
tayoryuddhaM mahArAja chitrarUpamivAbhavat .
bhUtAnA.n trAsajananaM chakrAte.astravishAradau .. 38..\\
bhUrishravA raNe rAjanyAGYaseniM mahAratham .
mahatA sAyakaughena chhAdayAmAsa vIryavAn .. 39..\\
shikhaNDI tu tataH kruddhaH saumadatti.n vishAM pate .
navatyA sAyakAnA.n tu kampayAmAsa bhArata .. 40..\\
rAkShasau bhImakarmANau haiDimbAlambusAvubhau .
chakrAte.atyadbhuta.n yuddhaM parasparavadhaiShiNau .. 41..\\
mAyA shatasR^ijau dR^iptau mAyAbhiritaretaram .
antarhitau cheratustau bhR^isha.n vismayakAriNau .. 42..\\
chekitAno.anuvindena yuyudhe tvatibhairavam .
yathA devAsure yuddhe balashakrau mahAbalau .. 43..\\
lakShmaNaH kShatradevena vimardamakarodbhR^isham .
yathA viShNuH purA rAjanhiraNyAkSheNa sa.nyuge .. 44..\\
tataH prajavitAshvena vidhivatkalpitena cha .
rathenAbhyapatadrAjansaubhadraM pauravo nadan .. 45..\\
tato.abhiyAya tvarito yuddhAkA~NkShI mahAbalaH .
tena chakre mahadyuddhamabhimanyurarindamaH .. 46..\\
pauravastvatha saubhadra.n sharavrAtairavAkirat .
tasyArjunirdhvaja.n chhatraM dhanushchorvyAmapAtayat .. 47..\\
saubhadraH paurava.n tvanyairviddhvA saptabhirAshugaiH .
pa~nchabhistasya vivyAdha hayAnsUta.n cha sAyakaiH .. 48..\\
tataH sa.nharShayansenA.n si.nhavadvinadanmuhuH .
samAdattArjunistUrNaM pauravAnta kara.n sharam .. 49..\\
dvAbhyA.n sharAbhyAM hArdikyashchakarta sa shara.n dhanuH .
tadutsR^ijya dhanushchhinna.n saubhadraH paravIrahA .
udbabarha sita.n khaDgamAdadAnaH sharAvaram .. 50..\\
sa tenAneka tAreNa charmaNA kR^itahastavat .
bhrAntAsiracharanmArgAndarshayanvIryamAtmanaH .. 51..\\
bhrAmitaM punarudbhrAntamAdhUtaM punaruchchhritam .
charma nistriMshayo rAjannirvisheShamadR^ishyata .. 52..\\
sa paurava rathasyeShAmAplutya sahasA nadan .
paurava.n rathamasthAya keshapakShe parAmR^ishat .. 53..\\
jaghAnAsya padA sUtamasinApAtayaddhvajam .
vikShobhyAmbho nidhi.n tArkShyastaM nAgamiva chAkShipat .. 54..\\
tamAkalitakeshAnta.n dadR^ishuH sarvapArthivAH .
ukShANamiva si.nhena pAtyamAnamachetanam .. 55..\\
tamArjunivashaM prApta.n kR^iShyamANamanAthavat .
pauravaM patita.n dR^iShTvA nAmR^iShyata jayadrathaH .. 56..\\
sa barhiNamahAvAja.n ki~NkiNIshatajAlavat .
charma chAdAya khaDga.n cha nadna paryapatadrathAt .. 57..\\
tataH saindhavamAlokya kArShNirutsR^ijya pauravam .
utpapAta rathAttUrNa.n shyenavannipapAta cha .. 58..\\
prAsapaTTishanistriMshA~nshatrubhiH sampraveritAn .
chichchhedAthAsinA kArShNishcharmaNA sa.nrurodha cha .. 59..\\
sa darshayitvA sainyAnA.n svabAhulbalamAtmanaH .
tamudyamya mahAkhaDga.n charma chAtha punarbalI .. 60..\\
vR^iddhakShatrasya dAyAdaM pituratyantavairiNam .
sasArAbhimukhaH shUraH shArdUla iva ku~njaram .. 61..\\
tau parasparamAsAdya khaDgadanta nakhAyudhau .
hR^iShTavatsamprajahrAte vyAghrakesariNAviva .. 62..\\
sampAteShvabhipAteShu nipAteShvasi charmaNoH .
na tayorantara.n kashchiddadarsha narasi.nhayoH .. 63..\\
avakShepo.asi nirhrAdaH shastrAntara nidarshanam .
bAhyAntara nipAtashcha nirvisheShamadR^ishyata .. 64..\\
bAhyamAbhyantara.n chaiva charantau mArgamuttamam .
dadR^ishAte mahAtmAnau sa pakShAviva parvatau .. 65..\\
tato vikShipataH khaDga.n saubhadrasya yashasvinaH .
sharAvaraNa pakShAnte prajahAra jayadrathaH .. 66..\\
rukmapakShAntare saktastasmiMshcharmaNi bhAsvare .
sindhurAjabalodhUtaH so.abhajyata mahAnasiH .. 67..\\
bhagnamAGYAya nistriMshamavaplutya paDAni ShaT .
so.adR^ishyata nimeSheNa svarathaM punarAsthitaH .. 68..\\
ta.n kArShNi.n samarAnmuktamAsthitaM rathamuttamam .
sahitAH sarvarAjAnaH parivavruH samantataH .. 69..\\
tatashcharma cha khaDga.n cha samutkShipya mahAbalaH .
nanAdArjuna dAyAdaH prekShamANo jayadratham .. 70..\\
sindhurAjaM parityajya saubhadraH paravIrahA .
tApayAmAsa tatsainyaM bhuvanaM bhAskaro yathA .. 71..\\
tasya sarvAyasI.n shaktiM shalyaH kanakabhUShaNAm .
chikShepa samare ghorA.n dIptAmagnishikhAm iva .. 72..\\
tAmavaplutya jagrAha sa kosha.n chAradorasim .
vainateyo yathA kArShNiH patantamuragottamam .. 73..\\
tasya lAghavamAGYAya satta.n chAmitatejasaH .
sahitAH sarvarAjAnaH si.nhanAdamathAnadan .. 74..\\
tatastAmeva shalyasya saubhadraH paravIrahA .
mumocha bhujavIryeNa vaiDUrya vikR^itAjirAm .. 75..\\
sA tasya rathamAsAdya nirmuktabhujagopamA .
jaghAna sUta.n shalyasya rathAchchainamapAtayat .. 76..\\
tato virATadrupadau dhR^iShTaketuryudhiShThiraH .
sAtyakiH kekayA bhImo dhR^iShTadyumna shikhaNDinau .
yamau cha draupadeyAshcha sAdhu sAdhviti chukrushuH .. 77..\\
bANashabdAshcha vividhAH si.nhanAdAshcha puShkalAH .
prAdurAsanharShayantaH saubhadramapalAyinam .
tannAmR^iShyanta putrAste shatrorvijayalakShaNam .. 78..\\
athaina.n sahasA sarve samantAnnishitaiH sharaiH .
abhyAkiranmahArAja jaladA iva parvatam .. 79..\\
teShA.n cha priyamanvichchhansUtasya cha parAbhavAt .
ArtAyaniramitraghnaH kruddhaH saubhadramAbhyayAt .. 80..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 14}
dhr
bahUni suvichitrANi dvandva yuddhAni sa~njaya .
tvayoktAni nishamyAha.n spR^ihayAmi sa chakShuShAm .. 1..\\
AshcharyabhUta.n lokeShu kathayiShyanti mAnavAH .
kurUNAM pANDavAnA.n cha yuddhaM devAsuropamam .. 2..\\
na hi me tR^iptirastIha shR^iNvato yuddhamuttamam .
tasmAdArtAyaneryuddha.n saubhadrasya cha sha.nsa me .. 3..\\
s
sAditaM prekShya yantAra.n shalyaH sarvAyaShI.n gadAm .
samutkShipya nadankruddhaH prachaskanda rathottamAt .. 4..\\
ta.n dIptamiva kAlAgniM daNDahastamivAntakam .
javenAbhyapatadbhImaH pragR^ihya mahatI.n gadAm .. 5..\\
saubhadro.apyashaniprakhyAM pragR^ihya mahatI.n gadAm .
ehyehItyabravIchchhalya.n yatnAdbhImena vAritaH .. 6..\\
vArayitvA tu saubhadraM bhImasenaH pratApavAn .
shalyamAsAdya samare tasthau giririvAchalaH .. 7..\\
tathaiva madrarAjo.api bhIma.n dR^iShTvA mahAbalam .
sasArAbhimukhastUrNa.n shArdUla iva ku~njaram .. 8..\\
tatastUryaninAdAshcha sha~NkhAnA.n cha sahasrashaH .
si.nhanAdAshcha sa~njaGYurbherINA.n cha mahAsvanAH .. 9..\\
pashyatA.n shatasho hyAsIdanyonyasamachetasAm .
pANDavAnA.n kurUNAM cha sAdhu sAdhviti nisvanaH .. 10..\\
na hi madrAdhipAdanyaH sarvarAjasu bhArata .
soDhumutsahate vegaM bhImasenasya sa.nyuge .. 11..\\
tathA madrAdhipasyApi gadA vegaM mahAtmanaH .
soDhumutsahate loke ko.anyo yudhi vR^ikodarAt .. 12..\\
paTTairjAmbUnadairbaddhA babhUva janaharShiNI .
prajajvAla tathA viddhA bhImena mahatI gadA .. 13..\\
tathaiva charato mArgAnmaNDalAni vicheratuH .
mahAvidyutpratIkAshA shalyasya shushubhe gadA .. 14..\\
tau vR^iShAviva nardantau maNDalAni vicheratuH .
AvarjitagadA shR^i~NgAvubhau shalya vR^ikodarau .. 15..\\
maNDalAvarta mArgeShu gadA viharaNeShu cha .
nirvisheShamabhUdyuddha.n tayoH puruShasi.nhayoH .. 16..\\
tADitA bhImasenena shalyasya mahatI gadA .
sAgnijvAlA mahAraudrA gadA chUrNamashIryata .. 17..\\
tathaiva bhImasenasya dviShatAbhihatA gadA .
varShA pradoShe khadyotairvR^ito vR^ikSha ivAbabhau .. 18..\\
gadA kShiptA tu samare madrarAjena bhArata .
vyoma sandIpayAnA sA sasR^ije pAvakaM bahu .. 19..\\
tathaiva bhImasenena dviShate preShitA gadA .
tApayAmAsa tatsainyaM maholkA patatI yathA .. 20..\\
te chaivobhe gade shreShThe samAsAdya parasparam .
shvasantyau nAgakanyeva sasR^ijAte vibhAvasum .. 21..\\
nakhairiva mahAvyAghrau dantairiva mahAgajau .
tau vicheraturAsAdya gadAbhyA.n cha parasparam .. 22..\\
tato gadAgrAbhihatau kShaNena rudhirokShitau .
dadR^ishAte mahAtmAnau puShpitAviva kiMshukau .. 23..\\
shushruve dikShu sarvAsu tayoH puruShasi.nhayoH .
gadAbhighAta sa.nhrAdaH shakrAshanirivopamaH .. 24..\\
gadayA madrarAjena savyadakShiNamAhataH .
nAkampata tadA bhImo bhidyamAna ivAchalaH .. 25..\\
tathA bhIma gadA vegaistADyamAno mahAbalaH .
dhairyAnmadrAdhipastasthau vajrairgiririvAhataH .. 26..\\
ApetaturmahAvegau samuchchhritamahAgadau .
punarantaramArgasthau maNDalAni vicheratuH .. 27..\\
athAplutya padAnyaShTau saMnipatya gajAviva .
sahasA lohadaNDAbhyAmanyonyamabhijaghnatuH .. 28..\\
tau parasparavegAchcha gadAbhyA.n cha bhR^ishAhatau .
yugapatpetaturvIrau kShitAvindradhvajAviva .. 29..\\
tato vihvalamAna.n taM niHshvasantaM punaH punaH .
shalyamabhyapatattUrNa.n kR^itavarmA mahArathaH .. 30..\\
dR^iShTvA chainaM mahArAja gadayAbhinipIDitam .
vicheShTanta.n yathA nAgaM mUrchhayAbhipariplutam .. 31..\\
tataH sagadamAropya madrANAmadhipa.n ratham .
apovAha raNAttUrNa.n kR^itavarmA mahArathaH .. 32..\\
kShIbavadvihvalo vIro nimeShAtpunarutthitaH .
bhImo.api sumahAbAhurgadApANiradR^ishyata .. 33..\\
tato madrAdhipa.n dR^iShTvA tava putrAH parA~Nmukham .
sa nAgarathapattyashvAH samakampanta mAriSha .. 34..\\
te pANDavairardyamAnAstAvakA jitakAshibhiH .
bhItA disho.anvapadyanta vAtanunnA dhanA iva .. 35..\\
nirjitya dhArtarAShTrA.nstu pANDaveyA mahArathAH .
vyarochanta raNe rAjandIpyamAnA yashasvinaH .. 36..\\
si.nhanAdAnbhR^isha.n chakruH sha~NkhAndadhmushcha harShitAH .
bherIshcha vArayAmAsurmR^ida~NgAMshchAnakaiH saha .. 37..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 15}
s
tadbala.n sumahaddIrNa.n tvadIyaM prekShya vIryavAn .
dadhAraiko raNe pANDUnvR^iShaseno.astramAyayA .. 1..\\
sharA dasha disho muktA vR^iShasenena mAriSha .
vicheruste vinirbhidyanara vAjirathadvipAn .. 2..\\
tasya dIptA mahAbANA vinishcheruH sahasrashaH .
bhAnoriva mahAbAho grIShma kAle marIchayaH .. 3..\\
tenArditA mahArAja rathinaH sAdhinastathA .
nipetururvyA.n sahasA vAtanunnA iva drumAH .. 4..\\
hayaughAMshcha rathaughAMshcha gajaughAMshcha samantataH .
apAtayadraNe rAja~nshatasho.atha sahasrashaH .. 5..\\
dR^iShTvA tameva.n samare vicharantamabhItavat .
sahitAH sarvarAjAnaH parivavruH samantataH .. 6..\\
nAkulistu shatAnIko vR^iShasena.n samabhyayAt .
vivyAdha chaina.n dashabhirnArAchairmarmabhedibhiH .. 7..\\
tasya karNAtmajashchApa.n chhittvA ketumapAtayat .
taM bhrAtaraM parIpsanto draupadeyAH samabhyayuH .. 8..\\
karNAtmaja.n sharavrAtaishchakrushchAdR^ishyama~njasA .
tAnnadanto.abhyadhAvanta droNaputra mukhA rathAH .. 9..\\
chhAdayanto mahArAja draupadeyAnmahArathAn .
sharairnAnAvidhaistUrNaM parvatA~njaladA iva .. 10..\\
tAnpANDavAH pratyagR^ihNa.nstvaritAH putragR^iddhinaH .
pA~nchAlAH kekayA matsyAH sR^i~njayAMshchodyatAyudhAH .. 11..\\
tadyuddhamabhavadghora.n tumula.n lomaharShaNam .
tvadIyaiH pANDuputrANA.n devAnAmiva dAnavaiH .. 12..\\
evamuttamasa.nrambhA yuyudhuH kurupANDavAH .
parasparamudIkShantaH parasparakR^itAgasaH .. 13..\\
teShA.n dadR^ishire kopAdvapUMShyamitatejasAm .
yuyutsUnAmivAkAshe patatrivarabhoginAm .. 14..\\
bhImakarNa kR^ipa droNa drauNipArShata sAtyakaiH .
babhAse sa raNoddeshaH kAlasUryairivoditaiH .. 15..\\
tadAsIttumula.n yuddhaM nighnatAm itaretaram .
mahAbalAnAM balibhirdAnavAnA.n yathA suraiH .. 16..\\
tato yudhiShThirAnIkamuddhUtArNava nisvanam .
tvadIyamavadhItsainya.n sampradruta mahAratham .. 17..\\
tatprabhagnaM bala.n dR^iShTvA shatrubhirbhR^ishamarditam .
ala.n drutena vaH shUrA iti droNo.abhyabhAShata .. 18..\\
tataH shoNa hayaH kruddhashchaturdanta iva dvipaH .
pravishya pANDavAnIka.n yudhiShThiramupAdravat .. 19..\\
tamavidhyachchhitairbANaiH ka~NkapatrairyudhiShThiraH .
tasya droNo dhanushchhittvA ta.n druta.n samupAdravat .. 20..\\
chakrarakShaH kumArastu pA~nchAlAnA.n yashaH karaH .
dadhAra droNamAyAnta.n veleva saritAM patim .. 21..\\
droNaM nivArita.n dR^iShTvA kumAreNa dvijarShabham .
si.nhanAda ravo hyAsItsAdhu sAdhviti bhAShatAm .. 22..\\
kumArastu tato droNa.n sAyakena mahAhave .
vivyAdhorasi sa~NkruddhaH si.nhavachchAnadanmuhuH .. 23..\\
sa.nvArya tu raNe droNaH kumAra.n vai mahAbalaH .
sharairanekasAhasraiH kR^itahasto jitaklamaH .. 24..\\
ta.n shUramArya vratinamastrArtha kR^itanishramam .
chakrarakShamapAmR^idnAtkumAra.n dvijasattamaH .. 25..\\
sa madhyaM prApya senAyAH sarvAH paricharandishaH .
tava sainyasya goptAsIdbhAradvAjo ratharShabhaH .. 26..\\
shikhaNDina.n dvAdashabhirviMshatyA chottamaujasam .
nakulaM pa~nchabhirviddhvA sahadeva.n cha saptabhiH .. 27..\\
yudhiShThira.n dvAdashabhirdraupadeyA.nstribhistribhiH .
sAtyakiM pa~nchabhirviddhvA matsya.n cha dashabhiH sharaiH .. 28..\\
vyakShobhayadraNe yodhAnyathAmukhyAnabhidravan .
abhyavartata samprepsuH kuntIputra.n yudhiShThiram .. 29..\\
yugandharastato rAjanbhAradvAjaM mahAratham .
vArayAmAsa sa~Nkruddha.n vAtoddhUtamivArNavam .. 30..\\
yudhiShThira.n sa viddhvA tu sharaiH saMnataparvabhiH .
yugandhara.n cha bhallena rathanIDAdapAharat .. 31..\\
tato virATadrupadau kekayAH sAtyakiH shibiH .
vyAghradattashcha pA~nchAlyaH si.nhasenashcha vIryavAn .. 32..\\
ete chAnye cha bahavaH parIpsanto yudhiShThiram .
Avavrustasya panthAna.n kirantaH sAyakAnbahUn .. 33..\\
vyAghradattashcha pA~nchAlyo droNa.n vivyAdha mArgaNaiH .
pa~nchAshadbhiH shitai rAja.nstata uchchukrushurjanAH .. 34..\\
tvarita.n si.nhasenastu droNaM viddhvA mahAratham .
prAhasatsahasA hR^iShTastrAsayanvai yatavratam .. 35..\\
tato visphArya nayane dhanurjyAmavamR^ijya cha .
talashabdaM mahatkR^itvA droNasta.n samupAdravat .. 36..\\
tatastu si.nhasenasya shiraH kAyAtsakuNDalam .
vyAghradattasya chAkramya bhallAbhyAmaharadbalI .. 37..\\
tAnpramR^idya sharavrAtaiH pANDavAnAM mahArathAn .
yudhiShThira samabhyAshe tasthau mR^ityurivAntakaH .. 38..\\
tato.abhavanmahAshabdo rAjanyaudhiShThire bale .
hR^ito rAjeti yodhAnA.n samIpasthe yatavrate .. 39..\\
abruvansainikAstatra dR^iShTvA droNasya vikramam .
adya rAjA dhArtarAShTraH kR^itArtho vai bhaviShyati .
AgamiShyati no nUna.n dhArtarAShTrasya sa.nyuge .. 40..\\
eva.n sa~njalpatA.n teShAM tAvakAnAM mahArathaH .
AyAjjavena kauneyo rathaghoSheNa nAdayan .. 41..\\
shoNitodA.n rathAvartA.n kR^itvA vishasane nadIm .
shUrAsthi chayasa~NkIrNAM pretakUlApahAriNIm .. 42..\\
tA.n sharaughamahAphenAM prAsamatsyasamAkulAm .
nadImuttIrya vegena kurUnvidrAvya pANDavaH .. 43..\\
tataH kirITI sahasA droNAnIkamupAdravat .
chhAdayanniShujAlena mahatA mohayanniva .. 44..\\
shIghramabhyasyato bANAnsandadhAnasya chAnisham .
nAntara.n dadR^ishe kashchitkaunteyasya yashasvinaH .. 45..\\
na disho nAntarikSha.n cha na dyaurnaiva cha medinI .
adR^ishyata mahArAja bANabhUtamivAbhavat .. 46..\\
nAdR^ishyata tadA rAja.nstatra ki.n chana sa.nyuge .
bANAndha kAre mahati kR^ite gANDIvadhanvanA .. 47..\\
sUrye chAstamanuprApte rajasA chAbhisa.nvR^ite .
nAGYAyata tadA shatrurna suhR^inna cha ki.n chana .. 48..\\
tato.avahAra.n chakruste droNaduryodhanAdayaH .
tAnviditvA bhR^isha.n trastAnayuddhamanasaH parAn .. 49..\\
svAnyanIkAni bIbhatsuH shanakairavahArayat .
tato.abhituShTuvuH pArthaM prahR^iShTAH pANDusR^i~njayAH .
pA~nchAlAshcha manoGYAbhirvAgbhiH sUryamivarShayaH .. 50..\\
eva.n svashibiraM prAyAjjitvA shatrUndhana~njayaH .
pR^iShThataH sarvasainyAnAM mudito vai sa keshavaH .. 51..\\
masAragalvarkasuvarNarUpyair
vajrapravAla sphaTikaishcha mukhyaiH .
chitre rathe pANDusuto babhAse
nakShatrachire viyatIva chandraH .. 52..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 16}
s
te sene shibira.n gatvA nyavishetA.n vishAM pate .
yathAbhAga.n yathAnyAyaM yathA gulma.n cha sarvashaH .. 1..\\
kR^itvAvahAra.n sainyAnA.n droNaH paramadurmanAH .
duryodhanamabhiprekShya savrIDamidamabravIt .. 2..\\
uktametanmayA pUrvaM na tiShThati dhana~njaye .
shakyo grahItu.n sa~NgrAme devairapi yudhiShThiraH .. 3..\\
iti tadvaH prayatatA.n kR^itaM pArthena sa.nyuge .
mAtisha~NkIrvacho mahyamajeyau kR^iShNa pANDavau .. 4..\\
apanIte tu yogena kena chichchhveta vAhane .
tata eShyati te rAjanvashamadya yudhiShThiraH .. 5..\\
kashchidAhvayatA.n sa~Nkhye deshamanyaM prakarShatu .
tamajitvA tu kaunteyo na nivartetkatha~ncanan .. 6..\\
etasminnantare shUnye dharmarAjamahaM nR^ipa .
grahIShyAmi chamUM bhittvA dhR^iShTadyumnasya pashyataH .. 7..\\
arjunena vihInastu yadi notsR^ijate raNam .
mAmupAyAntamAlokya gR^ihItamiti viddhi tam .. 8..\\
eva.n te sahasA rAjandharmaputra.n yudhiShThiram .
samAneShyAmi sagaNa.n vashamadya na saMshayaH .. 9..\\
yadi tiShThati sa~NgrAme muhUrtamapi pANDavaH .
athApayAti sa~NgrAmAdvijayAttadvishiShyate .. 10..\\
droNasya tu vachaH shrutvA trigartAdhipatistataH .
bhrAtR^ibhiH sahito rAjannida.n vachanamabravIt .. 11..\\
vaya.n vinikR^itA rAjansadA gANDIvadhanvanA .
anAgaHsvapi chAgaskR^idasmAsu bharatarShabha .. 12..\\
te vaya.n smaramANAstAnvinikArAnpR^ithagvidhAn .
krodhAgninA dahyamAnA na shemahi sadA nishAH .. 13..\\
sa no divyAstrasampannashchakShurviShayamAgataH .
kartAraH sma vaya.n sarvaM yachchikIrShAma hR^idgatam .. 14..\\
bhavatashcha priya.n yatsyAdasmAka.n cha yashaH karam .
vayamena.n haniShyAmo nikR^iShyAyodhanAdbahiH .. 15..\\
adyAstvanarjunA bhUmiratrigartAtha vA punaH .
satya.n te pratijAnImo naitanmithyA bhaviShyati .. 16..\\
eva.n satyarathashchoktvA satyadharmA cha bhArata .
satyavarmA cha satyeShuH satyakarmA tathaiva cha .. 17..\\
sahitA bhrAtaraH pa~ncha rathAnAm ayutena cha .
nyavartanta mahArAja kR^itvA shapathamAhave .. 18..\\
mAlavAstuNDikerAshcha rathAnAmayutaistribhiH .
susharmA cha naravyAghrastrigartaH prasthalAdhipaH .. 19..\\
mAchellakairlalitthaish cha sahito madrakairapi .
rathAnAmayutenaiva so.ashapadbhrAtR^ibhiH saha .. 20..\\
nAnAjanapadebhyashcha rathAnAmayutaM punaH .
samutthita.n vishiShTAnAM saMshapArthamupAgatam .. 21..\\
tato jvalanamAdAya hutvA sarve pR^ithakpR^ithak .
jagR^ihuH kushachIrANi chitrANi kavachAni cha .. 22..\\
te cha baddhatanu trANA ghR^itAktAH kushachIriNaH .
maurvI mekhalino vIrAH sahasrashatadakShiNAH .. 23..\\
yajvAnaH putriNo lokyAH kR^itakR^ityAstanutyajaH .
yokShyamANAstadAtmAna.n yashasA vijayena cha .. 24..\\
brahmacharya shrutimukhaiH kratubhishchAptadakShiNaiH .
prApya lokAnsuyuddhena kShiprameva yiyAsavaH .. 25..\\
brAhmaNA.nstarpayitvA cha niShkAndattvA pR^ithakpR^ithak .
gAshcha vAsA.nsi cha punaH samAbhAShya parasparam .. 26..\\
prajvAlya kR^iShNa vartmAnamupAgamya raNe vratam .
tasminnagnau tadA chakruH pratiGYA.n dR^iDhanishchayAH .. 27..\\
shR^iNvatA.n sarvabhUtAnAmuchchairvAchaH sma menire .
dhR^itvA dhana~njaya vadhe pratiGYA.n chApi chakrire .. 28..\\
ye vai lokAshchAnR^itAnA.n ya chaiva brahma ghAtinAm .
panapasya cha ye lokA guru dAraratasya cha .. 29..\\
brahma svahAriNashchaiva rAjapiNDApahAriNaH .
sharaNAgata.n cha tyajato yAchamAnaM tathA ghnataH .. 30..\\
agAra dAhinA.n ye cha ye cha gAM nighnatAm api .
apachAriNA.n cha ye lokA ye cha brahma dviShAm api .. 31..\\
jAyA.n cha R^itukAle vai ye mohAdabhigachchhatAm .
shrAddhasa~NgatikAnA.n cha ye chApyAtmApahAriNAm .. 32..\\
nyAsApahAriNA.n ye cha shrutaM nAshayatA.n cha ye .
kopena yudhyamAnAnA.n ye cha nIchAnusAriNAm .. 33..\\
nAstikAnA.n cha ye lokA ye.agnihorA pitR^ityajAm .
tAnApnuyAmahe lokAnye cha pApakR^itAm api .. 34..\\
yadyahatvA vaya.n yuddhe nivartema dhana~njayam .
tena chAbhyarditAstrAsAdbhavema hi parA~NmukhAH .. 35..\\
yadi tvasukara.n loke karma kuryAma sa.nyuge .
iShTAnpuNyakR^itA.n lokAnprApnuyAma na saMshayaH .. 36..\\
evamuktvA tato rAja.nste.abhyavartanta sa.nyuge .
Ahvayanto.arjuna.n vIrAH pitR^ijuShTA.n dishaM prati .. 37..\\
AhUtastairnaravyAghraiH pArthaH parapura~njayaH .
dharmarAjamida.n vAkyamapadAntaramabravIt .. 38..\\
AhUto na nivarteyamiti me vratamAhitam .
saMshaptakAshcha mA.n rAjannAhvayanti punaH punaH .. 39..\\
eSha cha bhrAtR^ibhiH sArdha.n susharmAhvayate raNe .
vadhAya sagaNasyAsya mAmanuGYAtumarhasi .. 40..\\
naitachchhaknomi sa.nsoDhumAhvAnaM puruSharShabha .
satya.n te pratijAnAmi hatAnviddhi parAnyudhi .. 41..\\
y
shrutametattvayA tAta yaddroNasya chikIrShitam .
yathA tadanR^ita.n tasya bhavettadvatsamAchara .. 42..\\
droNo hi balavA~nshUraH kR^itAstrashcha jitashramaH .
pratiGYAta.n cha tenaitadgrahaNaM me mahAratha .. 43..\\
arj
aya.n vai satyajidrAjannadya te rakShitA yudhi .
dhriyamANe hi pA~nchAlye nAchAryaH kAmamApsyati .. 44..\\
hate tu puruShavyAghre raNe satyajiti prabho .
sarvairapi sametairvA na sthAtavya.n kathaM chana .. 45..\\
s
anuGYAtastato rAGYA pariShvaktashcha phalgunaH .
premNA dR^iShTashcha bahudhA AshiShA cha prayojitaH .. 46..\\
vihAyaina.n tataH pArthastrigartAnpratyayAdbalI .
kShudhitaH kShudvighAtArtha.n si.nho mR^igagaNAniva .. 47..\\
tato dauryodhana.n sainyaM mudA paramayA yutam .
gate.arjune bhR^isha.n kruddhaM karma rAjasya nigrahe .. 48..\\
tato.anyonyena te sene samAjagmaturojasA .
ga~NgA sarayvorvegena prAvR^iShIvolbaNodake .. 49..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 17}
s
tataH saMshaptakA rAjansame deshe vyavasthitAH .
vyUhyAnIka.n rathaireva chandrArdhAkhyaM mudAnvitAH .. 1..\\
te kirITinamAyAnta.n dR^iShTvA harSheNa mAriSha .
udakroshannaravyAghrAH shabdena mahatA tadA .. 2..\\
sa shabdaH pradishaH sarvA dishaH kha~nca samAvR^iNot .
AvR^itatvAchcha lokasya nAsIttatra pratisvanaH .. 3..\\
atIva samprahR^iShTA.nstAnupalabhya dhana~njayaH .
ki.n chidabhyutsmayankR^iShNamida.n vachanamabravIt .. 4..\\
pashyaitAndevakI mAturmumUrShUnadya sa.nyuge .
bhrAtR^I.nstraigartakAneva.n roditavye praharShitAn .. 5..\\
atha vA harShakAlo.aya.n traigartAnAmasaMshayam .
kunarairduravApAnhi lokAnprApsyantyanuttamAn .. 6..\\
evamuktvA mahAbAhurhR^iShIkesha.n tato.arjunaH .
AsasAda raNe vyUDhA.n traigartAnAmanIkinIm .. 7..\\
sa devadattamAdAya sha~Nkha.n hemapariShkR^itam .
dadhmau vegena mahatA phalgunaH pUrayandishaH .. 8..\\
tena shabdena vitrastA saMshaptakavarUthinI .
nishcheShTAvasthitA sa~Nkye ashmasAramayI yathA .. 9..\\
vAhAsteShA.n vivR^ittAkShAH stabdhakarNa shirodharAH .
viShTabdha charaNA mUtra.n rudhira.n cha prasusruvuH .. 10..\\
upalabhya cha te sa~nj~nAmavasthApya cha vAhinIm .
yugapatpANDuputrAya chikShipuH ka~NkapatriNaH .. 11..\\
tAnyarjunaH sahasrANi dasha pa~nchaiva chAshugaiH .
anAgatAnyeva sharaishchichchhedAshu parAkramaH .. 12..\\
tato.arjuna.n shitairbANairdashabhirdashabhiH punaH .
pratyavidhya.nstataH pArthastAnavidhyattribhistribhiH .. 13..\\
ekaikastu tataH pArtha.n rAjanvivyAdha pa~nchabhiH .
sa cha tAnprativivyAdha dvAbhyA.n dvAbhyAM parAkramI .. 14..\\
bhUya eva tu sa.nrabdhAste.arjuna.n saha keshavam .
ApUraya~nsharaistIkShNaistaTAkamiva vR^iShTibhiH .. 15..\\
tataH sharasahasrANi prApatannarjunaM prati .
bhramarANAmiva vrAtAH phulladrumagaNe vane .. 16..\\
tataH subAhustriMshadbhiradrisAramayairdR^iDhaiH .
avidhyadiShubhirgADha.n kirITe savyasAchinam .. 17..\\
taiH kirITI kirITasthairhemapu~NkhairajihmagaiH .
shAtakumbhamayApIDo babhau yUpa ivochchhritaH .. 18..\\
hastAvApa.n subAhostu bhallena yudhi pANDavaH .
chichchheda ta.n chaiva punaH sharavarShairavAkirat .. 19..\\
tataH susharmA dashabhiH surathashcha kirITinam .
sudharmA sudhanushchaiva subAhush cha samarpayan .. 20..\\
tA.nstu sarvAnpR^ithagbANairvAnarapravara dhvajaH .
pratyavidhyaddhvajAMshchaiShAM bhallaishchichchheda kA~nchanAn .. 21..\\
sudhanvano dhanushchhittvA hayAnvai nyavadhIchchharaiH .
atrAsya sashirastrANa.n shiraH kAyAdapAharat .. 22..\\
tasmi.nstu patite vIre trastAstasya padAnugAH .
vyadravanta bhayAdbhItA yena dauryodhanaM balam .. 23..\\
tato jaghAna sa~Nkruddho vAsavistAM mahAchamUm .
sharajAlairavichchhinnaistamaH sUrya ivAMshubhiH .. 24..\\
tato bhagne bale tasminviprayAte samantataH .
savyasAchini sa~Nkruddhe traigartAnbhayamAvishat .. 25..\\
te vadhyamAnAH pArthena sharaiH saMnataparvabhiH .
amuhya.nstatra tatraiva trastA mR^igagaNA iva .. 26..\\
tatastrigartarATkruddhastAnuvAcha mahArathAn .
ala.n drutena vaH shUrA na bhaya~Nkartumarhatha .. 27..\\
shaptvA tu shapathAnghorAnsarvasainyasya pashyataH .
gatvA dauryoghana.n sainya.n kiM vA vakShyatha mukhyagAH .. 28..\\
nAvahAsyAH katha.n loke karmaNAnena sa.nyuge .
bhavema sahitAH sarve nivartadhva.n yathAbalam .. 29..\\
evamuktAstu te rAjannudakroshanmuhurmuhuH .
sha~NkhAMshcha dadhmire vIrA harShayantaH parasparam .. 30..\\
tataste saMnyavartanta saMshaptakagaNAH punaH .
nArAyaNAshcha gopAlAH kR^itvA mR^ityuM nivartanam .. 31..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 18}
s
dR^iShTvA tu saMnivR^ittA.nstAnsaMshaptakagaNAnpunaH .
vAsudevaM mahAtmAnamarjunaH samabhAShata .. 1..\\
chodayAshvAnhR^iShIkesha saMshaptakagaNAnprati .
naite hAsyanti sa~NgrAma.n jIvanta iti me matiH .. 2..\\
pashya me.astrabala.n ghoraM bAhvoriShvasanasya cha .
adyaitAnpAtayiShyAmi kruddho rudraH pashUniva .. 3..\\
tataH kR^iShNaH smita.n kR^itvA pariNandya shivena tam .
prAveshayata durdharSho yatra yatraichchhadarjunaH .. 4..\\
babhrAje sa ratho.atyarthamuhyamAno raNe tadA .
uhyamAnamivAkAshe vimAnaM pANDurairhayaiH .. 5..\\
maNDalAni tatashchakre gatapratyAgatAni cha .
yathA shakra ratho rAjanyuddhe devAsure purA .. 6..\\
atha nArAyaNAH kruddhA vividhAyudhapANayaH .
chhAdayantaH sharavrAtaiH parivavrurdhana~njayam .. 7..\\
adR^ishya.n cha muhUrtena chakruste bharatarShabha .
kR^iNena sahita.n yuddhe kuntIputra.n dhana~njayam .. 8..\\
kruddhastu phalgunaH sa~Nkhye dviguNIkR^itavikramaH .
gANDIvamupasaMmR^ijya tUrNa.n jagrAha sa.nyuge .. 9..\\
baddhvA cha bhR^ikuTI.n vaktre krodhasya pratilakShaNam .
devadattaM mahAsha~NkhaM pUrayAmAsa pANDavaH .. 10..\\
athAstramarisa~Nghaghna.n tvAShTramabhyasyadarjunaH .
tato rUpasahasrANi prAdurAsanpR^ithakpR^ithak .. 11..\\
AtmanaH pratirUpaistairnAnArUpairvimohitAH .
anyonyamarjunaM matvA svamAtmAna.n cha jaghnire .. 12..\\
ayamarjuno.aya.n govindemau yAdava pANDavau .
iti bruvANAH saMmUdhA jaghnuranyonyamAhave .. 13..\\
mohitAH paramAstreNa kShaya.n jagmuH parasparam .
ashobhanta raNe yodhAH puShpitA iva kiMshukAH .. 14..\\
tataH sharasahasrANi tairvimuktAni bhasmasAt .
kR^itvA tadastra.n tAnvIrAnanayadyamasAdanam .. 15..\\
atha prahasya bIbhatsurlalitthAnmAlavAnapi .
mAchellakA.nstrigartAMshchcha yaudheyAMshchArdayachchharaiH .. 16..\\
te vadhyamAnA vIreNa kShatriyAH kAlachoditAH .
vyasR^ija~nsharavarShANi pArthe nAnAvidhAni cha .. 17..\\
tato naivArjunastatra na ratho na cha keshavaH .
pratyadR^ishyata ghoreNa sharavarSheNa sa.nvR^itaH .. 18..\\
tataste labdhalakShyatvAdanyonyamabhichukrushuH .
hatau kR^iShNAviti prItA vAsA.nsyAdudhuvustadA .. 19..\\
bherImR^ida~Ngasha~NkhAMshcha dadhmurvIrAH sahasrashaH .
si.nhanAda ravAMshchogrAMshchakrire tatra mAriSha .. 20..\\
tataH prasiShvide kR^iShNaH khinnashchArjunamabravIt .
kvAsi pArtha na pashye tvA.n kachchijjIvasi shatruhan .. 21..\\
tasya taM mAnuShaM bhAvaM bhAvaGYo.a.aGYAya pANDavaH .
vAyavyAstreNa tairastA.n sharavR^iShTimapAharat .. 22..\\
tataH saMshaptakavrAtAnsAshvadvipa rathAyudhAn .
uvAha bhagavAnvAyuH shuShkaparNachayAniva .. 23..\\
uhyamAnAstu te rAjanbahvashobhanta vAyunA .
praDInAH pakShiNaH kAle vR^ikShebhya iva mAriSha .. 24..\\
tA.nstathA vyAkulIkR^itya tvaramANo dhana~njayaH .
jaghAna nishitairbANaiH sahasrANi shatAni cha .. 25..\\
shirA.nsi bhallairaharadbAhUnapi cha sAyudhAn .
hastihastopamAMshchorU~nsharairurvyAmapAtayat .. 26..\\
pR^iShThachchhinnAnvicharaNAnvimastiShkeShaNA~NgulIn .
nAnA~NgAvayavairhInAMshchakArArIndhana~njayaH .. 27..\\
gandharvanagarAkArAnvidhivatkalpitAnrathAn .
sharairvishakalIkurvaMshchakre vyashva rathadvipAn .. 28..\\
muNDatAlavanAnIva tatra tatra chakAshire .
chhinnadhvajarathavrAtAH ke chitke chitkva chitkva chit .. 29..\\
sottarAyudhino nAgAH sa patAkA~NkushAyudhAH .
petuH shakrAshanihatA drumavanta ivAchalAH .. 30..\\
chAmarApIDa kavachAH srastAntra nayanAsavaH .
sArohAsturagAH petuH pArtha bANahatAH kShitau .. 31..\\
vipraviddhAsi nakharAshchhinnavarmarShTi shaktayaH .
pattayashchhinnavarmANaH kR^ipaNa.n sherate hatAH .. 32..\\
tairhatairhanyamAnaishcha patadbhiH patitairapi .
bhramadbhirniShTanadbhishcha ghoramAyodhanaM babhau .. 33..\\
rajashcha mahadudbhUta.n shAntaM rudhiravR^iShTibhiH .
mahI.n chApyabhavaddurgA kabandha shatasa~NkulA .. 34..\\
tadbabhau raudrabIbhatsaM bIbhatsoryAnamAhave .
AkrIDa iva rudrasya ghnataH kAlAtyaye pashUn .. 35..\\
te vadhyamAnAH pArthena vyAkulAshvarathadvipAH .
tamevAbhimukhAH kShINAH shakrasyAtithitA.n gatAH .. 36..\\
sA bhUmirbharatashreShTha nihataistairmahArathaiH .
AstIrNA sambabhau sarvA pretI bhUtaiH samantataH .. 37..\\
etasminnantare chaiva pramatte savyasAchini .
vyUDhAnIkastato droNo yudhiShThiramupAdravat .. 38..\\
taM pratyagR^ihNa.nstvarito vyUDhAnIkAH prahAriNaH .
yudhiShThiraM parIpsantastadAsIttumulaM mahat .. 39..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 19}
s
pariNAmya nishA.n tAM tu bhAradvAjo mahArathaH .
bahUktvA cha tato rAjanrAjAna.n cha suyodhanam .. 1..\\
vidhAya yogaM pArthena saMshaptakagaNaiH saha .
niShkrAnte cha raNAtpArthe saMshaptakavadhaM prati .. 2..\\
vyUDhAnIkastato droNaH pANDavAnAM mahAchamUm .
abhyayAdbharatashreShTha dharmarAja jighR^ikShayA .. 3..\\
vyUha.n dR^iShTvA suparNaM tu bhAradvAja kR^itaM tadA .
vyUhena maDalArdhena pratyavyUhadyudhiShThiraH .. 4..\\
mukhamAsItsuparNasya bhAradvAjo mahArathaH .
shiro duryodhano rAjA sodaryaiH sAnugaiH saha .. 5..\\
chakShuShI kR^itavarmA cha gautamashchAsyatAmvaraH .
bhUtavarmA kShemasharmA karakarShashcha vIryavAn .. 6..\\
kali~NgAH si.nhalAH prAchyAH shUrAbhIrA dasherakAH .
shakA yavanakAmbojAstathA ha.nsapadAsh cha ye .. 7..\\
grIvAyA.n shUrasenAshcha daradA madrakekayAH .
gajAshvarathapattyaughAstasthuH shatasahasrashaH .. 8..\\
bhUrishravAH shalaH shalyaH somadattashcha bAhlikaH .
akShauhiNyA vR^itA vIrA dakShNiNaM pakShamAshritAH .. 9..\\
vindAnuvindAvAvantyau kAmbojashcha sudakShiNaH .
vAmaM pakSha.n samAshritya droNaputrAgragAH sthitAH .. 10..\\
pR^iShThe kali~NgAH sAmbaShThA mAgadhAH paundra madrakAH .
gAndhArAH shakuniprAgyAH pArvatIyA vasAtayaH .. 11..\\
puchchhe vaikartanaH karNaH saputraGYAti bAndhanaH .
mahatyA senayA tasthau nAnA dhvajasamutthayA .. 12..\\
jayadratho bhImarathaH sAmyAtrika sabho jayaH .
bhUmi.n jayo vR^iShakrAtho naiShadhashcha mahAbalaH .. 13..\\
vR^itA balena mahatA brahmalokapuraskR^itAH .
vyUhasyopari te rAjansthitA yuddhavishAradAH .. 14..\\
droNena vihito vyUhaH padAtyashvarathadvipaiH .
vAtoddhUtArNavAkAraH pravR^itta iva lakShyate .. 15..\\
tasya pakShaprapakShebhyo niShpatanti yuyutsavaH .
sa vidyutstanitA meghAH sarvadigbhya ivoShNage .. 16..\\
tasya prAgjyotiSho madhye vidhivatkalpita.n gajam .
AsthitaH shushubhe rAjannaMshumAnudaye yathA .. 17..\\
mAlyadAmavatA rAjA shvetachchhatreNa dhAryatA .
kR^ittikA yogayuktena paurNamAsyAmivendunA .. 18..\\
nIlA~njanachaya prakhyo madAndho dvirado babhau .
abhivR^iShTo mahAmeghairyathA syAtparvato mahAn .. 19..\\
nAnA nR^ipatibhirvIrairvividhAyudhabhUShaNaiH .
samanvitaH pArvatIyaiH shakro devagaNairiva .. 20..\\
tato yudhiShThiraH prekShya vyUha.n tamatimAnuSham .
ajayyamaribhiH sa~Nkhye pArShata.n vAkyamabravIt .. 21..\\
brAhmaNasya vashaM nAhamiyAmadya yathA prabho .
pArAvata savarNAshva tathA nItirvidhIyatAm .. 22..\\
dhrsta
droNasya yatamAnasya vashaM naiShyasi suvrata .
ahamAvArayiShyAmi droNamadya sahAnugam .. 23..\\
mayi jIvati kauravya nodvega.n kartumarhasi .
na hi shakto raNe droNo vijetuM mA.n kathaM chana .. 24..\\
s
evamuktvA kiranbANAndrupadasya suto balI .
pArAvata savarShAshvaH svaya.n droNamupAdravat .. 25..\\
aniShTa darshana.n dR^iShTvA dhR^iShTadyumnamavasthitam .
kShaNenaivAbhavaddroNo nAtihR^iShTamanA iva .. 26..\\
ta.n tu samprekShya putraste durmukhaH shatrukarshanaH .
priya.n chikIrShandroNasya dhR^iShTadyumnamavArayat .. 27..\\
sa samprahArastumulaH samarUpa ivAbhavat .
pArShatasya cha shUrasya durmukhasya cha bhArata .. 28..\\
pArShataH sharajAlena kShipraM prachchhAdya durmukham .
bhAradvAja.n sharaugheNa mahatA samavArayat .. 29..\\
droNamAvArita.n dR^iShTvA bhR^ishAyastastavAtmajaH .
nAnA li~NgaiH sharavrAtaiH pArShata.n samamohayat .. 30..\\
tayorviShaktayorsa~Nkhye pA~nchAlya kurumukhyayoH .
droNo yaudhiShThira.n sainyaM bahudhA vyadhamachchharaiH .. 31..\\
anilena yathAbhrANi vichchhinnAni samantataH .
tathA pArthasya sainyAni vichchhinnAni kva chitkva chit .. 32..\\
muhUrtamiva tadyuddhamAsInmadhuradarshanam .
tata unmattavadrAjannirmaryAdamavartata .. 33..\\
naiva sve na pare rAjannaGYAyanta parasparam .
anumAnena sa~nj~nAbhiryuddha.n tatsamavartata .. 34..\\
chUDAmaNiShu niShkeShu bhUShaNeShvasi charmasu .
teShAmAdityavarNAbhA marIchyaH prachakAshire .. 35..\\
tatprakIrNapatAkAnA.n rathavAraNavAjinAm .
balAkA shabalAbhrAbha.n dadR^ishe rUpamAhave .. 36..\\
narAneva narA jaghnurudagrAshcha hayA hayAn .
rathAMshcha rathino jaghnurvAraNA varavAraNAn .. 37..\\
samuchchhritapatAkAnA.n gajAnAM paramadvipaiH .
kShaNena tumulo ghoraH sa~NgrAhaH samavartata .. 38..\\
teShA.n sa.nsaktagAtrANA.n karShatAm itaretaram .
dantasa~NghAta sa~NgharShAtsa dhUmo.agnirajAyata .. 39..\\
viprakIrNapatAkAste viShANa janitAgnayaH .
babhUvuH kha.n samAsAdya sa vidyuta ivAmbudAH .. 40..\\
vikSharadbhirnadadbhishcha nipatadbhishcha vAraNaiH .
sambabhUva mahI kIrNA meghairdyauriva shAradI .. 41..\\
teShAmAhanyamAnAnAM bANatomara vR^iShTibhiH .
vAraNAnA.n ravo jaGYe meghAnAmiva samplave .. 42..\\
tomarAbhihatAH ke chidbANaishcha paramadvipAH .
vitresuH sarvabhUtAnA.n shabdamevApare.avrajan .. 43..\\
viShANAbhihatAshchApi ke chittatra gajA gajaiH .
chakrurArtasvara.n ghoramutpAtajaladA iva .. 44..\\
pratIpa.n hriyamANAshcha vAraNA varavAraNaiH .
unmathya punarAjahruH preritAH paramA~NkushaiH .. 45..\\
mahAmAtrA mahAmAtraistADitAH sharatomaraiH .
gajebhyaH pR^ithivI.n jagmurmuktapraharaNA~NkushAH .. 46..\\
nirmanuShyAshcha mAta~NgA vinadantastatastataH .
chhinnAbhrANIva sampetuH sampravishya parasparam .. 47..\\
hatAnparivahantashcha yantritAH paramAyudhaiH .
disho jagmurmahAnAgAH ke chidekacharA iva .. 48..\\
tADitAstADyamAnAshcha tomararShTi parashvadhaiH .
peturArtasvara.n kR^itvA tadA vishasane gajAH .. 49..\\
teShA.n shailopamaiH kAryairnipatadbhiH samantataH .
AhatA sahasA bhUmishchakampe cha nanAda cha .. 50..\\
sAditaiH sa gajArohaiH sa patAkaiH samantataH .
mAta~NgaiH shushubhe bhUmirvikIrNairiva parvataiH .. 51..\\
gajasthAshcha mahAmAtrA nirbhinnahR^idayA raNe .
rathibhiH pAtitA ballairvikIrNA~Nkusha tomarAH .. 52..\\
krau~nchavadvinadanto.anyanArAchAbhihatA gajAH .
parAnsvAMshchApi mR^idnantaH paripeturdisho dasha .. 53..\\
gajAshvarathasa~NghAnA.n sharIraughasamAvR^itA .
babhUva pR^ithivI rAjanmA.nrashoNita kardamA .. 54..\\
pramathya cha viShANAgraiH samutkShipya cha vAraNaiH .
sachakrAshcha vichakrAshcha rathaireva mahArathAH .. 55..\\
rathAshcha rathibhirhInA nirmanuShyAshcha vAjinaH .
hatArohAshcha mAta~NgA disho jagmuH sharAturAH .. 56..\\
jaghAnAtra pitA putraM putrashcha pitara.n tathA .
ityAsIttumula.n yuddhaM na praGYAyata ki.n chana .. 57..\\
A gulphebhyo.avasIdanta narAH shoNitakardame .
dIpyamAnaiH parikShiptA dAvairiva mahAdrumAH .. 58..\\
shoNitaiH sichyamAnAni vastrANi kavachAni cha .
chhatrANi cha patAkAshcha sarva.n raktamadR^ishyata .. 59..\\
hayaughAshcha rathaughAshcha naraughAshcha nipAtitAH .
sa.nvR^ittAH punarAvR^ittA bahudhA rathanemibhiH .. 60..\\
sa gajaughamahAvegaH parAsu narashaivalaH .
rathaughatumulAvartaH prababhau sainyasAgaraH .. 61..\\
ta.n vAhana mahAnaubhiryodhA jaya dhanaiShiNaH .
avagAhyAvamajjante naiva mohaM prachakrire .. 62..\\
sharavarShAbhivR^iShTeShu yodheShvajita lakShmasu .
na hi svachittatA.n lebhe kashchidAhata lakShaNaH .. 63..\\
vartamAne tathA yuddhe ghorarUpe bhaya~Nkare .
mohayitvA parAndroNo yudhiShThiramupAdravan .. 64..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 20}
s
tato yudhiShThiro droNa.n dR^iShTvAntikamupAgatam .
mahatA sharavarSheNa pratyagR^ihNAdabhItavat .. 1..\\
tato halahalAshabda AsIdyaudhiShThire bale .
jighR^ikShati mahAsi.nhe gajAnAmiva yUthapam .. 2..\\
dR^iShTvA droNa.n tataH shUraH satyajitsatyavikramaH .
yudhiShThiraM pariprepsumAchArya.n samupAdravat .. 3..\\
tata AchArya pA~nchAlyau yuyudhAte parasparam .
vikShobhayantau tatsainyamindra vairochanAviva .. 4..\\
tataH satyajita.n tIkShNairdashabhirmarmabhedibhiH .
avidhyachchhIghramAchAryashchhittvAsya sa shara.n dhanuH .. 5..\\
sa shIghrataramAdAya dhanuranyatpratApavAn .
droNa.n so.abhijaghAnAshu viMshadbhiH ka~NkapatribhiH .. 6..\\
GYAtvA satyajitA droNa.n grasyamAnamivAhave .
vR^ikaH sharashatairtIkShNaiH pA~nchAlyo droNamardayat .. 7..\\
sa~nchAdyamAna.n samare droNa.n dR^iShTvA mahAratham .
chukrushuH pANDavA rAjanvastrANi dudhuvush cha ha .. 8..\\
vR^ikastu paramakruddho droNa.n ShaShTyA stanAntare .
vivyAdha balavAnrAja.nstadadbhutamivAbhavat .. 9..\\
droNastu sharavarSheNa chhAdyamAno mahArathaH .
vega.n chakre mahAvegaH krodhAdudvR^itya chakShuShI .. 10..\\
tataH satyajitashchApa.n chhittvA droNo vR^ikasya cha .
ShaDbhiH sasUta.n sahayaM sharairdroNo.avadhIdvR^ikam .. 11..\\
athAnyaddhanurAdAya satyajidvegavattaram .
sAshva.n sasUtaM vishikhairdroNaM vivyAdha sa dhvajam .. 12..\\
sa tanna mamR^iShe droNaH pA~nchAlyenArdanaM mR^idhe .
tatastasya vinAshAya sa tvara.n vyasR^ijachchharAn .. 13..\\
hayAndhvaja.n dhanurmuShTimubhau cha pArShNisArathI .
avAkirattato droNaH sharavarShaiH sahasrashaH .. 14..\\
tathA sa~nchidyamAneShu kArmukeShu punaH punaH .
pA~nchAlyaH paramAstraGYaH shoNAshva.n samayodhayat .. 15..\\
sa satyajitamAlakShya tathodIrNaM mahAhave .
ardhachandreNa chichchheda shirastasya mahAtmanaH .. 16..\\
tasminhate mahAmAtre pA~nchAlAnA.n ratharShabhe .
apAyAjjavanairashvairdroNAttrasto yudhiShThiraH .. 17..\\
pA~nchAlAH kekayA matsyAshchedikArUSha kosalAH .
yudhiShThiramudIkShanto hR^iShTA droNamupAdravan .. 18..\\
tato yudhiShThirA prepsurAchAryaH shatrupUgahA .
vyadhamattAnyanIkAni tUlarAshimivAnilaH .. 19..\\
nirhadantamanIkAni tAni tAni punaH punaH .
droNaM matsyAdavarajaH shatAnIko.abhyavartata .. 20..\\
sUryarashmi pratIkAshaiH karmAra parijArjitaiH .
ShaDbhiH samUta.n sahaya.n droNaM viddhvAnadadbhR^isham .. 21..\\
tasya nAnadato droNaH shiraH kAyAtsakuNDalam .
kShureNApAharattUrNa.n tato matsyAH pradudruvuH .. 22..\\
matsyA~njitvAjayachchedInkArUShAnkekayAnapi .
pA~nchAlAnsR^i~njayAnpANDUnbhAradvAjaH punaH punaH .. 23..\\
ta.n dahantamanIkAni kruddhamagni.n yathA vanam .
dR^iShTvA rukmaratha.n kruddha.n samakampanta sR^i~njayAH .. 24..\\
uttama.n hyAdadhAnasya dhanurasyAshu kAriNaH .
jyAghoSho nighnato.amitrAndikShu sarvAsu shushruve .. 25..\\
nAgAnashvAnpadAtIMshcha rathino gajasAdinaH .
raudrA hastavatA muktAH pramathnanti sma sAyakAH .. 26..\\
nAnadyamAnaH parjanyo mishravAto himAtyaye .
ashmavarShamivAvarShatpareShAM bhayamAdadhat .. 27..\\
sarvA dishaH samacharatsainya.n vikShobhayanniva .
balI shUro maheShvAso mitrANAmabhaya~NkaraH .. 28..\\
tasya vidyudivAbhreShu chApa.n hemapariShkR^itam .
dikShu sarvAsvapashyAma droNasyAmita tejasaH .. 29..\\
droNastu pANDavAnIke chakAra kadanaM mahat .
yathA daitya gaNe viShNuH surAsuranamaskR^itaH .. 30..\\
sa shUra satyavAkprAGYo balavAnsatyavikramaH .
mahAnubhAvaH kAlAnte raudrIM bhIru vibhIShaNAm .. 31..\\
kavachormidhvajAvartAM martyakUlApahAriNIm .
gajavAjimahAgrAhAmasi mInA.n durAsadA .. 32..\\
vIrAsthi sharkarA.n raudrAM bherI murajakachchhapAm .
charma varma plavA.n ghorAM keshashaivalashADvalAm .. 33..\\
sharaughiNI.n dhanuH srotAM bAhupannaga sa~NkulAm .
raNabhUmivahA.n ghorAM kurusR^i~njaya vAhinIm .
manuShyashIrSha pAShANA.n shaktimInA.n gadoDupAm .. 34..\\
uShNISha phenavasanAM niShkIrNAntra sarIsR^ipAm .
vIrApahAriNImugrAM mA.nsashoNitakardamAm .. 35..\\
hastigrAhA.n ketuvR^ikShAM kShatriyANAM nimajjanIm .
krUrA.n sharIrasa~NghATAM sAdinakrA.n duratyayAm .
droNaH prAvartayattatra nadImantakagAminIm .. 36..\\
kravyAdagaNasa~NghuShTA.n shvashR^igAla gaNAyutAm .
niShevitAM mahAraudraiH pishitAshaiH samantataH .. 37..\\
ta.n dahantamanIkAni rathodAraM kR^itAntavat .
sarvato.abhyadravandroNa.n kuntIputra purogamAH .. 38..\\
tA.nstu shUrAnmaheShvAsA.nstAvakAbhyudyatAyudhAH .
rAjAno rAjaputrAshcha samantAtparyavArayan .. 39..\\
tato droNaH satyasandhaH prabhinna iva ku~njaraH .
abhyatItya rathAnIka.n dR^iDhasenamapAtayat .. 40..\\
tato rAjAnamAsAdya praharantamabhItavat .
avidhyannavabhiH kShema.n sa hataH prApatadrathAt .. 41..\\
sa madhyaM prApya sainyAnA.n sarvAH pravicharandishaH .
trAtA hyabhavadanyeShAM na trAtavyaH katha.n chana .. 42..\\
shikhaNDina.n dvAdashabhirviMshatyA chottamaujasA .
vasu dAna.n cha bhallena preShayadyamasAdanam .. 43..\\
ashItyA kShatravarmANa.n ShaDviMshatyA sudakShiNam .
kShatradeva.n tu bhallena rathanIDAdapAharat .. 44..\\
yudhAmanyu.n chatuHShaShTyA triMshatA chaiva sAtyakim .
viddhvA rukmarathastUrNa.n yudhiShThiramupAdravat .. 45..\\
tato yudhiShThiraH kShipra.n kitavo rAjasattamaH .
apAyAjjavanairashvaiH pA~nchAlyo droNamabhyayAt .. 46..\\
ta.n droNa.n sadhanuShkaM tu sAshvayantAramakShiNot .
sa hataH prApatadbhUmau rathAjjyotirivAmbarAt .. 47..\\
tasminhate rAjaputre pA~nchAlAnA.n yashaH kare .
hatadroNa.n hatadroNamityAsIttumulaM mahat .. 48..\\
tA.nstathA bhR^ishasa~NkruddhAnpA~nchAlAnmatsyakekayAn .
sR^i~njayAnpANDavAMshchaiva droNo vyakShobhayadbalI .. 49..\\
sAtyaki.n chekitAnaM cha dhR^iShTadyumna vikhaNDinau .
vArdhakShemi.n chitrasena.n senA binduM suvarchasam .. 50..\\
etAMshchAnyAMshcha subahUnnAnAjanapadeshvarAn .
sarvAndroNo.ajayadyuddhe kurubhiH parivAritaH .. 51..\\
tAvakAstu mahArAja jaya.n labdhvA mahAhave .
pANDaveyAnraNe jagnurdravamANAnsamantataH .. 52..\\
te dAnavA ivendreNa vadhyamAnA mahAtmanA .
pA~nchAlAH kekayA matsyAH samakampanta bhArata .. 53..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 21}
dhr
bhAradvAjena bhagneShu pANDaveShu mahAmR^idhe .
pA~nchAleShu cha sarveShu kash chidanyo.abhyavartata .. 1..\\
AryA.n yuddhe mati.n kR^itvA kShatriyANAM yashaskarIm .
asevitA.n kApuruShaiH sevitAM puruSharShabhaiH .. 2..\\
sa hi vIro naraH sUta yo bhagneShu nivartate .
aho nAsItpumAnkashchiddR^iShTvA droNa.n vyavasthitam .. 3..\\
jR^imbhamANamiva vyAghraM prabhinnamiva ku~njaram .
tyajantamAhave prANAnsaMnaddha.n chitrayodhinam .. 4..\\
maheShvAsaM naravyAghra.n dviShatAm aghavardhanam .
kR^itaGYa.n satyanirata.n duryodhanahitaiShiNam .. 5..\\
bhAradvAja.n tathAnIke dR^iShTvA shUramavasthitam .
ke vIrAH saMnyavartanta tanmamAchakShva sa~njaya .. 6..\\
s
tAndR^iShTvA chalitAnsa~Nkhye praNunnAndroNa sAyakaiH .
pA~nchAlAnpANDavAnmatsyAnsR^i~njayAMshchedikekayAn .. 7..\\
droNa chApavimuktena sharaugheNAsu hAriNA .
sindhoriva mahaughena hriyamANAnyathA plavAn .. 8..\\
kauravAH si.nhanAdena nAnAvAdya svanena cha .
rathadvipa narAshaishcha sarvataH paryavArayan .. 9..\\
tAnpashyansainyamadhyastho rAjA svajanasa.nvR^itaH .
duryodhano.abravItkarNaM prahR^iShTaH prahasanniva .. 10..\\
pashya rAdheya pA~nchAlAnpraNunnAndroNa sAyakaiH .
si.nheneva mR^igAnvanyA.nstrAsitAndR^iDhadhanvanA .. 11..\\
naite jAtu punaryuddhamIheyuriti me matiH .
yathA tu bhagnA droNena vAteneva mahAdrumAH .. 12..\\
ardyamAnAH sharairete rukmapu~NkhairmahAtmanA .
pathA naikena gachchhanti ghUrNamAnAstatastataH .. 13..\\
saMniruddhAshcha kauravyairdroNena cha mahAtmanA .
ete.anye maNDalIbhUtAH pAvakeneva ku~njarAH .. 14..\\
bhramarairiva chAviShTA droNasya nishitaiH sharaiH .
anyonya.n samalIyanta palAyanaparAyaNAH .. 15..\\
eSha bhImo dR^iDhakrodho hInaH pANDava sR^i~njayaiH .
madIyairAvR^ito yodhaiH karNa tarjayatIva mAm .. 16..\\
vyakta.n droNamaya.n lokamadya pashyati durmatiH .
nirAsho jIvitAnnUnamadya rAjyAchcha pANDavaH .. 17..\\
karna
naiSha jAtu mahAbAhurjIvannAhavamutsR^ijet .
na chemAnpuruShavyAghra si.nhanAdAnvishakShyate .. 18..\\
na chApi pANDavA yuddhe bhajyeranniti me matiH .
shUrAshcha balavantashcha kR^itAstrA yuddhadurmadAH .. 19..\\
viShAgnidyUtasa~NkleshAnvanavAsa.n cha pANDavAH .
smaramANA na hAsyanti sa~NgrAmamiti me matiH .. 20..\\
nikR^ito hi mahAbAhuramitaujA vR^ikodaraH .
varAnvarAnhi kaunteyo rathodArAnhaniShyati .. 21..\\
asinA dhanuShA shaktyA hayairnAgairnarai rathaiH .
Ayasena cha daNDena vrAtAnvrAtAnhaniShyati .. 22..\\
tamete chAnuvartante sAtyakipramukhA rathAH .
pA~nchAlAH kekayA matsyAH pANDavAshcha visheShataH .. 23..\\
shUrAshcha balavantashcha vikrAntAshcha mahArathAH .
visheShatashcha bhImena sa.nrabdhenAbhichoditAH .. 24..\\
te droNamabhivartante sarvataH kurupu~NgavAH .
vR^ikodaraM parIpsantaH sUryamabhragaNA iva .. 25..\\
ekAyanagatA hyete pIDayeyuryatavratam .
arakShyamANa.n shalabhA yathA dIpaM mumUrShavaH .
asaMshaya.n kR^itAstrAshcha paryAptAshchApi vAraNe .. 26..\\
atibhAra.n tvahaM manye bhAradvAje samAhitam .
te shIghramanugachchhAmo yatra droNo vyavasthitaH .
kAkA iva mahAnAgaM mA vai hanyuryatavratam .. 27..\\
s
rAdheyasya vachaH shrutvA rAjA duryodhanastadA .
bhrAtR^ibhiH sahito rAjanprAyAddroNa rathaM prati .. 28..\\
tatrArAvo mahAnAsIdeka.n droNaM jighA.nsatAm .
pANDavAnAM nivR^ittAnAM nAnAvarNairhayottamaiH .. 29..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 22}
dhr
sarveShAmeva me brUhi rathachihnAni saMshaya .
ye droNamabhyavartanta kruddhA bhIma purogamAH .. 1..\\
s
R^ishya varNairhayairdR^iShTvA vyAyachchhanta.n vR^ikodaram .
rajatAshvastataH shUraH shaineyaH saMnyavartata .. 2..\\
darshanIyAstu kAmbojAH shukapatraparichchhadAH .
vahanto nakula.n shIghra.n tAvakAnabhidudruvuH .. 3..\\
kR^iShNAstu meghasa~NkAshAH sahadevamudAyudham .
bhImavegA naravyAghramavahanvAtara.nhasaH .. 4..\\
hemottama pratichchhannairhayairvAtasamairjave .
abhyavartanta sainyAni sarvANyeva yudhiShThiram .. 5..\\
rAGYastvanantara.n rAjA pA~nchAlyo drupado.abhavat .
jAtarUpamayachchhatraH sarvaiH svairabhirakShitaH .. 6..\\
lalAmairharibhiryuktaiH sarvashabdakShamairyudhi .
rAGYAM madhye maheShvAsaH shAntabhIrabhyavartata .. 7..\\
ta.n virATo.anvayAtpashchAtsaha shUrairmahArathaiH .
kekayAshcha shikhaNDI cha dhR^iShTaketustathaiva cha .
svaiH svaiH sainyaiH parivR^itA matsyarAjAnamanvayuH .. 8..\\
te tu pATala puShpANA.n samavarNA hayottamAH .
vahamAnA vyarAjanta matsyasyAmitra ghAtinaH .. 9..\\
hAridra samavarShAstu javanA hemamAlinaH .
putra.n virATa rAjasya sa tvarAH samudAvahan .. 10..\\
indragopaka varNaistu bhrAtaraH pa~ncha kekayAH .
jAtarUpasamAbhAsaH seve lohitaka dhvajAH .. 11..\\
te hemamAlinaH shUrAH sarve yuddhavishAradAH .
varShanta iva jImUtAH pratyadR^ishyanta daMshitAH .. 12..\\
AmapAtranibhAkArAH pA~nchAlyamamitaujasam .
dAntAstAmrAruNA yuktAH shikhaNDinamudAvahan .. 13..\\
tathA dvAdasha sAhasrAH pA~nchAlAnAM mahArathAH .
teShA.n tu ShaTsahasrANi ye shikhaNDinamanvayuH .. 14..\\
putra.n tu shishupAlasya narasi.nhasya mAriSha .
AkrIDanto vahanti sma sAra~NgashabalA hayAH .. 15..\\
dhR^iShTaketushcha chedInAmR^iShabho.atibaloditaH .
kAmbojaiH shabalairashvairabhyavartata durjayaH .. 16..\\
bR^ihatkShatra.n tu kaikeya.n sukumAraM hayottamAH .
palAla dhUmavarNAbhAH saindhavAH shIghramAvahan .. 17..\\
mallikAkShAH padmavarNA bAhlijAtAH svala~NkR^itAH .
shUra.n shikhaNDinaH putra.n kShatradevamudAvahan .. 18..\\
yuvAnamavahanyuddhe krau~nchavarNA hayottamAH .
kAshyasyAbhibhuvaH putra.n sukumAraM mahAratham .. 19..\\
shvetAstu prativindhya.n taM kR^iShNa grIvA manojavAH .
yantuH preShyakarA rAjanrAjaputramudAvahan .. 20..\\
suta soma.n tu yaM dhaumyAtpArthaH putramayAchata .
mAShapuShpasavarNAstamavahanvAjino raNe .. 21..\\
sahasrasomapratimA babhUvuH
pure kurUNAmudayendu nAmni .
tasmi~njAtaH somasa~Nkrandamadhye
yasmAttasmAtsuta somo.abhavatsaH .. 22..\\
nAkuli.n tu shatAnIka.n shAlapuShpanibhA hayAH .
AdityataruNa prakhyAH shlAghanIyamudAvahan .. 23..\\
kA~nchanapratimairyoktrairmayUragrIva saMnibhAH .
draupadeyaM naravyAghra.n shrutakarmANamAvahan .. 24..\\
shrutakIrti.n shrutanidhi.n draupadeyaM hayottamAH .
UhuH pArtha sama.n yuddhe chASha patranibhA hayAH .. 25..\\
yamAhuradhyardhaguNa.n kR^iShNAtpArthAchcha sa.nyuge .
abhimanyuM pisha~NgAsta.n kumAramavahanraNe .. 26..\\
ekastu dhArtarAShTrebhyaH pANDavAnyaH samAshritaH .
taM bR^ihanto mahAkAyA yuyutsumavahanraNe .. 27..\\
palAla kANDavarNAstu bArdhakShemi.n tarasvinam .
UhuH sutumule yuddhe hayA hR^iShTAH svala~NkR^itAH .. 28..\\
kumAra.n shiti pAdAstu rukmapatrairurashchhadaiH .
sauchittimavahanyuddhe yantuH preShyakarA hayAH .. 29..\\
rukmapR^iShThAvakIrNAstu kausheyasadR^ishA hayAH .
suvarNamAlinaH kShAntAH shreNimantamudAvahan .. 30..\\
rukmamAlA dharAH shUrA hemavarNAH svala~NkR^itAH .
kAshirAja.n hayashreShThAH shlAghanIyamudAvahan .. 31..\\
astrANA.n cha dhanurvede brAhma vede cha pAragam .
ta.n satyadhR^itimAyAntamaruNAH samudAvahan .. 32..\\
yaH sapA~nchAla senAnIrdroNamaMshamakalpayat .
pArAvata savarNAshvA dhR^iShTadyumnamudAvahan .. 33..\\
tamanvayAtsatyadhR^itiH sauchittiryuddhadurmadaH .
shreNimAnvasu dAnashcha putraH kAshyasya chAbhibho .. 34..\\
yuktaiH paramakAmbojairjavanairhemamAlibhiH .
bhIShayanto dviShatsainya.n yama vaishravaNopamAH .. 35..\\
prabhadrakAstu pA~nchAlAH ShaTsahasrANyudAyudhAH .
nAnAvarNairhayashreShThairhemachitrarathadhvajAH .. 36..\\
sharavrAtairvidhunvantaH shatrUnvitatakArmukAH .
samAnamR^ityavo bhUtvA dhR^iShTadyumna.n samanvayuH .. 37..\\
babhru kausheyavarNAstu suvarNavaramAlinaH .
UhuraglAna manasashchekitAna.n hayottamAH .. 38..\\
indrAyudhasavarNaistu kuntibhojo hayottamaiH .
AyA suvashyaiH purujinmAtulaH savyasAchinaH .. 39..\\
antarikShasavarNAstu tArakA chitritA iva .
rAjAna.n rochamAna.n te hayAH sa~Nkhye samAvahan .. 40..\\
karburAH shiti pAdAstu svarNajAlaparichchhadAH .
jArA sandhi.n hayashreShThAH sahadevamudAvahan .. 41..\\
ye tu puShkara nAlasya samavarNA hayottamAH .
jave shyenasamAshchitrAH sudAmAnamudAvahan .. 42..\\
shashalohita varmNAstu pANDurodgata rAjayaH .
pA~nchAlya.n gopateH putra.n si.nhasenamudAvahan .. 43..\\
pA~nchAlAnAM naravyAghro yaH khyAto janamejayaH .
tasya sarShapa puShpANA.n tulyavarNA hayottamAH .. 44..\\
mAShavarNAstu javanA bR^ihanto hemamAlinaH .
dadhi pR^iShThAshchandra mukhAH pA~nchAlyamavahandrutam .. 45..\\
shUrAshchabhadrakAshchaiva sharakANDanibhA hayAH .
padmaki~njalka varNAbhA daNDadhAramudAvahan .. 46..\\
bibhrato hemamAlAshcha chakravAkodarA hayAH .
kosalAdhipateH putra.n sukShatraM vAjino.avahan .. 47..\\
shabalAstu bR^ihanto.ashvA dAntA jAmbUnadasrajaH .
yuddhe satyadhR^iti.n kShaumimavahanprAMshavaH shubhAH .. 48..\\
ekavarNena sarveNa dhvajena kavachena cha .
ashvaishcha dhanuShA chaiva shuklaiH shuklo nyavartata .. 49..\\
samudrasenaputra.n tu sAmudrA rudra tejasam .
ashvAH shashA~NkasadR^ishAshchandra devamudAvahan .. 50..\\
nIlotpalasavarNAstu tapanIyavibhUShitAH .
shaibya.n chitraratha.n yuddhe chitramAlyAvahanhayAH .. 51..\\
kalAya puShpavarNAstu shvetalohita rAjayaH .
rathasena.n hayashreShThAH samUhuryuddhadurmadam .. 52..\\
ya.n tu sarvamanuShyebhyaH prAhuH shUrataraM nR^ipam .
taM paTachchara hantAra.n shukavarNAvahanhayAH .. 53..\\
chitrAyudha.n chitramAlyaM chitravarmAyudha dhvajam .
UhuH kiMshukapuShpANA.n tukya varNA hayottamAH .. 54..\\
ekavarNena sarveNa dhvajena kavachena cha .
dhanuShA rathavAhaishcha nIlairnIlo.abhyavartata .. 55..\\
nAnArUpai ratnachitrairvarUtha dhvajakArmukaiH .
vAjidhvajapatAkAbhishchitraish chitro.abhyavartata .. 56..\\
ye tu puShkara patrasya tulyavarNA hayottamAH .
te rochamAnasya suta.n hemavarNamudAvahan .. 57..\\
yodhAshcha bhadrakArAshcha sharadaNDAnudanDajAH .
shvetANDAH kukkuTANDAbhA daNDaketumudAvahan .. 58..\\
ATa rUShaka puShpAbhA hayAH pANDyAnuyAyinAm .
avahanrathamukhyAnAmayutAni chaturdasha .. 59..\\
nAnArUpeNa varNena nAnAkR^iti mukhA hayAH .
rathachakradhvaja.n vIra.n ghaTotkachamudAvahan .. 60..\\
suvarNavarNA dharmaGYamanIkastha.n yudhiShThiram .
rAjashreShTha.n hayashreShThAH sarvataH pR^iShThato.anvayuH .
varNaishchochchAvachairdivyaiH sadashvAnAM prabhadrakAH .. 61..\\
te yattA bhImasenena sahitAH kA~nchanadhvajAH .
pratyadR^ishyanta rAjendra sendrA iva divaukasaH .. 62..\\
atyarochata tAnsarvAndhR^iShTadyumnaH samAgatAn .
sarvANyapi cha sainyAni bhAradvAjo.atyarochata .. 63..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 23}
dhr
vyathayeyurime senA.n devAnAmapi sa.nyuge .
Ahave ye nyavartanta vR^ikodara mukhA rathAH .. 1..\\
samprayuktaH kilaivAya.n diShTairbhavati pUruShaH .
tasminneva tu sarvArthA dR^ishyante vai pR^ithagvidhAH .. 2..\\
dIrgha.n viproShitaH kAlamaraNye jaTilo.ajanI .
aGYAtashchaiva lokasya vijahAra yudhiShThiraH .. 3..\\
sa eva mahatI.n senAM samAvartayadAhave .
kimanyaddaivasa.nyogAnmama putrasya chAbhavat .. 4..\\
yukta eva hi bhAgyena dhruvamutpadyate naraH .
sa tathAkR^iShyate tena na yathA svayamichchhati .. 5..\\
dyUtavyasanamAsAdya kleshito hi yudhiShThiraH .
sa punarbhAgadheyena sahAyAnupalabdhavAn .. 6..\\
ardhaM me kekayA labdhAH kAshikAH kosalAsh cha ye .
chedayashchApare va~NgA mAmeva samupAshritAH .. 7..\\
pR^ithivI bhUyasI tAta mama pArthasya no tathA .
iti mAmabravItsUta mando duryodhanastadA .. 8..\\
tasya senA samUhasya madhye droNaH surakShitaH .
nihataH pArShatenAjau kimanyadbhAgadheyataH .. 9..\\
madhye rAGYAM mahAbAhu.n sadA yuddhAbhinandinam .
sarvAstrapAraga.n droNaM kathaM mR^ityurupeyivAn .. 10..\\
samanuprApta kR^ichchhro.aha.n saMmohaM parama.n gataH .
bhIShmadroNau hatau shrutvA nAha.n jIvitumutsahe .. 11..\\
yanmA kShattAbhravIttAta prapashyanputragR^iddhinam .
duryodhanena tatsarvaM prApta.n sUta mayA saha .. 12..\\
nR^isha.nsa.n tu paraM tatsyAttyaktvA duryodhana.n yadi .
putra sheSha.n chikIrSheyaM kR^ichchhraM na maraNaM bhavet .. 13..\\
yo hi dharmaM parityajya bhavatyarthaparo naraH .
so.asmAchcha hIyate lokAtkShudrabhAva.n cha gachchhati .. 14..\\
adya chApyasya rAShTrasya hatotsAhasya sa~njaya .
avasheShaM na pashyAmi kakude mR^idite sati .. 15..\\
katha.n syAdavasheShaM hi dhuryayorabhyatItayoH .
yau nityamanujIvAmaH kShamiNau puruSharShabhau .. 16..\\
vyaktameva cha me sha.nsa yathA yuddhamavartata .
ke.ayudhyanke vyapAkarShanke kShudrAH prAdravanbhayAt .. 17..\\
dhana~njaya.n cha me sha.nsa yadyachchakre ratharShabhaH .
tasmAdbhayaM no bhUyiShThaM bhrAtR^ivyAchcha visheShataH .. 18..\\
yathAsIchcha nivR^itteShu pANDaveShu cha sa~njaya .
mama sainyAvasheShasya saMnipAtaH sudAruNaH .
mAmakAnA.n cha ye shUrAH kA.nstatra samavArayan .. 19..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 24}
s
mahadbhairavamAsInnaH saMnivR^itteShu pANDuShu .
dR^iShTvA droNa.n chhAdyamAnaM tairbhAskaramivAmbudaiH .. 1..\\
taishchoddhUta.n rajastIvramavachakre chamU.n tava .
tato hatamamanyAma droNa.n dR^iShTipathe hate .. 2..\\
tA.nstu shUrAnmaheShvAsAnkrUra.n karma chikIrShataH .
dR^iShTvA duryodhanastUrNa.n svasainyaM samachUchudat .. 3..\\
yathAshakti yathotsAha.n yathA sattvaM narAdhipAH .
vArayadhva.n yathAyogaM pANDavAnAmanIkinIm .. 4..\\
tato durmarShaNo bhImamabhyagachchhatsutastava .
ArAddR^iShTvA kiranbANairichchhandroNasya jIvitam .. 5..\\
taM bANairavatastAra kruddho mR^ityumivAhave .
ta.n cha bhImo.atudadbANaistadAsIttumulaM mahat .. 6..\\
ta Ishvara samAdiShTAH prAGYAH shUrAH prahAriNaH .
bAhyaM mR^ityubhaya.n kR^itvA pratyatiShThanparAnyudhi .. 7..\\
kR^itavarmA shineH putra.n droNa prepsu.n vishAM pate .
paryavArayadAyAnta.n shUraM samitishobhanam .. 8..\\
ta.n shaineyaH sharavrAtaiH kruddhaH kruddhamavArayat .
kR^itavarmA cha shaineyaM matto mattamiva dvipam .. 9..\\
saindhavaH kShatradharmANamApatanta.n sharaughiNam .
ugradhanvA maheShvAsa.n yatto droNAdavArayat .. 10..\\
kShatradharmA sindhupateshchhittvA ketana kArmuke .
nArAchairbahubhiH kruddhaH sarvamarmasvatADayat .. 11..\\
athAnyaddhanurAdAya saindhavaH kR^itahastavat .
vivyAdha kShatradharmANa.n raNe sarvAyasaiH sharaiH .. 12..\\
yuyutsuM pANDavArthAya yatamAnaM mahAratham .
subAhurbhrAtara.n shUraM yatto droNAdavArayat .. 13..\\
subAhoH sadhanurbANAvasyataH parighopamau .
yuyutsuH shitapItAbhyA.n kShurAbhyAm achchhinadbhujau .. 14..\\
rAjAnaM pANDavashreShTha.n dharmAtmAna.n yudhiShThiram .
veleva sAgara.n kShubdhaM madrarATsamavArayat .. 15..\\
ta.n dharmarAjo bahubhirmarmabhidbhiravAkirat .
madreshasta.n chatuHShaShTyA sharairviddhvAnadadbhR^isham .. 16..\\
tasya nAnadataH ketumuchchakarta sa kArmukam .
kShurAbhyAM pANDavashreShThastata uchchukrushurjanAH .. 17..\\
tathaiva rAjA bAhlIko rAjAna.n drupada.n sharaiH .
Adravanta.n sahAnIkaM sahAnIko nyavArayat .. 18..\\
tadyuddhamabhavadghora.n vR^iddhayoH saha senayoH .
yathA mahAyUthapayordvipayoH samprabhinnayoH .. 19..\\
vindAnuvindAvAvantyau virATaM matyamArchchhatAm .
saha sainyau sahAnIka.n yathendrAgnI purA balim .. 20..\\
tadutpi~njalaka.n yuddhamAsIddevAsuropamam .
matsyAnA.n kekayaiH sArdhamabhItAshvarathadvipam .. 21..\\
nAkuli.n tu shatAnIkaM bhUtakarmA sabhA patiH .
asyantamiShujAlAni yAnta.n droNAdavArayat .. 22..\\
tato nakula dAyAdastribhirbhallaiH susaMshitaiH .
chakre vibAhu shirasaM bhUtakarmANamAhave .. 23..\\
suta soma.n tu vikrAntamApatanta.n sharaughiNam .
droNAyAbhimukha.n vIraM viviMshatiravArayat .. 24..\\
suta somastu sa~NkruddhaH svapitR^ivyamajihmagaiH .
viviMshati.n sharairviddhvA nAbhyavartata daMshitaH .. 25..\\
atha bhIma rathaH shAlvamAshugairAyasaiH shitaiH .
ShaDbhiH sAshvaniyantAramanayadyamasAdanam .. 26..\\
shrutakarmANamAyAntaM mayUrasadR^ishairhayaiH .
chaitrasenirmahArAja tava pautro nyavArayat .. 27..\\
tau pautrau tava durdharShau parasparavadhaiShiNau .
pitR^INAmarthasiddhyartha.n chakraturyuddhamuttamam .. 28..\\
tiShThantamagrato dR^iShTvA prativindhya.n tamAhave .
druNirmAnaM pituH kurvanmArgaNaiH samavArayat .. 29..\\
ta.n kruddhaH prativivyAdha prativindhyaH shitaiH sharaiH .
si.nhalA~NgUla lakShmANaM piturarthe vyavasthitam .. 30..\\
pravapanniva bIjAni bIjakAle nararShabha .
drauNAyanirdraupadeya.n sharavarShairavAkirat .. 31..\\
yastu shUratamo rAjansenayorubhayormataH .
taM paTachchara hantAra.n lakShmaNaH samavArayat .. 32..\\
sa lakShmaNasyeShvasana.n chhittvA lakShma cha bhArata .
lakShmaNe sharajAlAni visR^ijanbahvashobhata .. 33..\\
vikarNastu mahAprAGYo yAGYaseni.n shikhaNDinam .
paryavArayadAyAnta.n yuvAnaM samare yuvA .. 34..\\
tatastamiShujAlena yAGYaseniH samAvR^iNot .
vidhUya tadbANajAlaM babhau tava suto balI .. 35..\\
a~Ngado.abhimukhaH shUramuttamaujasamAhave .
droNAyAbhimukha.n yAntaM vatsadantairavArayat .. 36..\\
sa samprahArastumulastayoH puruShasi.nhayoH .
sainikAnA.n cha sarveShAM tayoshcha prItivardhanaH .. 37..\\
durmukhastu maheShvAso vIraM puru jitaM balI .
droNAyAbhimukha.n yAnta.n kuntibhojamavArayat .. 38..\\
sa durmukhaM bhruvormadhye nArAchena vyatADayat .
tasya tadvibabhau vaktra.n sa nAlamiva pa~Nkajam .. 39..\\
karNastu kekayAnbhrAtR^Inpa~ncha lohitaka dhvajAn .
droNAyAbhimukha.n yAtA~nsharavarShairavArayat .. 40..\\
te chainaM bhR^ishasa~NkruddhAH sharavrAtairavAkiran .
sa cha tAMshchhAdayAmAsa sharajAlaiH punaH punaH .. 41..\\
naiva karNo na te pa~ncha dadR^ishurbANasa.nvR^itAH .
sAshvasUta dhvajarathAH parasparasharAchitAH .. 42..\\
putraste durjayashchaiva jayashcha vijayash cha ha .
nIla.n kAshyaM jaya.n shUrAstrayastrInpratyavArayan .. 43..\\
tadyuddhamabhavadghoramIkShitR^iprItivardhanam .
si.nhavyAghra tarakShUNA.n yathebha mahiSharShabhaiH .. 44..\\
kShemadhUrti bR^ihantau tau bhrAtarau sAtvata.n yudhi .
droNAyAbhimukha.n yAntaM sharaistIkShNaistatakShatuH .. 45..\\
tayostasya cha tadyuddhamatyadbhutamivAbhavat .
si.nhasya dvipamukhyAbhyAM prabhinnAbhyA.n yathA vane .. 46..\\
rAjAna.n tu tathAmbaShThameka.n yuddhAbhinandinam .
chedirAjaH sharAnasyankruddho droNAdavArayat .. 47..\\
tamambaShTho.asthi bhedinyA niravidhyachchhalAkayA .
sa tyaktvA sa shara.n chApa.n rathAdbhUmimathApatat .. 48..\\
vArdhakShemi.n tu vArShNeyaM kR^ipaH shAradvataH sharaiH .
akShudraH kShudrakairdroNAtkruddha rUpamavArayat .. 49..\\
yudhyantau kR^ipa vArShNeyau ye.apashyaMsh chitrayodhinau .
te yuddhasaktamanaso nAnyA bubudhire kriyAH .. 50..\\
saumadatttistu rAjAnaM maNimantamatandritam .
paryavArayadAyAnta.n yasho droNasya vardhayan .. 51..\\
sa saumadattestvaritashchhittveShvasana ketane .
punaH patAkA.n sUta.n cha chhattraM chApAtayadrathAt .. 52..\\
athAplutya rathAttUrNa.n yUpaketuramitrahA .
sAshvasUta dhvajaratha.n taM chakarta varAsinA .. 53..\\
ratha.n cha sva.n samAsthAya dhanurAdAya chAparam .
svaya.n yachchhanhayAnrAjanvyadhamatpANDavI.n chamUm .. 54..\\
musalairmudgaraishchakrairbhiNDipAlaiH parashvadhaiH .
pA.nsuvAtAgnisalilairbhasma loShTha tR^iNadrumaiH .. 55..\\
Arujanprarujanbha~njannighnanvidrAvayankShipan .
senA.n vibhIShayannAyAddroNa prepsurghaTotchakaH .. 56..\\
ta.n tu nAnApraharaNairnAnA yuddhavisheShaNaiH .
rAkShasa.n rAkShasaH kruddha samAjaghne hyalambusaH .. 57..\\
tayortadabhavadyuddha.n rakSho grAmaNi mukhyayoH .
tAdR^igyAdR^ikpurAvR^itta.n shambarAmara rAjayoH .. 58..\\
eva.n dvandva shatAnyAsanrathavAraNavAjinAm .
padAtInA.n cha bhadrante tava teShAM cha sa~Nkulam .. 59..\\
naitAdR^isho dR^iShTapUrvaH sa~NgrAmo naiva cha shrutaH .
droNasyAbhAva bhAveShu prasaktAnA.n yathAbhavat .. 60..\\
ida.n ghoramidaM chitramida.n raudramiti prabho .
tatra yuddhAnyadR^ishyanta pratatAni bahUni cha .. 61..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 25}
dhr
teShveva.n saMnivR^itteShu pratyudyAteShu bhAgashaH .
katha.n yuyudhire pArthA mAmakAshcha tarasvinaH .. 1..\\
kimarjunashchApyakarotsaMshaptakabalaM prati .
saMshaptakA vA pArthasya kimakurvata sa~njaya .. 2..\\
s
tathA teShu nivR^itteShu pratyudyAteShu bhAgashaH .
svayamabhyadravadbhImaM nAgAnIkena te sutaH .. 3..\\
sa nAga iva nAgena govR^iSheNeva govR^iShaH .
samAhUtaH svaya.n rAGYA nAgAnIkamupAdravat .. 4..\\
sa yuddhakushalaH pArtho bAhuvIryeNa chAnvitaH .
abhinatku~njarAnIkamachireNaiva mAriSha .. 5..\\
te gajA girisa~NkAshAH kSharantaH sarvato madam .
bhImasenasya nArAchairvimukhA vimadI kR^itAH .. 6..\\
vidhamedabhrajAlAni yathA vAyuH samantataH .
vyadhamattAnyanIkAni tathaiva pavanAtmajaH .. 7..\\
sa teShu visR^ijanbANAnbhImo nAgeShvashobhata .
bhuvaneShviva sarveShu gabhastInudito raviH .. 8..\\
te bhIma bANaiH shatashaH sa.nsyUtA vibabhurgajAH .
gabhastibhirivArkasya vyomni nAnA balAhakAH .. 9..\\
tathA gajAnA.n kadanaM kurvANamanilAtmajam .
kruddho duryodhano.abhyetya pratyavidhyachchhitaiH sharaiH .. 10..\\
tataH kShaNena kShitipa.n kShatajapratimekShaNaH .
kShayaM ninIShurnishitairbhImo vivyAdha patribhiH .. 11..\\
sa sharArpita sarvA~NgaH kruddho vivyAdha pANDavam .
nArAchairarkarashmyAbhairbhImasena.n smayanniva .. 12..\\
tasya nAgaM maNimaya.n ratnachitra.n dhvaje sthitam .
bhallAbhyA.n kArmukaM chaiva kShipraM chichchheda pANDavaH .. 13..\\
duryodhanaM pIDyamAna.n dR^iShTvA bhImena mAriSha .
chukShobhayiShurabhyAgAda~Ngo mAta~NgamAsthitaH .. 14..\\
tamApatantaM mAta~Ngamambudapratimasvanam .
kumbhAntare bhImaseno nArAchenArdayadbhR^isham .. 15..\\
tasya kAya.n vinirbhidya mamajja dharaNItale .
tataH papAta dvirado vajrAhata ivAchalaH .. 16..\\
tasyAvarjitanAgasya mechchhasyAvapatiShyataH .
shirashchichchheda bhallena kShiprakArI vR^ikodaraH .. 17..\\
tasminnipatite vIre samprAdravata sA chamUH .
sambhrAntAshvadviparathA padAtInavamR^idnatI .. 18..\\
teShvanIkeShu sarveShu vidravatsu samantataH .
prAgjyotiShastato bhIma.n ku~njareNa samAdravat .. 19..\\
yena nAgena maghavAnajayaddaityadAnavAn .
sa nAgapravaro bhIma.n sahasA samupAdravat .. 20..\\
shravaNAbhyAmatho padbhyA.n sa.nhatena kareNa cha .
vyAvR^ittanayanaH kruddhaH pradahanniva pANDavam .. 21..\\
tataH sarvasya sainyasya nAdaH samabhavanmahAn .
hAhA vinihato bhImaH ku~njareNeti mAriSha .. 22..\\
tena nAdena vitrastA pANDavAnAmanIkinI .
samahAbhyadravadrAjanyatra tasthau vR^ikodaraH .. 23..\\
tato yudhiShThiro rAjA hataM matvA vR^ikodaram .
bhagadatta.n sapA~nchAlaH sarvataH samavArayat .. 24..\\
ta.n rathai rathinAM shreShThAH parivArya samantataH .
avAkira~nshairastIkShNaiH shatasho.atha sahasrashaH .. 25..\\
sa vighAtaM pR^iShatkAnAma~Nkushena samAcharan .
gajena pANDupA~nchAlAnvyadhamatparvateshvaraH .. 26..\\
tadadbhutamapashyAma bhagadattasya sa.nyuge .
tathA vR^iddhasya charita.n ku~njareNa vishAM pate .. 27..\\
tato rAjA dashArNAnAM prAgjyotiShamupAdravat .
tiryagyAtena nAgena sa madenAshu gAminA .. 28..\\
tayoryuddha.n samabhavannAgayorbhImarUpayoH .
sa pakShayoH parvatayoryathA sa drumayoH purA .. 29..\\
prAgjyotiShapaternAgaH saMnipatyApavR^itya cha .
pArshve dashArNAdhipaterbhittvA nAgamapAtayat .. 30..\\
tomaraiH sUryarashmyAbhairbhagadatto.atha sampabhiH .
jaghAna dviradastha.n ta.n shatruM prachalitAsanam .. 31..\\
upasR^itya tu rAjAnaM bhagadatta.n yudhiShThiraH .
rathAnIkena mahatA sarvataH paryavArayat .. 32..\\
sa ku~njarastho rathibhiH shushubhe sarvatovR^itaH .
parvate vanamadhyastho jvalanniva hutAshanaH .. 33..\\
maNDala.n sarvataH shliShTaM rathinAmugradhanvinAm .
kiratA.n sharavarShANi sa nAgaH paryavartata .. 34..\\
tataH prAgjyotiSho rAjA parigR^ihya dviparShabham .
preShayAmAsa sahasA yuyudhAnarathaM prati .. 35..\\
shineH pautrasya tu rathaM parigR^ihya mahAdvipaH .
abhichikShepa vegena yuyudhAnastvapAkramat .. 36..\\
bR^ihataH saindhavAnashvAnsamutthApya tu sArathiH .
tasthau sAtyakimAsAdya samplutasta.n rathaM punaH .. 37..\\
sa tu labdhvAntaraM nAgastvarito rathamaNDalAt .
nishchakrAma tataH sarvAnparichikShepa pArthivAn .. 38..\\
te tvAshugatinA tena trAsyamAnA nararShabhAH .
tameka.n dvirada.n sa~Nkhye menire shatasho nR^ipAH .. 39..\\
te jagasthena kAlyante bhagadattena pANDavAH .
airAvatasthena yathA devarAjena dAnavAH .. 40..\\
teShAM pradravatAM bhImaH pA~nchAlAnAmitastataH .
gajavAjikR^itaH shabdaH sumahAnsamajAyata .. 41..\\
bhagadattena samare kAlyamAneShu pANDuShu .
prAgjyotiShamabhikruddhaH punarbhImaH samabhyayAt .. 42..\\
tasyAbhidravato vAhAnhastamuktena vAriNA .
siktvA vyatrAsayannAgaste pArthamahara.nstataH .. 43..\\
tatastamabhyayAttUrNa.n ruchi parvAkR^itI sutaH .
samukSha~nsharavarSheNa rathastho.antakasaMnibhaH .. 44..\\
tato ruchiraparvANa.n shareNa nataparvaNA .
suparvA parvata patirninye vaivasvatakShayam .. 45..\\
tasminnipatite vIre saubhadro draupadI sutAH .
chekitAno dhR^iShTaketuryuyutsushchArdayandvipam .. 46..\\
ta ena.n sharadhArAbhirdhArAbhiriva toyadAH .
siShichurbhairavAnnAdAnvinadanto jighA.nsavaH .. 47..\\
tataH pArShNya~NkushA~NguShThaiH kR^itinA chodito dvipaH .
prasArita karaH prAyAtstabdhakarNekShaNo drutam .. 48..\\
so.adhiShThAya padA vAhAnyuyutsoH sUtamArujat .
putrastu tava sambhrAntaH saubhadrasyApluto ratham .. 49..\\
sa ku~njarastho visR^ijanniShUnariShu pArthivaH .
babhau rashmInivAdityo bhuvaneShu samutsR^ijan .. 50..\\
tamArjunirdvAdashabhiryuyutsurdashabhiH sharaiH .
tribhistribhirdraupadeyA dhR^iShTaketushcha vivyadhuH .. 51..\\
so.ariyatnArpitairbANairAchito dvirado babhau .
sa.nsyUta iva sUryasya rashmibhirjalado mahAn .. 52..\\
niyantuH shilpayatnAbhyAM preShito.arisharArditaH .
parichikShepa tAnnAgaH sa ripUnsavyadakShiNam .. 53..\\
gopAla iva daNDena yathA pashugaNAnvane .
AveShTayata tA.n senAM bhagadattastathA muhuH .. 54..\\
kShipra.n shyenAbhipannAnAM vAyasAnAmiva svanaH .
babhUva pANDaveyAnAM bhR^isha.n vidravatAM svanaH .. 55..\\
sa nAgarAjaH pravarA~NkushAhataH
purA sa pakSho.adrivaro yathA nR^ipa .
bhaya.n tathA ripuShu samAdadhadbhR^ishaM
vaNiggaNAnA.n kShubhito yathArNavaH .. 56..\\
tato dhvanirdviradarathAshvapArthivair
bhayAddravadbhirjanito.atibhairavaH .
kShiti.n viyaddyAM vidisho dishastathA
samAvR^iNotpArthivasa.nyuge tadA .. 57..\\
sa tena nAgapravareNa pArthivo
bhR^isha.n jagAhe dviShatAmanIkinIm .
purA suguptA.n vibudhairivAhave
virochano devavarUthinIm iva .. 58..\\
bhR^isha.n vavau jvalanasakho viyadrajaH
samAvR^iNonmuhurapi chaiva sainikAn .
tamekanAga.n gaNasho yathA gajAH
samantato drutamiva menire janAH .. 59..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 26}
s
yanmAM pArthasya sa~NgrAme karmANi paripR^ichchhasi .
tachchhR^iNuShva mahArAja pArtho yadakaronmR^idhe .. 1..\\
rajo dR^iShTvA samudbhUta.n shrutvA cha gajanisvanam .
bhajyatAM bhagadattena kaunteyaH kR^iShNamabravIt .. 2..\\
yathA prAgjyotiSho rAjA gajena madhusUdana .
tvaramANo.abhyatikrAnto dhruva.n tasyaiSha nisvanaH .. 3..\\
indrAdanavaraH sa~Nkhye gajayAnavishAradaH .
prathamo vA dvitIyo vA pR^ithivyAmiti me matiH .. 4..\\
sa chApi dviradashreShThaH sadA pratigajo yudhi .
sarvashabdAtigaH sa~Nkhye kR^itakarmA jitaklamaH .. 5..\\
sahaH shastranipAtAnAmagnisparshasya chAnagha .
sa pANDava bala.n vyaktamadyaiko nAshayiShyati .. 6..\\
na chAvAbhyAmR^ite.anyo.asti shaktastaM pratibAdhitum .
tvaramANastato yAhi yataH prAgjyotiShAdhipaH .. 7..\\
shakra sakhyAddvipabalairvayasA chApi vismitam .
adyainaM preShayiShyAmi balahantuH priyAtithim .. 8..\\
vachanAdatha kR^iShNastu prayayau savyasAchinaH .
dAryate bhagadattena yatra pANDava vAhinI .. 9..\\
taM prayAnta.n tataH pashchAdAhvayanto mahArathAH .
saMshaptakAH samArohansahasrANi chaturdasha .. 10..\\
dashaiva tu sahasrANi trigartAnAM narAdhipa .
chatvAri tu sahasrANi vAsudevasya ye.anugAH .. 11..\\
dAryamANA.n chamUM dR^iShTvA bhagadattena mAriSha .
AhUyamAnasya cha tairabhavaddhR^idaya.n dvidhA .. 12..\\
kiM nu shreyaH kara.n karma bhavediti vichintayan .
ito vA vinivarteya.n gachchheya.n vA yudhiShThiram .. 13..\\
tasya buddhyA vichAryaitadarjunasya kurUdvaha .
abhavadbhUyasI buddhiH saMshaptakavadhe sthirA .. 14..\\
sa saMnivR^ittaH sahasA kapipravara ketanaH .
eko rathasahasrANi nihantu.n vAsavI raNe .. 15..\\
sA hi duryodhanasyAsInmatiH karNasya chobhayoH .
arjunasya vadhopAye tena dvaidhamakalpayat .. 16..\\
sa tu sa.nvartayAmAsa dvaidhI bhAvena pANDavaH .
rathena tu rathAgryANAmakarottAM mR^iShA tadA .. 17..\\
tataH shatasahasrANi sharANAM nataparvaNAm .
vyasR^ijannarjune rAjansaMshaptakamahArathAH .. 18..\\
naiva kuntIsutaH pArtho naiva kR^iShNo janArdanaH .
na hayA na ratho rAjandR^ishyante sma sharaishchitAH .. 19..\\
yadA mohamanuprAptaH sa svedashcha janArdanaH .
tatastAnprAyashaH pArtho vajrAstreNa nijaghnivAn .. 20..\\
shatashaH pANayashchhinnAH seShu jyAtalakArmukAH .
ketavo vAjinaH sUtA rathinashchApatankShitau .. 21..\\
drumAchalAgrAmbudharaiH samarUpAH sukalpitAH .
hatArohAH kShitau peturdvipAH pArtha sharAhatAH .. 22..\\
vipra viddha kuthA valgAshchhinnabhANDAH parAsavaH .
sArohAsturagAH peturmathitAH pArtha mArgaNaiH .. 23..\\
sarShTi charmAsi nakharAH sa mudgaraparashvadhAH .
sa~nchinnA bAhavaH peturnR^iNAM bhallaiH kirITinA .. 24..\\
bAlAdityAmbujendUnA.n tulyarUpANi mAriSha .
sa~nchinnAnyarjuna sharaiH shirA.nsyurvIM prapedire .. 25..\\
jajvAlAla~NkR^itaiH senApatribhiH prANabhojanaiH .
nAnA li~NgairadAmitrAnkruddhe nighnati phalgune .. 26..\\
kShobhayanta.n tadA senAM dviradaM nalinIm iva .
dhana~njayaM bhUtagaNAH sAdhu sAdhvityapUjayan .. 27..\\
dR^iShTvA tatkarma pArthasya vAsavasyeva mAdhavaH .
vismayaM parama.n gatvA talamAhatya pUjayat .. 28..\\
tataH saMshaptakAnhatvA bhUyiShTha.n ye vyavasthitAH .
bhagadattAya yAhIti pArthaH kR^iShNamachodayat .. 29..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 27}
s
yiyAsatastataH kR^iShNaH pArthasyAshvAnmanojavAn .
apraiShIddhemasa~nchannAndroNAnIkAya pANDurAn .. 1..\\
taM prayAnta.n kurushreShTha.n svA.nstrAtuM droNa tApitAn .
susharmA bhrAtR^ibhiH sArdha.n yuddhArthI pR^iShThato.anvayAt .. 2..\\
tataH shvetahayaH kR^iShNamabravIdajita.n jayaH .
eSha mAM bhrAtR^ibhiH sArdha.n susharmAhvayate.achyuta .. 3..\\
dIryate chottareNaitatsainyaM naH shatrusUdana .
dvaidhI bhUtaM mano me.adya kR^ita.n saMshaptakairidam .. 4..\\
kiM nu saMshaptakAnhanmi svAnrakShAmyahitArditAn .
iti me tvaM mata.n vettha tatra kiM sukR^itaM bhavet .. 5..\\
evamuktastu dAshArhaH syandanaM pratyavartayat .
yena trigartAdhipatiH pANDava.n samupAhvayat .. 6..\\
tato.arjunaH susharmANa.n viddhvA saptabhirAshugaiH .
dhvaja.n dhanushchAsya tathA kShurAbhyA.n samakR^intata .. 7..\\
trigartAdhipateshchApi bhrAtara.n ShaDbhirAyasaiH .
sAshva.n sasUta.n tvaritaH pArthaH praiShIdyamakShayam .. 8..\\
tato bhujaga sa~NkAshA.n susharmA shaktimAyasIm .
chikShepArjunamAdishya vAsudevAya tomaram .. 9..\\
shakti.n tribhiH sharaishchhittvA tomaraM tribhirarjunaH .
susharmANa.n sharavrAtairmohayitvA nyavartata .. 10..\\
ta.n vAsavamivAyAntaM bhUri varShasharaughiNam .
rAja.nstAvaka sainyAnAM nogra.n kashchidavArayat .. 11..\\
tato dhana~njayo bANaistata eva mahArathAn .
AyAdvinighnankauravyAndahankakShamivAnalaH .. 12..\\
tasya vegamasahya.n tu kuntIputrasya dhImataH .
nAshaknuva.nste sa.nsoDhu.n sparshamagneriva prajAH .. 13..\\
sa.nveShTayannanIkAni sharavarSheNa pANDavaH .
suparNapAtavadrAjannAyAtprAgjyotiShaM prati .. 14..\\
yattadAnAmaya~njiShNurbharatAnAmapAyinAm .
dhanuH kShemakara.n sa~Nkhye dviShatAmashruvardhanam .. 15..\\
tadeva tava putrasya rAjandurdyUta devinaH .
kR^ite kShatravinAshAya dhanurAyachchhadarjunaH .. 16..\\
tathA vikShobhyamANA sA pArthena tava vAhinI .
vyadIryata mahArAja naurivAsAdya parvatam .. 17..\\
tato dashasahasrANi nyavartanta dhanuShmatAm .
mati.n kR^itvA raNe kruddhA vIrA jayaparAjaye .. 18..\\
vyapetahR^idayatrAsa ApaddharmAtigo rathaH .
ArchhatpArtho guruM bhAra.n sarvabhAra saho yudhi .. 19..\\
yathA naDa vana.n kruddhaH prabhinnaH ShaShTihAyanaH .
mR^idnIyAttadvadAyastaH pArtho.amR^idnAchchamU.n tava .. 20..\\
tasminpramathite sainye bhagadatto narAdhipaH .
tena nAgena sahasa dhana~njayamupAdravat .. 21..\\
ta.n rathena naravyAghraH pratyagR^ihNAdabhItavat .
sa saMnipAtastumulo babhUva rathanAgayoH .. 22..\\
kalpitAbhyA.n yathAshAstraM rathena cha gajena cha .
sa~NgrAme cheraturvIrau bhagadatta dhana~njayau .. 23..\\
tato jImUtasaMshAkAnnAgAdindra ivAbhibhUH .
abhyavarShachchharaugheNa bhagadatto dhana~njayam .. 24..\\
sa chApi sharavarSha.n tachchharavarSheNa vAsaviH .
aprAptameva chichchheda bhagadattasya vIryavAn .. 25..\\
tataH prAgjyotiSho rAjA sharavarShaM nivArya tat .
sharairjaghne mahAbAhuM pArtha.n kR^iShNaM cha bhArata .. 26..\\
tataH sa sharajAlena mahatAbhyavakIrya tau .
chodayAmAsa taM nAga.n vadhAyAchyutapArthayoH .. 27..\\
tamApatanta.n dviradaM dR^iShTvA kruddhamivAntakam .
chakre.apasavya.n tvaritaH syandanena janArdanaH .. 28..\\
samprAptamapi neyeSha parAvR^ittaM mahAdvipam .
sArohaM mR^ityusAtkartu.n smarandharma.n dhana~njayaH .. 29..\\
sa tu nAgo dviparathAnhayAMshchArujya mAriSha .
prAhiNonmR^ityulokAya tato.akrudhyaddhana~njayaH .. 30..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 28}
dhr
tathA kruddhaH kimakarodbhagadattasya pANDavaH .
prAgjyotiSho vA pArthasya tanme sha.nsa yathAtatham .. 1..\\
s
prAgjyotiSheNa sa.nsaktAvubhau dAshArha pANDavau .
mR^ityorivAntikaM prAptau sarvabhUtAni menire .. 2..\\
tathA hi sharavarShANi pAtayatyanishaM prabho .
bhagadatto gajaskandhAtkR^iShNayoH syandanasthayoH .. 3..\\
atha kArShNAyasairbANaiH pUrNakArmukaniHsR^itaiH .
avidhyaddevakIputra.n hemapu~NkhaiH shilAshitaiH .. 4..\\
agnisparsha samAstIkShNA bhagadattena choditAH .
nirbhidya devakIputra.n kShitiM jagmuH sharAstataH .. 5..\\
tasya pArtho dhanushchhittvA sharAvApaM nihatya cha .
lADayanniva rAjAnaM bhagadattamayodhayat .. 6..\\
so.arkarashmi nibhA.nstIkShNA.nstomarAnvai chaturdasha .
prerayatsavyasAchI tA.nstridhaikaikamathAchchhinat .. 7..\\
tato nAgasya tadvarma vyadhamatpAkashAsaniH .
sharajAlena sa babhau vyabhraH parvatarAD iva .. 8..\\
tataH prAgjyotiShaH shakti.n hemadaNDAmayasmayIm .
vyasR^ijadvAsudevAya dvidhA tAm arjuno.achchhinat .. 9..\\
tatashchhatra.n dhvajaM chaiva chhittvA rAGYo.arjunaH sharaiH .
vivyAdha dashabhistUrNamutsmayanparvatAdhipam .. 10..\\
so.atividdho.arjuna sharaiH supu~NkhaiH ka~NkapatribhiH .
bhagadattastataH kruddhaH pANDavasya mahAtmanaH .. 11..\\
vyasR^ijattomarAnmUrdhni shvetAshvasyonnanAda cha .
tairarjunasya samare kirITaM parivartitam .. 12..\\
parivR^itta.n kirITaM ta.n yamayanneva phalgunaH .
sudR^iShTaH kriyatA.n loka iti rAjAnamabravIt .. 13..\\
evamuktastu sa~NkruddhaH sharavarSheNa pANDavam .
abhyavarShatsa govinda.n dhanurAdAya bhasvaram .. 14..\\
tasya pArtho dhanushchhittvA tUNIrAnsaMnikR^itya cha .
tvaramANo dvisaptatyA sarvamarmasvatADayat .. 15..\\
viddhastathApyavyathito vaiShNavAstramudIrayan .
abhimantryA~Nkusha.n kruddho vyasR^ijatpANDavorasi .. 16..\\
visR^iShTaM bhagadattena tadastra.n sarvaghAtakam .
urasA pratijagrAha pArtha.n sa~nchAdya keshavaH .. 17..\\
vaijayantyabhavanmAlA tadastra.n keshavorasi .
tato.arjunaH klAntamanAH keshavaM pratyabhAShata .. 18..\\
ayudhyamAnasturagAnsa.nyantAsmi janArdana .
ityuktvA puNDarIkAkSha pratiGYA.n svAM na rakShasi .. 19..\\
yadyAha.n vyasanI vA syAmashakto vA nivAraNe .
tatastvayaiva.n kArya.n syAnna tu kAryaM mayi sthite .. 20..\\
sa bANaH sadhanushchAha.n sa surAsuramAnavAn .
shakto lokAnimA~njetu.n tachchApi viditaM tava .. 21..\\
tato.arjuna.n vAsudevaH pratyuvAchArthavadvachaH .
shR^iNu guhyamidaM pArtha yathAvR^ittaM purAnagha .. 22..\\
chaturmUrtiraha.n shashvallokatrANArthamudyataH .
AtmAnaM pravibhajyeha lokAnA.n hitamAdadhe .. 23..\\
ekA mUrtistapashcharyA.n kurute me bhuvi sthitA .
aparA pashyati jagatkurvANa.n sAdhvasAdhunI .. 24..\\
aparA kurute karma mAnuSha.n lokamAshritA .
shete chaturthI tvaparA nidrA.n varShasahasrikAm .. 25..\\
yAsau varShasahasrAnte mUrtiruttiShThate mama .
varArhebhyo varA~nshreShThA.nstasminkAle dadAti sA .. 26..\\
ta.n tu kAlamanuprApta.n viditvA pR^ithivI tadA .
prAyAchata vara.n yaM mAM narakArthAya taM shR^iNu .. 27..\\
devAnAmasurANA.n cha avadhyastanayo.astu me .
upeto vaiShNavAstreNa tanme tva.n dAtumarhasi .. 28..\\
eva.n varamahaM shrutvA jagatyAstanaye tadA .
amoghamastramadada.n vaiShNava.n tadahaM purA .. 29..\\
avocha.n chaitadastra.n vai hyamoghaM bhavatu kShame .
narakasyAbhirakShArthaM naina.n kashchidvadhiShyati .. 30..\\
anenAstreNa te guptaH sutaH parabalArdanaH .
bhaviShyati durAdharShaH sarvalokeShu sarvadA .. 31..\\
tathetyuktvA gatA devI kR^itakAmA manasvinI .
sa chApyAsIddurAdharSho narakaH shatrutApanaH .. 32..\\
tasmAtprAgjyotiShaM prApta.n tadastraM pArtha mAmakam .
nAsyAvadhyo.asti lokeShu sendrarudreShu mAriSha .. 33..\\
tanmayA tvatkR^itenaitadanyathA vyapanAshitam .
viyuktaM paramAstreNa jahi pArtha mahAsuram .. 34..\\
vairiNa.n yudhi durdharShaM bhagadattaM suradviSham .
yathAha.n jaghnivAnpUrva.n hitArthaM narakaM tathA .. 35..\\
evamuktastataH pArthaH keshavena mahAtmanA .
bhagadatta.n shitairbANaiH sahasA samavAkirat .. 36..\\
tataH pArtho mahAbAhurasambhrAnto mahAmanAH .
kumbhayorantare nAgaM nArAchena samArpayat .. 37..\\
samAsAdya tu taM nAgaM bANo vajra ivAchalam .
abhyagAtsaha pu~Nkhena valmIkamiva pannagaH .. 38..\\
sa tu viShTabhya gAtrANi dantAbhyAmavani.n yayau .
nadannArtasvaraM prANAnutsasarja mahAdvipaH .. 39..\\
tatashchandrArdhabimbena shareNa nataparvaNA .
bibheda hR^idaya.n rAGYo bhagadattasya pANDavaH .. 40..\\
sa bhinnahR^idayo rAjA bhagadattaH kirITinA .
sharAsana.n sharAMshchaiva gatAsuH pramumocha ha .. 41..\\
shirasastasya vibhraShTaH papAta cha varA~NkushaH .
nAlatADana vibhraShTaM palAshaM nalinAdiva .. 42..\\
sa hemamAlI tapanIyabhANDAt
papAta nAgAdgirisaMnikAshAt .
supuShpito mArutavegarugNo
mahIdharAgrAdiva karNikAraH .. 43..\\
nihatya taM narapatimindra vikramaM
sakhAyamindrasya tathaindrirAhave .
tato.aparA.nstava jayakA~NkShiNo narAn
babha~nja vAyurbalavAndrumAniva .. 44..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 29}
s
priyamindrasya satata.n sakhAyamamitaujasam .
hatvA prAgjyotiShaM pArthaH pradakShiNamavartata .. 1..\\
tato gAndhArarAjasya sutau parapura~njayau .
ArchhetAmarjuna.n sakhye bhrAtarau vR^iShakAchalau .. 2..\\
tau sametyArjuna.n vIrau puraH pashchAchcha dhanvinau .
avidhyetAM mahAvegairnishitairAshugairbhR^isham .. 3..\\
vR^iShakasya hayAnsUta.n dhanushchhatra.n rathaM dhvajam .
tilasho vyadhamatpArthaH saubalasya shitaiH sharaiH .. 4..\\
tato.arjunaH sharavrAtairnAnApraharaNairapi .
gAndhArAnvyAkulAMshchakre saubala pramukhAnpunaH .. 5..\\
tataH pa~nchashatAnvIrAngAndhArAnudyatAyudhAn .
prAhiNonmR^ityulokAya kruddho bANairdhana~njayaH .. 6..\\
hatAshvAttu rathAttUrNamavatIrya mahAbhujaH .
Aruroha rathaM bhrAturanyachcha dhanurAdade .. 7..\\
tAvekarathamArUDhau bhrAtarau vR^iShakAchalau .
sharavarSheNa bIbhatsumavidhyetAM punaH punaH .. 8..\\
syAlau tava mahAtmAnau rAjAnau vR^iShakAchalau .
bhR^ishaM nijaghnatuH pArthamindra.n vR^itrabalAviva .. 9..\\
labdhalakShyau tu gAndhArAvahatAM pANDavaM punaH .
nidAghavArShikau mAsau loka.n gharmAmbubhiryathA .. 10..\\
tau rathasthau naravyAghrau rAjAnau vR^iShakAchalau .
saMshliShTA~Ngau sthitau rAja~njaghAnaikeShuNArjunaH .. 11..\\
tau rathAtsmiha sa~NkAshau lohitAkShau mahAbhujau .
gatAsU petaturvIrau sodaryAvekalakShaNau .. 12..\\
tayordehau rathAdbhUmi.n gatau bandhujanapriyau .
yasho dasha dishaH puNya.n gamayitvA vyavasthitau .. 13..\\
dR^iShTvA vinihatau sa~Nkhye mAtulAvapalAyinau .
bhR^ishaM mumuchurashrUNi putrAstava vishAM pate .. 14..\\
nihatau bhrAtarau dR^iShTvA mAyA shatavishAradaH .
kR^iShNau saMmohayanmAyA.n vidadhe shakunistataH .. 15..\\
laguNAyo guDAshmAnaH shataghnyashcha sa shaktayaH .
gadAparighanistriMsha shUlamudgara pATTishAH .. 16..\\
sa kampanarShTi nakharA musalAni parashvadhAH .
kShurAH kShura pranAlIkA vatsadantAstrisandhinaH .. 17..\\
chakrANi vishikhAH prAsA vividhAnyAyudhAni cha .
prapetuH sarvato digbhyaH pradigbhyashchArjunaM prati .. 18..\\
kharoShTramahiShAH si.nhA vyAghrAH sR^imara chillikAH .
R^ikShAH sAlAvR^ikA gR^idhrAH kapayo.atha sarIsR^ipAH .. 19..\\
vividhAni cha rakShA.nsi kShudhitAnyarjunaM prati .
sa~NkruddhAnyabhyadhAvanta vividhAni vayA.nsi cha .. 20..\\
tato divyAstravichchhUraH kuntIputro dhana~njayaH .
visR^ijanniShujAlAni sahasA tAnyatADayat .. 21..\\
te hanyamAnAH shUreNa pravaraiH sAyakairdR^iDhaiH .
viruvanto mahArAvAnvineshuH sarvato hatAH .. 22..\\
tatastamaH prAdurabhUdarjunasya rathaM prati .
tasmAchcha tamaso vAchaH krUrAH pArthamabhartsayan .. 23..\\
tattamo.astreNa mahatA jyotiSheNArjuno.avadhIt .
hate tasmi~njalaughAstu prAdurAsanbhayAnakAH .. 24..\\
ambhasastasya nAshArthamAdityAstramathArjunaH .
prAyu~NktAmbhastatastena prAyasho.astreNa shoShitam .. 25..\\
evaM bahuvidhA mAyAH saubalasya kR^itAH kR^itAH .
jaghAnAstra balenAshu prahasannarjunastadA .. 26..\\
tathA hatAsu mAyAsu trasto.arjuna sharAhataH .
apAyAjjavanairashvaiH shakuniH prAkR^ito yathA .. 27..\\
tato.arjuno.astravichchhraiShThya.n darshayannAtmano.ariShu .
abhyavarShachchharaugheNa kauravANAmanIkinIm .. 28..\\
sA hanyamAnA pArthena putrasya tava vAhinI .
dvaidhI bhUtA mahArAja ga~NgevAsAdya parvatam .. 29..\\
droNamevAnvapadyanta ke chittatra mahArathAH .
ke chidduryodhana.n rAjannardyamAnAH kirITinA .. 30..\\
nApashyAma tatastvetatsainya.n vai tamasAvR^itam .
gANDIvasya cha nirghoShaH shruto dakShiNato mayA .. 31..\\
sha~NkhadundubhinirghoSha.n vAditrANA.n cha nisvanam .
gANDIvasya cha nirghoSho vyatikramyAspR^ishaddivam .. 32..\\
tataH punardakShiNataH sa~NgrAmashchitrayodhinAm .
suyuddhamarjunasyAsIdaha.n tu droNamanvagAm .. 33..\\
nAnAvidhAnyanIkAni putrANA.n tava bhArata .
arjuno vyadhamatkAle divIvAbhrANi mArutaH .. 34..\\
ta.n vAsavamivAyAntaM bhUrivarShasharaughiNam .
maheShvAsaM naravyAghraM nogra.n kashchidavArayat .. 35..\\
te hanyamAnAH pArthena tvadIyA vyathitA bhR^isham .
svAneva bahavo jaghnurvidravantastatastataH .. 36..\\
te.arjunena sharA muktAH ka~NkapatrAstanuchchhidaH .
shalabhA iva sampetuH sa.nvR^iNvAnA disho dasha .. 37..\\
turaga.n rathinaM nAgaM padAtimapi mAriSha .
vinirbhidya kShiti.n jagmurvalmIkamiva pannagAH .. 38..\\
na cha dvitIya.n vyasR^ijatku~njarAshvanareShu saH .
pR^ithagekasharArugNA nipetuste gatAsavaH .. 39..\\
hatairmanuShyaisturagaishcha sarvataH
sharAbhivR^iShTairdviradaishcha pAtitaiH .
tadA shvagomAyu baDAbhinAditaM
vichitramAyodha shiro babhUva ha .. 40..\\
pitA suta.n tyajati suhR^idvara.n suhR^it
tathaiva putraH pitara.n sharAturaH .
svarakShaNe kR^itamatayastadA janAs
tyajanti vAhAnapi pArtha pIDitAH .. 41..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 30}
dhr
teShvanIkeShu bhagneShu pANDuputreNa sa~njaya .
chalitAnA.n drutAnAM cha kathamAsInmano hi vaH .. 1..\\
anIkAnAM prabhagnAnA.n vyavasthAnamapashyatAm .
duShkaraM patisandhAna.n tanmamAchakShva sa~njaya .. 2..\\
s
tathApi tava putrasya priyakAmA vishAM pate .
yashaH pravIrA lokeShu rakShanto droNamanvayuH .. 3..\\
samudyateShu shastreShu samprApte cha yudhiShThire .
akurvannArya karmANi bhairave satyabhItavat .. 4..\\
antaraM bhImasenasya prApatannamitaujasaH .
sAtyakeshchaiva shUrasya dhR^iShTadyumnasya chAbhibho .. 5..\\
droNa.n droNamiti krUrAH pA~nchAlAH samachodayan .
mA droNamiti putrAste kurUnsarvAnachodayan .. 6..\\
droNa.n droNamiti hyeke mA droNamiti chApare .
kurUNAM pANDavAnA.n cha droNa dyUtamavartata .. 7..\\
ya.n yaM sma bhajate droNaH pA~nchAlAnAM rathavrajam .
tatra tatra sma pA~nchAlyo dhR^iShTadyumno.atha dhIyate .. 8..\\
yathAbhAgaviparyAse sa~NgrAme bhairave sati .
vIrAH samAsadanvIrAnagachchhanbhIravaH parAn .. 9..\\
akampanIyAH shatrUNAM babhUvustatra pANDavAH .
akampaya.nstvanIkAni smarantaH kleshamAtmanaH .. 10..\\
te tvamarShavashaM prAptA hrImantaH svattva choditAH .
tyaktvA prANAnnyavartanta ghnanto droNaM mahAhave .. 11..\\
ayasAmiva sampAtaH shilAnAmiva chAbhavat .
dIvyatA.n tumule yuddhe prANairamitatejasAm .. 12..\\
na tu smaranti sa~NgrAmamapi vR^iddhAstathAvidham .
dR^iShTapUrvaM mahArAja shrutapUrvamathApi vA .. 13..\\
prAkampateva pR^ithivI tasminvIrAvasAdane .
pravartatA balaughena mahatA bhArapIDitA .. 14..\\
ghUrNato hi balaughasya diva.n stabdhveva nisvanaH .
ajAtashatroH kruddhasya putrasya tava chAbhavat .. 15..\\
samAsAdya tu pANDUnAmanIkAni sahasrashaH .
droNena charatA sa~Nkhye prabhagnAni shitaiH sharaiH .. 16..\\
teShu pramathyamAneShu droNenAdbhuta karmaNA .
paryavArayadAsAdya droNa.n senApatiH svayam .. 17..\\
tadadbhutamabhUdyuddha.n droNa pA~nchAlyayostadA .
naiva tasyopamA kA chitsambhavediti me matiH .. 18..\\
tato nIlo.analaprakhyo dadAha kuru vAhinIm .
sharasphuli~NgashchApArchirdahankakShamivAnalaH .. 19..\\
ta.n dahantamanIkAni droNaputraH pratApavAn .
pUrvAbhibhAShI sushlakShNa.n smayamAno.abhyabhAShata .. 20..\\
nIlakiM bahubhirdagdhaistava yodhaiH sharArchiShA .
mayaikena hi yudhyasva kruddhaH praharachAshugaiH .. 21..\\
taM padmanikarAkAraM padmapatra nibhekShaNam .
vyAkoshapadmAbha mukhaM nIlo vivyAdha sAyakaiH .. 22..\\
tenAtividdhaH sahasA drauNirbhallaiH shitaistribhiH .
dhanurdhvaja.n cha chhatraM cha dviShataH sa nyakR^intata .. 23..\\
sotplutya syandanAttasmAnnIlashcharma varAsidhR^ik .
droNAyaneH shiraH kAyAddhartumaichchhatpatatrivat .. 24..\\
tasyodyatAseH sunasa.n shiraH kAyAtsakuNDalam .
bhallenApAharaddrauNiH smayamAna ivAnagha .. 25..\\
sampUrNachandrAbhamukhaH padmapatra nibhekShaNaH .
prAMshurutpalagarbhAbho nihato nyapatatkShitau .. 26..\\
tataH pravivyathe senA pANDavI bhR^ishamAkulA .
AchArya putreNa hate nIle jvalitatejasi .. 27..\\
achintayaMshcha te sarve pANDavAnAM mahArathAH .
kathaM no vAsavistrAyAchchhatrubhya iti mAriSha .. 28..\\
dakShiNena tu senAyAH kurute kadanaM balI .
saMshaptakAvasheShasya nArAyaNa balasya cha .. 29..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 31}
s
pratighAta.n tu sainyasya nAmR^iShyata vR^ikodaraH .
so.abhinadbAhlika.n ShaShTyA karNa.n cha dashabhiH sharaiH .. 1..\\
tasya droNaH shitairbANaistIkShNadhArairayasmayaiH .
jIvitAntamabhiprepsurmarmaNyAshu jaghAna ha .. 2..\\
karNo dvAdashabhirbANairashvatthAmA cha saptabhiH .
ShaDbhirduryodhano rAjA tata enamavAkirat .. 3..\\
bhImaseno.api tAnsarvAnpratyavidhyanmahAbalaH .
droNaM pa~nchAshateShUNA.n karmaM cha dashabhiH sharaiH .. 4..\\
duryodhana.n dvAdashabhirdrauNiM chAShTAbhirAshugaiH .
ArAva.n tumulaM kurvannabhyavartata tAnraNe .. 5..\\
tasminsantyajati prANAnmR^ityusAdhAraNI kR^ite .
ajAtashatrustAnyodhAnbhIma.n trAtetyachodayat .. 6..\\
te yayurbhImasenasya samIpamamitaujasaH .
yuyudhAnaprabhR^itayo mAdrIputrau cha pANDavau .. 7..\\
te sametya susa.nrabdhAH sahitAH puruSharShabhAH .
maheShvAsa varairgupta.n droNAnIkaM bibhitsavaH .. 8..\\
samApeturmahAvIryA bhImaprabhR^itayo rathAH .
tAnpartyagR^ihNAdavyagro droNo.api rathinA.n varaH .. 9..\\
mahAbalAnatirathAnvIrAnsamarashobhinaH .
bAhyaM mR^ityubhaya.n kR^itvA tAvakAH pANDavAnyayuH .. 10..\\
sAdinaH sAdino.abhyaghna.nstathaiva rathino rathAn .
AsIchchhaktyasi sampAto yuddhamAsItparashvadhaiH .. 11..\\
nikR^iShTamasiyuddha.n cha babhUva kaTukodayam .
ku~njarANA~nca sa~NghAtairyuddhamAsItsudAruNam .. 12..\\
apatatku~njarAdanyo hayAdanyastvavAkshirAH .
naro bANena nirbhinno rathAdanyashcha mAriSha .. 13..\\
tatrAnyasya cha saMmarde patitasya vivarmaNaH .
shiraH pradhva.nsayAmAsa vakShasyAkramya ku~njaraH .. 14..\\
apare.apyaparA~njaghnurvAraNAH patitAnnarAn .
viShANaishchAvani.n gatvA vyabhindanrathino bahUn .. 15..\\
narAntraiH ke chidapare viShANAlagna sa.nsravaiH .
babhramuH shatasho nAgA mR^idnantaH shatasho narAn .. 16..\\
kA.nsyAyasa tanutrANAnnarAshvarathaku~njarAn .
patitAnpothayA.n chakrurdvipAH sthUlanaDAniva .. 17..\\
gR^idhrapatrAdhivAsA.nsi shayanAni narAdhipAH .
hrImantaH kAlasampakvAH suduHkhAnyadhisherate .. 18..\\
hanti smAtra pitA putra.n rathenAbhyativartate .
putrashcha pitaraM mohAnnirmaryAdamavartata .. 19..\\
akSho bhagno dhvajashchhinnashchhatramurvyAM nipAtitam .
yugArdha.n chhinnamAdAya pradudrAva tathA hayaH .. 20..\\
sAsirbAhurnipatitaH shirashchhinna.n sakuNDalam .
gajenAkShipya balinA rathaH sa~ncUrNitaH kShitau .. 21..\\
rathinA tADito nAgo nArAchenApatadvyasuH .
sArohashchApatadvAjI gajenAtADito bhR^isham .. 22..\\
nirmaryAdaM mahadyuddhamavartata sudAruNam .
hA tAta hA putra sakhe kvAsi tiShTha kva dhAvasi .. 23..\\
praharAhara jahyena.n smitakShveDita garjitaiH .
ityevamuchcharantyaH sma shrUyante vividhA giraH .. 24..\\
narasyAshvasya nAgasya samasajjata shoNitam .
upAshAmyadrajo bhaumaM bhIrUnkashmalamAvishat .. 25..\\
AsItkeshaparAmarsho muShTiyuddha.n cha dAruNam .
nakhairdantaishcha shUrANamAdvIpe dvIpamichchhatAm .. 26..\\
tatrAchchhidyata vIrasya sa khaDgo bAhurudyataH .
sadhanushchAparasyApi sa sharaH sA~NkushastathA .. 27..\\
prAkroshadanyamanyo.atra tathAnyo vimukho.adravat .
anyaH prAptasya chAnyasya shiraH kAyAdapAharat .. 28..\\
shabdamabhyadravachchAnyaH shabdAdanyo.adravadbhR^isham .
svAnanyo.atha parAnanyo jaghAna nishitaiH sharaiH .. 29..\\
girishR^i~NgopamashchAtra nArAchena nipAtitaH .
mAta~Ngo nyapatadbhUmau nadI rodha ivoShNage .. 30..\\
tathaiva rathinaM nAgaH kSharangiririvArujat .
adhyatiShThatpadA bhUmau sahAshva.n saha sArathim .. 31..\\
shUrAnpraharato dR^iShTvA kR^itAstrAnrudhirokShitAn .
bahUnapyAvishanmoho bhIrUnhR^idayadurbalAn .. 32..\\
sarvamAvignamabhavanna prAGYAyata ki.n chana .
sainye cha rajasA dhvaste nirmaryAdamavartata .. 33..\\
tataH senApatiH shIghramaya.n kAla iti bruvan .
nityAbhitvaritAneva tvarayAmAsa pANDavAn .. 34..\\
kurvantaH shAsana.n tasya pANDaveyA yashasvinaH .
saro ha.nsA ivApeturghnanto droNa rathaM prati .. 35..\\
gR^ihNItAdravatAnyonya.n vibhItA vinikR^intata .
ityAsIttumulaH shabdo durdharShasya rathaM prati .. 36..\\
tato droNaH kR^ipaH karNo drauNI rAjA jayadrathaH .
vindAnuvindAvavantyau shalyashchainAnavArayat .. 37..\\
te tvArya dharmasa.nrabdhA durnivAryA durAsadAH .
sharArtA na juhurdroNaM pA~nchAlAH pANDavaiH saha .. 38..\\
tato droNo.abhisa~Nkruddho visR^ija~nshatashaH sharAn .
chedipA~nchAlapANDUnAmakarotkadanaM mahat .. 39..\\
tasya jyAtalanirghoShaH shushruve dikShu mAriSha .
vajrasa~NghAta sa~NkAshastrAsayanpANDavAnbahUn .. 40..\\
etasminnantare jiShNurhatvA saMshaptakAnbalI .
abyayAttatra yatra sma droNaH pANDunpramardati .. 41..\\
ta.n sharaughamahAvartaM shoNitodaM mahAhradam .
tIrNaH saMshaptakAnhatvA pratyadR^ishyata phalgunaH .. 42..\\
tasya kIrtimato lakShma sUryapratima tejasaH .
dIpyamAnamapashyAma tejasA vAnaradhvajam .. 43..\\
saMshaptakasamudra.n tamuchchhoShyAstra gabhastibhiH .
sa pANDava yugAntArkaH kurUnapyabhyatItapat .. 44..\\
pradadAha kurUnsarvAnarjunaH shasra tejasA .
yugAnte sarvabhUtAni dhUmaketurivotthitaH .. 45..\\
tena bANasahasraughairgajAshvarathayodhinaH .
tADyamAnAH kShiti.n jagmurmuktashastrAH sharArditAH .. 46..\\
ke chidArtasvara.n chakrurvinedurapare punaH .
pArtha bANahatA ekchinnipeturvigatAsavaH .. 47..\\
teShAmutpatatA.n kAMshchitpatitAMshcha parA~NmukhAn .
na jaghAnArjuno yodhAnyodhavratamanusmaran .. 48..\\
te vishIrNarathAshvebhAH prAyashashcha parA~NmukhAH .
kuravaH karNa karNeti hAheti cha vichukrushuH .. 49..\\
tamAdhirathirAkranda.n viGYAya sharaNaiShiNAm .
mA bhaiShTeti pratishrutya yayAvabhimukho.arjunam .. 50..\\
sa bhArata rathashreShThaH sarvabhArata harShaNaH .
prAdushchakre tadAgneyamastramastravidA.n varaH .. 51..\\
tasya dIptasharaughasya dIpachApa dharasya cha .
sharaughA~nsharajAlena vidudhAva dhana~njayaH .
astramastreNa sa.nvArya prANadadvisR^ija~nsharAn .. 52..\\
dhR^iShTadyumnashcha bhImashcha sAtyakishcha mahArathaH .
vivyadhuH karNamAsAdya tribhistribhirajihmagaiH .. 53..\\
arjunAstra.n tu rAdheyaH sa.nvArya sharavR^iShTibhiH .
teShA.n trayANAM chApAni chichchheda vishikhaistribhiH .. 54..\\
te nikR^ittAyudhAH shUrA nirviShA bhujagA iva .
rathashaktIH samutkShipya bhR^isha.n si.nhA ivAnadan .. 55..\\
tA bhujAgrairmahAvegA visR^iShTA bhujagopamAH .
dIpyamAnA mahAshaktyo jagmurAdhirathiM prati .. 56..\\
tA nikR^itya shitairbANaistribhistribhirajihmagaiH .
nanAda balavAnkarNaH pArthAya visR^ija~nsharAn .. 57..\\
arjunashchApi rAdheya.n viddhvA saptabhirAshugaiH .
karNAdavarajaM bANairjaghAna nishitaistribhiH .. 58..\\
tataH shatru~njaya.n hatvA pArthaH ShaDbhirajihmagaiH .
jahAra sadyo bhallena vipATasya shiro rathAt .. 59..\\
pashyatA.n dhArtarAShTrANAmekenaiva kirITinA .
pramukhe sUtaputrasya sodaryA nihatAstrayaH .. 60..\\
tato bhImaH samutpatya svarathAdvainateyavat .
varAsinA karNa pakShA~njaghAna dasha pa~ncha cha .. 61..\\
punaH svarathamAsthAya dhanurAdAya chAparam .
vivyAdha dashabhiH karNa.n sUtamashvAMshcha pa~nchabhiH .. 62..\\
dhR^iShTadyumno.ayasi vara.n karma chAdAya bhAsvaram .
jaghAna chandra varmANaM bR^ihatkShatra.n cha pauravam .. 63..\\
tataH svarathamAsthAya pA~nchAlyo.anyachcha kArmukam .
AdAya karNa.n vivyAdha trisaptatyA nadanraNe .. 64..\\
shaineyo.apyanyadAdAya dhanurindrAyudhadyuti .
sUtaputra.n chatuHShaShTyA viddhvA si.nha ivAnadat .. 65..\\
bhallabhyA.n sAdhu muktAbhyA.n chhittvA karNasya kArmukam .
punaH karNa.n tribhirbANairbAhvorurasi chArpayat .. 66..\\
tato duryoghano droNo rAjA chaiva jayadrathaH .
nimajjamAna.n rAdheyamujjahruH sAtyakArNavAt .. 67..\\
dhR^iShTadyumnashcha bhImash cha saubhadro.arjuna eva cha .
nakulaH sahadevashcha sAtyaki.n jugupU raNe .. 68..\\
evameSha mahAraudraH kShayArtha.n sarvadhanvinAm .
tAvakAnAM pareShA.n cha tyaktvA prANAnabhUdraNaH .. 69..\\
padAtirathanAgAshvairgajAshvarathapattayaH .
rathino nAgapattyashvai rathapattI rathadvipaiH .. 70..\\
ashvairashvA gajairnAgA rathino rathibhiH saha .
sa.nsaktAH samadR^ishyanta pattayashchApi pattibhiH .. 71..\\
eva.n sukalilaM yuddhamAsItkravyAdaharShaNam .
mahadbhistairabhItAnA.n yama rAShTravivardhanam .. 72..\\
tato hatA nararathavAji ku~njarair
anekasho dviparathavAji pattayaH .
gajairgajA rathibhirudAyudhA rathA
hayairhayAH pattigaNaishcha pattayaH .. 73..\\
rathairdvipA dviradavarairmahAhayA
hayairnarA vararathibhishcha vAjinaH .
nirastajihvA dashanekShaNAH kShitau
kShaya.n gatAH pramathita varma bhUShaNAH .. 74..\\
tathA parairbahu karaNairvarAyudhair
hatA gatAH pratibhaya darshanAH kShitim .
vipothitA hayagajapAdatADitA
bhR^ishAkulA rathakhura nemibhirhatAH .. 75..\\
pramodane shvApada pakShirakShasAM
janakShaye vartati tatra dAruNe .
mahAbalAste kupitAH parasparaM
niShUdayantaH pravicherurojasA .. 76..\\
tato bale bhR^ishalulite parasparaM
nirIkShamANe rudhiraughasamplute .
divAkare.asta.n girimAsthite shanair
ubhe prayAte shibirAya bhArata .. 77..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 32}
s
pUrvamasmAsu bhagneShu phalgunenAmitaujasA .
droNe cha moghasa~Nkalpe rakShite cha yudhiShThire .. 1..\\
sarve vidhvastakavachAstAvakA yudhi nirjitAH .
rajasvalA bhR^ishodvignA vIkShamANA disho dasha .. 2..\\
avahAra.n tataH kR^itvA bhAradvAjasya saMmate .
labdhalakShyaiH parairdInA bhR^ishAvahasitA raNe .. 3..\\
shlAghamAneShu bhUteShu phalgunasyAmitAnguNAn .
keshavasya cha sauhArde kIrtyamAne.arjunaM prati .
abhishastA ivAbhUvandhyAnamUkatvamAsthitAH .. 4..\\
tataH prabhAtasamaye droNa.n duryodhano.abravIt .
praNayAdabhimAnAchcha dviShadvR^iddhyA cha durmanAH .
shR^iNvatA.n sarvabhUtAnAM sa.nrabdho vAkyakovidaH .. 5..\\
nUna.n vayaM vadhya pakShe bhavato brahmavittama .
tathA hi nAgrahIH prApta.n samIpe.adya yudhiShThiram .. 6..\\
ichchhataste na muchyeta chakShuH prApto raNe ripuH .
jighR^ikShato rakShyamANaH sAmarairapi pANDavaiH .. 7..\\
vara.n dattvA mama prItaH pashchAdvikR^itavAnasi .
AshA bha~NgaM na kurvanti bhaktasyAryAH katha.n chana .. 8..\\
tato.aprItistathoktaH sa bhAradvAjo.abravInnR^ipam .
nArhase mAnyathA GYAtu.n ghaTamAnaM tava priye .. 9..\\
sa surAsuragandharvAH sa yakShoraga rAkShasAH .
nAla.n lokA raNe jetuM pAlyamAna.n kirITinA .. 10..\\
vishvasR^igyatra govindaH pR^itanAristahArjunaH .
tatra kasya bala.n krAmedanyatra tryambakAtprabhoH .. 11..\\
satya.n tu te bravImyadya naitajjAtvanyathA bhavet .
adyaiShAM pravara.n vIraM pAtayiShye mahAratham .. 12..\\
ta.n cha vyUha.n vidhAsyAmi yo.abhedyastridashairapi .
yogena kena chidrAjannarjunastvapanIyatAm .. 13..\\
na hyaGYAtamasAdhya.n vA tasya sa~Nkhye.asti ki.n chana .
tena hyupAttaM balavatsarvaGYAnamitastataH .. 14..\\
droNena vyAhR^ite tveva.n saMshaptakagaNAH punaH .
Ahvayannarjuna.n sa~Nkhye dakShiNAmabhito disham .. 15..\\
tatrArjunasyAtha paraiH sArdha.n samabhavadraNaH .
tAdR^isho yAdR^isho nAnyaH shruto dR^iShTo.api vA kva chit .. 16..\\
tato droNena vihito rAjanvyUho vyarochata .
charanmadhya.n dine sUryaH pratapanniva durdR^ishaH .. 17..\\
ta.n chAbhimanyurvachanAtpiturjyeShThasya bhArata .
bibheda durbhida.n sa~Nkhye chakravyUhamanekadhA .. 18..\\
sa kR^itvA duShkara.n karmahatvA vIrAnsahasrashaH .
ShaTsu vIreShu sa.nsakto dauHshAsani vasha~NgataH .. 19..\\
vayaM paramasa.nhR^iShTAH pANTavAH shokakarshitAH .
saubhadre nihate rAjannavahAramakurvata .. 20..\\
dhr
putraM puruShasi.nhasya sa~njayAprApta yauvanam .
raNe vinihata.n shrutvA bhR^ishaM me dIryate manaH .. 21..\\
dAruNaH kShatradharmo.aya.n vihito dharmakartR^ibhiH .
yatra rAjyepsavaH shUrA bAle shastramapAtayan .. 22..\\
bAlamatyantasukhina.n vicharantamabhItavat .
kR^itAstrA bahavo jaghnurbrUhi gAvalgaNe katham .. 23..\\
bibhitsatA rathAnIka.n saubhadreNAmitaujasA .
vikrIDita.n yathA sa~Nkhye tanmamAchakShva sa~njaya .. 24..\\
s
yanmAM pR^ichchhasi rAjendra saubhadrasya nipAtanam .
tatte kArtsnyena vakShyAmi shR^iNu rAjansamAhitaH .
vikrIDita.n kumAreNa yathAnIkaM bibhitsatA .. 25..\\
dAvAgnyabhiparItAnAM bhUri gulmatR^iNadrume .
vanaukasAmivAraNye tvadIyAnAmabhUdbhayam .. 26..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 33}
s
samare.atyugra karmANaH karmabhirvya~njita shramAH .
sa kR^iShNAH pANDavAH pa~ncha devairapi durAsadAH .. 1..\\
sattvakarmAnvayairbuddhyA prakR^ityA yashasA shriyA .
naiva bhUto na bhavitA kR^iShNa tulyaguNaH pumAn .. 2..\\
satyadharmaparo dAtA vipra pUjAdibhirguNaiH .
sadaiva tridivaM prApto rAjA kila yudhiShThiraH .. 3..\\
yugAnte chAntako rAja~njAmadagnyashcha vIryavAn .
raNastho bhImasenashcha kathyante sadR^ishAstrayaH .. 4..\\
pratiGYA karma dakShasya raNe gANDIvadhanvanaH .
upamAM nAdhigachchhAmi pArthasya sadR^ishI.n kShitau .. 5..\\
guru vAtsalyamatyantaM naibhR^itya.n vinayo damaH .
nakule.aprAtirUpya.n cha shaulyaM cha niyatAni ShaT .. 6..\\
shrutagAmbhIryamAdhuryasattvavIryaparAkramaiH .
sadR^isho devayorvIraH sahadevaH kilAshvinoH .. 7..\\
ye cha kR^iShNe guNAH sphItAH pANDaveShu cha ye guNAH .
abhimanyau kilaikasthA dR^ishyante guNasa~ncayAH .. 8..\\
yudhiShThirasya dhairyeNa kR^iShNasya charitena cha .
karmabhirbhImasenasya sadR^isho bhImakarmaNaH .. 9..\\
dhana~njayasya rUpeNa vikrameNa shrutena cha .
vinayAtsahadevasya sadR^isho nakulasya cha .. 10..\\
dhr
abhimanyumaha.n sUta saubhadramaparAjitam .
shrotumichchhAmi kArtsnyena kathamAyodhane hataH .. 11..\\
s
chakravyUho mahArAja AchAryeNAbhikalpitaH .
tatra shakropamAH sarve rAjAno viniveshitAH .. 12..\\
sa~NghAto rAjaputrANA.n sarveShAmabhavattadA .
kR^itAbhisamayAH sarve suvarNavikR^itadhvajAH .. 13..\\
raktAmbaradharAH sarve sarve raktavibhUShaNAH .
sarve raktapatAkAshcha sarve vai hemamAlinaH .. 14..\\
teShA.n dashasahasrANi babhUvurdR^iDhadhanvinAm .
pautra.n tava puraskR^itya lakShmaNaM priyadarshanam .. 15..\\
anyonyasamaduHkhAste anyonyasamasAhasAH .
anyonya.n spardhamAnAshcha anyonyasya hite ratAH .. 16..\\
karNa duHshAsana kR^ipairvR^ito rAjA mahArathaiH .
devarAjopamaH shrImA~nshvetachchhatrAbhisa.nvR^itaH .
chAmaravyajanAkShepairudayanniva bhAskaraH .. 17..\\
pramukhe tasya sainyasya droNo.avasthita nAyake .
sindhurAjastathAtiShThachchhrImAnmerurivAchalaH .. 18..\\
sindhurAjasya pArshvasthA ashvathAma purogamAH .
sutAstava mahArAja triMshattridashasaMnibhAH .. 19..\\
gAndhArarAjaH kitavaH shalyo bhUrishravAstathA .
pArshvataH sindhurAjasya vyarAjanta mahArathAH .. 20..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 34}
s
tadanIkamanAdhR^iShyaM bhAradvAjena rakShitam .
pArthAH samabhyavartanta bhImasenapurogamAH .. 1..\\
sAtyakishchekitAnashcha dhR^iShTadyumnashcha pArShataH .
kuntibhojashcha vikrAnto drupadashcha mahArathaH .. 2..\\
ArjuniH kShatradharmA cha bR^ihatkShatrashcha vIryavAn .
chedipo dhR^iShTaketushcha mAdrIputrau ghaTotkachaH .. 3..\\
yudhAmanyushcha vikrAntaH shikhaNDI chAparAjitaH .
uttamaujAshcha durdharSho virATashcha mahArathaH .. 4..\\
draupadeyAshcha sa.nrabdhAH shaishupAlishcha vIryavAn .
kekayAshcha mahAvIryAH sR^i~njayAshcha sahasrashaH .. 5..\\
ete chAnye cha sagaNAH kR^itAstrA yuddhadurmadAH .
samabhyadhAvansahasA bhAradvAja.n yuyutsavaH .. 6..\\
samavetA.nstu tAnsarvAnbhAradvAjo.api vIryavAn .
asambhrAntaH sharaugheNa mahatA samavArayat .. 7..\\
mahaughAH salilasyeva girimAsAdya durbhidam .
droNa.n te nAbhyavartanta velAmiva jalAshayAH .. 8..\\
pIDyamAnAH sharai rAjandroNa chApaviniHsR^itaiH .
na shekuH pramuhe sthAtuM bhAradvAjasya pANDavAH .. 9..\\
tadadbhutamapashyAma droNasya bhujayorbalam .
yadenaM nAbhyavartanta pA~nchAlAH sR^i~njayaiH saha .. 10..\\
tamAyAntamabhikruddha.n droNaM dR^iShTvA yudhiShThiraH .
bahudhA chintayAmAsa droNasya prativAraNam .. 11..\\
ashakya.n tu tamanyena droNaM matvA yudhiShThiraH .
aviShahya guruM bhAra.n saubhadre samavAsR^ijat .. 12..\\
vAsudevAdanavaraM phalgunAchchAmitaujasam .
abravItparavIraghnamabhimanyumida.n vachaH .. 13..\\
etya no nArjuno garhedyathA tAta tathA kuru .
chakravyUhasya na vaya.n vidma bheda.n kathaM chana .. 14..\\
tva.n vArjuno vA kR^iShNo vA bhindyAtpradyumna eva vA .
chakravyUhaM mahAbAho pa~nchamo.anyo na vidyate .. 15..\\
abhimanyo vara.n tAta yAchatAM dAtumarhasi .
pitR^INAM mAtulAnA.n cha sainyAnAM chaiva sarvashaH .. 16..\\
dhana~njayo hi nastAta garhayedetya sa.nyugAt .
kShipramastra.n samAdAya droNAnIkaM vishAtaya .. 17..\\
abhi
droNasya dR^iDhamavyagramanIka pravara.n yudhi .
pitR^INA.n jayamAkA~NkShannavagAhe bhinadmi cha .. 18..\\
upadiShTo hi me pitrA yogo.anIkasya bhedane .
notsahe tu vinirgantumaha.n kasyAM chidApadi .. 19..\\
y
bhindhyanIka.n yudhA shreShTha dvAraM sa~njanayasva naH .
vaya.n tvAnugamiShyAmo yena tvaM tAta yAsyasi .. 20..\\
dhana~njaya sama.n yuddhe tvAM vaya.n tAta sa.nyuge .
praNidhAyAnuyAsyAmo rakShantaH sarvato mukhAH .. 21..\\
bhm
aha.n tvAnugamiShyAmi dhR^iShTadyumno.atha sAtyakiH .
pA~nchAlAH kekayA matsyAstathA sarve prabhadrakAH .. 22..\\
sakR^idbhinna.n tvayA vyUhaM tatra tatra punaH punaH .
vayaM pradhva.nsayiShyAmo nighnamAnA varAnvarAn .. 23..\\
abhi
ahametatpravekShyAmi droNAnIka.n durAsadam .
pata~Nga iva sa~Nkruddho jvalita.n jAtavedasam .. 24..\\
tatkarmAdya kariShyAmi hita.n yadvaMshayordvayoH .
mAtulasya cha yA prItirbhaviShyati pitush cha me .. 25..\\
shishunaikena sa~NgrAme kAlyamAnAni sa~NghashaH .
adya drakShyanti bhUtAni dviShatsainyAni vai mayA .. 26..\\
y
eva.n te bhAShamANasya bala.n saubhadra vardhatAm .
yastvamutsahase bhettu.n droNAnIka.n sudurbhidam .. 27..\\
rakShitaM puruShavyAghrairmaheShvAsaiH prahAribhiH .
sAdhya rudra marutkalpairvasvagnyAdityavikramaiH .. 28..\\
s
tasya tadvachana.n shrutvA sa yantAramachodayat .
sumitrashvAnraNe kShipra.n droNAnIkAya chodaya .. 29..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 35}
s
saubhadrastu vachaH shrutvA dharmarAjasya dhImataH .
achodayata yantAra.n droNAnIkAya bhArata .. 1..\\
tena sa~ncodyamAnastu yAhi yAhIti sArathiH .
pratyuvAcha tato rAjannabhimanyumida.n vachaH .. 2..\\
atibhAro.ayamAyuShmannAhitastvayi pANDavaiH .
sampradhArya kShamaM buddhyA tatastva.n yoddhumarhasi .. 3..\\
AchArya hi kR^itI droNaH paramAstre kR^itashramaH .
atyantasukhasa.nvR^iddhastva.n cha yuddhavishAradaH .. 4..\\
tato.abhimanyuH prahasansArathi.n vAkyamabravIt .
sArathe ko nvaya.n droNaH samagraM kShatrameva vA .. 5..\\
airAvata gata.n shakraM sahAmara gaNairaham .
yodhayeya.n raNamukhe na me kShatre.adya vismayaH .
na mamaitaddviShatsainya.n kalAmarhati ShoDashIm .. 6..\\
api vishvajita.n viShNuM mAtulaM prApya sUtaja .
pitara.n chArjuna.n sa~Nkhye na bhIrmAmupayAsyati .. 7..\\
tato.abhimanyustA.n vAcha.n kadarthI kR^ityasAratheH .
yAhItyevAbravIdena.n droNAnIkAya mAchiram .. 8..\\
tataH sa~ncodayAmAsa hayAnasya trihAyanAn .
nAtihR^iShTta manAH sUto hemabhANDa parichchhadAn .. 9..\\
te preShitAH sumitreNa droNAnIkAya vAjinaH .
droNamabhyadravanrAjanmahAvegaparAkramAH .. 10..\\
tamudIkShya tathA yAna.n sarve droNa purogamAH .
abhyavartanta kauravyAH pANDavAshcha tamanvayuH .. 11..\\
sa karNikArapravarochchhritadhvajaH
suvarNavarmArjunirarjunAdvaraH .
yuyutsayA droNa mukhAnmahArathAn
samAsadatsi.nhashishuryathA gajAn .. 12..\\
te viMshatipade yattAH samprahAraM prachakrire .
AsIdgA~Nga ivAvarto muhUrtamudadheriva .. 13..\\
shUrANA.n yudhyamAnAnAM nighnatAm itaretaram .
sa~NgrAmastumulo rAjanprAvartata sudAruNaH .. 14..\\
pravartamAne sa~NgrAme tasminnatibhaya.n kare .
droNasya miShato vyUhaM bhittvA prAvishadArjuniH .. 15..\\
taM praviShTaM parAnghnanta.n shatrumadhye mahAbalam .
hastyashvarathapattyaughAH parivavrurudAyudhAH .. 16..\\
nAnA vAditraninadaiH kShveDitotkruShTa garjitaiH .
hu~NkAraiH si.nhanAdaishcha tiShTha tiShTheti nisvanaiH .. 17..\\
ghorairhalahalAshabdairmA gAstiShThaihi mAm iti .
asAvahamamutreti pravadanto muhurmuhuH .. 18..\\
bR^i.nhitaiH shi~njitairhAsaiH khuranemisvanairapi .
saMnAdayanto vasudhAmabhidudruvurArjunim .. 19..\\
teShAmApatatA.n vIraH pUrvaM shIghramatho dR^iDham .
kShiprAstro nyavadhIdvrAtAnmarmaGYo marmabhedibhiH .. 20..\\
te hanyamAnAshcha tathA nAnA li~NgaiH shitaiH sharaiH .
abhipetustamevAjau shalabhA iva pAvakam .. 21..\\
tatasteShA.n sharIraishcha sharIrAvayavaishcha saH .
santastAra kShiti.n kShipraM kushairvedimivAdhvare .. 22..\\
baddhagodhA~NgulitrANAnsa sharAvara kArmukAn .
sAsi charmA~NkushAbhIshUnsa tomaraparashvadhAn .. 23..\\
sa guDAyo mukhaprAsAnsarShTi tomarapaTTishAn .
sa bhiNDipAla parighAnsa shaktivarakampanAn .. 24..\\
sa pratodamahAsha~NkhAnsa kuntAnsa kacha grahAn .
sa mudgarakShepaNIyAnsa pAshaparighopalAn .. 25..\\
sa keyUrA~NgadAnbAhUnhR^idya gandhAnulepanAn .
sa~ncichchhedArjunirvR^ittA.nstvadIyAnA.n sahasrashaH .. 26..\\
taiH sphuradbhirmahArAja shushubhe lohitokShitaiH .
pa~nchAsyaiH pannagaishchhinnairgaruDeneva mAriSha .. 27..\\
sunAsAnana keshAntairavraNaishchArukuNDalaiH .
sandaShTauShTha puTaiH krodhAtkSharadbhiH shoNitaM bahu .. 28..\\
chArusra~NmukuToShNIShairmaNiratnavirAjitaiH .
vinAla nalinAkArairdivAkarashashiprabhaiH .. 29..\\
hitapriya.nvadaiH kAle bahubhiH puNyagandhibhiH .
dviShachchhirobhiH pR^ithivImavatastAra phAlguNiH .. 30..\\
gandharvanagarAkArAnvidhivatkalpitAnrathAn .
vIShA mukhAnvitriveNUnvyastadaNDakabandhurAn .. 31..\\
vija~Ngha kUbarAkShAMshcha vinemInanarAnapi .
vichakropaskaropasthAnbhagnopakaraNAnapi .. 32..\\
prashAtitopakaraNAnhatayodhAnsahasrashaH .
sharairvishakalIkurvandikShu sarvAsvadR^ishyata .. 33..\\
punardvipAndvipArohAnvaijayantya~Nkusha dhvajAn .
tUNAnvarmANyatho kakShyAgraiveyAnatha kambalAn .. 34..\\
ghaNTAH shuNDAnviShANAgrAnkShura pAlAnpadAnugAn .
sharairnishitadhArAgraiH shAtravANAmashAtayat .. 35..\\
vanAyujAnpArvatIyAnkAmbojAraTTa bAhlikAn .
sthiravAladhi karNAkShA~njanavAnsAdhu vAhinaH .. 36..\\
svArUDhA~nshikhitairyodhaiH shaktyR^iShTi prAsayodhibhiH .
vidhvastachAmara kuthAnviprakIrNaprakIrNakAn .. 37..\\
nirastajihvA nayanAnniShkIrNAntrayakR^iddhanAn .
hatArohAnbhinnabhANDAnkravyAdagaNamodanAn .. 38..\\
nikR^ittavarma kavachA~nshakR^inmUtrAsR^igAplutAn .
nipAtayannashvavarA.nstAvakAnso.abhyarochata .. 39..\\
eko viShNurivAchintyaH kR^itvA prAkkarma duShkaram .
tathA vimathita.n tena trya~NgaM tava balaM mahat .
vyahanatsa padAtyoghA.nstvadIyAneva bhArata .. 40..\\
evamekena tA.n senAM saubhadreNa shitaiH sharaiH .
bhR^isha.n viprahatA.n dR^iShTvAskandenevAsurIM chamUm .. 41..\\
tvadIyAstava putrAshcha vIkShamANA disho dasha .
saMshuShkAsyAshchalannetrAH prasvinnA lomaharShaNAH .. 42..\\
palAyanakR^itotsAhA nirutsAhA dviShajjave .
gotra nAmabhiranyonya.n krandantau jIvitaiShiNaH .. 43..\\
hatAnputrA.nstathA pitR^InsuhR^itsambandhibAndhavAn .
prAtiShThanta samutsR^ijya tvarayanto hayadvipAn .. 44..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 36}
s
tAM prabhagnA.n chamUM dR^iShTvA saubhadreNAmitaujasA .
duryodhano bhR^isha.n kruddhaH svaya.n saubhadramabhyayAt .. 1..\\
tato rAjAnamAvR^itta.n saubhadraM prati sa.nyuge .
dR^iShTvA droNo.abravIdyodhAnparyApnuta narAdhipam .. 2..\\
purAbhimanyurlakShyaM naH pashyatA.n hanti vIryavAn .
tamAdravata mA bhaiShTa kShipra.n rakShata kauravam .. 3..\\
tataH kR^itaGYA balinaH suhR^ido jitakAshinaH .
trAsyamAnA bhayAdvIraM parivavrustavAtmajam .. 4..\\
dromo drauNiH kR^ipaH karNaH kR^itavarmA cha saubalaH .
bR^ihadbalo madrarAjo bhUrirbhUrishravAH shalaH .. 5..\\
pauravo vR^iShasenashcha visR^ijantaH shitA~nsharAn .
saubhradra.n sharavarSheNa mahatA samavAkiran .. 6..\\
saMmohayitvA tamatha duryodhanamamochayan .
AsyAdgrAsamivAkShiptamamR^iShe nArjunAtmajaH .. 7..\\
tA~nsharaugheNa mahatA sAshvasUtAnmahArathAn .
vimukhIkR^itya saubhadraH si.nhanAdamathAnadat .. 8..\\
tasya nAda.n tataH shrutvA si.nhasyevAmiShaiShiNaH .
nAmR^iShyanta susa.nrabdhAH punardroNa mukhA rathAH .. 9..\\
ta ena.n koShThakI kR^ityarathavaMshena mAriSha .
vyasR^ijanniShujAlAni nAnA li~NgAni sa~NghashaH .. 10..\\
tAnyantarikShe chichchheda pautrastava shitaiH sharaiH .
tAMshchaiva prativivyAdha tadadbhutamivAbhavat .. 11..\\
tataste kopitAstena sharairAshIviShopamaiH .
parivavrurjighA.nsantaH saubhadramapalAyinam .. 12..\\
samudramiva paryasta.n tvadIyaM tadbalArNavam .
abhimanyurdadhAraiko veleva makarAlayam .. 13..\\
shUrANA.n yudhyamAnAnAM nighnatAm itaretaram .
abhimanyoH pareShA.n cha nAsItkashchitparA~NmukhaH .. 14..\\
tasmi.nstu ghore sa~NgrAme vartamAne bhaya~Nkare .
duHsaho navabhirbANairabhimanyumavidhyata .. 15..\\
duHshAsano dvAdashabhiH kR^ipaH shAradvatastribhiH .
droNastu sapta dashabhiH sharairAshIviShopamaiH .. 16..\\
viviMshatistu viMshatyA kR^itavarmA cha saptabhiH .
bR^ihadbalastathAShTAbhirashvatthAmA cha saptabhiH .. 17..\\
bhUrishravAstribhirbANairmadreshaH ShaDbhirAshugaiH .
dvAbhyA.n sharAbhyAM shakunistribhirduryodhano nR^ipaH .. 18..\\
sa tu tAnprativivyAdha tribhistribhirajihmagaiH .
nR^ityanniva mahArAja chApahastaH pratApavAn .. 19..\\
tato.abhimanyuH sa~NkruddhastApyamAnastavAtmajaiH .
vidarshayanvai sumahachchhikShaurasa kR^itaM balam .. 20..\\
garuDAnilara.nhobhiryanturvAkyakarairhayaiH .
dAntairashmaka dAyAda.n tvaramANo.abhyahArayat .
vivyAdha chaina.n dashabhirbANaistiShTheti chAbravIt .. 21..\\
tasyAbhimanyurdashabhirbANaiH sUta.n hayAndhvajam .
bAhU dhanuH shirashchorvyA.n smayamAno.abhyapAtayat .. 22..\\
tatastasminhate vIre saubhadreNAshmakeshvare .
sa~ncachAla bala.n sarvaM palAyanaparAyaNam .. 23..\\
tataH karNaH kR^ipo droNo drauNirgAndhArarATshalaH .
shalyo bhUrishravAH krAthaH somadatto viviMshatiH .. 24..\\
vR^iShasenaH suSheNashcha kuNDa bhedI pratardanaH .
vR^indArako lalitthashcha prabAhurdIrghalochanaH .
duryodhanashcha sa~NkruddhaH sharavarShairavAkiran .. 25..\\
so.atikruddho maheShvAsairabhimanyurajihmagaiH .
sharamAdatta karNAya parakAyAvabhedanam .. 26..\\
tasya bhittvA tanutrANa.n dehaM nirbhidya chAshugaH .
prAvishaddharaNI.n rAjanvalmIkamiva pannagaH .. 27..\\
sa tenAtiprahAreNa vyathito vihvalanniva .
sa~ncachAla raNe karNaH kShitikampe yathAchalaH .. 28..\\
athAnyairnishitairbANaiH suSheNa.n dIrghalochanam .
kuNDa bhedi.n cha sa~NkruddhastribhistrInavadhIdbalI .. 29..\\
karNastaM pa~nchaviMshatyA nArAchAnA.n samarpayat .
ashvatthAmA cha viMshatyA kR^itavarmA cha saptabhiH .. 30..\\
sa sharArdita sarvA~NgaH kruddhaH shakrAtmajAtmajaH .
vicharandR^ishyate sainye pAshahasta ivAntakaH .. 31..\\
shalya.n cha bANavarSheNa samIpasthamavAkirat .
udakroshanmahAbAhustava sainyAni bhIShayan .. 32..\\
tataH sa viddho.astravidA marmabhidbhirajihmagaiH .
shalyo rAjanrathopasthe niShasAda mumoha cha .. 33..\\
ta.n hi viddha.n tathA dR^iShTvA saubhadreNa yashasvinA .
samprAdravachchamUH sarvA bhAradvAjasya pashyataH .. 34..\\
prekShantastaM mahAbAhu.n rukmapu~NkhaiH samAvR^itam .
tvadIyAshcha palAyante mR^igAH si.nhArditA iva .. 35..\\
sa tu raNayashasAbhipUjyamAnaH
pitR^isurachAraNa siddhayakShasa~NghaiH .
avani talagataishcha bhUtasa~Nghair
ativibabhau hutabhugyathAjya siktaH .. 36..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 37}
dhr
tathA pramathamAna.n taM maheShvAsamajihmagaiH .
ArjuniM mAmakAH sarve ke tvena.n samavAkiran .. 1..\\
s
shR^iNu rAjankumArasya raNe vikrIDitaM mahat .
bibhitsayo rathAnIkaM bhAradvAjena rakShitam .. 2..\\
madresha.n sAdita.n dR^iShTvA saubhAdreNAshugai raNe .
shalyAdavarajaH kruddhaH kiranbANAnsamabhyayAt .. 3..\\
sa viddhvA dashabhirbANaiH sAshvayantAramArjunim .
udakroshanmahAshabda.n tiShTha tiShTheti chAbravIt .. 4..\\
tasyArjuniH shirogrIvaM pANipAda.n dhanurhayAn .
chhatra.n dhvajaM niyantAraM triveNu.n shamyu paskaram .. 5..\\
chakre yugeShA.n tUNIrAnanukarShaM cha sAyakaiH .
patAkA.n chakragoptArau sarvopakaraNAni cha .
vyadhamallAghavAttachcha dadR^ishe nAsya kash chana .. 6..\\
sa papAta kShitau kShINaH praviddhAbharaNAmbaraH .
vAyuneva mahAchaityaH sambhagno.amitatejasA .
anugAshchAsya vitrastAH prAdravansarvatodisham .. 7..\\
ArjuneH karma taddR^iShTva praNedushcha samantataH .
nAdena sarvabhUtAni sAdhu sAdhviti bhArata .. 8..\\
shalya bhrAtaryathArugNe bahushastasya sainikAH .
kulAdhivAsanAmAni shrAvayanto.arjunAtmajam .. 9..\\
abhyavartanta sa~NkruddhA vividhAyudhapANayaH .
rathairashvairgajaishchAnye pAdAtaishcha balotkaTAH .. 10..\\
bANashabdena mahatA khuranemisvanena cha .
hu~NkAraiH kShveDitotkruShTaiH si.nhanAdaiH sa garjitaiH .. 11..\\
jyAtalatra svanairanye garjanto.arjunanandanam .
bruvantashcha na no jIvanmokShyase jIvitAm iti .. 12..\\
tA.nstathA bruvato dR^iShTvA saubhadraH prahasanniva .
yo yaH sma prAharatpUrva.n taM ta.n vivyAdha patribhiH .. 13..\\
sandarshayiShyannastrANi chitrANi cha laghUni cha .
ArjuniH samare shUro mR^idupUrvamayudhyata .. 14..\\
vAsudevAdupAtta.n yadyadastra.n cha dhana~njayAt .
adarshayata tatkArShNiH kR^iShNAbhyAmavisheShayan .. 15..\\
dUramAsyanguruM bhAra.n sAdhayaMshcha punaH punaH .
sandadhadvisR^ijaMshcheShUnnirvisheShamadR^ishyata .. 16..\\
chApamaNDalamevAsya visphuraddikShvadR^ishyata .
tamo ghnataH sudIptasya saviturmaNDala.n yathA .. 17..\\
jyAshabdaH shushruve tasya talashabdashcha dAruNaH .
mahAshanimuchaH kAle payodasyeva nisvanaH .. 18..\\
hrImAnamarShI saubhadro mAnakR^itpriyadarshanaH .
saMminAmayiShurvIrAniShvAsAMshchApyayudhyata .. 19..\\
mR^idurbhUtvA mahArAja dAruNaH samapadyata .
varShAbhyatIto bhagavA~nsharadIva divAkaraH .. 20..\\
sharAnvichitrAnmahato rukmapu~NkhA~nshilAshitAn .
mumocha shatashaH kruddho gabhastIniva bhAskaraH .. 21..\\
kShuraprairvatsadantaishcha vipAThaishcha mahAyashAH .
nArAchairdhananArAchairbhallairaGYalikairapi .. 22..\\
avAkiradrathAnIkaM bhAradvAjasya pashyataH .
tatastatsainyamabhavadvimukha.n sharapIDitam .. 23..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 38}
dhr
dvaidhIbhavati me chitta.n hriyA tuShTyA cha sa~njaya .
mama putrasya yatsainya.n saubhadraH samavArayat .. 1..\\
vistareNaiva me sha.nsa sarva.n gAvalgaNe punaH .
vikrIDita.n kumArasya skandasyevAsuraiH saha .. 2..\\
s
hanta te sampravakShyAmi vimardamatidAruNam .
ekasya cha bahUnA.n cha yathAsIttumulo raNaH .. 3..\\
abhimanyuH kR^itotsAhaH kR^itotsAhAnarindamAn .
rathastho rathinaH sarvA.nstAvakAnapyaharShayat .. 4..\\
droNa.n karNaM kR^ipa.n shalyaM drauNiM bhojaM bR^ihadbalam .
duryodhana.n saumadattiM shakuni.n cha mahAbalam .. 5..\\
nAnA nR^ipAnnR^ipasutAnsainyAni vividhAni cha .
alAtachakravatsarvAMshcharanbANaiH samabhyayAt .. 6..\\
nighnannamitrAnsaubhadraH paramAstraH pratApavAn .
adarshayata tejasvI dikShu sarvAsu bhArata .. 7..\\
taddR^iShTvA charita.n tasya saubhadrasyAmitaujasaH .
samakampanta sainyAni tvadIyAni punaH punaH .. 8..\\
athAbravInmahAprAGYo bhAradvAjaH pratApavAn .
harSheNotphulla nayanaH kR^ipamAbhAShya sa tvaram .. 9..\\
ghaTTayanniva marmANi tava putrasya mAriSha .
abhimanyu.n raNe dR^iShTvA tadA raNavishAradam .. 10..\\
eSha gachchhati saubhadraH pArthAnAmagrato yuvA .
nandayansuhR^idaH sarvAnrAjAna.n cha yudhiShThiram .. 11..\\
nakula.n sahadeva.n cha bhImasenaM cha pANDavam .
bandhUnsambandhinashchAnyAnmadhyasthAnsuhR^idastathA .. 12..\\
nAsya yuddhe samaM manye ka.n chidanyaM dhanurdharam .
ichchhanhanyAdimA.n senA.n kimarthamapi nechchhati .. 13..\\
droNasya prItisa.nyukta.n shrutvA vAkya.n tavAtmajaH .
ArjuniM prati sa~Nkruddho droNa.n dR^iShTvA smayanniva .. 14..\\
atha duryodhanaH karNamabravIdbAhlika.n kR^ipam .
duHsAsanaM madrarAja.n tA.nstAMshchAnyAnmahArathAn .. 15..\\
sarvamUrdhAvasiktAnAmAchAryo brahmachittamaH .
arjunasya sutaM mUDhaM nAbhihantumihechchhati .. 16..\\
na hyasya samare muchyedantako.apyAtatAyinaH .
kima~NgapunarevAnyo martyaH satyaM bravImi vaH .. 17..\\
arjunasya suta.n tveSha shiShyatvAdabhirakShati .
putrAH shiShyAshcha dayitAstadapatya.n cha dharmiNAm .. 18..\\
sa.nrakShyamANo droNena manyate vIryamAtmanaH .
AtmasambhAvito mUDhastaM pramathnIta mAchiram .. 19..\\
evamuktAstu te rAGYA sAtvatI putramabhyayuH .
sa.nrabdhAsta.n jighA.nsanto bhAradvAjasya pashyataH .. 20..\\
duHshAsanastu tachchhrutvA duryodhana vachastadA .
abravItkurushArdUlo duryodhanamida.n vachaH .. 21..\\
ahamena.n haniShyAmi mahArAja bravImi te .
miShatAM pANDuputrANAM pA~nchAlAnA.n cha pashyatAm .
prasiShyAmyatha saubhadra.n yathA rAhurdivAkaram .. 22..\\
utkrushya chAbravIdvAkya.n kururAjamidaM punaH .
shrutvA kR^iShNau mayA grasta.n saubhadramatimAninau .
gamiShyataH pretaloka.n jIvalokAnna saMshayaH .. 23..\\
tau cha shrutvA mR^itau vyaktaM pANDoH kShetrodbhavAH sutAH .
ekAhnA sasuhR^idvargAH klaibyAddhAsyanti jIvitam .. 24..\\
tasmAdasminhate shatrau hatAH sarve.ahitAstava .
shivena dhyAhi mA rAjanneSha hanmi ripu.n tava .. 25..\\
evamuktvA nadanrAjanputro duHshAsanastava .
saubhadramabhyayAtkruddhaH sharavarShairavAkiran .. 26..\\
tamabhikruddhamAyAnta.n tava putramarindamaH .
abhimanyuH sharaistikShNaiH ShaTviMshatyA samarpayat .. 27..\\
duHshAsanastu sa~NkruddhaH prabhinna iva ku~njaraH .
ayodhayata saubhadramabhimanyushcha ta.n raNe .. 28..\\
tau maNDalAni chitrANi rathAbhyA.n savyadakShiNam .
charamANAvayudhyetA.n rathashikShA vishAradau .. 29..\\
atha paNavamR^ida~NgadundubhInAM
kR^ikara mahAnaka bheri jharjharANAm .
ninadamatibhR^ishaM narAH prachakrur
lavaNajalodbhava si.nhanAda mishram .. 30..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 39}
s
sharavikShatagAtrastu pratyamitramavasthitam .
abhimanyuH smayandhImAnduHshAsanamathAbravIt .. 1..\\
diShTyA pashyAmi sa~NgrAme mAnina.n shatrumAgatam .
niShThura.n tyaktadharmANamAkroshanaparAyaNam .. 2..\\
yatsabhAyA.n tvayA rAGYo dhR^itarAShTrasya shR^iNvataH .
kopitaH paruShairvAkyairdharmarAjo yudhiShThiraH .
jayonmattena bhImashcha bahvabaddhaM prabhAShatA .. 3..\\
paravittApahArasya krodhasyAprashamasya cha .
lobhasya GYAnanAshasya drohasyAtyAhitasya cha .. 4..\\
pitR^INAM mama rAjyasya haraNasyogra dhanvinAm .
tattvAmidamanuprApta.n tatkopAdvai mahAtmanAm .. 5..\\
sadyashchogramadharmasya phalaM prAphnuhi durmate .
shAsitAsmyadya te bANaiH sarvasainyasya pashyataH .. 6..\\
adyAhamanR^iNastasya kopasya bhavitA raNe .
amarShitAyAH kR^iShNAyAH kA~NkShitasya cha me pituH .. 7..\\
adya kauravya bhImasya bhavitAsmyanR^iNo yudhi .
na hi me mokShyase jIvanyadi notsR^ijase raNam .. 8..\\
evamuktvA mahAbAhurbANa.n duHshAsanAntakam .
sandadhe paravIraghnaH kAlAgnyanila varchasam .. 9..\\
tasyorastUrNamAsAdya jatru deshe vibhidya tam .
athainaM pa~nchaviMshatyA punash chaiva samarpayat .. 10..\\
sa gADhaviddho vyathito rathopastha upAvishat .
duHshAsano mahArAja kashmala.n chAvishanmahat .. 11..\\
sArathistvaramANastu duHshAsanamachetasam .
raNamadhyAdapovAha saubhadrasharapIDitam .. 12..\\
pANDavA draupadeyAshcha virATashcha samIkShya tam .
pA~nchAlAH kekayAshchaiva si.nhanAdamathAnadan .. 13..\\
vAditrANi cha sarvANi nAnA li~Ngani sarvashaH .
prAvAdayanta sa.nhR^iShTAH pANDUnA.n tatra sainikAH .. 14..\\
pashyantaH smayamAnAshcha saubhadrasya vicheShTitam .
atyantaviriNa.n dR^iptaM dR^iShTvA shatruM parAjitam .. 15..\\
dharmamAruta shakrANAmAshvinoH pratimAstathA .
dhArayanto dhvajAgreShu draupadeyA mahArathAH .. 16..\\
sAtyakishchekitAnashcha dhR^iShTadyumnashikhaNDinau .
kekayA dhR^iShTaketushcha matsyapA~nchAla sR^i~njayAH .. 17..\\
pANDavAshcha mudA yuktA yudhiShThira purogamAH .
abhyavartanta sahitA droNAnIkaM bibhitsavaH .. 18..\\
tato.abhavanmahadyuddha.n tvadIyAnAM paraiH saha .
jayamAkA~NkShamANAnA.n shUrANAmanivartinAm .. 19..\\
duryodhano mahArAja rAdheyamidamabravIt .
pashya duHshAsana.n vIramabhimanyuvasha~Ngatam .. 20..\\
pratapantamivAdityaM nighnanta.n shAtravAnraNe .
saubhadramudyatAstrAtumabhidhAvanti pANDavAH .. 21..\\
tataH karNaH sharaistIkShNairabhimanyu.n durAsadam .
abhyavarShata sa~NkruddhaH putrasya hitakR^ittavam .. 22..\\
tasya chAnucharA.nstIkShNairvivyAdha parameShubhiH .
avaGYA pUrvaka.n vIraH saubhadrasya raNAjire .. 23..\\
abhimanyustu rAdheya.n trisaptatyA shilImukhaiH .
avidhyattvarito rAjandroNaM prepsurmahAmanAH .. 24..\\
ta.n tadA nAshakatkashchiddroNAdvArayitu.n raNe .
Arujanta.n rathashreShThAnvajrahastamivAsurAn .. 25..\\
tataH karNo jaya prepsurmAnI sarvadhanurbhR^itAm .
saubhadra.n shatasho.avidhyaduttamAstrANi darshayan .. 26..\\
so.astrairastravidA.n shreShTho rAma shiShyaH pratApavAn .
samare shatrudurdharShamabhimanyumapIDayat .. 27..\\
sa tathA pIDyamAnAstu rAdheyenAstra vR^iShTibhiH .
samare.amarasa~NkAshaH saubhadro na vyaShIdata .. 28..\\
tataH shilAshitaistIkShNairbhallaiH saMnataparvabhiH .
chhittvA dhanUMShi shUrANAmArjuniH karNamArdayat .. 29..\\
tataH kR^ichchhragata.n karNaM dR^iShTvA karNAdanantaraH .
saubhadramabhyayAttUrNa.n dR^iDhamudyamya kArmukam .. 30..\\
tata uchchukrushuH pArthAsteShA.n chAnucharA janAH .
vAditrANi cha sa~njaghnuH saubhadra.n chApi tuShTuvuH .. 31..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 40}
s
so.abhigarjandhanuShpANirjyA.n vikarShanpunaH punaH .
tayormahAtmanostUrNa.n rathAntaramavApatat .. 1..\\
so.avidhyaddashabhirbANairabhimanyu.n durAsadam .
sachchhattra dhvajayantAra.n sAshvamAshu smayanniva .. 2..\\
pitR^ipaitAmaha.n karma kurvANamatimAnuSham .
dR^iShTvArdita.n sharaiH kArShNi.n tvadIyA hR^iShitAbhavan .. 3..\\
tasyAbhimanyurAyamya smayannekena patriNA .
shiraH prachyAvayAmAsa sa rathAtprapatadbhuvi .. 4..\\
karNikAramivoddhUta.n vAtena mathitaM nagAt .
bhrAtaraM nihata.n dR^iShTvA rAjankarNo vyathA.n yayau .. 5..\\
vimukhIkR^itya karNa.n tu saubhadraH ka~NkapatribhiH .
anyAnapi maheShvAsA.nstUrNamevAbhidudruve .. 6..\\
tatastadvitata.n jAla.n hastyashvarathapattimat .
jhaShaH kruddha ivAbhindadabhimanyurmahAyashAH .. 7..\\
karNastu bahubhirbANairardyamAno.abhimanyunA .
apAyAjjavanairashvaistato.anIkamabhidyata .. 8..\\
shalabhairiva chAkAshe dhArAbhiriva chAvR^ite .
abhimanyoH sharai rAjanna prAGYAyata ki.n chana .. 9..\\
tAvakAnA.n tu yodhAnA.n vadhyatAM nishitaiH sharaiH .
anyatra saindhavAdrAjanna sma kashchidatiShThata .. 10..\\
saubhadrastu tataH sha~NkhaM pradhmApya puruSharShabhaH .
shIghramabhyapatatsenAM bhAratIM bharatarShabha .. 11..\\
sa kakShe.agnirivotsR^iShTo nirdaha.nstarasA ripUn .
madhye bhArata sainyAnAmArjuniH paryavartata .. 12..\\
rathanAgAshvamanujAnardayannishitaiH sharaiH .
sa pravishyAkarodbhUmi.n kabandha gaNasa~NkulAm .. 13..\\
saubhadra chApaprabhavairnikR^ittAH parameShubhiH .
svAnevAbnimukhAnghantaH pradravajjIvitArthinaH .. 14..\\
te ghorA raudrakarmANo vipAThAH pR^ithavaH shitAH .
nighnanto ragha nAgAshvA~njagmurAshu vasundharAm .. 15..\\
sAyudhAH sA~Nguli trANAH sa khaDgAH sA~NgadA raNe .
dR^ishyante bAhavashchhinnA hemAbharaNa bhUShitAH .. 16..\\
sharAshchApAni khaDgAshcha sharIrANi shirA.nsi cha .
sakuNDalAni sragvINi bhUmAvAsansahasrashaH .. 17..\\
apaskarairadhiShThAnairIShA daNDakabandhuraiH .
akShairvimathitaishchakrairbhagnaishcha bahudhA rathaiH .
shaktichApAyudhaishchApi patipaishcha mahAdhvajaiH .. 18..\\
nihataiH kShatriyairashvairvAraNaishcha vishAM pate .
agamyakalpA pR^ithivI kShaNenAsItsudAruNA .. 19..\\
vadhyatA.n rAjaputrANA.n krandatAm itaretaram .
prAdurAsInmahAshabdo bhIrUNAM bhayavardhanaH .
sa shabdo bharatashreShTha dishaH sarvA vyanAdayat .. 20..\\
saubhadrashchAdravatsenAM nighnannashvarathadvipAn .
vyacharatsa dishaH sarvAH pradishashchAhitAnrujan .. 21..\\
ta.n tadA nAnupashyAma sainyena rajasAvR^itam .
AdadAna.n gajAshvAnAM nR^iNAM chAyUMShi bhArata .. 22..\\
kShaNena bhUyo.apashyAma sUryaM madhya.n dine yathA .
abhimanyuM mahArAja pratapanta.n dviShadgaNAn .. 23..\\
sa vAsava samaH sa~Nkhye vAsavasyAtmajAtmajaH .
abhimanyurmahArAja sainyamadhye vyarochata .. 24..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 41}
dhr
bAlamatyantasuhinamavArya baladarpitam .
yuddheShu kushala.n vIra.n kulaputraM tanutyajam .. 1..\\
gAhamAnamanIkAni sadashvaista.n trihAyanaiH .
api yaudhiShThirAtsainyAtkashchidanvapatadrathI .. 2..\\
s
yudhiShThiro bhImasenaH shikhaNDI sAtyakiryamau .
dhR^iShTadyumno virATashcha drupadashcha sa kekayaH .
dhR^iShTaketushcha sa.nrabdho matsyAshchAnvapatanraNe .. 3..\\
abhyadravanparIpsanto vyUDhAnIkAH prahAriNaH .
tAndR^iShTvA dravataH shUrA.nstvadIyA vimukhAbhavan .. 4..\\
tatastadvimukha.n dR^iShTvA tava sUnormahadbalam .
jAmAtA tava tejasvI viShTambhayiShurAdravat .. 5..\\
saindhavasya mahArAja putro rAjA jayadrathaH .
sa putragR^iddhinaH pArthAnsaha sainyAnavArayat .. 6..\\
ugradhanvA maheShvAso divyamastramudIrayan .
vArdha kShatrirupAsedhatpravaNAdiva ku~njarAn .. 7..\\
dhr
atibhAramahaM manye saindhave sa~njayAhitam .
yadekaH pANDavAnkruddhAnputragR^iddhInavArayat .. 8..\\
atyadbhutamidaM manye bala.n shaurya.n cha saindhave .
tadasya brUhi me vIrya.n karma chAgryaM mahAtmanaH .. 9..\\
ki.n datta.n hutamiShTaM vA sutaptamatha vA tapaH .
sindhurAjena yenaikaH kruddhAnpArthAnavArayat .. 10..\\
s
draupadIharaNe yattadbhImasenena nirjitaH .
mAnAtsa taptavAnrAjA varArthI sumahattapaH .. 11..\\
indrayANIndriyArthebhyaH priyebhyaH saMnivartya saH .
kShutpipAsA tapa sahaH kR^isho dhamani santataH .
devamArAdhayachchharva.n gR^iNanbrahma sanAtanam .. 12..\\
bhaktAnukampI bhagavA.nstasya chakre tato dayAm .
svapnAnte.apyatha chaivAha haraH sindhupateH sutam .
vara.n vR^iNIShva prIto.asmi jayadrathakimichchhasi .. 13..\\
evamuktastu sharveNa sindhurAjo jayadrathaH .
uvAcha praNato rudraM prAGYalirniyatAtmavAn .. 14..\\
pANDaveyAnaha.n sa~Nkhye bhImavIryaparAkramAn .
eko raNe dhArayeya.n samastAniti bhArata .. 15..\\
evamuktastu devesho jayadrathamathAbravIt .
dadAmi te vara.n saumya vinA pArtha.n dhana~njayam .. 16..\\
dhArayiShyasi sa~NgrAme chaturaH pANDunandanAn .
evamastviti deveshamuktvAbudhyata pArthivaH .. 17..\\
sa tena varadAnena divyenAstra balena cha .
ekaH sandhArayAmAsa pANDavAnAmanIkinIm .. 18..\\
tasya jyAtalaghoSheNa kShatriyAnbhayamAvishat .
parA.nstu tava sainyasya harShaH paramako.abhavat .. 19..\\
dR^iShTvA tu kShatriyA bhAra.n saindhave sarvamarpitam .
utkrushyAbhyadravanrAjanyena yaudhiShThiraM balam .. 20..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 42}
s
yanmA pR^ichchhasi rAjendra sindhurAjasya vikramam .
shR^iNu tatsarvamAkhyAsye yathA pANDUnayodhayat .. 1..\\
tamUhuH sArathervashyAH saindhavAH sAdhu vAhinaH .
vikurvANA bR^ihanto.ashvAH shvasanopama ra.nhasaH .. 2..\\
gandharvanagarAkAra.n vidhivatkalpitaM ratham .
tasyAbhyashobhayatketurvArAho rAjato mahAn .. 3..\\
shvetachchhatrapatAkAbhishchAmaravyajanena cha .
sa babhau rAjali~NgaistaistArApatirivAmbare .. 4..\\
muktA vajramaNisvarNairbhUShita.n tadayasmayam .
varUtha.n vibabhau tasya jyotirbhiH khamivAvR^itam .. 5..\\
sa visphArya mahachchApa.n kiranniShuguNAnbahUn .
tatkhaNDaM pUrayAmAsa yadvyAdarayadArjuniH .. 6..\\
sa sAtyaki.n tribhirbANairaShTabhishcha vR^ikodaram .
dhR^iShTadyuman.n tathA ShaShTyA virATaM dashabhiH sharaiH .. 7..\\
drupadaM pa~nchabhistIkShNairdashabhishcha shikhaNDinam .
kekayAnpa~nchaviMshatyA draupadeyA.nstribhistribhiH .. 8..\\
yudhiShThira.n cha saptatyA tataH shenAnapAnudat .
iShujAlena mahatA tadadbhutamivAbhavat .. 9..\\
athAsya shitapItena bhallenAdishya kArmukam .
chichchheda prahasanrAjA dharmaputraH pratApavAn .. 10..\\
akShNornimeSha mAtreNa so.anyadAdAya kArmukam .
vivyAdha dashabhiH pArtha tAMshchaivAnyA.nstribhistribhiH .. 11..\\
tasya tallAghava.n GYAtvA bhImo bhallaistribhiH punaH .
dhanurdhvaja.n cha chhatraM cha kShitau kShiptamapAtayat .. 12..\\
so.anyadAdAya balavAnsajya.n kR^itvA cha kArmukam .
bhImasyApothayatketu.n dhanurashvAMshcha mAriSha .. 13..\\
sa hatAshvAdavaplutya chhinnadhanvA rathottamAt .
sAtyakerApluto yAna.n giryagramiva kesarI .. 14..\\
tatastvadIyAH sa.nhR^iShTAH sAdhu sAdhviti chukrushuH .
sindhurAjasya tatkarma prekShyAshraddheyamuttamam .. 15..\\
sa~NkruddhAnpANDavAneko yaddadhArAstra tejasA .
tattasya karma bhUtAni sarvANyevAbhyapUjayan .. 16..\\
saubhadreNa hataiH pUrva.n sottarAyudhibhirdvipaiH .
pANDUnA.n darshitaH panthAH saindhavena nivAritaH .. 17..\\
yatamAnAstu te vIrA matsyapA~nchAla kekayAH .
pANDavAshchAnvapadyanta pratyaikashyena saindhavam .. 18..\\
yo yo hi yatate bhettu.n droNAnIkaM tavAhitaH .
ta.n taM devavaraprAptyA saindhavaH pratyavArayat .. 19..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 43}
s
saindhavena niruddheShu jayagR^iddhiShu pANDuShu .
sughoramabhavadyuddha.n tvadIyAnAM pariH saha .. 1..\\
pravishya tvArjuniH senA.n satyasandho durAsadAm .
vyakShobhayata tejasvI makaraH sAgara.n yathA .. 2..\\
ta.n tathA sharavarSheNa kShobhayantamarindamam .
yathA pradhAnAH saubhadramabhyayuH kurusattamAH .. 3..\\
teShA.n tasya cha saM mardo dAruNaH samapadyata .
sR^ijatA.n sharavarNAni prasaktamamitaujasAm .. 4..\\
rathavrajena sa.nruddhastairamitrairathArjuniH .
vR^iShasenasya yantAra.n hatvA chichchheda kArmukam .. 5..\\
tasya vivyAdha balavA~nsharairashvAnajihmagaiH .
vAtAyamAnairatha tairashvairapahR^ito raNAt .. 6..\\
tenAntareNAbhimanyoryanApAsArayadratham .
rathavrajAstato hR^iShTAH sAdhu sAdhviti chukrushuH .. 7..\\
ta.n si.nhamiva sa~NkruddhaM pramathnantaM sharairarIn .
ArAdAyAntamabhyetya vasAtIyo.abhyayAddrutam .. 8..\\
so.abhimanyu.n sharaiH ShaShTyA rukmapu~NkhairavAkirat .
abravIchcha na me jIva~njIvato yudhi mokShyase .. 9..\\
tamayasmaya varmANamiShuNA Ashu pAtinA .
vivyAdha hR^idi saubhadraH sa papAta vyasuH kShitau .. 10..\\
vasAtyaM nihata.n dR^iShTvA kruddhAH kShatriyapu~NgavAH .
parivavrustadA rAja.nstava pautra.n jighA.nsavaH .. 11..\\
visphArayantashchApAni nAnArUpANyanekashaH .
tadyuddhamabhavadraudra.n saubhadrasyAribhiH saha .. 12..\\
teShA.n sharAnseShvasanA~nsharIrANi shirA.nsi cha .
sakuNDalAni sragvINi kruddhashchichchheda phAlguniH .. 13..\\
sa khaDgAH sA~Nguli trANAH sa paTTishaparashvadhAH .
adR^ishyanta bhujAshchhinnA hemAbharaNabhUShitAH .. 14..\\
sragbhirAbharaNairvastraiH patitaishcha mahAdhvajaiH .
varmabhishcharmabhirhArairmukuTaishchhatrachAmaraiH .. 15..\\
apaskarairadhiShThAnairIShAdaNDa kabandhuraiH .
akShairvimathitaishchakrairbhagnaishcha bahudhA yugaiH .. 16..\\
anukarShaiH patAkAbhistathA sArathivAjibhiH .
rathaishcha bhagnairnAgaishcha hataiH kIrNAbhavanmahI .. 17..\\
nihataiH kShatriyaiH shUrairnAnAjanapadeshvaraiH .
jaya gR^iddhairvR^itA bhUmirdAruNA samapadyata .. 18..\\
disho vicharatastasya sarvAshcha pradishastathA .
raNe.abhimanyoH kruddhasya rUpamantaradhIyata .. 19..\\
kA~nchana.n yadyadasyAsIdvarma chAbharaNAni cha .
dhanuShashcha sharANA.n cha tadapashyAma kevalam .. 20..\\
ta.n tadA nAshakatkashchichchakShurbhyAmabhivIkShitum .
AdadAna.n sharairyodhAnmadhye sUryamiva sthitam .. 21..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 44}
s
AdadAnastu shUrANAmAyUMShyabhavadArjuniH .
antakaH sarvabhUtAnAM prANAnkAla ivAgate .. 1..\\
sa shakra iva vikrAntaH shakrasUnoH suto balI .
abhimanyustadAnIka.n loDayanbahvashobhata .. 2..\\
pravishyaiva tu rAjendra kShatriyendrAntakopamaH .
satyashravasamAdatta vyAghro mR^igamivolbaNam .. 3..\\
satyashravasi chAkShipte tvaramANA mahArathAH .
pragR^ihya vipula.n shastramabhimanyumupAdravan .. 4..\\
ahaM pUrvamahaM pUrvamiti kShatriya pu~NgavAH .
spardhamAnAH samAjagmurjighA.nsanto.arjunAtmajam .. 5..\\
kShatriyANAmanIkAni pradrutAnyabhidhAvatAm .
jagrAsa timirAsAdya kShudramatsyAnivArNave .. 6..\\
ye ke chana gatAstasya samIpamapalAyinaH .
na te pratinyavartanta samudrAdiva sandhavaH .. 7..\\
mahAgrAhagR^ihIteva vAtavegabhayArditA .
samakampata sA senA vibhraShTA naurivArNave .. 8..\\
atha rukmaratho nAma madreshvara suto balI .
trastAmAshvAsayansenAmatrasto vAkyamabravIt .. 9..\\
ala.n trAsena vaH shUrA naiSha kash chinmayi sthite .
ahamena.n grahIShyAmi jIvagrAhaM na saMshayaH .. 10..\\
evamuktvA tu saubhadramabhidudrAva vIryavAn .
sukalpitenohyamAnaH syandanena virAjatA .. 11..\\
so.abhimanyu.n tribhirbANairviddhvA vakShasyathAnadat .
tribhishcha dakShiNe bAhau savye cha nishitaistribhiH .. 12..\\
sa tasyeShvasana.n chhittvA phAlguNiH savyadakShiNau .
bhujau shirashcha svakShibhrukShitau kShipramapAtayat .. 13..\\
dR^iShTvA rukmaratha.n rugNaM putraM shalyasya mAninam .
jIvagrAha.n jighR^ikShanta.n saubhadreNa yashasvinA .. 14..\\
sa~NgrAmadurmadA rAjanrAjaputrAH prahAriNaH .
vayasyAH shalya putrasya suvarNavikR^itadhvajAH .. 15..\\
tAlamAtrANi chApAni vikarShanto mahArathAH .
Arjuni.n sharavarSheNa samantAtparyavArayan .. 16..\\
sharaiH shikShA balopetaistaruNairatyamarShaNaiH .
dR^iShTvaika.n samare shUraM saubhadramaparAjitam .. 17..\\
chhAdyamAna.n sharavrAtairhR^iShTo duryodhano.abhavat .
vaivasvatasya bhavana.n gatamenamamanyata .. 18..\\
suvarNapu~NkhairiShubhirnAnA li~NgaistribhistribhiH .
adR^ishyamArjuni.n chakrurnimeShAtte nR^ipAtmajAH .. 19..\\
sasUtAshvadhvaja.n tasya syandanaM taM cha mAriSha .
Achita.n samapashyAma shvAvidhaM shalalairiva .. 20..\\
sa gADhaviddhaH kruddhashcha tottrairgaja ivArditaH .
gAndharvamastramAyachchhadrathamAyA.n cha yojayat .. 21..\\
arjunena tapastaptvA gandharvebhyo yadAhR^itam .
tumburu pramukhebhyo vai tenAmohayatAhitAn .. 22..\\
ekaH sa shatadhA rAjandR^ishyate sma sahasradhA .
alAtachakravatsa~Nkhye kShipramastrANi darshayan .. 23..\\
rathacharyAstra mAyAbhirmohayitvA parantapaH .
bibheda shatadhA rAja~nsharIrANi mahIkShitAm .. 24..\\
prANAH prANabhR^itA.n sa~Nkhye preShitA nishitaiH sharaiH .
rAjanprApuramu.n lokaM sharIrANyavaniM yayuH .. 25..\\
dhanUMShyashvAnniyantR^IMshcha dhvajAnbAhUMshcha sA~NgadAn .
shirA.nsi cha shitairbhallaisteShA.n chichchheda phAlguniH .. 26..\\
chUtArAmo yathA bhagnaH pa~nchavarShaphalopagaH .
rAjaputra shata.n tadvatsaubhadreNApataddhatam .. 27..\\
kruddhAshIviSha sa~NkAshAnsukumArAnsukhochitAn .
ekena nihatAndR^iShTvA bhImo duryodhano.abhavat .. 28..\\
rathinaH ku~njarAnashvAnpadAtIMshchAvamarditAn .
dR^iShTvA duryodhanaH kShipramupAyAttamamarShitaH .. 29..\\
tayoH kShaNamivApUrNaH sa~NgrAmaH samapadyata .
athAbhavatte vimukhaH putraH sharashatArditaH .. 30..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 45}
dhr
yathA vadasi me sUta ekasya bahubhiH saha .
sa~NgrAma.n tumulaM ghoraM jayaM chaiva mahAtmanaH .. 1..\\
ashraddheyamivAshcharya.n saubhadrasyAtha vikramam .
ki.n tu nAtyadbhutaM teShA.n yeShAM dharmo vyapAshrayaH .. 2..\\
duryodhane.atha vimukhe rAjaputra shate hate .
saubhadre pratipatti.n kAM pratyapadyanta mAmakAH .. 3..\\
s
saMshuShkAsyAshchalannetrAH prasvinnA loma harShiNaH .
palAyanakR^itotsAhA nirutsAhA dviShajjaye .. 4..\\
hatAnbhrAtR^InpitR^InputrAnsuhR^itsambandhibAndhavAn .
utsR^ijyotsR^ijya samiyustvarayanto hatadvipAn .. 5..\\
tAnprabhagnA.nstathA dR^iShTvA droNo drauNirbR^ihadbalaH .
kR^ipo duryodhanaH karNaH kR^itavarmAtha saubalaH .. 6..\\
abhidrutAH susa~NkruddhAH saubhadramaparAjitam .
te.api pautreNa te rAjanprAyasho vimukhIkR^itAH .. 7..\\
ekastu sukhasa.nvR^iddho bAlyAddarpAchcha nirbhayaH .
iShvastravinmahAtejA lakShmaNo.a.arjunimabhyayAt .. 8..\\
tamanvagevAsya pitA putragR^iddhI nyavartata .
anu duryodhana.n chAnye nyavartanta mahArathAH .. 9..\\
ta.n te.abhiShiShichurbANairmeghA girimivAmbubhiH .
sa cha tAnpramamAthaiko viShvagvAto yathAmbudAn .. 10..\\
pautra.n tu tava durdharSha.n lakShmaNaM priyadarshanam .
pituH samIpe tiShThanta.n shUramudyatakArmukam .. 11..\\
atyantasukhasa.nvR^iddha.n dhaneshvara sutopamam .
AsasAda raNe kArShNirmatto mattamiva dvipam .. 12..\\
lakShmaNena tu sa~Ngamya saubhadraH paravIrahA .
sharaiH sunishitaistIkShNairbAhvorurasi chArpitaH .. 13..\\
sa~Nkruddho vai mahAbAhurdaNDAhata ivoragaH .
pautrastava mahArAja tava pautramabhAShata .. 14..\\
sudR^iShTaH kriyatA.n loko amuM loka.n gamiShyasi .
pashyatAM bAndhavAnA.n tvAM nayAmi yamasAdanam .. 15..\\
evamuktvA tato bhalla.n saubhadraH paravIrahA .
udbabarha mahAbAhurnirmuktoraga saMnibham .. 16..\\
sa tasya bhujanirmukto lakShNamasya sudarshanam .
sunasa.n subhru keshAntaM shoro.ahArShItsakuNDalam .
lakShmaNaM nihata.n dR^iShTvA hAhetyuchchukrushurjanAH .. 17..\\
tato duryodhanaH kruddhaH priye putre nipAtite .
hatainamiti chukrosha kShatriyAnkShatriyarShabhaH .. 18..\\
tato droNaH kR^ipaH karNo droNaputro bR^ihadbalaH .
kR^itavarmA cha hArdikyaH ShaDrathAH paryavArayan .. 19..\\
sa tAnviddhvA shitairbANairvimukhIkR^itya chArjuniH .
vegenAbhyapatatkruddhaH saindhavasya mahadbalam .. 20..\\
Avavrustasya panthAna.n gajAnIkena saMshitAH .
kali~NgAshcha niShAdAshcha krAtha putrashcha vIryavAn .
tatprasaktamivAtyartha.n yuddhamAsIdvishAM pate .. 21..\\
tatastatku~njarAnIka.n vyadhamaddhR^iShTamArjuniH .
yathA vivAnnityagatirjaladA~nshatasho.ambare .. 22..\\
tataH krAthaH sharavrAtairArjuni.n samavAkirat .
athetare saMnivR^ittAH punardroNa mukhA rathAH .
paramAstrANi dhunvAnAH saubhadramabhidudruvuH .. 23..\\
tAnnivAryArjunirbANaiH krAtha putramathArdayat .
sharaugheNAprameyeNa tvaramANo jighA.nsayA .. 24..\\
sadhanurbANakeyUrau bAhU samukuTa.n shiraH .
chhatra.n dhvajaM niyantAramashvAMshchAsya nyapAtayat .. 25..\\
kulashIta shrutabalaiH kIrtyA chAstrabalena cha .
yukte tasminhate vIrAH prAyasho vimukhAbhavan .. 26..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 46}
dhr
tathA praviShTa.n taruNa.n saubhadramaparAjitam .
kulAnurUpa.n kurvANa.n sa~NgrAmeShvapalAyinam .. 1..\\
AjaneyaiH subalibhiryuktamashvaistrihAyanaiH .
plavamAnamivAkAshe ke shUrAH samavArayan .. 2..\\
s
abhimanyuH pravishyaiva tAvakAnnishitaiH sharaiH .
akarodvimukhAnsarvAnpArthivAnpANDunandanaH .. 3..\\
ta.n tu droNaH kR^ipaH karNo drauNishcha sa bR^ihadbalaH .
kR^itavarmA cha hArdikyaH ShaDrathAH paryavArayan .. 4..\\
dR^iShTvA tu saindhave bhAramatimAtra.n samAhitam .
sainya.n tava mahArAja yudhiShThiramupAdravat .. 5..\\
saubhadramitare vIramabhyavarSha~nsharAmbubhiH .
tAlamAtrANi chApAni vikarShanto mahArathAH .. 6..\\
tA.nstu sarvAnmaheShvAsAnsarvavidyAsu niShThitAn .
vyaShTambhayadraNe bANaiH saubhadraH paravIrahA .. 7..\\
droNaM pra~nchAshatA viddhvA viMshatyA cha bR^ihadbalam .
ashItyA kR^itavarmANa.n kR^ipa.n ShaShTyA shilImukhaiH .. 8..\\
rukmapu~NkhairmahAvegairAkarNasamachoditaiH .
avidhyaddashabhirbANairashvatthAmAnamArjuniH .. 9..\\
sa karNa.n karNinA karNe pItena nishitena cha .
phAlgunirdviShatAM madhye vivyAdha parameShuNA .. 10..\\
pAtayitvA kR^ipasyAshvA.nstathobhau pArShNisArathI .
athaina.n dashabhirbANaiH pratyavidhyatstanAntare .. 11..\\
tato vR^indAraka.n vIra.n kurUNAM kIrtivardhanam .
putrANA.n tava vIrANAM pashyatAmavadhIdbalI .. 12..\\
ta.n drauNiH pa~nchaviMshatyA kShudrakANA.n samarpayat .
vara.n varamamitrANAmArujantamabhItavat .. 13..\\
sa tu bANaiH shitaistUrNaM pratyavidhyata mAriSha .
pashyatA.n dhArtarAShTrANAmashvatthAmAnamArjuniH .. 14..\\
ShaShTyA sharANA.n taM drauNistigmadhAraiH sutejanaiH .
ugrairnAkampayadviddhvA mainAkamiva parvatam .. 15..\\
sa tu drauNi.n trisaptatyA hemapu~NkhairajihmagaiH .
pratyavidhyanmahAtejA balavAnapakAriNam .. 16..\\
tasmindroNo bANashataM putragR^iddhI nyapAtayat .
ashvatthAmA tathAShTau cha parIpsanpitara.n raNe .. 17..\\
karNo dvAviMshatiM bhallAnkR^itavarmA chaturdasha .
bR^ihadbalastu pa~nchAshatkR^ipaH shAradvato dasha .. 18..\\
tA.nstu pratyavadhItsarvAndashabhirdashabhiH sharaiH .
tairardyamAnaH saubhadraH sarvato nishitaiH sharaiH .. 19..\\
ta.n kosalAnAmadhipaH karNinAtADayaddhR^idi .
sa tasyAshvAndhvaja.n chApa.n sUtaM chApAtayatkShitau .. 20..\\
atha kosala rAjastu virathaH khaDgacharmadhR^it .
iyeSha phAlguneH kAyAchchhiro hartu.n sakuNDalam .. 21..\\
sa kosalAnAM bhartAra.n rAjaputraM bR^ihadbalam .
hR^idi vivyAdha bANena sa bhinnahR^idayo.apatat .. 22..\\
babha~nja cha sahasrANi dasha rAjanmahAtmanAm .
sR^ijatAmashivA vAchaH khaDgakArmukadhAriNAm .. 23..\\
tathA bR^ihadbala.n hatvA saubhadro vyacharadraNe .
viShTambhayanmaheShvAsAnyodhA.nstava sharAmbubhiH .. 24..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 47}
s
sa karNa.n karNinA karNe punarvivyAdha phAlguniH .
sharaiH pa~nchAshatA chainamavidhyatkopayanbhR^isham .. 1..\\
prativivyAdha rAdheyastAvadbhiratha taM punaH .
sa tairAchitasarvA~Ngo bahvashobhata bhArata .. 2..\\
karNa.n chApyakarotkruddho rudhirotpIDa vAhinam .
karNo.api vibabhau shUraH sharaishchitro.asR^igAplutaH .. 3..\\
tAvubhau sharachitrA~Ngau rudhireNa samukShitau .
babhUvaturmahAtmAnau puShpitAviva kiMshukau .. 4..\\
atha karNasya sachivAnShaTshUrAMshchitrayodhinaH .
sAshvasUta dhvajarathAnsaubhadro nijaghAna ha .. 5..\\
athetarAnmaheShvAsAndashabhirdashabhiH sharaiH .
pratyavidhyadasambhrAntastadadbhutamivAbhavat .. 6..\\
mAgadhasya punaH putra.n hatvA ShaDbhirajihmagaiH .
sAshva.n sasUta.n taruNamashvaketumapAtayat .. 7..\\
mArtikAvatakaM bhoja.n tataH ku~njaraketanam .
kShurapreNa samunmathya nanAda visR^ija~nsharAn .. 8..\\
tasya dauHshAsanirviddhvA chaturbhishchaturo hayAn .
sUtamekena vivyAdha dashabhishchArjunAtmajam .. 9..\\
tato dauHshAsani.n kArShNirviddhvA saptabhirAshugaiH .
sa.nrambhAdraktanayano vAkyamuchchairathAbravIt .. 10..\\
pitA tavAhava.n tyaktvA gataH kApuruSho yathA .
diShTyA tvamapi jAnIShe yoddhuM na tvadya mokShyase .. 11..\\
etAvaduktvA vachana.n karmAra parimArjitam .
nArAcha.n visasarjAsmai ta.n drauNistribhirAchchhinat .. 12..\\
tasyArjunirdhvaja.n chhittvA shalyaM tribhiratADayat .
ta.n shalyo navabhirbANairgArdhrapatrairatADayat .. 13..\\
tasyArjunirdhvaja.n chhittvA ubhau cha pArShNisArathI .
ta.n vivyAdhAyasaiH ShaDbhiH so.apakrAmadrathAntaram .. 14..\\
shatru~njaya.n chandraketuM meghavega.n suvarchasam .
sUryabhAsa.n cha pa~nchaitAnhatvA vivyAdha saubalam .. 15..\\
ta.n saubalastribhirviddhvA duryodhanamathAbravIt .
sarva enaM pramathnImaH puraikaika.n hinasti naH .. 16..\\
athAbravIttadA droNa.n karNo vaikartano vR^iShA .
purA sarvAnpramathnAti brUhyasya vadhamAshu naH .. 17..\\
tato droNo maheShvAsaH sarvA.nstAnpratyabhAShata .
asto vo.asyAntara.n kashchitkumArasya prapashyati .. 18..\\
anvasya pitara.n hyadya charataH sarvatodisham .
shIghratAM narasi.nhasya pANDaveyasya pashyata .. 19..\\
dhanurmaNDalamevAsya rathamArgeShu dR^ishyate .
sandadhAnasya vishikhA~nshIghra.n chaiva vimu~nchataH .. 20..\\
Arujanniva me prANAnmohayannapi sAyakaiH .
praharShayati mA bhUyaH saubhadraH paravIrahA .. 21..\\
ati mA nandayatyeSha saubhadro vicharanraNe .
antara.n yasya sa.nrabdhA na pashyanti mahArathAH .. 22..\\
asyato laghuhastasya dishaH sarvA maheShubhiH .
na visheShaM prapashyAmi raNe gANDIvadhanvanaH .. 23..\\
atha karNaH punardroNamAhArjunisharArditaH .
sthAtavyamiti tiShThAmi pIDyamAno.abhimanyunA .. 24..\\
tejasvinaH kumArasya sharAH paramadAruNAH .
kShiNvanti hR^idayaM me.adya ghorAH pAvakatejasaH .. 25..\\
tamAchAryo.abravItkarNa.n shanakaiH prahasanniva .
abhedyamasya kavacha.n yuvA chAshu parAkramaH .. 26..\\
upadiShTA mayA asya pituH kavachadhAraNA .
tAmeSha nikhilA.n vetti dhruvaM parapura~njayaH .. 27..\\
shakya.n tvasya dhanushchhettuM jyAM cha bANaiH samAhitaiH .
abhIshavo hayAshchaiva tathobhau pArShNisArathI .. 28..\\
etatkuru maheShvAsa rAdheya yadi shakyate .
athaina.n vimukhIkR^itya pashchAtpraharaNa.n kuru .. 29..\\
sadhanuShko na shakyo.ayamapi jetu.n surAsuraiH .
viratha.n vidhanuShka.n cha kuruShvainaM yadIchchhasi .. 30..\\
tadAchAryavachaH shrutvA karNo vaikartanastvaran .
asyato laghuhastasya pR^iShatkairdhanurAchchhinat .. 31..\\
ashvAnasyAvadhIdbhojo gautamaH pArShNisArathI .
sheShAstu chhinnadhanvAna.n sharavarShairavAkiran .. 32..\\
tvaramANAstvarA kAle viratha.n ShaNmahArathAH .
sharavarShairakaruNA bAlamekamavAkiran .. 33..\\
sa chhinnadhanvA virathaH svadharmamanupAlayan .
khaDgacharma dharaH shrImAnutpapAta vihAyasam .. 34..\\
mArgaiH sa kaishikAdyaishcha lAghavena balena cha .
Arjunirvyacharadvyomni bhR^isha.n vai pakShirAD iva .. 35..\\
mayyeva nipatatyeSha sAsirityUrdhvadR^iShTayaH .
vivyadhustaM maheShvAsAH samare chhidradarshinaH .. 36..\\
tasya droNo.achhinanmuShTau khaDgaM maNimaya tsarum .
rAdheyo nishitairbANairvyadhamachcharma chottamam .. 37..\\
vyasi charmeShu pUrNA~NgaH so.antarikShAtpunaH kShitim .
Asthitashchakramudyamya droNa.n kruddho.abhyadhAvata .. 38..\\
sachakrareNUjjvala shobhitA~Ngo
babhAvati ivonnata chakrapANiH .
raNe.abhimanyuH kShaNadA subhadraH
sa vAsubhadrAnukR^itiM prakurvan .. 39..\\
sruta rudhirakR^itaika rAgavaktro
bhrukuTi puTAkuTilo.atisi.nha nAdaH .
prabhuramitabalo raNe.abhimanyur
nR^ipa varamadhya gato bhR^isha.n vyarAjat .. 40..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 48}
s
viShNoH svasAnandi karaH sa viShNvAyudha bhIShitaH .
rarAjAtirathaH sa~Nkhye janArdana ivAparaH .. 1..\\
mArutoddhUta keshAntamudyatAri varAyudham .
vapuH samIkShya pR^ithvIshA duHsamIkShya.n surairapi .. 2..\\
tachchakraM bhR^ishamudvignAH sa~ncichchhiduranekadhA .
mahArathastataH kArShNiH sa~njagrAha mahAgadAm .. 3..\\
vidhanuH syandanAsistairvichakrashchAribhiH kR^itaH .
abhimanyurgadApANirashvatthAmAnamAdravat .. 4..\\
sagadAmudyatA.n dR^iShTvA jvalantImashanIm iva .
apAkrAmadrathopasthAdvikramA.nstrInnararShabhaH .. 5..\\
tasyAshvAngadayA hatvA tathobhau pArShNisArathI .
sharAchitA~NgaH saubhadraH shvAvidvatpratyadR^ishyata .. 6..\\
tataH subala dAyAda.n kAlakeyamapothayat .
jaghAna chAsyAnucharAngAndhArAnsapta saptatim .. 7..\\
punarbrahma vasAtIyA~njaghAna rathino dasha .
kekayAnA.n rathAnsapta hatvA cha dasha ku~njarAn .
dauHshAsani ratha.n sAshva.n gadayA samapothayat .. 8..\\
tato dauHshAsaniH kruddho gadAmudyamya mAriSha .
abhidudrAva saubhadra.n tiShTha tiShTheti chAbravIt .. 9..\\
tAvudyatagadau vIrAvanyonyavadhakA~NkShiNau .
bhrAtR^ivyau samprajahrAte pureva tryambakAntakau .. 10..\\
tAvanyonya.n gadAgrAbhyA.n sa.nhatya patitau kShitau .
indradhvajAvivotsR^iShTau raNamadhye parantapau .. 11..\\
dauHshAsanirathotthAya kurUNA.n kIrtivardhanaH .
prottiShThamAna.n saubhadra.n gadayA mUrdhnyatADayat .. 12..\\
gadA vegena mahatA vyAyAmena cha mohitaH .
vichetA nyapatadbhUmau saubhadraH paravIrahA .
eva.n vinihato rAjanneko bahubhirAhave .. 13..\\
kShobhayitvA chamU.n sarvAM nalinImiva ku~njaraH .
ashobhata hato vIro vyAdhairvanagajo yathA .. 14..\\
tantathA patita.n shUra.n tAvakAH paryavArayan .
dAva.n dagdhvA yathA shAntaM pAvaka.n shishirAtyaye .. 15..\\
vimR^idya tarushR^i~NgANi saMnivR^ittamivAnilam .
asta.n gatamivAdityaM taptvA bhArata vAhinIm .. 16..\\
upapluta.n yathA somaM saMshuShkamiva sAgaram .
pUrNachandrAbhavadana.n kAkapakSha vR^itAkShakam .. 17..\\
taM bhUmau patita.n dR^iShTvA tAvakAste mahArathAH .
mudA paramayA yuktAshchukrushuH si.nhavanmuhuH .. 18..\\
AsItparamako harShastAvakAnA.n vishAM pate .
itareShA.n tu vIrANAM netrebhyaH prApatajjalam .. 19..\\
abhikroshanti bhUtAni antarikShe vishAM pate .
dR^iShTvA nipatita.n vIra.n chyutaM chandramivAmbarAt .. 20..\\
droNakarNamukhaiH ShaDbhirdhArtarAShTrairmahArathaiH .
eko.ayaM nihataH shete naiSha dharmo mato hi naH .. 21..\\
tasmi.nstu nihate vIre bahvashobhata medinI .
dyauryathA pUrNachandreNa nakShatragaNamAlinI .. 22..\\
rukmapu~Nkhaishcha sampUrNA rudhiraughapariplutA .
uttamA~Ngaishcha vIrANAM bhrAjamAnaiH sakuNDalaiH .. 23..\\
vichitraishcha paristomaiH patAkAbhishcha sa.nvR^itA .
chAmaraishcha kuthAbhishcha praviddhaishchAmbarottamaiH .. 24..\\
rathAshvanaranAgAnAmAla~NkAraishcha suprabhaiH .
khaDgaishcha nishitaiH pItairnirmuktairbhujagairiva .. 25..\\
chApaishcha vishikhaishchhinnaiH shaktyR^iShTi prAsakampanaiH .
vividhairAyudhaishchAnyaiH sa.nvR^itA bhUrashobhata .. 26..\\
vAjibhishchApi nirjIvaiH svapadbhiH shoNitokShitaiH .
sArohairviShamA bhUmiH saubhadreNa nipAtitaiH .. 27..\\
sA~NkushaiH sa mahAmAtraiH sa varmAyudhaketubhiH .
parvatairiva vidhvastairvishikhonmathitairgajaiH .. 28..\\
pR^ithivyAmanukIrNaishcha vyashva sArathiyodhibhiH .
hradairiva prakShubhitairhatanAgai rathottamaiH .. 29..\\
padAtisa~Nghaishcha hatairvividhAyudhabhUShaNaiH .
bhIrUNA.n trAsajananI ghorarUpAbhavanmahI .. 30..\\
ta.n dR^iShTvA patitaM bhUmai chandrArkasadR^ishadyutim .
tAvakAnAM parA prItiH pANDUnA.n chAbhavadvyathA .. 31..\\
abhimanyau hate rAja~nshishuke.aprAptayauvane .
samprAdravachchamUH sarvA dharmarAjasya pashyataH .. 32..\\
dIryamANaM bala.n dR^iShTvA saubhadre vinipAtite .
ajAtashatruH svAnvIrAnida.n vachanamabravIt .. 33..\\
svargameSha gataH shUro yo hato na parA~NmukhaH .
sa.nstambhayata mA bhaiShTa vijeShyAmo raNe ripUn .. 34..\\
ityeva.n sa mahAtejA duHkhitebhyo mahAdyutiH .
dharmarAjo yudhA.n shreShTho bruvanduHkhamapAnudat .. 35..\\
yuddhe hyAshIviShAkArAnrAjaputrAnraNe bahUn .
pUrvaM nihatya sa~NgrAme pashchAdArjuniranvagAt .. 36..\\
hatvA dashasahasrANi kausalya.n cha mahAratham .
kR^iShNArjuna samaH kArShNiH shakra sadma gato dhruvam .. 37..\\
rathAshvanaramAta~NgAnvinihatya sahasrashaH .
avatR^iptaH sa sa~NgrAmAdashochyaH puNyakarmakR^it .. 38..\\
vaya.n tu pravara.n hatvA teShAM taiH sharapIDitAH .
niveshAyAbhyupAyAma sAyAhne rudhirokShitAH .. 39..\\
nirIkShamANAstu vayaM pare chAyodhana.n shanaiH .
apayAtA mahArAja glAniM prAptA vichetasaH .. 40..\\
tato nishAyA divasasya chAshivaH
shivA rutaH sandhiravartatAdbhutaH .
kusheshayApIDa nibhe divAkare
vilambamAne.astamupetya parvatam .. 41..\\
varAsi shaktyR^iShTi varUtha charmaNAM
vibhUShaNAnA.n cha samAkShipanprabhAm .
diva.n cha bhUmiM cha samAnayanniva
priyA.n tanuM bhAnurupaiti pAvakam .. 42..\\
mahAbhrakUTAchalashR^i~NgasaMnibhair
gajairanekairiva vajrapAtitaiH .
sa vaijayantya~Nkusha varma yantR^ibhir
nipAtitairniShTanatIva gaushchitA .. 43..\\
hateshvaraishchUrNita pattyupaskarair
hatAshvasUtairvipatAka ketubhiH .
mahArathairbhUH shushubhe vichUrNitaiH
purairivAmitra hatairnarAdhipa .. 44..\\
rathAshvavR^indaiH saha sAdibhirhataiH
praviddha bhANDAbharaNaiH pR^ithagvidhaiH .
nirastajihvA dashanAntra lochanair
dharA babhau ghoravirUpa darshanA .. 45..\\
praviddha varmAbharaNA varAyudhA
vipannahastyashvarathAnugA narAH .
mahArhashayyAstaraNochitAH sadA
kShitAvanAthA iva sherate hatAH .. 46..\\
atIva hR^iShTAH shvasR^igAla vAyasA
baDAH suparNAshcha vR^ikAstarakShavaH .
vayA.nsyasR^ikpAnyatha rakShasA.n gaNAH
pishAchasa~NghAshcha sudAruNA raNe .. 47..\\
tvacho vinirbhidya pibanvasAmasR^ik
tathaiva majjAM pishitAni chAshnuvan .
vapA.n vilumpanti hasanti gAnti cha
prakarShamANAH kuNapAnyanekashaH .. 48..\\
sharIrasa~NghATa vahA asR^igjalA
rathoDupA ku~njarashailasa~NkaTA .
manuShyashIrShopala mA.nsakardamA
praviddha nAnAvidha shastramAlinI .. 49..\\
mahAbhayA vaitaraNIva dustarA
pravartitA yodhavaraistadA nadI .
uvAha madhyena raNAjiraM bhR^ishaM
bhayAvahA jIva mR^itapravAhinI .. 50..\\
pibanti chAshnanti cha yatra durdR^ishAH
pishAchasa~NghA vividhAH subhairavAH .
sunanditAH prANabhR^itAM bhaya~NkarAH
samAnabhakShAH shvasR^igAla pakShiNaH .. 51..\\
tathA tadAyodhanamugradarshanaM
nishAmukhe pitR^ipatirAShTra saMnibham .
nirIkShamANAH shanakairjahurnarAH
samutthitAruNDa kulopasa~Nkulam .. 52..\\
apetavidhvastamahArha bhUShaNaM
nipAtita.n shakrasamaM mahAratham .
raNe.abhimanyu.n dadR^ishustadA janA
vyapoDha havya.n sadasIva pAvakam .. 53..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 49}
s
tasmi.nstu nihate vIre saubhadre rathayUthape .
vimuktarathasaMnAhAH sarve nikShiptakArmukAH .. 1..\\
upopaviShTA rAjAnaM parivArya yudhiShThiram .
tadeva duHkha.n dhyAyantaH saubhadra gatamAnasAH .. 2..\\
tato yudhiShThiro rAjA vilalApa suduHkhitaH .
abhimanyau hate vIre bhrAtuH putre mahArathe .. 3..\\
droNAnIkamasambAdhaM mama priyachikIrShayA .
bhittvA vyUhaM praviShTo.asau gomadhyamiva kesarI .. 4..\\
yasya shUrA maheShvAsAH pratyanIka gatA raNe .
prabhagnA vinivartante kR^itAstrA yuddhadurmadAH .. 5..\\
atyantashatrurasmAka.n yena duHshAsanaH sharaiH .
kShipra.n hyabhimukhaH sa~Nkye visa~nj~no vimukhIkR^itaH .. 6..\\
sa tIrtvA dustara.n vIro droNAnIka mahArNavam .
prApya dauHshAsani.n kArShNiryAto vaivasvatakShayam .. 7..\\
katha.n drakShyAmi kaunteya.n saubhadre nihate.arjunam .
subhadrA.n vA mahAbhAgAM priyaM putramapashyatIm .. 8..\\
ki.n svidvayamapetArthamashliShTamasama~njasam .
tAvubhau prativakShyAmo hR^iShIkesha dhana~njayau .. 9..\\
ahameva subhadrAyAH keshavArjunayorapi .
priyakAmo jayAkA~NkShI kR^itavAnidamapriyam .. 10..\\
na lubdho budhyate doShAnmohAllobhaH pravartate .
madhu pipsurhi nApashyaM prapAtamidamIdR^isham .. 11..\\
yo hi bhojye puraskAryo yAneShu shayaneShu cha .
bhUShaNeShu cha so.asmAbhirbAlo yudhi puraskR^itaH .. 12..\\
katha.n hi bAlastaruNo yuddhAnAmavishAradaH .
sadashva iva sambAdhe viShame kShemamarhati .. 13..\\
yo cheddhi vayamapyenaM mahImanushayImahi .
bIbhatsoH kopadIptasya dagdhAH kR^ipaNa chakShuShA .. 14..\\
alubdho matimAnhrImAnkShamAvAnrUpavAnbalI .
vapuShmAnmAnakR^idvIraH priyaH satyaparAyaNaH .. 15..\\
yasya shlAghanti vibudhAH karmANyUrjitakarmaNaH .
nivAtakavachA~njaghne kAlakeyAMshcha vIryavAn .. 16..\\
mahendrashatravo yena hiraNyapuravAsinaH .
akShNornimeSha mAtreNa paulomAH sagaNA hatAH .. 17..\\
parebhyo.apyabhayArthibhyo yo dadAtyabhaya.n vibhuH .
tasyAsmAbhirna shakitastrAtumadyAtmajo bhayAt .. 18..\\
bhaya.n tu sumahatprAptaM dhArtarAShTraM mahadbalam .
pArthaH putravadhAtkruddhaH kauravA~nshoShayiShyati .. 19..\\
kShudraH kShudrasahAyashcha svapakSha kShayamAturaH .
vyakta.n duryodhano dR^iShTvA shochanhAsyati jIvitam .. 20..\\
na me jayaH prItikaro na rAjyaM
na chAmaratvaM na suraiH sa lokatA .
ima.n samIkShyAprativIrya pauruShaM
nipAtita.n devavarAtmajAtmajam .. 21..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 50}
s
tasminnahani nirvR^itte ghore prANabhR^itA.n kShaye .
Aditye.asta.n gate shrImAnsandhyAkAla upasthite .. 1..\\
vyapayAteShu sainyeShu vAsAya bharatarShabha .
hatvA saMshaptakavrAtAndivyairastraiH kapidhvajaH .. 2..\\
prAyAtsvashibira.n jiShNurjaitramAsthAya ta.n ratham .
gachchhanneva cha govinda.n sannakaNTho.abhyabhAShata .. 3..\\
kiM nu me hR^idaya.n trasta.n vAkyaM sajjati keshava .
spandanti chApyaniShTAni gAtra.n sIdati chApyuta .. 4..\\
aniShTa.n chaiva me shliShTa.n hR^idayAnnApasarpati .
bhuvi yaddikShu chApyugrA utpAtAstrAsayanti mAm .. 5..\\
bahuprakArA dR^ishyante sarva evAgha sha.nsinaH .
api svasti bhavedrAGYaH sAmAtyasya gurormama .. 6..\\
vaasu
vyakta.n shiva.n tava bhrAtuH sAmAtyasya bhaviShyati .
mA shuchaH ki.n chidevAnyattatrAniShTaM bhaviShyati .. 7..\\
s
tataH sandhyAmupAsyaiva vIrau vIrAvasAdane .
kathayantau raNe vR^ittaM prayAtau rathamAsthitau .. 8..\\
tataH svashibiraM prAptau hatAnanda.n hatatviSham .
vAsudevo.arjunashchaiva kR^itvA karma suduShkaram .. 9..\\
dhvastAkAra.n samAlakShya shibiraM paravIrahA .
bIbhatsurabravItkR^iShNamasvasthahR^idayastataH .. 10..\\
nAdya nandanti tUryANi ma~NgalyAni janArdana .
mishrA dundubhinirghoShaH sha~NkhAshchADambaraiH saha .
vINA vA nAdya vAdyante shamyA tAlasvanaiH saha .. 11..\\
ma~NgalyAni cha gItAni na gAyanti paThanti cha .
stutiyuktAni ramyANi mamAnIkeShu bandinaH .. 12..\\
yodhAshchApi hi mA.n dR^iShTvA nivartante hyadhomukhAH .
karmANi cha yathApUrva.n kR^itvA nAbhivadanti mAm .. 13..\\
api svasti bhavedadya bhrAtR^ibhyo mama mAdhava .
na hi shudhyati me bhAvo dR^iShTvA svajanamAkulam .. 14..\\
api pA~nchAlarAjasya virATasya cha mAnada .
sarveShA.n chaiva yodhAnA.n sAmagryaM syAnmamAchyuta .. 15..\\
na cha mAmadya saubhadraH prahR^iShTo bhrAtR^ibhiH saha .
raNAdAyAntamuchitaM pratyudyAti hasanniva .. 16..\\
eva.n sa~Nkathayantau tau praviShTau shibiraM svakam .
dadR^ishAte bhR^ishAsvasthAnpANDavAnnaShTachetasaH .. 17..\\
dR^iShTvA bhrAtR^IMshcha putrAMshcha vimanA vAnaradhvajaH .
apashyaMshchaiva saubhadramida.n vachanamabravIt .. 18..\\
mukhavarNo.aprasanno vaH sarveShAmeva lakShyate .
na chAbhimanyuM pashyAmi na cha mAM pratinandatha .. 19..\\
mayA shrutashcha droNena chakravyUho vinirmitaH .
na cha vastasya bhettAsti R^ite saubhadramAhave .. 20..\\
na chopadiShTastasyAsInmayAnIka vinirgamaH .
kachchinna bAlo yuShmAbhiH parAnIkaM praveshitaH .. 21..\\
bhittvAnIkaM maheShvAsaH pareShAM bahusho yudhi .
kachchinna nihataH shete saubhadraH paravIrahA .. 22..\\
lohitAkShaM mahAbAhu.n jAta.n si.nhamivAdriShu .
upendra sadR^ishaM brUta kathamAyodhane hataH .. 23..\\
sukumAraM maheShvAsa.n vAsavasyAtmajAtmajam .
sadA mama priyaM brUta kathamAyodhane hataH .. 24..\\
vArShNeyI dayita.n shUraM mayA satatalAlitam .
ambAyAshcha priyaM nitya.n ko.avadhItkAlachoditaH .. 25..\\
sadR^isho vR^iShNisi.nhasya keshavasya mahAtmanaH .
vikramashrutamAhAtmyaiH kathamAyodhane hataH .. 26..\\
subhadrAyAH priyaM nitya.n draupadyAH keshavasya cha .
yadi putraM na pashyAmi yAsyAmi yamasAdanam .. 27..\\
mR^idu ku~nchitakeshAntaM bAlaM bAla mR^igekShaNam .
mattadviradavikrAnta.n shAlapotamivodgatam .. 28..\\
smitAbhibhAShaNa.n dAntaM guruvAkyakara.n sadA .
bAlye.apyabAla karmANaM priyavAkyamamatsaram .. 29..\\
mahotsAhaM mahAbAhu.n dIrgharAjIva lochanam .
bhaktAnukampina.n dAntaM na cha nIchAnusAriNam .. 30..\\
kR^itaGYa.n GYAnasampanna.n kR^itAstramanivartinam .
yuddhAbhinandinaM nitya.n dviShatAm aghavardhanam .. 31..\\
sveShAM priyahite yuktaM pitR^INA.n jaya gR^iddhinam .
na cha pUrvaprahartAra.n sa~NgrAme naShTasambhramam .
yadi putraM na pashyAmi yAsyAmi yamasAdanam .. 32..\\
sulalATa.n sukeshAntaM subhrvakShidashanachchhadam .
apashyatastadvadana.n kA shAntirhR^idayasya me .. 33..\\
tantrI svanasukha.n ramyaM pu.nskokola samadhvanim .
ashR^iNvataH svana.n tasya kA shAntirhR^idayasya me .. 34..\\
rUpa.n chApratirUpaM tantridasheShvapi durlabham .
apashyato.adya vIrasya kA shAntirhR^idayasya me .. 35..\\
abhivAdanadakSha.n taM pitR^INA.n vachane ratam .
nAdyAha.n yadi pashyAmi kA shAntirhR^idayasya me .. 36..\\
sukumAraH sadA vIro mahArhashayanochitaH .
bhUmAvanAthavachchhete nUnaM nAthavatA.n varaH .. 37..\\
shayAna.n samupAsanti yaM purA paramastriyaH .
tamadya vipraviddhA~NgamupAsantyashivAH shivAH .. 38..\\
yaH purA bodhyate suptaiH sUtamAgadhabandibhiH .
bodhayantyadya taM nUna.n shvApadA vikR^itaiH svaraiH .. 39..\\
chhatrachchhAyA samuchita.n tasya tadvadana.n shubham .
nUnamadya rajodhvasta.n raNe reNuH kariShyati .. 40..\\
hA putrakAvitR^iptasya satataM putradarshane .
bhAgyahInasya kAlena yathA me nIyase balAt .. 41..\\
sAdya sa.nyamanI nUna.n sadA sukR^itinA.n gatiH .
svabhAbhirbhAsitA ramyA tvayAtyartha.n virAjate .. 42..\\
nUna.n vaivasvatashcha tvA varuNashcha priyAtithiH .
shatakraturdhaneshashcha prAptamarchantyabhIrukam .. 43..\\
eva.n vilapya bahudhA bhIna poto vaNigyathA .
duHkhena mahatAviShTo yudhiShThiramapR^ichchhata .. 44..\\
kachchitsa kadana.n kR^itvA pareShAM pANDunandana .
svargato.abhimukhaH sa~Nkhye yudhyamAno nararShabhaH .. 45..\\
sa nUnaM bahubhiryattairyudhyamAno nararShabhaiH .
asahAyaH sahAyArthI mAmanudhyAtavAndhruvam .. 46..\\
pIDyamAnaH sharairbAlastAta sAdhvabhidhAva mAm .
iti vipralapanmanye nR^ishai.nsairbahubhirhataH .. 47..\\
atha vA matprasUtashcha svasrIyo mAdhavasya cha .
subhadrAyA.n cha sambhUto naiva.n vaktumihArhati .. 48..\\
vajrasAramayaM nUna.n hR^idayaM sudR^iDhaM mama .
apashyato dIrghabAhu.n raktAkShaM yanna dIryate .. 49..\\
kathaM bAle maheShvAse nR^isha.nsA marmabhedinaH .
svasrIye vAsudevasya mama putrAkShipa~nsharAn .. 50..\\
yo mAM nityamadInAtmA pratyudgamyAbhinandati .
upayAnta.n ripUnhatvA so.adya mA.n kiM na pashyati .. 51..\\
nUna.n sa patitaH shete dharaNyAM rudhirokShitaH .
shobhayanmedinI.n gAtrairAditya iva pAtitaH .. 52..\\
raNe vinihata.n shrutvA shokArtA vai vina~NkShyati .
subhadrA vakShyate kiM mAmabhimanyumapashyatI .
draupadI chaiva duHkhArte te cha vakShyAmi kiM nvaham .. 53..\\
vajrasAramayaM nUna.n hR^idayaM yanna yAsyati .
sahasradhA vadhU.n dR^iShTvA rudatI.n shokakarshitAm .. 54..\\
hR^iShTAnA.n dhArtarAShTrANA.n si.nhanAdo mayA shrutaH .
yuyutsushchApi kR^iShNena shruto vIrAnupAlabhan .. 55..\\
ashaknuvanto bIbhatsuM bAla.n hatvA mahArathAH .
kiM nadadhvamadharmaGYAH pArthe vai dR^ishyatAM balam .. 56..\\
ki.n tayorvipriyaM kR^itvA keshavArjunayormR^idhe .
si.nhavannadata prItAH shokakAla upasthite .. 57..\\
AgamiShyati vaH kShipraM phalaM pApasya karmaNaH .
adharmo hi kR^itastIvraH katha.n syAdaphalash chiram .. 58..\\
iti tAnrapti bhAShanvai vaishyAputro mahAmatiH .
apAyAchchhastramutsR^ijya kopaduHkhasamanvitaH .. 59..\\
kimarthametannAkhyAta.n tvayA kR^iShNa raNe mama .
adhakShya.n tAnaha.n sarvA.nstadA krUrAnmahArathAn .. 60..\\
nigR^ihya vAsudevastaM putrAdhibhirabhiplutam .
maivamityabravItkR^iShNastIvrashokasamanvitam .. 61..\\
sarveShAmeSha vai panthAH shUrANAmanivartinAm .
kShatriyANA.n visheSheNa yeShAM yuddhena jIvikA .. 62..\\
eShA vai yudhyamAnAnA.n shUrANAmanivartinAm .
vihitA dharmashAstraGYairgatirgatimatA.n vara .. 63..\\
dhruva.n yuddhe hi maraNaM shUrANAmanivartinAm .
gataH puNyakR^itA.n lokAnabhimanyurna saMshayaH .. 64..\\
etachcha sarvavIrANA.n kA~NkShitaM bharatarShabha .
sa~NgrAme.abhimukhA mR^ityuM prapnuyAmeti mAnada .. 65..\\
sa cha vIrAnraNe hatvA rAjaputrAnmahAbalAn .
vIrairAkA~NkShitaM mR^ityu.n samprApto.abhimukho raNe .. 66..\\
mA shuchaH puruShavyAghra pUrvaireSha sanAtanaH .
dharmakR^idbhiH kR^ito dharmaH kShatriyANA.n raNe kShayaH .. 67..\\
ime te bhrAtaraH sarve dInA bharatasattama .
tvayi shokasamAviShTe nR^ipAshcha suhR^idastava .. 68..\\
etA.nstva.n vachasA sAmnA samAshvAsaya mAnada .
vidita.n veditavya.n te na shokaM kartumarhasi .. 69..\\
evamAshvAsitaH pArthaH kR^iShNenAdbhuta karmaNA .
tato.abravIttadA bhrAtR^InsarvAnpArthaH sagadgadAn .. 70..\\
sa dIrghabAhuH pR^ithva.nso dIrgharAjIva lochanaH .
abhimanyuryathAvR^ittaH shrotumichchhAmyaha.n tathA .. 71..\\
sa nAgasyandanahayAndrakShyadhvaM nihatAnmayA .
sa~NgrAme sAnubandhA.nstAnmama putrasya vairiNaH .. 72..\\
katha.n cha vaH kR^itAstrANA.n sarveShAM shastrapANinAm .
saubhadro nidhana.n gachchhedvajriNApi samAgataH .. 73..\\
yadyevamahamaGYAsyamashaktAnrakShaNe mama .
putrasya pANDupA~nchAlAnmayA gupto bhavettataH .. 74..\\
katha.n cha vo rathasthAnA.n sharavarShANi mu~nchatAm .
nIto.abhimanyurnidhana.n kadarthI kR^ityavaH paraiH .. 75..\\
aho vaH pauruShaM nAsti na cha vo.asti parAkramaH .
yatrAbhimanyuH samare pashyatA.n vo nipAtitaH .. 76..\\
AtmAnameva garheya.n yadahaM vaH sudurbalAn .
yuShmAnAGYAya niryAto bhIrUnakR^itanishramAn .. 77..\\
Aho svidbhUShaNArthAya varma shastrAyudhAni vaH .
vAchashcha vaktu.n sa.nsatsu mama putramarakShatAm .. 78..\\
evamuktvA tato vAkya.n tiShThaMshchApavarAsimAn .
na smAshakyata bIbhatsuH kena chitprasamIkShitum .. 79..\\
tamantakamiva kruddhaM niHshvasantaM muhurmuhuH .
putrashokAbhisantaptamashrupUrNamukha.n tadA .. 80..\\
nAbhibhAShTu.n shaknuvanti draShTuM vA suhR^ido.arjunam .
anyatra vAsudevAdvA jyeShTAdvA pANDunandanAt .. 81..\\
sarvAsvavasthAsu hitAvarjunasya mano.anugau .
bahumAnAtpriyatvAchcha tAvena.n vaktumarhataH .. 82..\\
tatastaM putrashokena bhR^ishaM pIDita mAnasam .
rAjIvalochana.n kruddha.n rAjA vachanamabravIt .. 83..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 51}
y
tvayi yAte mahAbAho saMshaptakabalaM prati .
prayatnamakarottIvramAchAryo grahaNe mama .. 1..\\
vyADhAnIka.n vaya.n droNaM varayAmaH sma sarvashaH .
prativyUhya rathAnIka.n yatamAna.n tathA raNe .. 2..\\
sa vAryamANo rathibhI rakShitena mayA tathA .
asmAnapi jaghAnAshu pIDayannishitaiH sharaiH .. 3..\\
te pIDyamAnA droNena droNAnIkaM na shaknumaH .
prativIkShitumapyAjau bhettu.n tatkuta eva tu .. 4..\\
vaya.n tvapratima.n vIrye sarve saubhadramAtmajam .
uktavantaH sma te tAta bhindhyanIkamiti prabho .. 5..\\
sa tathA chodito.asmAbhiH sadashva iva vIryavAn .
asahyamapi taM bhAra.n voDhumevopachakrame .. 6..\\
sa tavAstropadeshena vIryeNa cha samanvitaH .
prAvishattadbalaM bAlaH suparNa iva sAgaram .. 7..\\
te.anuyAtA vaya.n vIraM sAtvatI putramAhave .
praveShTu kAmAstenaiva yena sa prAvishachchamUm .. 8..\\
tataH saindhavako rAjA kShudrastAta jayadrathaH .
varadAnena rudrasya sarvAnnaH samavArayat .. 9..\\
tato droNaH kR^ipaH karNo drauNishcha sa bR^ihadbalaH .
kR^itavarmA cha saubhadra.n ShaDrathAH paryavArayan .. 10..\\
parivArya tu taiH sarvairyudhi bAlo mahArathaiH .
yatamAnaH para.n shaktyA bahubhirvirathI kR^itaH .. 11..\\
tato dauHshAsaniH kShipra.n tathA tairvirathI kR^itam .
saMshayaM paramaM prApya diShTAntenAbhyayojayat .. 12..\\
sa tu hatvA sahasrANi dvipAshvarathasAdinAm .
rAjaputra shata.n chAgrya.n vIrAMshchAlakShitAnbahUn .. 13..\\
bR^ihadbala.n cha rAjAna.n svargeNAjau prayojya ha .
tataH paramadharmAtmA diShTAntamupajagmivAn .. 14..\\
etAvadeva nirvR^ittamasmAka.n shokavardhanam .
sa chaivaM puruShavyAghraH svargalokamavAptavAn .. 15..\\
s
tato.arjuno vachaH shrutvA dharmarAjena bhAShitam .
hA putra iti niHshvasya vyathito nyapatadbhuvi .. 16..\\
viShaNNavadanAH sarve parigR^ihya dhana~njayam .
netrairanimiShairdInAH pratyavekShanparasparam .. 17..\\
pratilabhya tataH sa~nj~nA.n vAsaviH krodhamUrchhitaH .
kampamAno jvareNeva niHshvasaMshcha muhurmuhuH .. 18..\\
pANiM pANau viniShpiShya shvasamAno.ashrunetravAn .
unmatta iva viprekShannida.n vachanamabravIt .. 19..\\
satya.n vaH pratijAnAmi shvAsti hantA jayadratham .
na chedvadhabhayAdbhIto dhartarAShTrAnprahAsyati .. 20..\\
na chAsmA~nsharaNa.n gachchhetkR^iShNa.n vA puruShottamam .
bhavanta.n vA mahArAja shvo.asmi hantA jayadratham .. 21..\\
dhArtarAShTra priyakaraM mayi vismR^ita sauhR^idam .
pApaM bAlavadhe hetu.n shvo.asmi hantA jayadratham .. 22..\\
rakShamANAshcha ta.n sa~Nkhye ye mAM yotsyanti ke chana .
api droNa kR^ipau vIrau chhAdayiShyAmi tA~nsharaiH .. 23..\\
yadyetadeva.n sa~NgrAme na kuryAM puruSharShabhAH .
mA sma puNyakR^itA.n lokAnprApnuyAM shUra saMmatAn .. 24..\\
ye lokA mAtR^ihantR^INA.n ye chApi pitR^ighAtinAm .
guru dAragAminA.n ye cha pishunAnA.n cha ye tathA .. 25..\\
sAdhUnasUyatA.n ye cha ye chApi parivAdinAm .
ye cha nikShepa hartR^INA.n ye cha vishvAsaghAtinAm .. 26..\\
bhuktapUrvA.n striyaM ye cha nindatAmagha sha.nsinAm .
brahmaghnAnA.n cha ye lokA ye cha goghAtinAm api .. 27..\\
pAyasa.n vA yavAnnaM vA shAka.n kR^isarameva vA .
sa.nyAvApUpa mA.nsAni ye cha lokA vR^ithAshnatAm .
tAnahnaivAdhigachchheyaM na cheddhanyA.n jayadratham .. 28..\\
vedAdhyAyinamatyartha.n saMshitaM vA dvijottamam .
avamanyamAno yAnyAti vR^iddhAnsAdhU.nstathA gurUn .. 29..\\
spR^ishatAM brAhmaNa.n gAM cha pAdenAgniM cha yA.n labhet .
yApsu shreShma purISha.n vA mUtraM vA mu~nchatA.n gatiH .
tA.n gachchheyaM gatiM ghorAM na cheddhanyAM jayadratham .. 30..\\
nagnasya snAyamAnasya yA cha vandhyAtithergatiH .
utkochinAM mR^iShoktInA.n va~nchakAnA.n cha yA gatiH .
AtmApahAriNA.n yA cha yA cha mithyAbhisha.nsinAm .. 31..\\
bhR^ityaiH sandR^ishyamAnAnAM putradArAshritaistathA .
asa.nvibhajya kShudrANA.n yA gatirmR^iShTamashnatAm .
tA.n gachchheyaM gatiM ghorAM na cheddhanyAM jayadratham .. 32..\\
saMshrita.n vApi yastyaktvA sAdhu.n tadvachane ratam .
na bibharti nR^isha.nsAtmA nindate chopakAriNam .. 33..\\
arhate prAtiveshyAya shrAddha.n yo na dadAti cha .
anarhate cha yo dadyAdvR^iShalI patyureva cha .. 34..\\
madyapo bhinnamaryAdaH kR^itaghno bhrAtR^inindakaH .
teShA.n gatimiyAM kShipraM na cheddhanyAM jaradratham .. 35..\\
dharmAdapetA ye chAnye mayA nAtrAnukIrtitAH .
ye chAnukIrtitAH kShipra.n teShAM gatimavApnuyAm .
yadi vyuShTAmimA.n rAtriM shvo na hanyA.n jayadratham .. 36..\\
imA.n chApyaparAM bhUyaH pratiGYAM me nibodhata .
yadyasminnahate pApe sUryo.astamupayAsyati .
ihaiva sampraveShTAha.n jvalitaM jAtavedasam .. 37..\\
asurasuramanuShyAH pakShiNo voragA vA
pitR^iraja nicharA vA brahma devarShayo vA .
charamacharamapIda.n yatpara.n chApi tasmAt
tadapi mama ripu.n rakShituM naiva shaktAH .. 38..\\
yadi vishati rasAtala.n tadagryaM
viyadapi devapura.n diteH pura.n vA .
tadapi sharashatairahaM prabhAte
bhR^ishamabhipatya ripoH shiro.abhihartA .. 39..\\
evamuktvA vichikShepa gANDIva.n savyadakShiNam .
tasya shabdamatikramya dhanuH shabdo.aspR^ishaddivam .. 40..\\
arjunena pratiGYAte prA~nchajanya.n janArjanaH .
pradadhmau tatra sa~Nkruddho devadatta.n dhana~njayaH .. 41..\\
sa pA~nchajanyo.achyutavaktravAyunA
bhR^isha.n suparNodara niHsR^ita dhvaniH .
jagatsa pAtAlaviyaddigIshvaraM
prakampayAmAsa yugAtyaye yathA .. 42..\\
tato vAditraghoShAshcha prAdurAsansamantataH .
si.nhanAdAshcha pANDUnAM pratiGYAte mahAtmanA .. 43..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 52}
s
shrutvA tu taM mahAshabdaM pANDUnAM putragR^iddhinAm .
chAraiH pravedite tatra samutthAya jayadrathaH .. 1..\\
shokasaMmUDhahR^idayo duHkhenAbhihato bhR^isham .
majjamAna ivAgAdhe vipule shokasAgale .. 2..\\
jagAma samiti.n rAGYAM saindhavo vimR^ishanbahu .
sa teShAM naradevAnA.n sakAshe paridevayan .. 3..\\
abhimanyoH piturbhItaH savrIDo vAkyamabravIt .
yo.asau pANDoH kila kShetre jAtaH shakreNa kAminA .. 4..\\
sa ninIShati durbuddhirmA.n kilaika.n yamakShayam .
tastvasti vo.astu yAsyAmi svagR^iha.n jIvitepsayA .. 5..\\
atha vA stha pratibalAstrAtuM mA.n kShatriyarShabhAH .
pArthena prArthita.n vIrAste dadantu mamAbhayam .. 6..\\
droNaduryodhanakR^ipAH karNamadreshabAhlikAH .
duHshAsanAdayaH shaktAstrAtumapyantakAdritam .. 7..\\
kima~Ngapunarekena phalgunena jighA.nsatA .
na trAyeyurbhavanto mA.n samastAH patayo kShiteH .. 8..\\
praharShaM pANDaveyAnA.n shrutvA mama mahadbhayam .
sIdantIva cha me.a~NgAni mumUrShoriva pArthivAH .. 9..\\
vadho nUnaM pratiGYAto mama gANDIvadhanvanA .
tathA hi hR^iShTAH kroshanti shokakAle.api pANDavAH .. 10..\\
na devA na cha gandharvA nAshuroraga rAkShasAH .
utsahante.anyathA kartu.n kuta eva narAdhipAH .. 11..\\
tasmAnmAmanujAmIta bhadra.n vo.astu nararShabhAH .
adarshana.n gamiShyAmi na mAM drakShyanti pANDavAH .. 12..\\
eva.n vilapamAna.n taM bhayAdvyAkulachetasam .
AtmakAryagarIyastvAdrAjA duryodhano.abravIt .. 13..\\
na bhetavyaM naravyAghra ko hi tvA puruSharShabha .
madhye kShatriya vIrANA.n tiShThantaM prArthayedyudhi .. 14..\\
aha.n vaikartanaH karNashchitraseno viviMshatiH .
bhUrishravAH shalaH shalyo vR^iShaseno durAsadaH .. 15..\\
purumitro jayo bhojaH kAmbojashcha sudakShiNaH .
satyavrato mahAbAhurvikarNo durmukhaH sahaH .. 16..\\
duHshAsanaH subAhushcha kali~NgashchApyudAyudhaH .
vindAnuvindAvAvantyau droNo drauNiH sa saubalaH .. 17..\\
tva.n chApi rathinA.n shreShThaH svayaM shUro.amitadyutiH .
sa kathaM pANDaveyebhyo bhayaM pashyasi saindhava .. 18..\\
akShauhiNyo dashaikA cha madIyAstava rakShaNe .
yattA yotsyanti mAM bhaistva.n saindhava vyetu te bhayam .. 19..\\
evamAshvAsito rAjanputreNa tava saindhavaH .
duryodhanena sahito droNa.n rAtrAvupAgamat .. 20..\\
upasa~NgrahaNa.n kR^itvA droNAya sa vishAM pate .
upopavishya praNataH paryapR^ichchhadida.n tadA .. 21..\\
nimitte dUrapAtitve laghutve dR^iDhavedhane .
mama bravItu bhagavAnvisheShaM phalgunasya cha .. 22..\\
vidyA visheShamichchhAmi GYAtumAchArya tattvataH .
mamArjunasya cha vibho yathAtattvaM prachakShva me .. 23..\\
drn
samamAchAryaka.n tAta tava chaivArjunasya cha .
yogAdduHkhochitatvAchcha tasmAttvatto.adhiko.arjunaH .. 24..\\
na tu te yudhi santrAsaH kAryaH pArthAtkatha.n chana .
aha.n hi rakShitA tAta bhayAttvAM nAtra saMshayaH .. 25..\\
na hi madbAhuguptasya prabhavantyamarA api .
vyUhiShyAmi cha ta.n vyUhaM yaM pArtho na tariShyati .. 26..\\
tasmAdyudhyasva mA bhaistva.n svadharmamanupAlaya .
pitR^ipaitAmahaM mArgamanuyAhi narAdhipa .. 27..\\
adhItya vidhivadvedAnagnayaH suhutAstvayA .
iShTa.n cha bahubhiryaGYairna te mR^ityubhayAdbhayam .. 28..\\
durlabhaM mAnuShairmandairmahAbhAgyamavApya tu .
bhujavIryArjitA.NllokAndivyAnprApsyasyanuttamAn .. 29..\\
kuravaH pANDavAshchaiva vR^iShNayo.anye cha mAnavAH .
aha.n cha saha putreNa adhruvA iti chintyatAm .. 30..\\
paryAyeNa vaya.n sarve kAlena balinA hatAH .
paraloka.n gamiShyAmaH svaiH svaiH karmabhiranvitAH .. 31..\\
tapastaptvA tu yA.NllokAnprApnuvanti tapasvinaH .
kShatradharmAshritAH shUrAH kShatriyAH prApnuvanti tAn .. 32..\\
s
evamAshvAsito rAjanbhAradvAjena saindhavaH .
apAnudadbhayaM pArthAdyuddhAya cha mano dadhe .. 33..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 53}
s
pratiGYAte tu pArthena sindhurAjavadhe tadA .
vAsudevo mahAbAhurdhana~njayamabhAShata .. 1..\\
bhrAtR^INAM matamAGYAya tvayA vAchA pratishrutam .
saindhava.n shvo.asmi hanteti tatsAhasatama.n kR^itam .. 2..\\
asaMmantrya mayA sArdhamatibhAro.ayamudyataH .
kathaM nu sarvalokasya nAvahAsyA bhavemahi .. 3..\\
dhArtarAShTrasya shibire mayA praNihitAshcharAH .
ta ime shIghramAgamya pravR^itti.n vedayanti naH .. 4..\\
tvayA vai sampratiGYAte sindhurAjavadhe tadA .
si.nhanAdaH sa vAditraH sumahAniha taiH shrutaH .. 5..\\
tena shabdena vitrastA dhArtarAShTrAH sa saindhavAH .
nAkasmAtsi.nhanAdo.ayamiti matvA vyavasthitAH .. 6..\\
sumahA~nshabdasampAtaH kauravANAM mahAbhuja .
AsInnAgAshvapattInA.n rathaghoShashcha bhairavaH .. 7..\\
abhimanyuvadha.n shrutvA dhruvamArto dhana~njayaH .
rAtrau niryAsyati krodhAditi matvA vyavasthitAH .. 8..\\
tairyatadbhiriya.n satyA shrutA satyavatastava .
pratiGYA sindhurAjasya vadhe rAjIvalochana .. 9..\\
tato vimanasaH sarve trastAH kShudramR^igA iva .
AsansuyodhanAmAtyAH sa cha rAjA jayadrathaH .. 10..\\
athotthAya sahAmAtyairdInaH shibiramAtmanaH .
AyAtsauvIrasindhUnAmIshvaro bhR^ishaduHkhitaH .. 11..\\
sa mantrakAle saMmantrya sarvA naiHshreyasIH kriyAH .
suyodhanamida.n vAkyamabravIdrAjasa.nsadi .. 12..\\
mAmasau putra hanteti shvo.abhiyAtA dhana~njayaH .
pratiGYAto hi senAyA madhye tena vadho mama .. 13..\\
tAM na devA na gandharvA nAsuroraga rAkShasAH .
utsahante.anyathA kartuM pratiGYA.n savyasAchinaH .. 14..\\
te mA.n rakShata sa~NgrAme mA vo mUrdhni dhana~njayaH .
pada.n kR^itvApnuyAllakShyaM tasmAdatra vidhIyatAm .. 15..\\
atha rakShA na me sa~Nkhye kriyate kurunandana .
anujAnIhi mA.n rAjangamiShyAmi gR^ihAnprati .. 16..\\
evamuktastvavAkshIrSho vimanAH sa suyodhanaH .
shrutvAbhishaptavanta.n tvAM dhyAnamevAnvapadyata .. 17..\\
tamArtamabhisamprekShya rAjA kila sa saindhavaH .
mR^idu chAtmahita.n chaiva sApekShamidamuktavAn .. 18..\\
nAhaM pashyAmi bhavatA.n tathA vIryaM dhanurdharam .
yo.arjunasyAstramastreNa pratihanyAnmahAhave .. 19..\\
vAsudevasahAyasya gANDIva.n dhunvato dhanuH .
ko.arjunasyAgratastiShThetsAkShAdapi shatakratuH .. 20..\\
maheshvaro.api pArthena shrUyate yodhitaH purA .
padAtinA mahAtejA girau himavati prabhuH .. 21..\\
dAnavAnA.n sahasrANi hiraNyapuravAsinAm .
jaghAnekarathenaiva devarAjaprachoditaH .. 22..\\
samAyukto hi kauneyo vAsudevena dhImatA .
sAmarAnapi lokA.nstrInnihanyAditi me matiH .. 23..\\
so.ahamichchhAmyanuGYAtu.n rakShituM vA mahAtmanA .
droNena saha putreNa vIreNa yadi mansyase .. 24..\\
sa rAGYA svayamAchAryo bhR^ishamAkrandito.arjuna .
sa.nvidhAna.n cha vihita.n rathAshcha kila sajjitAH .. 25..\\
karNo bhUrishravA drauNirvR^iShasenashcha durjayaH .
kR^ipashcha madrarAjashcha ShaDete.asya purogamAH .. 26..\\
shakaTaH padmapashchArdho vyUho droNena kalpitaH .
padmakarNikamadhyasthaH sUchI pAshe jayadrathaH .
sthAsyate rakShito vIraiH sindhurADyuddhadurmadaiH .. 27..\\
dhanuShyastre cha vIrye cha prANe chaiva tathorasi .
aviShahyatamA hyete nishchitAH pArtha ShaDrathAH .
etAnajitvA sagaNAnnaiva prApyo jayadrathaH .. 28..\\
teShAmekaikasho vIrya.n ShaNNA.n tvamanuchintaya .
sahitA hi naravyAghrA na shakyA jetuma~njasA .. 29..\\
bhUyashcha chintayiShyAmi nItimAtmahitAya vai .
mantraGYaiH sachivaiH sArdha.n suhR^idbhiH kAryasiddhaye .. 30..\\
arj
ShaDrathAndhArtarAShTrasya manyase yAnbalAdhikAn .
teShA.n vIryaM mamArdhena na tulyamiti lakShaye .. 31..\\
astramastreNa sarveShAmeteShAM madhusUdana .
mayA drakShyasi nirbhinna.n jayadrathavadhaiShiNA .. 32..\\
droNasya miShataH so.aha.n sagaNasya vilapsyataH .
mUrdhAna.n sindhurAjasya pAtayiShyAmi bhUtale .. 33..\\
yadi sAdhyAshcha rudrAshcha vasavashcha sahAshvinaH .
marutashcha sahendreNa vishve devAstathAsurAH .. 34..\\
pitaraH saha gandharvAH suparNAH sAgarAdrayaH .
dyaurviyatpR^ithivI cheya.n dishashcha sa digIshvarAH .. 35..\\
grAmyAraNyAni bhUtAni sthAvarANi charANi cha .
trAtAraH sindhurAjasya bhavanti madhusUdana .. 36..\\
tathApi bANairnihata.n shvo draShTAsi raNe mayA .
satyena te shape kR^iShNa tathaivAyudhamAlabhe .. 37..\\
yashcha goptA maheShvAsastasya pApasya durmateH .
tameva prathama.n droNamabhiyAsyAmi keshava .. 38..\\
tasmindyUtamidaM baddhaM manyate sma suyodhanaH .
tasmAttasyaiva senAgraM bhittvA yAsyAmi saindhavam .. 39..\\
draShTAsi shvo maheShvAsAnnArAchaistigmatejanaiH .
shR^i~NgANIva girervarjairdAryamANAnmayA yudhi .. 40..\\
naranAgAshvadehebhyo visraviShyati shoNitam .
patadbhyaH patitebhyashcha vibhinnebhyaH shitaiH sharaiH .. 41..\\
gANDIvapreShitA bANA mano.anilasamA jave .
nR^inAgAshvAnvidehAsUnkartArashcha sahasrashaH .. 42..\\
yamAtkuberAdvaruNAdrudrAdindrAchcha yanmayA .
upAttamastra.n ghora.n vai taddraShTAro narA yudhi .. 43..\\
brAhmeNAstreNa chAstrANi hanyamAnAni sa.nyuge .
mayA draShTAsi sarveShA.n saindhavasyAbhirakShiNAm .. 44..\\
sharavegasamutkR^ittai rAGYA.n keshava mUrdhabhiH .
AstIryamANAM pR^ithivI.n draShTAsi shvo mayA yudhi .. 45..\\
kravyAdA.nstarpayiShyAmi drAvayiShyAmi shAtravAn .
suhR^ido nandayiShyAmi pAtayiShyAmi saindhavam .. 46..\\
bahvAgaskR^itkusambandhI pApadeshasamudbhavaH .
mayA saindhavako rAjA hataH svA~nshochayiShyati .. 47..\\
sarvakShIrAnna bhoktAraH pApAchArA raNAjire .
mayA sarAjakA bANairnunnA na~NkShyanti saindhavAH .. 48..\\
tathA prabhAte kartAsmi yathA kR^iShNa suyodhanaH .
nAnya.n dhanurdhara.n loke ma.nsyate matsamaM yudhi .. 49..\\
gANDIva.n cha dhanurdivya.n yoddhA chAhaM nararShabha .
tva.n cha yantA hR^iShIkesha kiM nu syAdajitaM mayA .. 50..\\
yathA hi lakShma chandre vai samudre cha yathA jalam .
evametAM pratiGYAM me satyA.n viddhi janArdana .. 51..\\
mAvama.nsthA mamAstrANi mAvama.nsthA dhanurdR^iDham .
mAvama.nsthA balaM bAhvormAvama.nsthA dhana~njayam .. 52..\\
yathA hi yAtvA sa~NgrAme na jIye vijayAmi cha .
tena satyena sa~NgrAme hata.n viddhi jayadratham .. 53..\\
dhruva.n vai brAhmaNe satya.n dhruvA sAdhuShu saMnatiH .
shrIrdhruvA chApi dakSheShu dhruvo nArAyaNe jayaH .. 54..\\
s
evamuktvA hR^iShIkesha.n svayamAtmAnamAtmanA .
sandideshArjuno nardanvAsaviH keshavaM prabhum .. 55..\\
yathA prabhAtA.n rajanI.n kalpitaH syAdratho mama .
tathA kArya.n tvayA kR^iShNa kArya.n hi mahadudyatam .. 56..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 54}
s
tAM nishA.n duHkhashokArtau shvasantAviva choragau .
nidrAM naivopalebhAte vAsudevadhana~njayau .. 1..\\
naranArAyaNau kruddhau GYAtvA devAH savAsavAH .
vyathitAshchintayAmAsuH ki.n kvidetadbhaviShyati .. 2..\\
vavushcha dAruNA vAtA rUkShA gorAbhisha.nsinaH .
sa kabandhastathAditye parighaH samadR^ishyata .. 3..\\
shuShkAshanyashcha niShpetuH sa nirghAtAH sa vidyutaH .
chachAla chApi pR^ithivI sa shailavanakAnanA .. 4..\\
chukShubhushcha mahArAja sAgarA makarAlayAH .
pratisrotaH pravR^ittAshcha tathA gantu.n samudragAH .. 5..\\
rathAshvanaranAgAnAM pravR^ittamadharottaram .
kravyAdAnAM pramodArtha.n yama rAShTravivR^iddhaye .. 6..\\
vAhanAni shakR^inmUtre mumuchU rurudush cha ha .
tAndR^iShTvA dAruNAnsarvAnutpAtA.NllomaharShaNAn .. 7..\\
sarve te vyathitAH sainyAstvadIyA bharatarShabha .
shrutvA mahAbalasyogrAM pratiGYA.n savyasAchinaH .. 8..\\
atha kR^iShNaM mahAbAhurabravItpAkashAsaniH .
AshvAsaya subhadrA.n tvaM bhaginI.n snuShayA saha .. 9..\\
snuShA shvashvrAnaghAyaste vishoke kuru mAdhava .
sAmnA satyena yuktena vachasAshvasaya prabho .. 10..\\
tato.arjuna gR^iha.n gatvA vAsudevaH sudurmanAH .
bhaginIM putrashokArtAmAshvAsayata duHkhitAm .. 11..\\
mA.n shoka.n kuru vArShNeyi kumAraM prati sa snuShA .
sarveShAM prANinAM bhIru niShThaiShA kAlanirmitA .. 12..\\
kule jatasya vIrasya kShatriyasya visheShataH .
sadR^ishaM maraNa.n hyetattava putrasya mA shuchaH .. 13..\\
diShTyA mahAratho vIraH pitustulyaparAkramaH .
kShAtreNa vidhinA prApto vIrAbhilasitA.n gatim .. 14..\\
jitvA subahushaH shatrUnpreShayitvA cha mR^ityave .
gataH puNyakR^itA.n lokAnsarvakAmaduho.akShayAn .. 15..\\
tapasA brahmacharyeNa shrutena praGYayApi cha .
santo yA.n gatimichchhanti prAptastAM tava putrakaH .. 16..\\
vIrasUrvIra patnI tva.n vIra shvashura bAndhavA .
mA shuchastanayaM bhadre gataH sa paramA.n gatim .. 17..\\
prApsyate chApyasau kShudraH saindhavo bAla ghAtakaH .
asyAvalepasya phala.n sasuhR^idgaNabAndhavaH .. 18..\\
vyuShTAyA.n tu varArohe rajanyAM pApakarmakR^it .
na hi mokShyati pArthAtsa praviShTo.apyamarAvatIm .. 19..\\
shvaH shiraH shroShyase tasya saindhavasya raNe hR^itam .
samantapa~nchakAdbAhya.n vishokA bhava mA rudaH .. 20..\\
kShatradharmaM puraskR^itya gataH shUraH satA.n gatim .
yA.n vayaM prApnuyAmeha ye chAnye shastrajIvinaH .. 21..\\
vyUDhorasko mahAbAhuranivartI varapraNut .
gatastava varArohe putraH svarga.n jvaraM jahi .. 22..\\
anu jAtashcha pitaraM mAtR^ipakSha.n cha vIryavAn .
sahasrasho ripUnhatvA hataH shUro mahArathaH .. 23..\\
AshvAsaya snuShA.n rAGYi mA shuchaH kShatriye bhR^iSham .
shvaH priya.n sumahachchhrutvA vishokA bhava nandini .. 24..\\
yatpArthena pratiGYAta.n tattathA na tadanyathA .
chikIrShita.n hi te bharturna bhavejjAtu niShphalam .. 25..\\
yadi cha manujapannagAH pishAchA
rajanicharAH patagAH surAsurAsh cha .
raNagatamabhiyAnti sindhurAjaM
na sa bhavitA saha tairapi prabhAte .. 26..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 55}
s
etachchhrutvA vachastasya keshavasya mahAtmanaH .
subhadrA putrashokArtA vilalApa suduHkhitA .. 1..\\
hA putra mama mandAyAH katha.n sa.nyugametya ha .
nidhanaM prAptavA.nstAta pitR^itulyaparAkramaH .. 2..\\
kathamindIvarashyAma.n sudaMShTra.n chArulochanam .
mukha.n te dR^ishyate vatsa guNThita.n raNareNunA .. 3..\\
nUna.n shUraM nipatita.n tvAM pashyantyanivartinam .
sushiro grIva bAhva.nsa.n vyUDhoraskaM nirUdaram .. 4..\\
chArUpachita sarvA~Nga.n svakShaM shastrakShatAchitam .
bhUtAni tvA nirIkShante nUna.n chandramivoditam .. 5..\\
shayanIyaM purA yasya spardhyAstaraNa sa.nvR^itam .
bhUmAvadya katha.n sheShe vipra viddhaH sukhochitaH .. 6..\\
yo.anvAsyata purA vIro varastrIbhirmahAbhujaH .
kathamanvAsyate so.adya shivAbhiH patito mR^idhe .. 7..\\
yo.astUyata purA hR^iShTaiH sUtamAgadhabandibhiH .
so.adya kravyAdgaNairghorairvinadadbhirupAsyate .. 8..\\
pANDaveShu cha nAtheShu vR^iShNivIreShu chAbhibho .
pA~nchAleShu cha vIreShu hataH kenAsyanAthavat .. 9..\\
atR^ipta darshanA putradarshanasya tavAnagha .
mandabhAgyA gamiShyAmi vyaktamadya yamakShayam .. 10..\\
vishAlAkSha.n sukeshAnta.n chAru vAkyaM sugandhi cha .
tava putra kadA bhUyo mukha.n drakShyAmi nirvraNam .. 11..\\
dhigbalaM bhImasenasya dhikpArthasya dhanuShmatAm .
dhigvIrya.n vR^iShNivIrANAM pA~nchAlAnA.n cha dhigbalam .. 12..\\
dhikkekayA.nstathA chedInmatsyAMshchaivAtha sR^i~njayAn .
ye tvA raNe gata.n vIraM na jAnanti nipAtitam .. 13..\\
adya pashyAmi pR^ithivI.n shUnyAmiva hatatviSham .
abhimanyumapashyantI shokavyAkula lochanA .. 14..\\
svasrIya.n vAsudevasya putra.n gANDIvadhanvanaH .
katha.n tvA viratha.n vIraM drakShyAmyanyairnipAtitam .. 15..\\
hA vIra dR^iShTo naShTashcha dhana.n svapna ivAsi me .
aho hyanityaM mAnuShya.n jalabudbuda cha~nchalam .. 16..\\
imA.n te taruNIM bhAryAM tvadAdhibhirabhiplutAm .
katha.n sandhArayiShyAmi vivatsAmiva dhenukAm .. 17..\\
aho hyakAle prasthAna.n kR^itavAnasi putraka .
vihAya phalakAle mA.n sugR^iddhA.n tava darshane .. 18..\\
nUna.n gatiH kR^itAntasya prAGYairapi sudurvidA .
yatra tva.n keshave nAthe sa~NgrAme.anAthavaddhataH .. 19..\\
yajvanA.n dAnashIlAnAM brAhmaNAnAM kR^itAtmanAm .
charitabrahma charyANAM puNyatIrthAvagAhinAm .. 20..\\
kR^itaGYAnA.n vadAnyAnA.n gurushushrUShiNAm api .
sahasradakShiNAnA.n cha yA gatistAmavApnuhi .. 21..\\
yA gatiryudhyamAnAnA.n shUrANAmanivartinAm .
hatvArInnihatAnA.n cha sa~NgrAme tAM gati.n vraja .. 22..\\
gosahasrapradAtR^INA.n kratudAnAM cha yA gatiH .
naiveshika.n chAbhimataM dadatA.n yA gatiH shubhA .. 23..\\
brahmacharyeNa yA.n yAnti munayaH saMshitavratA .
ekapatnyashcha yA.n yAnti tA.n gatiM vraja putraka .. 24..\\
rAGYA.n sucharitairyA cha gatirbhavati shAshvatI .
chaturAshramiNAM puNyaiH pAvitAnA.n surakShitaiH .. 25..\\
dInAnukampinA.n yA cha satataM sa.nvibhAginAm .
paishunyAchcha nivR^ittAnA.n tAM gati.n vraja putraka .. 26..\\
vratinA.n dharmashIlAnAM gurushushrUShiNAm api .
amoghAtithinA.n yA cha tA.n gatiM vraja putraka .. 27..\\
R^itukAle svakAM patnI.n gachchhatA.n yA manasvinAm .
na chAnyadArasevInA.n tAM gati.n vraja putraka .. 28..\\
sAmnA ye sarvabhUtAni gachchhanti gatamatsarAH .
nAruntudAnA.n kShamiNA.n yA gatistAmavApnuhi .. 29..\\
madhu mA.nsanivR^ittAnAM madAddambhAttathAnR^itAt .
paropatApa tyaktAnA.n tAM gati.n vraja putraka .. 30..\\
hrImantaH sarvashAstraGYA GYAnatR^iptA jitendriyAH .
yA.n gati.n sAdhavo yAnti tAM gatiM vraja putraka .. 31..\\
eva.n vilapatI.n dInAM subhadrAM shokakarshitAm .
abhyapadyata pA~nchAlI vairAtI sahitA tadA .. 32..\\
tAH prakAma.n ruditvA cha vipalya cha suduHkhitAH .
unmattavattadA rAjanvisa~nj~nA nyapatankShitau .. 33..\\
sopachArastu kR^iShNastA.n duHkhitAM bhR^ishaduHkhitaH .
siktvAmbhasA samAshvAsya tattaduktvA hita.n vachaH .. 34..\\
visa~nj~nakalpA.n rudatImapaviddhAM pravepatIm .
bhaginIM puNDarIkAkSha ida.n vachanamabravIt .. 35..\\
subhadre mA shuchaH putraM pA~nchAlyAshvAsayottarAm .
gato.abhimanyuH prathitA.n gatiM kShatriya pu~NgavaH .. 36..\\
ye chAnye.api kule santi puruShA no varAnane .
sarve te vai gati.n yAntu abhimanyoryashasvinaH .. 37..\\
kuryAma tadvaya.n karma kriyAsuH suhR^idashcha naH .
kR^itavAnyAdR^igadyaikastava putro mahArathaH .. 38..\\
evamAshvAsya bhaginI.n draupadImapi chottarAm .
pArthasyaiva mahAbAhuH pArshvamAgAdarindamaH .. 39..\\
tato.abhyanuGYAya nR^ipAnkR^iShNo bandhU.nstathAbhibhUH .
viveshAntaHpura.n rAja.nste.anye jagmuryathAlayam .. 40..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 56}
s
tato.arjunasya bhavanaM pravishyApratima.n vibhuH .
spR^iShTvAmbhaH puNDarIkAkShaH sthaNDile shubhalakShaNe .
santastAra shubhA.n shayyA.n darbhairvaiDUrya saMnibhaiH .. 1..\\
tato mAlyena vidhivallAjairgandhaiH suma~NgalaiH .
ala~ncakAra tA.n shayyAM parivAryAyudhottamaiH .. 2..\\
tataH spR^iShTodakaM pArtha.n vinItAH parichArakAH .
darshayAM naityaka.n chakrurnaishaM traiyambakaM balim .. 3..\\
tataH prItamanAH pArtho gandhairmAlyaishcha mAdhavam .
ala~NkR^ityopahAra.n ta naishamasmai nyavedayat .. 4..\\
smayamAnastu govindaH phalgunaM pratyabhAShata .
supyatAM pArtha bhadra.n te kalyANAya vrajAmyaham .. 5..\\
sthApayitvA tato dvAHsthAngoptR^IMshchAttAyudhAnnarAn .
dArukAnugataH shrImAnvivesha shibira.n svakam .
shishye cha shayane shubhre bahu kR^itya.n vichintayan .. 6..\\
na pANDavAnA.n shibire kashchitsuShvApa tAM nishAm .
prajAgaraH sarvajanamAvivesha vishAM pate .. 7..\\
putrashokAbhibhUtena pratiGYAto mahAtmanA .
sahasA sindhurAjasya vadho gANDIvadhanvanA .. 8..\\
tatkathaM nu mahAbAhurvAsaviH paravIrahA .
pratiGYA.n saphalA.n kuryAditi te samachintayan .. 9..\\
kaShTa.n hIdaM vyavasitaM pANDavena mahAmanA .
putrashokAbhitaptena pratiGYA mahatI kR^itA .. 10..\\
bhrAtarashchApi vikrAntA bahulAni balAni cha .
dhR^itarAShTrasya putreNa sarva.n tasmai niveditam .. 11..\\
sa hatvA saindhava.n sa~Nkhye punaretu dhana~njayaH .
jitvA ripugaNAMshchaiva pArayatvarjuno vratam .. 12..\\
ahatvA sindhurAja.n hi dhUmaketuM pravekShyati .
na hyetadanR^ita.n kartumarhaH pArtho dhana~njayaH .. 13..\\
dharmaputraH katha.n rAjA bhaviShyati mR^ite.arjune .
tasminhi vijayaH kR^itsnaH pANDavena samAhitaH .. 14..\\
yadi naH sukR^ita.n kiM chidyadi datta.n hutaM yadi .
phalena tasya sarvasya savyasAchI jayatvarIn .. 15..\\
eva.n kathayatAM teShAM jayamAsha.nsatAM prabho .
kR^ichchhreNa mahatA rAjanrajanI vyatyavartata .. 16..\\
tasyA.n rajanyAM madhye tu pratibuddho janArdanaH .
smR^itvA pratiGYAM pArthasya dArukaM pratyabhAShata .. 17..\\
arjunena pratiGYAtamArtena hatabandhunA .
jayadratha.n haniShyAmi shvobhUta iti dAruka .. 18..\\
tattu druyodhanaH shrutvA mantribhirmantrayiShyati .
yathA jayadrathaM pArtho na hanyAditi sa.nyuge .. 19..\\
akShauhiNyo hi tAH sarvA rakShiShyanti jayadratham .
droNashcha saha putreNa sarvAstravidhipAragaH .. 20..\\
eko vIraH sahasrAkSho daityadAnava marditA .
so.api taM notsahetAjau hantu.n droNena rakShitam .. 21..\\
so.aha.n shvastatkariShyAmi yathA kuntIsuto.arjunaH .
aprApte.asta.n dinakare haniShyati jayadratham .. 22..\\
na hi dArA na mitrANi GYAtayo na cha bAndhavAH .
kashchinnAnyaH priyataraH kuntIputrAnmamArjunAt .. 23..\\
anarjunamima.n lokaM muhUrtamapi dAruka .
udIkShituM na shakto.ahaM bhavitA na cha tattathA .. 24..\\
aha.n dhvajinyaH shatrUNA.n sahayAH sa rathadvipAH .
arjunArthe haniShyAmi sa karNAH sa suyodhanAH .. 25..\\
shvo nirIkShantu me vIrya.n trayo lokA mahAhave .
dhana~njayArtha.n samare parAkrAntasya dAruka .. 26..\\
shvo narendra sahasrANi rAjaputra shatAnicha .
sAshvadvipa rathAnyAjau vidraviShyanti dAruka .. 27..\\
shvastA.n chakrapramathitAM drakShyase nR^ipa vAhinIm .
mayA kruddena samare pANDavArthe nipAtitAm .. 28..\\
shvaH sa devAH sa gandharvAH pishAchoragarAkShasAH .
GYAsyanti lokAH sarve mA.n suhR^idaM savyasAchinaH .. 29..\\
yasta.n dveShTi sa mAM dveShTi yastamanu sa mAm anu .
iti sa~NkalpyatAM buddhyA sharIrArdhaM mamArjunaH .. 30..\\
yathA tvamaprabhAtAyAmasyAM nishi rathottamam .
kalpayitvA yathAshAstramAdAya vratasa.nyataH .. 31..\\
gadA.n kaumodakIM divyA.n shaktiM chakraM dhanuH sharAn .
Aropya vai rathe sUta sarvopakaraNAni cha .. 32..\\
sthAna.n hi kalpayitvA cha rathopasthe dhvajasya me .
vainateyasya vIrasya samare rathashobhinaH .. 33..\\
chhatra.n jAmbUnadairjAlairarkajvalana saMnibhaiH .
vishvakarma kR^itairdivyairashvAnapi cha bhUShitAn .. 34..\\
balAhakaM meghapuShpa.n sainyaM sugrIvameva cha .
yuktvA vAjivarAnyattaH kavachI tiShTha dAruka .. 35..\\
pA~nchajanyasya nirghoShamArShabheNaiva pUritam .
shrutvA tu bhairavaM nAradmupayAyA javena mAm .. 36..\\
ekAhnAhamamarSha.n cha sarvaduHkhAni chaiva ha .
bhrAtuH pitR^iShvaseyasya vyapaneShyAmi dAruka .. 37..\\
sarvopAyairyatiShyAmi yathA bIbhatsurAhave .
pashyatA.n dhArtarAShTrANA.n haniShyati jayadratham .. 38..\\
yasya yasya cha bIbhatsurvadhe yatna.n kariShyati .
Asha.nse sArathe tatra bhavitAsya dhruvo jayaH .. 39..\\
daaruka
jaya eva dhruvastasya kuta eva parAjayaH .
yasya tvaM puruShavyAghra sArathyamupajagmivAn .. 40..\\
eva.n chaitatkariShyAmi yathA mAmanushAsasi .
suprabhAtAmimA.n rAtri.n jayAya vijayasya hi .. 41..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 57}
s
kuntIputrastu taM mantra.n smaranneva dhana~njayaH .
pratiGYAmAtmano rakShanmumohAchintya vikramaH .. 1..\\
ta.n tu shokena santapta.n svapne kapivaradhvajam .
AsasAda mahAtejA dhyAyanta.n garuDa dhvajaH .. 2..\\
pratyutthAna.n tu kR^iShNasya sarvAvasthaM dhana~njayaH .
nAlopayata dharmAtmA bhaktyA premNA cha sarvadA .. 3..\\
pratyutthAya cha govinda.n sa tasmAyAsana.n dadau .
na chAsane svayaM buddhiM bIbhatsurvyadadhAttadA .. 4..\\
tataH kR^iShNo mahAtejA jAnanpArthasya nishchayam .
kuntIputramida.n vAkyamAsInaH sthitamabravIt .. 5..\\
mA viShAde manaH pArtha kR^ithAH kAlo hi durjayaH .
kAlaH sarvANi bhUtAni niyachchhati pare vidhau .. 6..\\
kimartha.n cha viShAdaste tadbrUhi vadatA.n vara .
na shochitavya.n viduShA shokaH kAryavinAshanaH .. 7..\\
shochannandayate shatrUnkarshayatyapi bAndhavAn .
kshIyate cha narastasmAnna tva.n shochitumarhasi .. 8..\\
ityukto vAsudevena bIbhatsuraparAjitaH .
AbabhAShe tadA vidvAnida.n vachanamarthavat .. 9..\\
mayA pratiGYA mahatI jayadrathavadhe kR^itA .
shvo.asmi hantA durAtmAnaM putraghnamiti keshava .. 10..\\
matpratiGYAvighAtArtha.n dhArtarAShTraiH kilAchyuta .
pR^iShThataH saindhavaH kAryaH sarvairgupto mahArathaiH .. 11..\\
dasha chaikA cha tAH kR^iShNa akShauhiNyaH sudurjayAH .
pratiGYAyA.n cha hInAyAM kathaM jIveta madvidhaH .. 12..\\
duHkhopAyasya me vIra vikA~NkShA parivartate .
druta.n cha yAti savitA tata etadbravImyaham .. 13..\\
shokasthAna.n tu tachchhrutvA pArthasya dvija ketanaH .
sa.nspR^ishyAmbhastataH kR^iShNaH prA~NmukhaH samavasthitaH .. 14..\\
ida.n vAkyaM mahAtejA babhAShe puShkarekShaNaH .
hitArthaM pANDuputrasya saindhavasya vadhe vR^itaH .. 15..\\
pArtha pAshupataM nAma paramAstra.n sanAtanam .
yena sarvAnmR^idhe daityA~njaghne devo maheshvaraH .. 16..\\
yadi tadvidita.n te.adya shvo hantAsi jayadratham .
atha GYAtuM prapadyasva manasA vR^iShabhadhvajam .. 17..\\
ta.n devaM manasA dhyAya~njoShamAssva dhana~njaya .
tatastasya prasAdAttvaM bhaktaH prApsyasi tanmahat .. 18..\\
tataH kR^iShNa vachaH shrutvA sa.nspR^ishyAmbho dhana~njayaH .
bhUmAvAsIna ekAgro jagAma manasA bhavam .. 19..\\
tataH praNihite brAhme muhUrte shubhalakShaNe .
AtmAnamarjuno.apashyadgagane saha keshavam .. 20..\\
jyotirbhishcha samAkIrNa.n siddhachAraNasevitam .
vAyuvegagatiH pArthaH khaM bheje saha keshavaH .. 21..\\
keshavena gR^ihItaH sa dakShiNe vibhunA bhuje .
prekShamANo bahUnbhAvA~njagAmAdbhuta darshanAn .. 22..\\
udIchyA.n dishi dharmAtmA so.apashyachchhveta parvatam .
kuberasya vihAre cha nalinIM padmabhUShitAm .. 23..\\
sarichchhreShThA.n cha tAM ga~NgA.n vIkShamANo bahUdakAm .
sadA puShpaphalairvR^ikShairupetA.n sphaTikopalAm .. 24..\\
si.nhavyAghra samAkIrNAM nAnAmR^igagaNAkulAm .
puNyAshramavatI.n ramyAM nAnAmR^igagaNAkulAm .. 25..\\
mandarasya pradeshAMshcha kiMnarodgIta nAditAn .
hemarUpyamayaiH shR^i~NgairnAnauShadhi vidIpitAn .
tathA mandAravR^ikShaishcha puShpitairupashobhitAn .. 26..\\
snigdhA~njanachayAkAra.n samprAptaH kAlaparvatam .
puNya.n himavataH pAdaM maNimanta.n cha parvatam .
brahma tu~NgaM nadIshchAnyAstathA janapadAnapi .. 27..\\
sushR^i~Nga.n shatashR^i~Nga.n cha sharyAti vanameva cha .
puNyamashvashiraH sthAna.n sthAnamArtharvaNasya cha .. 28..\\
vR^iShadaMsha.n cha shailendraM mahAmandarameva cha .
apsarobhiH samAkIrNa.n kiMnaraishchopashobhitam .. 29..\\
tAMshcha shailAnvrajanpArthaH prekShate saha keshavaH .
shubhaiH prasravaNairjuShTAnhemadhAtuvibhUShitAn .. 30..\\
chandrarashmiprakAshA~NgIM pR^ithivIM puramAlinIm .
samudrAMshchAdbhutAkArAnapashyadbahulAkarAn .. 31..\\
viyaddyAM pR^ithivI.n chaiva pashyanviShNupade vrajan .
vismitaH saha kR^iShNena kShipto bANa ivAtyagAt .. 32..\\
grahanakShatrasomAnA.n sUryAgnyoshcha samatviSham .
apashyata tadA pArtho jvalantamiva parvatam .. 33..\\
samAsAdya tu ta.n shailaM shailAgre samavasthitam .
taponityaM mahAtmAnamapashyadvR^iShabhadhvajam .. 34..\\
sahasramiva sUryANA.n dIpyamAna.n svatejasA .
shUlina.n jaTilaM gaura.n valkalAjinavAsasam .. 35..\\
nayAnAmnA.n sahasraishcha vichitrA~NgaM mahaujasam .
pArtavyA sahita.n devaM bhUtasa~Nghaishcha bhAsvaraiH .. 36..\\
gItavAditrasa.nhrAdaistAlalAsya samanvitam .
valgitAsphoTitotkruShTaiH puNyagandhaish cha sevitam .. 37..\\
stUyamAna.n stavairdivyairmunibhirbrahmavAdibhiH .
goptAra.n sarvabhUtAnAmiShvAsa dharamachyutam .. 38..\\
vAsudevastu ta.n dR^iShTvA jagAma shirasA kShitim .
pArthena sahadharmAtmA gR^iNanbrahma sanAtanam .. 39..\\
lokAdi.n vishvakarmANamajamIshAnamavyayam .
manasaH paramA.n yoni.n khaM vAyuM jyotiShAM nidhim .. 40..\\
sraShTAra.n vAridhArANAM bhuvashcha prakR^itiM parAm .
devadAnava yakShANAM mAnavAnA.n cha sAdhanam .. 41..\\
yoginAM paramaM brahma vyaktaM brahmavidAM nidhim .
charAcharasya sraShTAraM pratihartArameva cha .. 42..\\
kAlakopaM mahAtmAna.n shakra sUryaguNodayam .
avandata tadA kR^iShNo vA~NmanobuddhikarmabhiH .. 43..\\
yaM prapashyanti vidvA.nsaH sUkShmAdhyAtma padaiShiNaH .
tamaja.n kAraNAtmAnaM jagmatuH sharaNaM bhavam .. 44..\\
arjunashchApi ta.n devaM bhUyo bhUyo.abhyavandata .
GYAtvaikaM bhUtabhavyAdi.n sarvabhUtabhavodbhavam .. 45..\\
tatastAvAgatau sharvaH provAcha prahasanniva .
svAgata.n vAM narashreShThAvuttiShThetA.n gataklamau .
ki.n cha vAmIpsita.n vIrau manasaH kShipramuchyatAm .. 46..\\
yena kAryeNa samprAptau yuvA.n tatsAdhayAmi vAm .
vriyatAmAtmanaH shreyastatsarvaM pradadAni vAm .. 47..\\
tatastadvachana.n shrutvA pratyutthAya kR^itA~njalI .
vAsudevArjunau sharva.n tuShTuvAte mahAmatI .. 48..\\
namo bhavAya sharvAya rudrAya varadAya cha .
pashUnAM pataye nityamugrAya cha kapardine .. 49..\\
mahAdevAya bhImAya tryambakAya cha shambhave .
IshAnAya bhagaghnAya namo.astvandhakaghAtine .. 50..\\
kumAra gurave nityaM nIlagrIvAya vedhase .
vilohitaya dhUmrAya vyAdhAyAnaparAjite .. 51..\\
nityaM nIlashikhaNDAya shUline divyachakShuShe .
hantre goptre trinetrAya vyAdhAya vasuretase .. 52..\\
achintyAyAmbikA bhartre sarvadeva stutAya cha .
vR^iShadhvajAya pi~NgAya jaTine brahmachAriNe .. 53..\\
tapyamAnAya salile brahmaNyAyAjitAya cha .
vishvAtmane vishvasR^ije vishvamAvR^itya tiShThate .. 54..\\
namo namaste sevyAya bhUtAnAM prabhave sadA .
brahma vaktrAya sharvAya sha~NkarAya shivAya cha .. 55..\\
namo.astu vAchaspataye prajAnAM pataye namaH .
namo vishvasya pataye mahataM pataye namaH .. 56..\\
namaH sahasrashirase sahasrabhuja manyave .
sahasranetra pAdAya namo.asa~NkhyeyakarmaNe .. 57..\\
namo hiraNyavarNAya hiraNyakavachAya cha .
bhaktAnukampine nitya.n sidhyatAM nau varaH prabho .. 58..\\
eva.n stutvA mahAdevaM vAsudevaH sahArjunaH .
prasAdayAmAsa bhava.n tadA hyastropalabdhaye .. 59..\\
tato.arjunaH prItamanA vavande vR^iShabhadhvajam .
dadarshotphulla nayanaH samasta.n tejasA.n vidhim .. 60..\\
ta.n chopahAra.n svakR^itaM naishaM naityakamAtmanaH .
dadarsha tryambakAbhyAshe vAsudeva niveditam .. 61..\\
tato.abhipUjya manasA sharva.n kR^iShNaM cha pANDavaH .
ichchhAmyaha.n divyamastramityabhAShata sha~Nkaram .. 62..\\
tataH pArthasya viGYAya varArthe vachanaM prabhuH .
vAsudevArjunau devaH smayamAno.abhyabhAShata .. 63..\\
saro.amR^itamaya.n divyamabhyAshe shatrusUdanau .
tatra me taddhanurdivya.n sharashcha nihitaH purA .. 64..\\
yena devArayaH sarve mayA yudhi nipAtitAH .
tata AnIyatA.n kR^iShNau sa sharaM dhanuruttamam .. 65..\\
tathetyuktvA tu tau vIrau ta.n sharvaM pArShadaiH saha .
prasthitau tatsaro divya.n divyAshcharya shatairvR^itam .. 66..\\
nirdiShTa.n yadvR^iShA~Nkena puNyaM sarvArthasAdhakam .
tajjagmaturasambhrAntau naranArAyaNAvR^iShI .. 67..\\
tatastu tatsaro gatvA sUryamaNDala saMnibham .
nAgamantarjale ghora.n dadR^ishAte.arjunAchyutau .. 68..\\
dvitIya.n chAparaM nAga.n sahasrashirasaM varam .
vamanta.n vipulA.n jvAlAM dadR^ishAte.agnivarchasam .. 69..\\
tataH kR^iShNashcha pArthashcha sa.nspR^ishyApaH kR^itA~njalI .
tau nAgAvupatasthAte namasyantau vR^iShadhvajam .. 70..\\
gR^iNantau vedaviduShau tadbrahma shatarudriyam .
aprameyaM praNamantau gatvA sarvAtmanA bhavam .. 71..\\
tatastau rudra mAhAtmyAddhitvA rUpaM mahoragau .
dhanurbANashcha shatrughna.n taddvandva.n samapadyata .. 72..\\
tato jagR^ihatuH prItau dhanurbANa.n cha suprabham .
AjahraturmahAtmAnau dadatushcha mahAtmane .. 73..\\
tataH pArshvAdvR^iShA~Nkasya brahma chArI nyavartata .
pi~NgAkShastapasaH kShetraM balavAnnIlalohitaH .. 74..\\
sa tadgR^ihya dhanuHshreShTha.n tasthau sthAna.n samAhitaH .
vyakarShachchApi vidhivatsa shara.n dhanuruttamam .. 75..\\
tasya maurvI.n cha muShTiM cha sthAnaM chAlakShya pANDavaH .
shrutvA mantraM bhava prokta.n jagrAhAchintya vikramaH .. 76..\\
sarasyeva cha taM bANaM mumochAtibalaH prabhuH .
chakAra cha punarvIrastasminsarasi taddhanuH .. 77..\\
tataH prItaM bhava.n GYAtvA smR^itimAnarjunastadA .
varamAraNyaka.n dattaM darshana.n sha~Nkarasya cha .
manasA chintayAmAsa tanme sampadyatAm iti .. 78..\\
tasya tanmatamAGYAya prItaH prAdAdvaraM bhavaH .
tachcha pAshupata.n ghoraM pratiGYAyAshcha pAraNam .. 79..\\
sa.nhR^iShTaromA durdharShaH kR^ita.n kAryamamanyata .
vavandatushcha sa.nhR^iShTo shirobhyA.n tau maheshvaram .. 80..\\
anuGYAtau kShaNe tasminbhavenArjuna keshavau .
prAptau svashibira.n vIrau mudA paramayA yutau .
indrA viShNU yathA prItau jambhasya vadhakA~NkShiNau .. 81..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 58}
s
tayoH sa.nvadatoreva kR^iShNa dArukayostadA .
sAtyagAdrajanI rAjannatha rAjAnvabudhyata .. 1..\\
paThanti pANisvanikA mAgadhA madhuparkikAH .
vailAtikAshcha sUtAshcha tuShTuvuH puruSharShabham .. 2..\\
nartakAshchApyanR^ityanta jagurgItAni gAyakAH .
kuruvaMshasvatArthAni madhura.n raktakaNThinaH .. 3..\\
mR^ida~NgA jharjharA bheryaH paNavAnakagomukhAH .
ADambarAshcha sha~NkhAshcha dundubhyashcha mahAsvanAH .. 4..\\
evametAni sarvANi tathAnyAnyapi bhArata .
vAdayanti sma sa.nhR^iShTAH kushalAH sAdhu shikShitAH .. 5..\\
sa meghasamanirghoSho mahA~nshabdo.aspR^ishaddivam .
pArthiva pravara.n suptaM yudhiShThiramabodhayat .. 6..\\
pratibuddhaH sukha.n supto mahArhe shayanottame .
utthAyAvashyakAyArtha.n yayau snAnagR^iha.n tataH .. 7..\\
tataH shuklAmbarAH snAtAstaruNAShTottara.n shatam .
snApakAH kA~nchanairkumbhaiH pUrNaiH samupatasthire .. 8..\\
bhadrAsane sUpaviShTaH paridhAyAmbara.n laghu .
sasnau chandanasa.nyuktaiH pAnIyairabhimantritaiH .. 9..\\
utsAditaH kaShAyeNa balavadbhiH sushikShitaiH .
AplutaH sAdhivAsena balena cha sugandhinA .. 10..\\
hariNA chandanenA~Ngamanulipya mahAbhujaH .
sragvI chAkliShTavasanaH prA~NmukhaH prA~njaliH sthitaH .. 11..\\
jajApa japya.n kaunteyaH satAM mArgamanuShThitaH .
tato.agnisharaNa.n dIptaM pravivesha vinItavat .. 12..\\
samiddha.n sa pavitrAbhiragnimAhutibhistathA .
mantrapUtAbhirarchitvA nishchakrAma gR^ihAttataH .. 13..\\
dvitIyAM puruShavyAghraH kakShyAM niShkramya pArthivaH .
tatra vedavido viprAnapashyadbrAhmaNarShabhAn .. 14..\\
dAntAnveda vratasnAtAnsnAtAnavabhR^itheShu cha .
sahasrAnucharAnsaurAnaShTau dashashatAni cha .. 15..\\
akShataiH sumanobhishcha vAchayitvA mahAbhujaH .
tAndvijAnmadhu sarpirbhyAM phalaiH shreShThaiH suma~NgalaiH .. 16..\\
prAdAtkA~nchanamekaikaM niShka.n viprAya pANDavaH .
ala~NkR^ita.n chAshvashata.n vAsA.nsIShTAshcha dakShiNAH .. 17..\\
tathA gAH kapilA dogdhrIH sarShabhAH pANDunandanaH .
hemashR^i~NgI rUpyakharA dattvA chakre pradakShiNam .. 18..\\
svastikAnvardhamAnAMshcha nandyAvartAMshcha kA~nchanA .
mAlya.n cha jalakumbhAMshcha jvalitaM cha hutAshanam .. 19..\\
pUrNAnyakShata pAtrANi ruchakAnrochanA.nstathA .
svala~NkR^itAH shubhAH kanyA dadhi sarpirmadhUdakam .. 20..\\
pa~NgalyAnpakShiNashchaiva yachchAnyadapi pUjitam .
dR^iShTvA spR^iShTvA cha kaunteyo bAhya.n kakShyAmagAttataH .. 21..\\
tatastasya mahAbAhostiShThataH parichArakAH .
sauvarNa.n sarvatobhadraM muktA vaiDUrya maNDitam .. 22..\\
parArdhyAstaraNAstIrNa.n sottarachchhadamR^iddhimat .
vishvakarma kR^ita.n divyamupajahrurvarAsanam .. 23..\\
tatra tasyopaviShTasya bhUShaNAni mahAtmanaH .
upajahrurmahArhANi preShyAH shubhrANi sarvashaH .. 24..\\
yuktAbharaNa veShasya kaunteyasya mahAtmanaH .
rUpamAsInmahArAja dviShatA.n shokavardhanam .. 25..\\
pANDaraishchandrarashmyAbhairhemadaNDaishcha chAmaraiH .
dodhUyamAnaH shushubhe vidyudbhiriva toyadaH .. 26..\\
sa.nstUyamAnaH sUtaishcha vandyamAnashcha bandibhiH .
upagIyamAno gandharvairAste sma kurunandanaH .. 27..\\
tato muhUrtAdAsIttu bandhinAM nisvano mahAn .
nemighoShashcha rathinA.n khuraghoShashcha vAjinAm .. 28..\\
hrAdena gajaghaNTAnA.n sha~NkhAnAM ninadena cha .
narANAM padashabdaishcha kampatIva sma medinI .. 29..\\
tataH shuddhAntamAsAdya jAnubhyAM bhUtale sthitaH .
shirasA vandanIya.n tamabhivandya jagatpatim .. 30..\\
kuNDalI baddhanistriMshaH saMnaddha kavacho yuvA .
abhipraNamya shirasA dvAHstho dharmAtmajAya vai .
nyavedayaddhR^iShIkeshamupayAtaM mahAtmane .. 31..\\
so.abravItpuruShavyAghraH svAgatenaiva mAdhavam .
arghya.n chaivAsanaM chAsmai dIyatAM paramArchitam .. 32..\\
tataH praveshya vArShNeyamupaveshya varAsane .
satkR^itya satkR^itastena paryapR^ichchhadyudhiShThiraH .. 33..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 59}
y
mukhena rajanI vyuShTA kachchitte madhusUdana .
kachchijGYAnAni sarvANi prasannAni tavAchyuta .. 1..\\
s
vAsudevo.api tadyuktaM paryapR^ichchhadyudhiShThiram .
tataH kShattA prakR^itayo nyavedayadupasthitAH .. 2..\\
anuGYAtashcha rAGYA sa prAveshayata ta.n janam .
virATaM bhImasena.n cha dhR^iShTadyumnaM cha sAtyakim .. 3..\\
shikhaNDina.n yamau chaiva chekitAna.n cha kekayAn .
yuyutsu.n chaiva kauravyaM pA~nchAlyaM chottamaujasam .. 4..\\
ete chAnye cha bahavaH kShatriyAH ShatriyarShabham .
upatasthurmahAtmAna.n vivishushchAsaneShu te .. 5..\\
ekasminnAsane vIrAvupaviShTau mahAbalau .
kR^iShNashcha yuyudhAnashcha mahAtmAnau mahAdyutI .. 6..\\
tato yudhiShThirasteShA.n shR^iNvatAM madhusUdanam .
abravItpuNDarIkAkShamAbhAShya madhura.n vachaH .. 7..\\
eka.n tvA.n vayamAshritya sahasrAkShamivAmarAH .
prArthayAmo jaya.n yuddhe shAshvatAni sukhAni cha .. 8..\\
tva.n hi rAjyavinAsha.n cha dviShadbhishcha nirAkriyAm .
kleshAMshcha vividhAnkR^iShNa sarvA.nstAnapi vettha naH .. 9..\\
tvayi sarvesha sarveShAmasmAkaM bhakta vatsala .
sukhamAyattamatyartha.n yAtrA cha madhusUdana .. 10..\\
sa tathA kuru vArShNeya yathA tvayi mano mama .
arjunasya yathAsatyA pratiGYA syAchchikIrShitA .. 11..\\
sa bhavA.nstArayatvasmAdduHkhAmarSha mahArNavAt .
pAra.n titIrShatAmadya phalvo no bhava mAdhava .. 12..\\
na hi tatkurute sa~Nkhye kArtavIrya samastvapi .
rathI yatkurute kR^iShNasArathiryatnamAsthitaH .. 13..\\
vaasu
sAmareShvapi lokeShu sarveShu cha tathAvidhaH .
sharAsanadharaH kashchidyathA pArtho dhana~njayaH .. 14..\\
vIryavAnastrasampannaH parAkrAnonmahAbalaH .
yuddhashauNDaH sadAmarShI tejasA paramo nR^iNAm .. 15..\\
sa yuvA vR^iShabhaskandho dIrghabAhurmahAbalaH .
si.nharShabha gatiH shrImAndviShataste haniShyati .. 16..\\
aha.n cha tatkariShyAmi yathA kuntIsuto.arjunaH .
dhArtarAShTrasya sainyAni dhakShyatyagnirivotthitaH .. 17..\\
adya taM pApakarmANa.n kShudra.n saubhadra ghAtinam .
apunardarshanaM mArgamiShubhiH kShepsyate.arjunaH .. 18..\\
tasyAdya gR^idhrAH shyenAshcha vaDa gomAyavastathA .
bhakShayiShyanti mA.nsAni ye chAnye puruShAdakAH .. 19..\\
yadyasya devA goptAraH sendrAH sarve tathApyasau .
rAjadhAnI.n yamasyAdya hataH prApsyati sa~Nkule .. 20..\\
nihatya saindhava.n jiShNuradya tvAmupayAsyati .
vishoko vijvaro rAjanbhava bhUtipuraskR^itaH .. 21..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 60}
s
tathA sambhAShatA.n teShAM prAdurAsIddhana~njayaH .
dudR^ikShurbharatashreShTha.n rAjAnaM sasuhR^idgaNam .. 1..\\
taM praviShTa.n shubhA.n kakShyAmabhivAdyAgrataH sthitam .
samutthAyArjunaM premNA sasvaje pANDavarShabhaH .. 2..\\
mUrdhni chainamupAghrAya pariShvajya cha bAhunA .
AshiShaH paramAH prochya smayamAno.abhyabhAShata .. 3..\\
vyaktamarjuna sa~NgrAme dhruvaste vijayo mahAn .
yAdR^igrUpA hi te chhAyA prasannashcha janArdanaH .. 4..\\
tamabravIttato jiShNurmahadAshcharyamuttamam .
dR^iShTavAnasmi bhadra.n te keshavasya prasAdajam .. 5..\\
tatastatkathayAmAsa yathAdR^iShTa.n dhana~njayaH .
AshvAsanArtha.n suhR^idA.n tryambakenasamAgamam .. 6..\\
tataH shirobhiravani.n spR^iShTvA sarve cha vismitAH .
namaskR^itya vR^iShA~NkAya sAdhu sAdhvityathAbruvan .. 7..\\
anuGYAtAstataH sarve suhR^ido dharmasUnunA .
tvaramANAH susaMnaddhA hR^iShTA yuddhAna niryayuH .. 8..\\
abhivAdya tu rAjAna.n yuyudhAnAchyutArjunAH .
hR^iShTA viniryayuste vai yudhiShThira niveshanAt .. 9..\\
rathenaikena durdharShau yuyudhAna janArdanau .
jagmatuH sahitau vIrAvarjunasya niveshanam .. 10..\\
tatra gatvA hR^iShIkeshaH kalpayAmAsa sUtavat .
ratha.n rathavarasyAjau vAnararShabha lakShaNam .. 11..\\
sa meghasamanirghoShastaptakA~nchanasaprabhaH .
babhau rathavaraH kL^iptaH shishurdivasakR^idyathA .. 12..\\
tataH puruShashArdUlaH sajjaH sajjaM puraHsaraH .
kR^itAhnikAya pArthAya nyavedayata ta.n ratham .. 13..\\
ta.n tu loke varaH pu.nsAM kirITI hemavarmabhR^it .
bANavANAsanI vAhaM pradakShiNamavartata .. 14..\\
tato vidyA vayovR^iddhaiH kriyAvadbhirjitendriyaiH .
stUyamAno jayAshIbhirAruroha mahAratham .. 15..\\
jaitraiH sA~NgrAmikairmantraiH pUrvameva rathottamam .
abhimantritamarchiShmAnudayaM bhAskaro yathA .. 16..\\
sa rathe rathinA.n shreShThaH kA~nchane kA~nchanAvR^itaH .
vibabhau vimalo.archiShmAnmerAviva divAkaraH .. 17..\\
anvArurohatuH pArtha.n yuyudhAna janArdanau .
sharyAteryaGYamAyAnta.n yathendra.n devamashvinau .. 18..\\
atha jagrAha govindo rashmInrashmivatA.n varaH .
mAtalirvAsavasyeva vR^itra.n hantuM prayAsyataH .. 19..\\
sa tAbhyA.n sahitaH pArtho rathapravaramAsthitaH .
sahitau bubha shukrAbhyA.n tamo nighnanyathA shashI .. 20..\\
saindhavasya vadhaprepsuH prayAtaH shatrupUgahA .
sahAmbupatimitrAbhyA.n yathendrastArakAmaye .. 21..\\
tato vAditranirghoShairma~Ngalyaishcha stavaiH shubhaiH .
prayAntamarjuna.n sUtA mAgadhAshchaiva tuShTuvuH .. 22..\\
sa jayAshIH sa puNyAhaH sUtamAgadha nisvanaH .
yukto vAditraghoSheNa teShA.n ratikaro.abhavat .. 23..\\
tamanuprayato vAyuH puNyagandhavahaH shuchiH .
vavau sa.nharShayanpArtha.n dviShatashchApi shoShayan .. 24..\\
prAdurAsannimittAni vijayAya bahUni cha .
pANDavAnA.n tvadIyAnA.n viparItAni mAriSha .. 25..\\
dR^iShTvArjuno nimittAni vijayAya pradakShiNam .
yuyudhAnaM maheShvAsamida.n vachanamabravIt .. 26..\\
yuyudhAnAdya yuddhe me dR^ishyate vijayo dhruvaH .
yathA hImAni li~NgAni dR^ishyante shinipu~Ngava .. 27..\\
so.aha.n tatra gamiShyAmi yatra saindhavako nR^ipaH .
yiyAsuryama lokAya mama vIryaM pratIkShate .. 28..\\
yathA paramaka.n kR^itya.n saindhavasya vadhe mama .
tathaiva sumahatkR^itya.n dharmarAjasya rakShaNe .. 29..\\
sa tvamadya mahAbAho rAjAnaM paripAlaya .
yathaiva hi mayA guptastvayA gupto bhavettathA .. 30..\\
tvayi chAhaM parAshvasya pradyumne vA mahArathe .
shaknuyA.n saindhavaM hantumanapekSho nararShabha .. 31..\\
mayyapekShA na kartavyA katha.n chidapi sAtvata .
rAjanyeva parA guptiH kAryA sarvAtmanA tvayA .. 32..\\
na hi yatra mahAbAhurvAsudevo vyavasthitaH .
ki.n chidvyApadyate tatra yatrAhamapi cha dhruvam .. 33..\\
evamuktastu pArthena sAtyakiH paravIrahA .
tathetyuktvAgamattatra yatra rAjA yudhiShThiraH .. 34..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 61}
dhr
shvobhUte kimakArShuste duHkhashokasamanvitAH .
abhimanyau hate tatra ke vAyudhyanta mAmakAH .. 1..\\
jAnantastasya karmANi kuravaH savyasAchinaH .
katha.n tatkilbiShaM kR^itvA nirbhayA brUhi mAmakAH .. 2..\\
putrashokAbhisantapta.n kruddhaM mR^ityumivAntakam .
AyAntaM puruShavyAghra.n kathaM dadR^ishurAhave .. 3..\\
kapirAjadhvaja.n sa~Nkhye vidhunvAnaM mahaddhanuH .
dR^iShTvA putra paridyUna.n kimakurvanta mAmakAH .. 4..\\
kiM nu sa~njaya sa~NgrAme vR^itta.n duryodhanaM prati .
paridevo mahAnatra shruto me nAbhinandanam .. 5..\\
babhUvurye manogrAhyAH shabdAH shrutisukhAvahAH .
na shrUyante.adya te sarve saindhavasya niveshane .. 6..\\
stuvatAM nAdya shrUyante putrANA.n shibire mama .
sUtamAgadha sa~NghAnAM nartakAnA.n cha sarvashaH .. 7..\\
shabdena nAditAbhIkShNamabhavadyatra me shrutiH .
dInAnAmadya ta.n shabdaM na shR^iNomi samIritam .. 8..\\
niveshane satyadhR^iteH somadattasya sa~njaya .
AsIno.ahaM purA tAta shabdamashrauShamuttamam .. 9..\\
tadadya hInapuNyo.ahamArtasvaraninAditam .
niveshana.n hatotsAhaM putrANAM mama lakShaye .. 10..\\
viviMshaterdurmukhasya chitrasenavikarNayoH .
anyeShA.n cha sutAnAM me na tathA shrUyate dhvaniH .. 11..\\
brAhmaNAH kShatriyA vaishyA ya.n shiShyAH paryupAsate .
droNaputraM maheShvAsaM putrANAM me parAyaNam .. 12..\\
vitaNDAlApa sa.nlApairhutayAchita vanditaiH .
gItaishcha vividhairiShTai ramaye yo divAnisham .. 13..\\
upAsyamAno bahubhiH kurupANDavasAtvataiH .
sUta tasya gR^ihe shabdho nAdya drauNeryathA purA .. 14..\\
droNaputraM maheShvAsa.n gAyanA nartakAsh cha ye .
atyarthamupatiShThanti teShAM na shrUyate dhvaniH .. 15..\\
vindAnuvindayoH sAya.n shibire yo mahAdhvaniH .
shrUyate so.adya na tathA kekayAnA.n cha veshmasu .. 16..\\
nityapramuditAnA.n cha tAlagIta svano mahAn .
nR^ityatA.n shrUyate tAta gaNAnAM so.adya na dhvaniH .. 17..\\
sapta tantUnvitanvAnA yamupAsanti yAjakAH .
saumadatti.n shrutanidhi.n teShAM na shrUyate dhvaniH .. 18..\\
jyAghoSho brahmaghoShashcha toramAsi rathadhvaniH .
droNasyAsIdavirato gR^ihe tanna shR^iNomyaham .. 19..\\
nAnAdeshasamutthAnA.n gItAnA.n yo.abhavatsvanaH .
vAditranAditAnA.n cha so.adya na shrUyate mahAn .. 20..\\
yadA prabhR^ityupaplavyAchchhAntimichchha~njanArdanaH .
AgataH sarvabhUtAnAmanukampArthamachyutaH .. 21..\\
tato.ahamabruva.n sUta manda.n duryodhanaM tadA .
vAsudevena tIrthena putra saMshAmya pANDavaiH .. 22..\\
kAlaprAprtamahaM manye mA tva.n duryodhanAtigAH .
shame chedyAchamAna.n tvaM pratyAkhyAsyasi keshavam .
hitArthamabhijalpantaM na tathAstyaparAjayaH .. 23..\\
pratyAchaShTa sa dAshArhamR^iShabha.n sarvadhanvinAm .
anuneyAni jalpantamanayAnnAnvapadyata .. 24..\\
tato duHshAsanasyaiva karNasya cha mata.n dvayoH .
anvavartata hitvA mA.n kR^iShTaH kAlena durmatiH .. 25..\\
na hyaha.n dyUtamichchhAmi viduro na prasha.nsati .
saindhavo nechchhate dyUtaM bhIShmo na dyUtamichchhati .. 26..\\
shalyo bhUrishravAshchaiva purumitro jayastathA .
ashvatthAmA kR^ipo droNo dyUtaM nechchhanti sa~njaya .. 27..\\
eteShAM matamAGYAya yadi varteta putrakaH .
sa GYAtimitraH sa suhR^ichchira.n jIvedanAmayaH .. 28..\\
shlakShNA madhurasambhAShA GYAtimadhye priya.nvadAH .
kulInAH samatAH prAGYAH sukhaM prApsyanti pANDavAH .. 29..\\
dharmApekSho naro nitya.n sarvatra labhate sukham .
pretya bhAve cha kalyANaM prasAdaM pratipadyate .. 30..\\
arhantyardhaM pR^ithivyAste bhoktu.n sAmarthya sAdhanAH .
teShAmapi samudrAntA pitR^ipaitAmahI mahI .. 31..\\
niyujyamAnAH sthAsyanti pANDavA dharmavartmani .
santi no GYAtayastAta yeShA.n shroShyanti pANDavAH .. 32..\\
shalyasya somadattasya bhIShmasya cha mahAtmanaH .
droNasyAtha vikarNasya bAhlikasya kR^ipasya cha .. 33..\\
anyeShA.n chaiva vR^iddhAnAM bharatAnAM mahAtmanAm .
tvadarthaM bruvatA.n tAtaH kariShyanti vacho hitam .. 34..\\
ka.n vA tvaM manyase teShAM yastvA brUyAdato.anyathA .
kR^iShNo na dharma.n sa~njahyAtsarve te cha tvadanvayAH .. 35..\\
mayApi choktAste vIrA vachana.n dharmasa.nhitam .
nAnyathA prakariShyanti dharmAtmAno hi pANDavAH .. 36..\\
ityaha.n vilapansUta bahushaH putramuktavAn .
na cha me shrutavAnmUDho manye kAlasya paryayam .. 37..\\
vR^ikodarArjunau yatra vR^iShNivIrashcha sAtyakiH .
uttamaujAshcha pA~nchAlyo yudhAmanyushcha durjayaH .. 38..\\
dhR^iShTadyumnashcha durdharShaH shikhaNDI chAparAjitaH .
ashmakAH kekayAshchaiva kShatradharmA cha saumakiH .. 39..\\
chaidyashcha chekitAnashcha putraH pAshyasya chAbhibhuH .
draupadeyA virATashcha drupadashcha mahArathaH .
yamau cha puruShavyAghrau mantrI cha madhusUdanaH .. 40..\\
ka etA~njAtu yudhyeta loke.asminvai jijIviShuH .
divyamastra.n vikurvANAnsa.nhareyurarindamAH .. 41..\\
anyo duryodhanAtkarNAchchhakuneshchApi saubalAt .
duHshAsanachaturthAnAM nAnyaM pashyAmi pa~nchamam .. 42..\\
yeShAmabhIshu hastaH syAdviShvakseno rathe sthitaH .
saMnaddhashchArjuno yodhA teShAM nAsti parAjayaH .. 43..\\
teShAM mama vilApAnAM na hi duryodhanaH smaret .
hatau hi puruShavyAghrau bhIShmadroNau tvamAttha me .. 44..\\
teShA.n vidura vAkyAnAmuktAnA.n dIrghadarshinAm .
dR^iShTvemAM phalanirvR^ittiM manye shochanti putrakAH .. 45..\\
himAtyaye yathA kakSha.n shuShkaM vAterito mahAn .
agnirdahettathA senAM mAmikA.n sadhana~njayaH .. 46..\\
AchakShva taddhi naH sarva.n kushalo hyasi sa~njaya .
yadupAyAttu sAyAhne kR^itvA pArthasya kilbiSham .
abhimanyau hate tAta kathamAsInmano hi vaH .. 47..\\
na jAtu tasya karmANi yudhi gANDIvadhanvanaH .
apakR^itvA mahattAta soDhu.n shakShyanti mAmakAH .. 48..\\
kiM nu duryodhanaH kR^itya.n karNaH kR^ityaM kimabravIt .
duHshAsanaH saubalashcha teShAmeva~Ngate api .
sarveShA.n samavetAnAM putrANAM mama sa~njaya .. 49..\\
yadvR^itta.n tAta sa~NgrAme mandasyApanayairbhR^isham .
lobhAnugata durbuddheH krodhena vikR^itAtmanaH .. 50..\\
rAjyakAmasya mUDhasya rAgopahata chetasaH .
durnIta.n vA sunItaM vA tanmamAchakShva sa~njaya .. 51..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 62}
s
hanta te sampravakShyAmi sarvaM pratyakShadarshivAn .
shushrUShasva sthiro bhUtvA tava hyapanayo mahAn .. 1..\\
gatodake setubandho yAdR^iktAdR^igaya.n tava .
vilApo niShphalo rAjanmA shucho bharatarShabha .. 2..\\
anatikramaNIyo.aya.n kR^itAntasyAdbhuto vidhiH .
mA shucho bharatashreShTha diShTametatpurAtanam .. 3..\\
yadi hi tvaM purA dyUtAtkunti putra.n yudhiShThiram .
nivartayethAH putrAMshcha na tvA.n vyasanamAvrajet .. 4..\\
yuddhakAle punaH prApte tadaiva bhavatA yadi .
nivartitAH syuH sa.nrabdhA na tvA.n vyasanamAvrajet .. 5..\\
duryodhana.n chAvidheyyaM badhnIteti purA yadi .
kurUnachodayiShyastvaM na tvA.n vyasanamAvrajet .. 6..\\
tatte buddhivyabhIchAramupalapsyanti pANDavAH .
pA~nchAlA vR^iShNayaH sarve ye chAnye.api mahAjanAH .. 7..\\
sa kR^itvA pitR^ikarma tvaM putra.n sa.nsthApya satpathe .
vartethA yadi dharmeNa na tvA.n vyasanamAvrajet .. 8..\\
tva.n tu prAGYatamo loke hitvA dharma.n sanAtanam .
duryodhanasya karNasya shakuneshchAnvagA matam .. 9..\\
tatte vilapita.n sarvaM mayA rAjannishAmitam .
arthe nivishamAnasya viShamishra.n yathA madhu .. 10..\\
na tathA manyate kR^iShNo rAjAnaM pANDavaM purA .
na bhIShmaM naiva cha droNa.n yathA tvAmmanyate nR^ipa .. 11..\\
vyAjAnata yadA tu tvA.n rAjadharmAdadhash chyutam .
tadA prabhR^iti kR^iShNastvAM na tathA bahu manyate .. 12..\\
paruShANyuchyamAnAMshcha yathA pArthAnupekShase .
tasyAnubandhaH prAptastvAM putrANA.n rAjyakAmukam .. 13..\\
pitR^ipaitAmaha.n rAjyamapavR^itta.n tadAnagha .
atha pArthairjitA.n kR^itsnAM pR^ithivIM pratyapadyathAH .. 14..\\
pANDunAvarjita.n rAjya.n kauravANAM yashastathA .
tatashchAbhyadhikaM bhUyaH pANDavairdharmachAribhiH .. 15..\\
teShA.n tattAdR^ishaM karma tvAmAsAdya suniShphalam .
yatpitryAdbhraMshitA rAjyAttvayehAmiSha gR^iddhinA .. 16..\\
yatpunaryuddhakAle tvaM putrAngarhayase nR^ipa .
bahudhA vyAharandoShAnna tadadyopapadyate .. 17..\\
na hi rakShanti rAjAno yudhyanto jIvita.n raNe .
chamU.n vigAhya pArthAnAM yudhyante kShatriyarShabhAH .. 18..\\
yA.n tu kR^iShNArjunau senA.n yAM sAtyakivR^ikodarau .
rakSheranko nu tA.n yudhyechchamUmanyatra kauravaiH .. 19..\\
yeShA.n yodhA guDAkesho yeShAM mantrI janArdanaH .
yeShA.n cha sAtyakirgoptA yeShAM goptA vR^ikodaraH .. 20..\\
ko hi tAnviShahedyoddhuM martyadharmA dhanurdharaH .
anyatra kauraveyebhyo ye vA teShAM padAnugAH .. 21..\\
yAvattu shakyate kartumanuraktairjanAdhipaiH .
kShatradharmarataiH shUraistAvatkurvanti kauravAH .. 22..\\
yathA tu puruShavyAghrairyuddhaM paramasa~NkaTam .
kurUNAM pANDavaiH sArdha.n tatsarva.n shR^iNu tattvataH .. 23..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 63}
s
tasyAM nishAyA.n vyuShTAyA.n droNaH shastrabhR^itAM varaH .
svAnyanIkAni sarvANi prAkrAmadvyUhitu.n tatha .. 1..\\
shUrANA.n garjatA.n rAjansa~NkruddhAnAmamarShiNAm .
shrUyante sma girishchitrAH parasparavadhaiShiNAm .. 2..\\
visphArya cha dhanUMShyAjau jyAH karaiH parimR^ijya cha .
viniHshvasantaH prAkroshankvedAnI.n sadhana~njayaH .. 3..\\
vikoshAnsutsarUnanye kR^itadhArAnsamAhitAn .
pItAnAkAshasa~NkAshAnasInke chichcha chikShipuH .. 4..\\
charantastvasi mArgAMshcha dhanurmArgAMshcha shikShayA .
sa~NgrAmamanasaH shUrA dR^ishyante sma sahasrashaH .. 5..\\
sa ghaNTAshchandanAdigdhAH svarNavarja vibhUShitAH .
samutkShipya gadAshchAnye paryapR^ichchhanta pANDavam .. 6..\\
anye balamadonmattAH parighairbAhushAlinaH .
chakruH sabAdhamAkAshamuchchhritendra dhvajopamaiH .. 7..\\
nAnApraharaNaishchAnye vichitrasragala~NkR^itAH .
sa~NgrAmamanasaH shUrAstatra tatra vyavasthitAH .. 8..\\
kvArjunaH kva cha govindaH kva cha mAnI vR^ikodaray .
kva cha te suhR^idasteShAmAhvayanto raNe tadA .. 9..\\
tataH sha~NkhamupAdhmAya tvarayanvAjinaH svayam .
itastatastAnrachayandroNashcha rativegitaH .. 10..\\
teShvanIkeShu sarveShu sthiteShvAhavanandiShu .
bhAradvAjo mahArAja jayadrathamathAbravIt .. 11..\\
tva.n chaiva saumadattishcha karNashchaiva mahArathaH .
ashvatthAmA cha shalyashcha vR^iShasenaH kR^ipastathA .. 12..\\
shata.n chAshvasahasrANA.n rathAnAmayutAni ShaT .
dviradAnAM prabhinnAnA.n sahasrANi chaturdasha .. 13..\\
padAtInA.n sahasrANi daMshitAnyekaviMshatiH .
gavyUtiShu trimAtreShu mAmanAsAdya tiShThata .. 14..\\
tatrastha.n tvAM na sa.nsoDhu.n shaktA devAH sa vAsavAH .
kiM punaH pANDavAH sarve samAshvasihi saindhava .. 15..\\
evamuktaH samAshvastaH sindhurAjo jayadrathaH .
samprAyAtsaha gAndhArairvR^itastaishcha mahArathaiH .
varmibhiH sAdibhiryattaiH prAsapANibhirAsthitaiH .. 16..\\
chAmarApIDinaH sarve jAmbUnadavibhUShitAH .
jayadrathasya rAjendra hayAH sAdhu pravAhinaH .
te chaiva sapta sAhasrA dvisAhasrAshcha saindhavAH .. 17..\\
mattAnAmadhirUDhAnA.n hastyArohairvishAradaiH .
nAgAnAM bhImarUpANA.n varmiNAM raudrakarmiNAm .. 18..\\
adhyardhena sahasreNa putro durmarShaNastava .
agrataH sarvasainyAnA.n yotsyamAno vyavasthitaH .. 19..\\
tato duHshAsanashchaiva vikarNashcha tavAtmajau .
sindhurAjArtha siddhyarthamagrAnIke vyavasthitau .. 20..\\
dIrgho dvAdasha gavyUtiH pa~nchArdhe pa~ncha vistR^itaH .
vyUhaH sachakrashakaTo bhAradvAjena nirmitaH .. 21..\\
nAnA nR^ipatibhirvIraistatra tatra vyavasthitaiH .
rathAshvagajapattyoghairdroNena vihitaH svayam .. 22..\\
pashchArde tasya padmastu garbhavyUhaH sudurbhidaH .
sUchI padmasya madhyastho gUDho vyUhaH punaH kR^itaH .. 23..\\
evametaM mahAvyUha.n vyUhya droNo vyavasthitaH .
sUchImukhe maheShvAsaH kR^itavarmA vyavasthitaH .. 24..\\
anantara.n cha kAmbojo jalasandhashcha mAriSha .
duryodhanaH sahAmAtyastadanantarameva cha .. 25..\\
tataH shatasahasrANi yodhAnAmanivartinAm .
vyavasthitAni sarvANi shakaTe sUchi rakShiNaH .. 26..\\
teShA.n cha pR^iShThato rAjabalena mahatA vR^itaH .
jayadrathastato rAjansUchi pAshe vyavasthitaH .. 27..\\
shakaTasya tu rAjendrabhAradvAjo mukhe sthitaH .
anu tasyAbhavadbhojo jugopaina.n tataH svayam .. 28..\\
shvetavarmAmbaroShNISho vyUDhorasko mahAbhujaH .
dhanurvisphArayandroNastasthau kruddha ivAntakaH .. 29..\\
patAkina.n shoNa hayaM vedI kR^iShNAjinadhvajam .
droNasya rathamAlokya prahR^iShTAH kuravo.abhavan .. 30..\\
siddhachAraNasa~NghAnA.n vismayaH sumahAnabhUt .
droNena vihita.n dR^iShTvA vyUhaM kShubdhArNavopama .. 31..\\
sa shailasAgara vanAM nAnAjanapadAkulAm .
grasedvyUhaH kShiti.n sarvAmiti bhUtAni menire .. 32..\\
bahu rathamanujAshvapattinAgaM
pratibhaya nisvanamadbhutAbha rUpam .
ahitahR^idayabhedanaM mahadvai
shakaTamavekShya kR^itaM nananda rAjA .. 33..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 64}
s
tato vyUDheShvanIkeShu samutkruShTeShu mAriSha .
tADyamAnAsu bherIShu mR^ida~NgeShu nadatsu cha .. 1..\\
anIkAnA.n cha sa.nhrAde vAditrANAM cha nisvane .
pradhmApiteShu sha~NkheShu saMnAde lomaharShaNe .. 2..\\
abhihArayatsu shanakairbharateShu yuyutsuShu .
raudre muhUrte samprApte savyasAchI vyadR^ishyata .. 3..\\
vaDAnA.n vAyasAnA.n cha purastAtsavyasAchinaH .
bahulAni sahasrANi prAkrIDa.nstatra bhArata .. 4..\\
bR^igAshcha ghorasaMnAdAH shivAshchAshiva darshanAH .
dakShiNena prayAtAnAmasmAkaM prANada.nstathA .. 5..\\
sa nirghAtA jvalantyashcha peturulkAH samantataH .
chachAla cha mahIkR^itsnA bhaye ghore samutthite .. 6..\\
viShvagvAtAH sa nirghAtA rUkShAH sharkara varShiNaH .
vavyurAyAti kauneye sa~NgrAme samupasthite .. 7..\\
nAkulistu shatAnIko dhR^iShTadyumnashcha pArShataH .
pANDavAnAmanIkAni prAGYau tau vyUhatustadA .. 8..\\
tato rathasahasreNa dviradAnA.n shatena cha .
tribhirashvasahasraishcha padAtInA.n shataiH sharaiH .. 9..\\
adhyardhamAtre dhanuShA.n sahasre tanayastava .
agrataH sarvasainyAnA.n sthitvA durmarShaNo.abravIt .. 10..\\
adya gANDIvadhanvAna.n tapanta.n yuddhadurmadam .
ahamAvArayiShyAmi veleva makarAlayam .. 11..\\
adya pashyantu sa~NgrAme dhana~njayamamarShaNam .
viShaktaM mayi durdharShamashmakUTamivAshmani .. 12..\\
evaM bruvanmahArAja mahAtmA sa mahAmatiH .
maheShvAsairvR^ito rAjanmaheShvAso vyavasthitaH .. 13..\\
tato.antaka iva kruddhaH sa varja iva vAsavaH .
daNDapANirivAsahyo mR^ityuH kAlena choditaH .. 14..\\
shUlapANirivAkShobhyo varuNaH pAshavAniva .
yugAntAgnirivArchiShmAnpradhakShyanvai punaH prajAH .. 15..\\
krodhAmarShabaloddhUto nivAtakavachAntakaH .
jayo jetA sthitaH satye pArayiShyanmahAvratam .. 16..\\
AmuktakavachaH khaDgI jAmbUnadakirITabhR^it .
shubhra varmAmbara dharaH sva~NgadI chArukuNDalI .. 17..\\
rathapravaramAsthAya naro nArAyaNAnugaH .
vidhunvangANDiva.n sa~Nkhye babhau sUrya ivoditaH .. 18..\\
so.agrAnIkasya mahata iShupAte dhana~njayaH .
vyavasthApya ratha.n sajjaM sha~Nkha.n dadhmau pratApavAn .. 19..\\
atha kR^iShNo.apyasambhrAntaH pArthena saha mAriSha .
prAdhmApayatpA~nchajanya.n sha~NkhapravaramojasA .. 20..\\
tayoH sha~NkhapraNAdena tava sainye vishAM pate .
Asansa.nhR^iShTaromANaH kampitA gatachetasaH .. 21..\\
yathA trasanti bhUtAni sarvANyashaninisvanAt .
tathA sha~NkhapraNAdena vitresustava sainikAH .. 22..\\
prasusruvuH shakR^inmUtra.n vAhanAni cha sarvashaH .
eva.n sa vAhanaM sarvamAvignamabhavadbalam .. 23..\\
vyaShIdanta narA rAja~nsha~Nkhashabdena mAriSha .
visa~nj~nAshchAbhavanke chitke chidrAjanvitatrasuH .. 24..\\
tataH kapirmahA nAda.n saha bhUtairdhvajAlayaiH .
akarodvyAditAsyashcha bhIShaya.nstava sainikAn .. 25..\\
tatha sha~NkhAshcha bheryashcha mR^ida~NgAshchAnakaiH saha .
punarevAbhyahanyanta tava sainyapraharShaNAH .. 26..\\
nAnA vAditrasa.nhrAdaiH kShveDitAsphoTitAkulaiH .
si.nhanAdaiH sa vAditraiH samAhUtairmahArathaiH .. 27..\\
tasminsutumule shabde bhIrUNAM bhayavardhane .
atIva hR^iShTo dAshArhamabravItpAkashAsaniH .. 28..\\
chodayAshvAnhR^iShIkesha yatra durmarShaNaH sthitaH .
etadbhittvA gajAnIkaM pravekShyAmyarivAhinIm .. 29..\\
evamukto mahAbAhuH keshavaH savyasAchinA .
achodayaddhayA.nstatra yatra durmarShaNaH sthitaH .. 30..\\
sa samprahArastumulaH sampravR^ittaH sudAruNaH .
ekasya cha bahUnA.n cha rathanAganarakShayaH .. 31..\\
tataH sAyakavarSheNa parjanya iva vR^iShTimAn .
parAnavAkiratpArthaH parvatAniva nIradaH .. 32..\\
te chApi rathinaH sarve tvaritAH kR^itahastavat .
avAkiranbANajAlaistataH kR^iShNa dhana~njayau .. 33..\\
tataH kruddho mahAbAhurvAryamANaH parairyudhi .
shirA.nsi rathinAM pArthaH kAyebhyo.apAharachchharaiH .. 34..\\
udbhrAntanayanairvaktraiH sandaShTauShTha puTaiH shubhaiH .
sakuNDalashirastrANairvasudhAsamakIryata .. 35..\\
puNDarIkavanAnIva vidhvastAni samantataH .
vinikIrNAni yodhAnA.n vadanAni chakAshire .. 36..\\
tapanIyavichitrANi siktAni rudhireNa cha .
adR^ishyanta yathA rAjanmeghasa~NghAH sa vidyutaH .. 37..\\
shirasAM patatA.n rAja~nshabdo.abhUtpR^ithivItale .
kAlena paripakvAnA.n tAlAnAM patatAm iva .. 38..\\
tataH kabandhaH kashchittu dhanurAlambya tiShThati .
kashchitkhaDga.n viniShkR^iShya bhujenodyamya tiShThati .. 39..\\
nAnAnanta shirA.nsyurvyAM patitAni nararShabhAH .
amR^iShyamANAH kaunteya.n sa~NgrAme jaya gR^iddhinaH .. 40..\\
hayAnAmuttamA~Ngaishcha hastihastaishcha medinI .
bAhubhishcha shirobhishcha vIrANA.n samakIryata .. 41..\\
ayaM pArthaH kutaH pArtha eSha pArtha iti prabho .
tava sainyeShu yodhAnAM pArtha bhUtamivAbhavat .. 42..\\
anyonyamapi chAjaghnurAtmAnamapi chApare .
pArtha bhUtamamanyanta jagatkAlena mohitAH .. 43..\\
niShTanantaH sa rudhirA visa~nj~nA gADhavedanAH .
shayAnA bahavo vIrAH kIrtayantaH suhR^ijjanam .. 44..\\
sa bhiNDipAlAH sa prAsAH sa shaktyR^iShTi parashvadhAH .
sa niryUhAH sanistriMshAH sa sharAsanatomarAH .. 45..\\
sa bANavarmAbharaNAH sagadAH sA~NgadA raNe .
mahAbhujaga sa~NkAshA bAhavaH parighopamAH .. 46..\\
udveShTanti vicheShTanti sa.nveShTanti cha sarvashaH .
vega.n kurvanti sa.nrabdhA nikR^ittAH parameShubhiH .. 47..\\
yo yaH sma samare pArthaM pratisa.nrabhate naraH .
tasya tasyA~Nkato bANaH sharIramupasarpati .. 48..\\
nR^ityato rathamArgeShu dhanurvyAyachchhatastathA .
na kashchittatra pArthasya dadarshAntaramaNvapi .. 49..\\
yattasya ghaTamAnasya kShipra.n vikShipataH sharAn .
lAghavAtpANDuputrasya vyasmayanta pare janAH .. 50..\\
hastina.n hastiyantAramashvamAshvikameva cha .
abhinatphalguno bANai rathina.n cha sa sArathim .. 51..\\
AvartamAnamAvR^itta.n yudhyamAna.n cha pANDavaH .
pramukhe tiShThamAna.n cha na kaM chinna nihanti saH .. 52..\\
yathodayanvai gagane sUryo hanti mahattamaH .
tathArjuno gajAnIkamavadhItka~NkapatribhiH .. 53..\\
hastibhiH patitairbhinnaistava sainyamadR^ishyata .
antakAle yathA bhUmirvinikIrNairmahIdharaiH .. 54..\\
yathA madhya.n dine sUryo duShprekShyaH prANibhiH sadA .
tathA dhana~njayaH kruddho duShprekShyo yudhi shatrubhiH .. 55..\\
tattathA tava putrasya sainya.n yudhi parantapa .
prabhagna.n drutamAvignamatIva sharapIDitam .. 56..\\
mAruteneva mahatA meghAnIka.n vidhUyatA .
prakAlyamAna.n tatsainyaM nAshakatprativIkShitum .. 57..\\
pratodaishchApakoTIbhirhu~NkAraiH sAdhuvAhitaiH .
kashA pArShNyabhighAtaishcha vAgbhirugrAbhireva cha .. 58..\\
chodayanto hayA.nstUrNaM palAyante sma tAvakAH .
sAdino rathinashchaiva pattayashchArjunArditAH .. 59..\\
pArShNya~NguNThA~NkushairnAgAMshchodayantastathApare .
sharaiH saMmohitAshchAnye tamevAbhimukhA yayau .
tava yodhA hatotsAhA vibhrAnta manasastadA .. 60..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 65}
dhr
tasminprabhagne sainyAgre vadhyamAne kirITinA .
ke nu tatra raNe vIrAH pratyudIyurdhana~njayam .. 1..\\
Aho svichchhakaTa vyUhaM praviShTA moghanishchayAH .
droNamAshritya tiShThantaH prAkAramakutobhayAH .. 2..\\
s
tathArjunena sambhagne tasmi.nstava bale tadA .
hatavIre hatotsAhe palAyanakR^itakShaNe .. 3..\\
pAkashAsaninAbhIkShNa.n vadhyamAne sharottamaiH .
na tatra kashchitsa~NgrAme shashAkArjunamIkShitum .. 4..\\
tatastava suto rAjandR^iShTvA sainya.n tathAgatam .
duHshAsano bhR^isha.n kruddho yuddhAyArjunamabhyayAt .. 5..\\
sa kA~nchanavichitreNa kavachena samAvR^itaH .
jAmbUnadashirastrANaH shUrastIvraparAkramaH .. 6..\\
nAgAnIkena mahatA grasanniva mahImimAm .
duHshAsano mahArAja savyasAchinamAvR^iNot .. 7..\\
hrAdena gajaghaNTAnA.n sha~NkhAnAM ninadena cha .
jyA kShepa ninadaishchaiva virAveNa cha dantinAm .. 8..\\
bhUrdishashchAntarikSha.n cha shabdenAsItsamAvR^itam .
sa muhUrtaM pratibhayo dAruNaH samapadyata .. 9..\\
tAndR^iShTvA patatastUrNama~NkushairabhichoditAn .
vyAlamba hastAnsa.nrabdhAnsapakShAniva parvatAn .. 10..\\
si.nhanAdena mahatA narasi.nho dhana~njayaH .
gajAnIkamamitrANAmabhito vyadhamachchharaiH .. 11..\\
mahormiNamivoddhUta.n shvasanena mahArNavam .
kirITI tadgajAnIkaM prAvishanmakaro yathA .. 12..\\
kAShThAtIta ivAdityaH pratapanyugasa~NkShaye .
dadR^ishe dikShu sarvAsu pArthaH parapura~njayaH .. 13..\\
khurashabdena chAshvAnAM nemighoSheNa tena cha .
tena chotkruShTa shabdena jyA ninAdena tena cha .
devadattasya ghoSheNa gANDIvaninadena cha .. 14..\\
mandavegatarA nAgA babhUvuste vichetasaH .
sharairAshIviShasparshairnibhinnAH savyasAchinA .. 15..\\
te gajA vishikhaistIkShNairyudhi gANDIvachoditaiH .
anekashatasAhasraiH sarvA~NgeShu samarpitAH .. 16..\\
ArAvaM parama.n kR^itvA vadhyamAnAH kirITinA .
nipeturanishaM bhUmau chhinnapakShA ivAdrayaH .. 17..\\
apare dantaveShTeShu kambheShu cha kaTeShu cha .
sharaiH samarpitA nAgAH krau~nchavadvyanadanmuhuH .. 18..\\
gajaskandhagatAnA cha puruShANA.n kirITinA .
AchchhidyantottamA~NgAni bhallaiH saMnataparvabhiH .. 19..\\
sakuNDalAnAM patatA.n shirasA.n dharaNItale .
padmAnAmiva sa~NghAtaiH pArthash chakre nivedanam .. 20..\\
yantrabaddhA vikavachA vraNArtA rudhirokShitAH .
bhramatsu yudhi nAgeShu manuShyA vilalambire .. 21..\\
ke chidekena bANena sumuktena patatriNA .
dvau trayashcha vinirbhinnA nipeturdharaNItale .. 22..\\
maurvI.n dhanurdhvajaM chaiva yugAnIShAstathaiva cha .
rathinA.n kuTTayAmAsa bhallaiH saMnataparvabhiH .. 23..\\
na sandadhanna chApyasyanna vimu~nchanna choddharan .
maNDalenaiva dhanuShA nR^ityanpArthaH sma dR^ishyate .. 24..\\
atividdhAshcha nArAchairvamanto rudhiraM mukhaiH .
muhUrtAnnipatantyanye vAraNA vasudhAtale .. 25..\\
uthitAnyagaNeyAni kabandhAni samantataH .
adR^ishyanta mahArAja tasminparamasa~Nkule .. 26..\\
sa chApAH sA~NgulitrANAH sa khaDgAH sA~NgadA raNe .
adR^ishyanta bhujAshchhinnA hemAbharaNa bhUShitAH .. 27..\\
sUpaskarairadhiShThAnairIShA daNDakabandhuraiH .
chakrairvimathitairakShai bhagnaishcha bahudhA yugaiH .. 28..\\
varma chApasharaishchaiva vyavakIrNairtatastataH .
sragbhirAbharaNairvastraiH patitaishcha mahAdhvajaiH .. 29..\\
nihatairvAraNairashvaiH kShatriyaishcha nipAtitaiH .
adR^ishyata mahI tatra dAruNapratidarshanAH .. 30..\\
eva.n duHshAsana bala.n vadhyamAnaM kirITinA .
samprAdravanmahArAja vyathita.n vai sanAyakam .. 31..\\
tato duHshAsanastrastaH sahAnIkaH sharArditaH .
droNa.n trAtAramAkA~NkSha~nshakaTavyUhamabhyagAt .. 32..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 66}
s
duHshAsana bala.n hatvA savyasAchI dhana~njayaH .
sindhurAjaM parIpsanvai droNAnIkamupAdravat .. 1..\\
sa tu droNa.n samAsAdya vyUhasya pramukhe sthitam .
kR^itA~njalirida.n vAkya.n kR^iShNasyAnumate.abravIt .. 2..\\
shivena dhyAhi mAM brahma svasti chaiva vadasva me .
bhavatprasAdAdichchhAmi praveShTu.n durbhidAM chamUm .. 3..\\
bhavAnpitR^isamo mahya.n dharmarAja samo.api cha .
tathA kR^iShNa samashchaiva satyametadbravImi te .. 4..\\
ashvatthAmA yathA tAta rakShaNIyastavAnagha .
tathAhamapi te rakShyaH sadaiva dvijasattama .. 5..\\
tava prasAdAdichchhAmi sindhurAjAnamAhave .
nihantu.n dvipadA.n shreShTha pratiGYAM rakSha me vibho .. 6..\\
evamuktastadAchAryaH pratyuvAcha smayanniva .
mAmajitvA na bIbhatso shakyo jetu.n jayadrathaH .. 7..\\
etAvaduktvA ta.n droNaH sharavrAtairavAkirat .
sa rathAshvadhvaja.n tIkShNaiH prahasanvai sa sArathim .. 8..\\
tato.arjunaH sharavrAtAndroNasyAvArya sAyakaiH .
droNamabhyardayadbANaghorarUpairmahattaraiH .. 9..\\
vivyAdha cha raNe droNamanumAnya vishAM pate .
kShatradharma.n samAsthAya navabhiH sAyakaiH punaH .. 10..\\
tasyeShUniShubhishchhittvA droNo vivyAdha tAvubhau .
viShAgnijvalanaprakhyairiShubhiH kR^iShNa pANDavau .. 11..\\
iyeSha pANDavastasya bANaishchhettu.n sharAsanam .
tasya chintayatastvevaM phalgunasya mahAtmanaH .
droNaH sharairasambhrAnto jyA.n chichchhedAshu vIryavAn .. 12..\\
vivyAdha cha hayAnasya dhvaja.n sArathimeva cha .
arjuna.n cha sharairvIra.n smayamAno.abhyavAkirat .. 13..\\
etasminnantare pArthaH sajja.n kR^itvA mahaddhanuH .
visheShayiShyannAchArya.n sarvAstraviduShAM varam .
mumocha ShaTshatAnbANAngR^ihItvaikamiva drutam .. 14..\\
punaH saptashatAnanyAnsahasra.n chAnivartinAm .
chikShepAyutashashchAnyA.nste.aghnandroNasya tA.n chamUm .. 15..\\
taiH samyagastairbalinA kR^itinA chitrayodhinA .
manuShyavAji mAta~NgA viddhAH peturgatAsavaH .. 16..\\
vidrutAshcha raNe petuH sa~nchinnAyudha jIvitAH .
rathino rathamukhyebhyaH sahayAH sharapIDitAH .. 17..\\
chUrNitAkShipta dagdhAnA.n vajrAnilahutAshanaiH .
tulyarUpA gajAH peturgiryagrAmbuda veshmanAm .. 18..\\
peturashvasahasrANi prahatAnyarjuneShubhiH .
ha.nsA himavataH pR^iShThe vAri viprahatA iva .. 19..\\
rathAshvadvipapattyoghAH salilaughA ivAdbhutAH .
yugAntAdityarashmyAbhaH pANDavAsta sharairhatAH .. 20..\\
taM pANDavAditya sharAMshu jAlaM
kurupravIrAnyudhi niShTapantam .
sa droNa meghaH sharavarSha vegaiH
prAchchhAdayanmegha ivArka rashmIn .. 21..\\
athAtyartha viShR^iShTtena dviShatAmasu bhojinA .
Ajaghne vakShasi droNo nArAchena dhana~njayam .. 22..\\
sa vahvalita sarvA~NgaH kShitikampe yathAchalaH .
dhairyamAlambya bIbhatsurdroNa.n vivyAdha patribhiH .. 23..\\
droNastu pa~nchabhirbANairvAsudevamatADayat .
arjuna.n cha trisaptatyA dhvajaM chAsya tribhiH sharaiH .. 24..\\
visheShayiShya~nshiShya.n cha dromo rAjanparAkramI .
adR^ishyamarjuna.n chakre nimeShAchchharavR^iShTibhiH .. 25..\\
prasaktAnaptato.adrAkShma bhAradvAjasya sAyakAn .
maNDalIkR^itamevAsya dhanushchAdR^ishyatAdbhutam .. 26..\\
te.abhyayuH samare rAjanvAsudevadhana~njayau .
droNa sR^iShTAH subahavaH ka~Nkapatra parichchhadAH .. 27..\\
taddR^iShTvA tAdR^isha.n yuddha.n droNa pANDavayostadA .
vAsudevo mahAbuddhiH kAryavattAm achintayat .. 28..\\
tato.abravIdvAsudevo dhana~njayamida.n vachaH .
pArtha pArtha mahAbAho na naH kAlAtyayo bhavet .. 29..\\
droNamutsR^ijya gachchhAmaH kR^ityametanmahattaram .
pArthashchApyabravItkR^iShNa.n yatheShTamiti keshava .. 30..\\
tataH pradakShiNa.n kR^itvA droNaM prAyAnmahAbhujaH .
parivR^ittashcha bIbhatsuragachchhadvisR^ija~nsharAn .. 31..\\
tato.abravItsmayandroNaH kvedaM pANDava gamyate .
nanu nAma raNe shatrumajitvA na nivartase .. 32..\\
arj
gururbhavAnanme shatruH shiShyaH putrasamo.asmi te .
na chAsmi sa pumA.Nlloke yastvA.n yudhi parAjayet .. 33..\\
s
evaM bruvANo bIbhatsurjayadrathavadhotsukaH .
tvarAyukto mahAbAhustatsainya.n samupAdravat .. 34..\\
ta.n chakrarakShau pA~nchAlyau yudhAmanyUttamaujasau .
anvayAtAM mahAtmAnau vishanta.n tAvakaM balam .. 35..\\
tato jayo mahArAja kR^itavarmA cha sAttvataH .
kAmbojashcha shrutAyushcha dhana~njayamavArayan .. 36..\\
teShA.n dashasahasrANi rathAnAmanuyAyinAm .
abhIShAhAH shUrasenAH shibayo.atha vasAtayaH .. 37..\\
mAchellakA lalitthAshcha kekayA madrakAstathA .
nArAyaNAshcha gopAlAH kAmbojAnA.n cha ye gaNAH .. 38..\\
karNena vijitAH pUrva.n sa~NgrAme shUra saMmatAH .
bhAradvAjaM puraskR^itya tyaktAtmAno.arjunaM prati .. 39..\\
putrashokAbhisantapta.n kruddhaM mR^ityumivAntakam .
tyajanta.n tumule prANAnsaMnaddhaM chitrayodhinam .. 40..\\
gAhamAnamanIkAni mAta~Ngamiva yUthapam .
maheShvAsaM parAkrAntaM naravyAghramavArayan .. 41..\\
tataH pravavR^ite yuddha.n tumula.n lomaharShaNam .
anyonya.n vai prArthayatAM yodhAnAm arjunasya cha .. 42..\\
jayadratha vadhaprepsumAyAntaM puruSharShabham .
nyavArayanta sahitAH kriyA vyAdhimivotthitam .. 43..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 67}
s
saMniruddhastu taiH pArtho mahAbalaparAkramaH .
druta.n samanuyAtashcha droNena rathinAM varaH .. 1..\\
kiranniShugaNA.nstikShNAnsvarashmIniva bhAskaraH .
tApayAmAsa tatsainya.n deha.n vyAdhigaNo yathA .. 2..\\
ashvo viddho dhvajashchhinnaH sArohaH patito gajaH .
chhatrANi chApaviddhAni rathAshchakrairvinAkR^itAH .. 3..\\
vidrutAni cha sainyAni sharArtAni samantataH .
ityAsIttumula.n yuddhaM na prAGYAyata ki.n chana .. 4..\\
teShAmAyachchhatA.n sa~Nkhye parasparamajihmagaiH .
arjuno dhvajinI.n rAjannabhIkShNaM samakampayat .. 5..\\
satyA.n chikIrShamANastu pratiGYA.n satyasa~NgaraH .
abhyadravadrathashreShTha.n shoNAshvaM shvetavAhanaH .. 6..\\
ta.n droNaH pa~nchaviMshatyA marmabhidbhirajihmagaiH .
antevAsinamAchAryo maheShvAsa.n samardayat .. 7..\\
ta.n tUrNamiva bIbhatsuH sarvashastrabhR^itA.n varaH .
abhyadhAvadiShUnasyanniShuvegavighAtakAn .. 8..\\
tasyAshu kShipato bhallAnbhallaiH saMnataparvabhiH .
pratyavidhyadameyAtmA brahmAstra.n samudIrayan .. 9..\\
tadadbhutamapashyAma droNasyAchAryaka.n yudhi .
yatamAno yuvA nainaM pratyavidhyadyadarjunaH .. 10..\\
kSharanniva mahAmegho vAridhArAH sahasrashaH .
droNa meghaH pArtha shaila.n vavarSha sharavR^iShTibhiH .. 11..\\
arjunaH sharavarSha.n tadbrahmAstreNaiva mAriSha .
pratijagrAha tejasvI bANairbANAnvishAtayan .. 12..\\
droNastu pa~nchaviMshatyA shvetavAhanamArdayat .
vAsudeva.n cha saptatyA bAhvorurasi chAshugaiH .. 13..\\
pArthastu prahasandhImAnAchArya.n sa sharaughiNam .
visR^ijanta.n shitAnbANAnavArayata taM yudhi .. 14..\\
atha tau vadhyamAnau tu droNena rathasattamau .
AvarjayetA.n durdharSha.n yugAntAgnimivotthitam .. 15..\\
varjayannishitAnbANAndroNa chApaviniHsR^itAn .
kirITamAlI kaunteyo bhojAnIkaM nyapAtayat .. 16..\\
so.antarA kR^itavarmANa.n kAmbojaM cha sudakShiNam .
abhyayAdvarjayandroNaM mainAkamiva parvatam .. 17..\\
tato bhojo naravyAghra.n duHsahaH kurusattama .
avidhyattUrNamavyagro dashabhiH ka~NkapatribhiH .. 18..\\
tamarjunaH shitenAjau rAjanvivyAdha patriNA .
punashchAnyaistribhirbANairmohayanniva sAtvatam .. 19..\\
bhojastu prahasanpArtha.n vAsudeva.n cha mAdhavam .
ekaikaM pa~nchaviMshatyA sAyakAnA.n samArpayat .. 20..\\
tasyArjuno dhanushchhittvA vivyAdhaina.n trisaptabhiH .
sharairagnishikhAkAraiH kruddhAshIviSha saMnibhaiH .. 21..\\
athAnyaddhanurAdAya kR^itavarmA mahArathaH .
pa~nchabhiH sAyakaistUrNa.n vivyAdhorasi bhArata .. 22..\\
punashcha nishitairbANaiH pArtha.n vivyAdha pa~nchabhiH .
taM pArtho navabhirbANairAjaghAna stanAntare .. 23..\\
viShakta.n dR^ishyakauneyaM kR^itavarma rathaM prati .
chintayAmAsa vArShNeyo na naH kAlAtyayo bhavet .. 24..\\
tataH kR^iShNo.abravItpArtha.n kR^itavarmaNi mA dayAm .
kuru sAmbandhika.n kR^itvA pramathyaina.n vishAtaya .. 25..\\
tataH sa kR^itavarmANaM mohayitvArjunaH sharaiH .
abhyagAjjavanairashvaiH kAmbojAnAmanIkinIm .. 26..\\
amarShitastu hArdikhyaH praviShTe shvetavAhane .
vidhunvansa shara.n chApaM pA~nchAlyAbhyA.n samAgataH .. 27..\\
chakrarakShau tu pA~nchAlyAvarjunasya padAnugau .
paryavArayadAyAntau kR^itavarmA ratheShubhiH .. 28..\\
tAvavidhyattato bhojaH sarvapArashavaiH sharaiH .
tribhireva yudhAmanyu.n chaturbhish chottamaujasam .. 29..\\
tAvapyena.n vivyadhaturdashabhirdashabhiH sharaiH .
sa~ncichchhidaturapyasya dhvaja.n kArmukameva cha .. 30..\\
athAnyaddhanurAdAya hArdikyaH krodhamUrchhitaH .
kR^itvA vidhanuShau vIrau sharavarShairavAkirat .. 31..\\
tAvanye dhanuShI sajye kR^itvA bhoja.n vijaghnatuH .
tenAntareNa bIbhatsurviveshAmitra vAhinIm .. 32..\\
na lebhAte tu tau dvAra.n vAritau kR^itavarmaNA .
dhArtarAShTreShvanIkeShu yatamAnau nararShabhau .. 33..\\
anIkAnyardayanyuddhe tvaritaH shvetavAhanaH .
nAvadhItkR^itavarmANaM prAptamapyarisUdanaH .. 34..\\
ta.n dR^iShTvA tu tathAyAnta.n shUro rAjA shrutAyudhaH .
abhyadravatsusa~Nkruddho vidhunvAno mahaddhanuH .. 35..\\
sa pArtha.n tribhirAnarchhatsaptatyA cha janArdanam .
kShurapreNa sutIkShNena pArtha ketumatADayat .. 36..\\
tamarjuno navatyA tu sharANAM nataparvaNAm .
AjaghAna bhR^isha.n kruddhastottrairiva mahAdvipam .. 37..\\
sa tanna mamR^iShe rAjanpANDaveyasya vikramam .
athaina.n sapta saptatyA nArAchAnAM samArpayat .. 38..\\
tasyArjuno dhanushchhittvA sharAvApaM nikR^itya cha .
AjaghAnurasi kruddhaH saptabhirnataparvabhiH .. 39..\\
athAnyaddhanurAdAya sa rAjA krodhamUrhitaH .
vAsaviM navabhirbANairbAhvorurasi chArpayat .. 40..\\
tato.arjunaH smayanneva shrutAyudhamarindamaH .
sharairanekasAhasraiH pIDayAmAsa bhArata .. 41..\\
ashvAMshchAsyAvadhIttUrNa.n sArathi.n cha mahArathaH .
vivyAdha chaina.n saptatyA nArAchAnAM mahAbalaH .. 42..\\
hatAshva.n rathamutsR^ijya sa tu rAjA shrutAyudhaH .
abhyadravadraNe pArtha.n gadAmudyamya vIryavAn .. 43..\\
varuNasyAtmajo vIraH sa tu rAjA shrutAyudhaH .
parNAshA jananI yasya shItatoyA mahAnadI .. 44..\\
tasya mAtAbravIdvAkya.n varuNaM putrakAraNAt .
avadhyo.ayaM bhavelloke shatrUNA.n tanayo mama .. 45..\\
varuNastvabravItprIto dadAmyasmai vara.n hitam .
divyamastra.n sutaste.ayaM yanAvadhyo bhaviShyati .. 46..\\
nAsti chApyamaratva.n vai manuShyasya katha.n chana .
sarveNAvashya martavya.n jAtena saritA.n vare .. 47..\\
durdharShastveSha shatrUNA.n raNeShu bhavitA sadA .
astrasyAsya prabhAvAdvai vyetu te mAnaso jvaraH .. 48..\\
ityuktvA varuNaH prAdAdgadAM mantrapuraskR^itAm .
yAmAsAdya durAdharShaH sarvaloke shrutAyudhaH .. 49..\\
uvAcha chainaM bhagavAnpunareva jaleshvaraH .
ayudhyati na bhoktavyA sa tvayyeva patediti .. 50..\\
sa tayA vIra ghAtinyA janArdanamatADayat .
pratijagrAha tA.n kR^iShNaH pInenA.nsena vIryavAn .. 51..\\
nAkampayata shauri.n sA vindhya.n girimivAnilaH .
pratyabhyayAtta.n viproDhA kR^ityeva duradhiShThitA .. 52..\\
jaghAna chAsthita.n vIraM shrutAyudhamamarShaNam .
hatvA shrutAyudha.n vIra.n jagatIm anvapadyata .. 53..\\
hAhAkAro mahA.nstatra sainyAnA.n samajAyata .
svenAstreNa hata.n dR^iShTvA shrutAyudhamarindamam .. 54..\\
ayudhyamAnAya hi sA keshavAya narAdhipa .
kShiptA shrutAyudhenAtha tasmAttamavadhIdgadA .. 55..\\
yathokta.n varuNenAjau tathA sa nidhana.n gataH .
vyasushchApyapatadbhUmau prekShatA.n sarvadhanvinAm .. 56..\\
patamAnastu sa babhau parNAshAyAH priyaH sutaH .
sambhagna iva vAtena bahushAkho vanaspatiH .. 57..\\
tataH sarvANi sainyAni senAmukhyAshcha sarvashaH .
prAdravanta hata.n dR^iShTvA shrutAyudhamarindamam .. 58..\\
tatha kAmbojarAjasya putraH shUraH sudakShiNaH .
abhyayAjjavanairashvaiH phalguna.n shatrusUdanam .. 59..\\
tasya pArthaH sharAnsapta preShayAmAsa bhArata .
te ta.n shUraM vinirbhidya prAvishandharaNItalam .. 60..\\
so.atividdhaH sharaistIkShNairgANDIvapreShitairmR^idhe .
arjunaM prativivyAdha dashabhirka~NkapatribhiH .. 61..\\
vAsudeva.n tribhirviddhvA punaH pArthaM cha pa~nchabhiH .
tasya pArtho dhanushchhittvA ketu.n chichchheda mAriSha .. 62..\\
bhallAbhyAM bhR^ishatIkShNAbhyA.n taM cha vivyAdha pANDavaH .
sa tu pArtha.n tribhirviddhvA si.nhanAdamathAnadat .. 63..\\
sarvapArashavI.n chaiva shakti.n shUraH sudakShiNaH .
sa ghaNTAM prAhiNodghorA.n kruddho gANDIvadhanvane .. 64..\\
sA jvalantI maholkeva tamAsAdya mahAratham .
sa visphuli~NgA nirbhidya nipapAta mahItale .. 65..\\
ta.n chaturdashabhiH pArtho nArAchaiH ka~NkapatribhiH .
sAshvadhvajadhanuH sUta.n vivyAdhAchintya vikramaH .
ratha.n chAnyaiH subahubhishchakre vishakala.n sharaiH .. 66..\\
sudakShiNa.n tu kAmbojaM moghasa~Nkalpavikramam .
bibheda hR^idi bANena pR^ithu dhAreNa pANDavaH .. 67..\\
sa bhinnamarmA srastA~NgaH prabhraShTa mukuTA~NgadaH .
papAtAbhimukhaH shUro yantramukta iva dhvajaH .. 68..\\
gireH shikha rajaH shrImAnsushAkhaH supratiShThitaH .
nirbhagna iva vAtena karNikAro himAtyaye .. 69..\\
shete sma nihato bhUmau kAmbojAstaraNochitaH .
sudarshanIyastAmrAkShaH karNinA sa sudakShiNaH .
putraH kAmbojarAjasya pArthena vinipAtitaH .. 70..\\
tataH sarvANi sainyAni vyadravanta sutasya te .
hata.n shrutAyudha.n dR^iShTvA kAmbojaM cha sudakShiNam .. 71..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 68}
s
hate sudakShiNe rAjanvIre chaiva shrutAyudhe .
javenAbhyadravanpArtha.n kupitAH sainikAstava .. 1..\\
abhIShAhA shUrasenAH shibayo.atha vasAtayaH .
abhyavarSha.nstato rAja~nsharavarShairdhana~njayam .. 2..\\
teShA.n ShaShTishatAnAryAnprAmathnatpANDavaiH sharaiH .
te sma bhItAH palAyanta vyAghrAtkShudramR^igA iva .. 3..\\
te nivR^itya punaH pArtha.n sarataH paryavArayan .
raNe sapatnAnnighnanta.n jigIShantanparAnyudhi .. 4..\\
teShAmApatatA.n tUrNaM gANDIvapreShitaiH sharaiH .
shirA.nsi pAtayAmAsa bAhUMshchaiva dhana~njayaH .. 5..\\
shirobhiH patitaistatra bhUmirAsInnirantarA .
abhrachchhAyeva chaivAsIddhvA~NkSha gR^idhravaDairyudhi .. 6..\\
teShu tUtsAdyamAneShu krodhAmarShasamanvitau .
shrutAyushchAchyutAyushcha dhana~njayamayudhyatAm .. 7..\\
balinau sparthinau vIrau kulajau bAhushAlinau .
tAvena.n sharavarShANi savyadakShiNamasyatAm .. 8..\\
tvarAyuktau mahArAja prArthayAnau mahadyashaH .
arjunasya vadhaprepsU putrArthe tava dhanvinau .. 9..\\
tAvarjuna.n sahasreNa patriNAM nataparvaNAm .
pUrayAmAsatuH kruddhau taDAga.n jaladau yathA .. 10..\\
shrutAyushcha tataH kruddhastomareNa dhana~njayam .
AjaghAna rathashreShThaH pItena nishitena cha .. 11..\\
so.atividdho balavatA shatruNA shatrukarshanaH .
AjagAma paraM mohaM mohayankeshava.n raNe .. 12..\\
etasminneva kAle tu so.achyutAyurmahArathaH .
shUlena bhR^ishatIkShNena tADayAmAsa pANDavam .. 13..\\
kShate kShAra.n sa hi dadau pANDavasya mahAtmanaH .
pArtho.api bhR^ishasa.nviddho dhvajayaShTi.n samAshritaH .. 14..\\
tataH sarvasya sainyasya tAvakasya vishAM pate .
si.nhanAdo mahAnAsIddhataM matvA dhana~njayam .. 15..\\
kR^iShNashcha bhR^ishasantapto dR^iShTvA pArtha.n vichetasam .
AshvAsayatsuhR^idyAbhirvAgbhistatra dhana~njayam .. 16..\\
tatastau rathinA.n shreShThau labdhalakShau dhana~njayam .
vAsudeva.n cha vArShNeya.n sharavarShaiH samantataH .. 17..\\
sachakrakUbara ratha.n sAshvadhvajapatAkinam .
adR^ishya.n chakraturyuddhe tadadbhutamivAbhavat .. 18..\\
pratyAshvastastu bIbhatsuH shanakairiva bhArata .
pretarAjapuraM prApya punaH pratyAgato yathA .. 19..\\
sa~nchanna.n sharajAlena ratha.n dR^iShTvA sa keshavam .
shatrU chAbhimukhau dR^iShTvA dIpyamAnAvivAnalau .. 20..\\
prAdushchakre tataH pArthaH shAkramastraM mahArathaH .
tasmAdAsansahasrANi sharANAM nataparvaNAm .. 21..\\
te jaghnustau maheShvAsau tAbhyA.n sR^iShTAMshcha sAyakAn .
vicherurAkAshagatAH pArtha bANavidAritAH .. 22..\\
pratihatya sharA.nstUrNa.n sharavegena pANDavaH .
pratasthe tatra tatraiva yodhayanvai mahArathAn .. 23..\\
tau cha phalguna bANaughairvibAhu shirasau kR^itau .
vasudhAmanvapadyetA.n vAtanunnAviva drumau .. 24..\\
shrutAyuShashcha nidhana.n vadhashchaivAchyutAyuShaH .
lokavismApanamabhUtsamudrasyeva shoShaNam .. 25..\\
tayoH padAnugAnhatvA punaH pa~nchashatAnrathAn .
abhyagAdbhAratI.n senAM nighnanpArtho varAnvarAn .. 26..\\
shrutAyuSha.n cha nihataM prekShya chaivAchyutAyuSham .
ayutAyushcha sa~Nkruddho dIrghAyushchaiva bhArata .. 27..\\
putrau tayornarashreShThau kaunteyaM pratijagmatuH .
kirantau vividhAnbANAnpitR^ivyasanakarshitau .. 28..\\
tAvarjuno muhUrtena sharaiH saMnataparvabhiH .
preShayatparamakruddho yamasya sadanaM prati .. 29..\\
loDayantamanIkAni dvipaM padmasaro yathA .
nAshaknuvanvArayituM pArtha.n kShatriya pu~NgavAH .. 30..\\
agnAstu gajavAreNa pANDavaM paryavArayan .
kruddhAH sahasrasho rAja~nshikhitA hastisAdinaH .. 31..\\
duryodhana samAdiShTAH ku~njaraiH parvatopamaiH .
prAchyAshcha dAkShiNAtyAshcha kali~Nga pramukhA nR^ipAH .. 32..\\
teShAmApatatA.n shIghra.n gANDIvapreShitaiH sharaiH .
nichakarta shirA.nsyugrau bAhUnapi subhUShaNAn .. 33..\\
taiH shirobhirmahI kIrNA bAhubhishcha sahA~NgadaiH .
babhau kanakapAShANA bhujagairiva sa.nvR^itA .. 34..\\
bAhavo vishikhaishchhinnAH shirA.nsyunmathitAni cha .
chyavamAnAnyadR^ishyanta drumebhya iva pakShiNaH .. 35..\\
sharaiH sahasrasho viddhA dvipAH prasruta shoNitAH .
vyadR^ishyantAdrayaH kAle gairikAmbusravA iva .. 36..\\
nihatAH sherate smAnye bIbhatsornishitaiH sharaiH .
gajapR^iShTha gatA mlechchhA nAnA vikR^itadarshanAH .. 37..\\
nAnAveShadharA rAjannAnAshastraughasa.nvR^itAH .
rudhireNAnuliptA~NgA bhAnti chitraiH sharairhatAH .. 38..\\
shoNitaM nirvamanti sma dvipAH pArtha sharAhatAH .
sahasrashashchhinnagAtrAH sArohAH sapadAnugAH .. 39..\\
chukrushushcha nipetushcha babhramushchApare dishaH .
bhR^isha.n trasAshcha bahudhA svAnena mamR^idurgajAH .
sAntarAyudhikA mattA dvipAstIkShNaviShopamAH .. 40..\\
vidantyasuramAyA.n ye sughorA ghorachakShuShaH .
yavanAH pAradAshchaiva shakAshcha sunikaiH saha .. 41..\\
yo yoniprabhavA mlechchhAH kAlakalpAH prahAriNaH .
dArvAbhisArA daradAH puNDrAshcha saha bAhlikaiH .. 42..\\
na te sma shakyAH sa~NkhyAtu.n vrAtAH shatasahasrashaH .
vR^iShTistathAvidhA hyAsIchchhalabhAnAmivAyatiH .. 43..\\
abhrachchhAyAmiva sharaiH sainye kR^itvA dhana~njayaH .
muNDArdha muNDajaTilAnashuchI~njaTilAnanAn .
mlechchhAnashAtayatsarvAnsametAnastramAyayA .. 44..\\
sharaishcha shatasho viddhAste sa~NghAH sa~NghachAriNaH .
prAdravanta raNe bhItA girigahvaravAsinaH .. 45..\\
gajAshvasAdi mlechchhAnAM patitAnA.n shataiH sharaiH .
vaDAH ka~NkA vR^ikA bhUmAvapivanrudhiraM mudA .. 46..\\
pattyashvarathanAgaishcha prachchhannakR^itasa~NkramAm .
sharavarSha plavA.n ghorAM keshashaivalashADvalAm .
prAvartayannadImugrA.n shoNitaughatara~NgiNIm .. 47..\\
shirastrANakShudramatsyA.n yugAnte kAlasambhR^itAm .
akarodgajasambAdhAM nadImuttarashoNitAm .
dehebhyo rAjaputrANAM nAgAshvarathasAdinAm .. 48..\\
yathA sthala.n cha nimnaM cha na syAdvarShati vAsave .
tathAsItpR^ithivI sarvA shoNitena pariplutA .. 49..\\
ShaTsahasrAnvarAnvIrAnpunardashashatAnvarAn .
prAhiNonmR^ityulokAya kShatriyAnkShatriyarShabhaH .. 50..\\
sharaiH sahasrasho viddhA vidhivatkalpitA dvipAH .
sherate bhUmimAsAdya shailA vajrahatA iva .. 51..\\
sa vAjirathamAta~NgAnnighnanvyacharadarjunaH .
prabhinna iva mAta~Ngo mR^idnannaDa vanamyathA .. 52..\\
bhUri drumalatA gulma.n shuShkendhanatR^iNolapam .
nirdahedanalo.araNya.n yathA vAyusamIritaH .. 53..\\
sainyAraNya.n tava tathA kR^iShNAnila samIritaH .
sharArchiradahatkruddhaH pANDavAgnirdhana~njayaH .. 54..\\
shUnyAnkurvanrathopasthAnmAnavaiH sa.nstaranmahIm .
prAnR^ityadiva sambAdhe chApahasto dhana~njayaH .. 55..\\
vajrakalpaiH sharairbhUmi.n kurvannuttarashoNitAm .
prAvishadbhAratI.n senAM sa~Nkruddho vai dhana~njayaH .
ta.n shrutAyustathAmbaShTho vrajamAnaM nyavArayat .. 56..\\
tasyArjunaH sharaistIkShNaiH ka~Nkapatra parichchhadaiH .
nyapAtayaddhayA~nshIghra.n yatamAnasya mAriSha .
dhanushchAsyAparaishchhittvA sharaiH pArtho vichakrame .. 57..\\
ambaShThastu gadA.n gR^ihya krodhaparyAkulekShaNaH .
AsasAda raNe pArtha.n keshavaM cha mahAratham .. 58..\\
tataH sa prahasanvIro gadAmudyamya bhArata .
rathamAvArya gadayA keshava.n samatADayat .. 59..\\
gadayA tADita.n dR^iShTvA keshavaM paravIrahA .
arjuno bhR^ishasa~NkruddhaH so.ambaShThaM prati bhArata .. 60..\\
tataH sharairhemapu~NkhaiH sagada.n rathinAM varam .
chhAdayAmAsa samare meghaH sUryamivoditam .. 61..\\
tato.aparaiH sharaishchApi gadA.n tasya mahAtmanaH .
achUrNayattadA pArthastadadbhutamivAbhavat .. 62..\\
atha tAM patitA.n dR^iShTvA gR^ihyAnyAM mahatIM gadAm .
arjuna.n vAsudeva.n cha punaH punaratADayat .. 63..\\
tasyArjunaH kShuraprAbhyA.n sagadAvudyatau bhujau .
chichchhedendra dhvajAkArau shirashchAnyena patriNA .. 64..\\
sa papAta hato rAjanvasudhAmanunAdayan .
indradhvaja ivotsR^iShTo yantranirmukta bandhanaH .. 65..\\
rathAnIkAvagADhashcha vAraNAshvashatairvR^itaH .
so.adR^ishyata tadA pArtho ghanaiH sUrya ivAvR^itaH .. 66..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 69}
s
tataH praviShTe kaunteye sindhurAjajighA.nsayA .
droNAnIka.n vinirbhidya bhojAnIka.n cha dustaram .. 1..\\
kAmbojasya cha dAyAde hate rAjansudakShiNe .
shrutAyudhe cha vikrAnte nihate savyasAchinA .. 2..\\
vipradruteShvanIkeShu vidhvasteShu samantataH .
prabhagna.n svabala.n dR^iShTvA putraste droNamabhyayAt .. 3..\\
tvarannekarathenaiva sametya droNamabravIt .
gataH sa puruShavyAghraH pramathyemAM mahAchamUm .. 4..\\
atra buddhyA samIkShasva kiM nu kAryamanantaram .
arjunasya vighAtAya dAruNe.asmi~njanakShaye .. 5..\\
yathA sa puruShavyAghro na hanyeta jayadrathaH .
tathAvidhatsva bhadra.n te tva.n hi naH paramA gatiH .. 6..\\
asau dhana~njayAgnirhi kopamAruta choditaH .
senA kakSha.n dahati me vahniH kakShamivotthitaH .. 7..\\
atikrAnte hi kaunteye bhittvA sainyaM parantapa .
jayadrathasya goptAraH saMshayaM parama.n gatAH .. 8..\\
sthirA buddihrnarendrANAmAsIdbrahmavidA.n vara .
nAtikramiShyati droNa.n jAtu jIvandhana~njayaH .. 9..\\
so.asau pAtho vyatikrAnto miShataste mahAdyute .
sarva.n hyadyAturaM manye naitadasti balaM mama .. 10..\\
jAnAmi tvAM mahAbhAga pANDavAnA.n hite ratam .
tathA muhyAmi cha brahmankAryavattA.n vichintayan .. 11..\\
yathAshakti cha te brahmanvartaye vR^ittimuttamAm .
prINAmi cha yathAshakti tachcha tvaM nAvabudhyase .. 12..\\
asmAnna tva.n sadA bhaktAnichchhasyamitavikrama .
pANDavAnsatataM prINAsyasmAka.n vipriye ratAn .. 13..\\
asmAnevopajIva.nstvamasmAka.n vipriye rataH .
na hyaha.n tvA.n vijAnAmi madhu digdhamiva kShuram .. 14..\\
nAdAsyachchedvaraM mahyaM bhavAnpANDava nigrahe .
nAvArayiShya.n gachchhantamaha.n sindhupatiM gR^ihAn .. 15..\\
mayA tvAsha.nsamAnena tvattastrANamabuddhinA .
AshvAsitaH sindhupatirmohAddattashcha mR^ityave .. 16..\\
yama daMShTrAntaraM prApto muchyetApi hi mAnavaH .
nArjunasya vashaM prApto muchyetAjau jayadrathaH .. 17..\\
sa tathA kuru shoNAshva yathA rakShyeta saindhavaH .
mama chArtapralApAnAM mA krudhaH pAhi saindhavam .. 18..\\
drn
nAbhyasUyAmi te vAchamashvatthAmnAsi me samaH .
satya.n tu te pravakShyAmi tajjuShasva vishAM pate .. 19..\\
sArathiH pravaraH kR^iShNaH shIghrAshchAsya hayottamAH .
alpa.n cha vivaraM kR^itvA tUrNa.n yAti dhana~njayaH .. 20..\\
kiM nu pashyasi bANaughAnkroshamAtre kirITinaH .
pashchAdrathasya patitAnkShiptA~nshIghra.n hi gachchhataH .. 21..\\
na chAha.n shIghrayAne.adya samartho vayasAnvitaH .
senAmukhe cha pArthAnAm etadbalamupasthitam .. 22..\\
yudhiShThirashcha me grAhyo miShatA.n sarvadhanvinAm .
evaM mayA pratiGYAta.n kShatramadhye mahAbhuja .. 23..\\
dhana~njayena chotsR^iShTo vartate pramukhe mama .
tasmAdvyUha mukha.n hitvA nAhaM yAsyAmi phalgunam .. 24..\\
tulyAbhijanakarmANa.n shatrumekaM sahAyavAn .
gatvA yodhaya mA bhaistva.n tva.n hyasya jagataH patiH .. 25..\\
rAjA shUraH kR^itI dakShau vairamutpAdya pANDavaiH .
vIra svayaM prayAhyAshu yatra yAto dhana~njayaH .. 26..\\
dur
katha.n tvAmapyatikrAntaH sarvashastrabhR^itA.n varaH .
dhana~njayo mayA shakya AchArya pratibAdhitum .. 27..\\
api shakyo raNe jetu.n vajrahastaH purandaraH .
nArjunaH samare shakyo jetuM parapura~njayaH .. 28..\\
yena bhojashcha hArdikyo bhavAMshcha tridashopamaH .
astrapratApena jitau shrutAyushcha nibarhitaH .. 29..\\
sudakShiNashcha nihataH sa cha rAjA shrutAyudhaH .
shrutAyushchAchyutAyushcha mlechchhAshcha shatasho hatAH .. 30..\\
ta.n kathaM pANDava.n yuddhe dahantamahitAnbahUn .
pratiyotsyAmi durdharSha.n tanme sha.nsAstra kovida .. 31..\\
kShama.n chenmanyase yuddhaM mama tenAdya shAdhi mAm .
paravAnasmi bhavati preShyakR^idrakSha me yashaH .. 32..\\
drn
satya.n vadasi kauravya kurAdharSho dhana~njayaH .
aha.n tu tatkariShyAmi yathainaM prasahiShyasi .. 33..\\
adbhuta.n chAdya pashyantu loke sarvadhanurdharAH .
viShakta.n tvayi kaunteya.n vAsudevasya pashyataH .. 34..\\
eSha te kavacha.n rAja.nstathA badhnAmi kA~nchanam .
yathA na bANA nAstrANi viShahiShyanti te raNe .. 35..\\
yadi tvA.n sAsurasurAH sa yakShoraga rAkShasAH .
yodhayanti trayo lokAH sa narA nAsti te bhayam .. 36..\\
na kR^iShNo na cha kauneyo na chAnyaH shastrabhR^idraNe .
sharAnarpayitu.n kashchitkavache tava shakShyati .. 37..\\
sa tva.n kavachamAsthAya kruddhamadya raNe.arjunam .
tvaramANaH svaya.n yAhi na chAsau tvAM sahiShyate .. 38..\\
s
evamuktvA tvarandroNaH spR^iShTvAmbho varma bhAsvaram .
AbabandhAdbhutatama.n japanmantra.n yathAvidhi .. 39..\\
raNe tasminsumahati vijayAya sutasya te .
visismApayiShurloka.n vidyayA brahmavittamaH .. 40..\\
drn
karotu svasti te brahmA svasti chApi dvijAtayaH .
sarIsR^ipAshcha ye shreShThAstebhyaste svasti bhArata .. 41..\\
yayAtirnahuShashchaiva dhundhumAro bhagIrathaH .
tubhya.n rAjarShayaH sarve svasti kurvantu sarvashaH .. 42..\\
svasti te.astvekapAdebhyo bahu pAdebhya eva cha .
svastyastvapAdakebhyashcha nitya.n tava mahAraNe .. 43..\\
svAhA svadhA shachI chaiva svasti kurvantu te sadA .
lakShNIrarundhatI chaiva kurautA.n svasti te.anagha .. 44..\\
asito devalashchaiva vishvAmitrastathA~NgirAH .
vasiShThaH kashyapashchaiva svasti kurvantu te nR^ipa .. 45..\\
dhAtA vidhAtA lokesho dishashcha sa digIshvarAH .
svasti te.adya prayachchhantu kArttikeyashcha ShaNmukhaH .. 46..\\
vivasvAnbhagavAnsvasti karotu tava sarvashaH .
diggajAshchaiva chatvAraH kShitiH kha.n gaganaM grahAH .. 47..\\
adhastAddharaNI.n yo.asau sadA dhArayate nR^ipa .
sa sheShaH pannagashreShThaH svasti tubhyaM prayachchhatu .. 48..\\
gAndhAre yudhi vikramya nirjitAH surasattamAH .
purA vR^itreNa daityena bhinnadehAH sahasrashaH .. 49..\\
hR^itatejobalAH sarve tadA sendrA divaukasaH .
brahmANa.n sharaNa.n jagmurvR^itrAdbhItA mahAsurAt .. 50..\\
devaah
pramarditAnA.n vR^itreNa devAnA.n deva sattama .
gatirbhava sura shreShTha trAhi no mahato bhayAt .. 51..\\
drn
atha pArshve sthita.n viShNuM shakrAdIMshcha surottamAn .
prAha tathyamida.n vAkyaM viShaNNAnsurasattamAn .. 52..\\
rakShyA me satata.n devAH sahendrAH sa dvijAtayaH .
tvaShTuH sudurdhara.n tejo yana vR^itro vinirmitaH .. 53..\\
tvaShTrA purA tapastaptvA varShAyutashata.n tadA .
vR^itro vinirmito devAH prApyAnuGYAM maheshvarAt .. 54..\\
sa tasyaiva prasAdAdvai hanyAdeva ripurbalI .
nAgatvA sha~Nkara sthAnaM bhagavAndR^ishyate haraH .. 55..\\
dR^iShTvA haniShyatha ripu.n kShipraM gachchhata mandaram .
yatrAste tapasA.n yonirdakShayaGYavinAshanaH .
pinAkI sarvabhUtesho bhaga netranipAtanaH .. 56..\\
te gatvA sahitA devA brahmaNA saha mandaram .
apashya.nstejasA.n rAshiM sUryakoTi samaprabham .. 57..\\
so.abravItsvAgata.n devA brUta kiM karavANyaham .
amogha.n darshanaM mahyamAmaprAptirato.astu vaH .. 58..\\
evamuktAstu te sarve pratyUchusta.n divaukasaH .
tejo hR^itaM novR^itreNa gatirbhava divaukasAm .. 59..\\
mUrtIrIkShaShva no deva prahArairjarjarIkR^itAH .
sharaNa.n tvAM prapannAH sma gatirbhava maheshvara .. 60..\\
mahezvara
viditaM me yathA devAH kR^ityeya.n sumahAbalA .
tvaShTustejo bhavA ghorA durnivAryAkR^itAtmabhiH .. 61..\\
avashya.n tu mayA kArya.n sAhyaM sarvadivaukasAm .
mameda.n gAtraja.n shakra kavachaM gR^ihya bhAsvaram .
badhAnAnena mantreNa mAnasena sureshvara .. 62..\\
drn
ityuktvA varadaH prAdAdvarmatanmantrameva cha .
sa tena varmaNA guptaH prAyAdvR^itra chamUM prati .. 63..\\
nAnAvidhaishcha shastraughaiH pAtyamAnairmahAraNe .
na sandhiH shakyate bhettu.n varma bandhasya tasya tu .. 64..\\
tato jaghAna samare vR^itra.n devapatiH svayam .
ta.n cha matramayaM bandha.n varma chA~Ngirase dadau .. 65..\\
a~NgirAH prAha putrasya mantraGYasya bR^ihaspateH .
bR^ihaspatirathovAcha agniveshyAya dhImate .. 66..\\
agniveshyo mama prAdAttena badhnAmi varma te .
tavAdya deharakShArthaM mantreNa nR^ipasattama .. 67..\\
evamuktvA tato droNastava putraM mahAdyutiH .
punareva vachaH prAha shanairAchArya pu~NgavaH .. 68..\\
brahmasUtreNa badhnAmi kavacha.n tava pArthiva .
hiraNyagarbheNa yathA yaddha.n viShNoH purA raNe .. 69..\\
yathA cha brahmaNA baddha.n sa~NgrAme tArakAmaye .
shakrasya kavacha.n divyaM tathA badhnAmyahaM tava .. 70..\\
baddhvA tu kavacha.n tasya mantreNa vidhipUrvakam .
preShayAmAsa rAjAna.n yuddhAya mahate dvijaH .. 71..\\
sa saMnaddho mahAbAhurAchAryeNa mahAtmanA .
rathAnA.n cha sahasreNa trigartAnAM prahAriNAm .. 72..\\
tathA danti sahasreNa mattAnA.n vIryashAlinAm .
ashvAnAmayutenaiva tathAnyaishcha mahArathaiH .. 73..\\
vR^itaH prAyAnmahAbAhurarjunasya rathaM prati .
nAnA vAditraghoSheNa yathA vairochanistathA .. 74..\\
tataH shabdo mahAnAsItsainyAnA.n tava bhArata .
agAdhaM prasthita.n dR^iTShTvA samudramiva kauravam .. 75..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 70}
s
praviShTayormahArAja pArtha vArShNeyayostadA .
duryodhane prayAte cha pR^iShThataH puruSharShabhe .. 1..\\
javenAbhyadravandroNaM mahatA nisvanena cha .
pANDavAH somakaiH sArdha.n tato yuddhamavartata .. 2..\\
tadyuddhamabhavadghora.n tumula.n lomaharShaNam .
pA~nchAlAnA.n kurUNAM cha vyUhasya purato.adbhutam .. 3..\\
rAjankadA chinnAsmAbhirdR^iShTa.n tAdR^i~Nna cha shrutam .
yAdR^i~Nmadhyagate sUrye yuddhamAsIdvishAM pate .. 4..\\
dhR^iShTadyumnamukhAH pArthA vyUDhAnIkAH prahAriNaH .
droNasya sainya.n te sarve sharavarShairavAkiran .. 5..\\
vaya.n droNaM puraskR^itya sarvashastrabhR^itA.n varam .
pArShata pramukhAnpArthAnabhyavarShAma sAyakaiH .. 6..\\
mahAmeghAvivodIrNau mishravAtau himAtyaye .
senAgre viprakAshete ruchire rathabhUShite .. 7..\\
sametya tu mahAsene chakraturvegamuttamam .
jAhnavI yamune nadyau prAvR^iShIvolbaNodake .. 8..\\
nAnAshastrapuro vAto dvipAshvarathasa.nvR^itaH .
gadA vidyunmahAraudraH sa~NgrAmajalado mahAn .. 9..\\
bhAradvAjAniloddhUtaH sharadhArA sahasravAn .
abhyavarShanmahAraudraH pANDusenAgnimuddhatam .. 10..\\
samudramiva gharmAnte vivAnghoro mahAnilaH .
vyakShobhayadanIkAni pANDavAnA.n dvijottamaH .. 11..\\
te.api sarvaprayatnena droNameva samAdravan .
bibhitsanto mahAsena.n vAryaughAH prabalA iva .. 12..\\
vArayAmAsa tAndroNo jalaughAnachalo yathA .
pANDavAnsamare kruddhAnpA~nchAlAMshcha sa kekayAn .. 13..\\
athApare.api rAjAnaH parAvR^itya samantataH .
mahAbAlA raNe shUrAH pA~nchAlAnanvavArayan .. 14..\\
tato raNe naravyAghraH pArShataH pANDavaiH saha .
sa~njaghAnAsakR^iddroNaM bibhitsurarivAhinIm .. 15..\\
yathaiva sharavarShANi droNo varShati pArShate .
tathaiva sharavarShANi dhR^iShTadyumno.abhyavarShata .. 16..\\
sanistriMshapuro vAtaH shaktiprAsarShTi sa.nvR^itaH .
jyA vidyuchchApasa.nhrAdo dhR^iShTadyumna balAhakaH .. 17..\\
sharadhArAshma varShANi vyasR^ijatsarvatodisham .
nighnanrathavarAshvaughAMshchhAdayAmAsa vAhinIm .. 18..\\
ya.n yamArchhachchharairdroNaH pANDavAnAM rathavrajam .
tatastataH sharairdroNamapAkarShata pArShataH .. 19..\\
tathA tu yatamAnasya droNasya yudhi bhArata .
dhR^iShTadyumna.n samAsAdya tridhA sainyamabhidyata .. 20..\\
bhojameke nyavartanta jalasandhamathApare .
pANDavairhanyamAnAshcha droNamevApare.avrajan .. 21..\\
sainyAnyaghaTayadyAni droNastu rathinA.n varaH .
vyadhamachchApi tAnyasya ghR^iShTadyumno mahArathaH .. 22..\\
dhArtarAShTAstridhA bhUtA vadhyante pANDusR^i~njayaiH .
agopAH pashavo.araNye bahubhiH shvApadairiva .. 23..\\
kAlaH sa~Ngrasate yodhAndhR^iShTadyumnena mohitAn .
sa~NgrAme tumule tasminniti saMmenire janAH .. 24..\\
kunR^ipasya yathA rAShTra.n durbhikShavyAdhitaskaraiH .
drAvyate tadvadApannA pANDavaistava vAhinI .. 25..\\
arkarashmi prabhinneShu shastreShu kavacheShu cha .
chakShUMShi pratihanyante sainyena rajasA tathA .. 26..\\
tridhA bhUteShu sainyeShu vadhyamAneShu pANDavaiH .
amarShitastato droNaH pA~nchAlAnvyadhamachchharaiH .. 27..\\
mR^idnatastAnyanIkAni nighnatashchApi sAyakaiH .
babhUva rUpa.n droNasya kAlAgneriva dIpyataH .. 28..\\
rathaM nAga.n haya.n chApi pattinashcha vishAM pate .
ekaikeneShuNA sa~Nkhye nirbibheda mahArathaH .. 29..\\
pANDavAnA.n tu sainyeShu nAsti kashchitsa bhArata .
dadhAra yo raNe bANAndroNa chApachyutA~nshitAn .. 30..\\
tatpachyamAnamarkeNa droNa sAyakatApitam .
babhrAma pArShata.n sainya.n tatra tatraiva bhArata .. 31..\\
tathaiva pArShatenApi kAlyamAnaM bala.n tava .
abhavatsarvato dIpta.n shuShkaM vanamivAgninA .. 32..\\
vadhyamAneShu sainyeShu droNa pArShata sAyakaiH .
tyaktvA prANAnpara.n shaktyA prAyudhyanta sma sainikAH .. 33..\\
tAvakAnAM pareShA.n cha yudhyatAM bharatarShabha .
nAsItkashchinmahArAja yo.atyAkShItsa.nyugaM bhayAt .. 34..\\
bhImasena.n tu kaunteya.n sodaryAH paryavArayan .
viviMshatishchitraseno vikarNashcha mahArathaH .. 35..\\
vindAnuvindAvAvantyau kShemadhUrtishcha vIryavAn .
trayANA.n tava putrANAM traya evAnuyAyinaH .. 36..\\
bAhlIka rAjastejasvI kulaputro mahArathaH .
saha senaH sahAmAtyo drApadeyAnavArayat .. 37..\\
shabyo govAsano rAjA yodhairdashashatAvaraiH .
kAshyasyAbhibhuvaH putraM parAkrAntamavArayat .. 38..\\
ajAtashatru.n kaunteyaM jvalantamiva pAvakam .
madrANameshvaraH shalyo rAjA rAjAnamAvR^iNot .. 39..\\
duHshAsanastvavasthApya svamanIkamamarShaNaH .
sAtyakiM prayayau kruddhaH shUro rathavara.n yudhi .. 40..\\
svakenAhamanIkena saMnaddha kavachAvR^itaH .
chatuHshatairmaheShvAsaishchekitAnamavArayam .. 41..\\
shakunistu sahAnIko mAdrIputramavArayat .
gAndhArakaiH saptashataishchApashaktisharAsibhiH .. 42..\\
vindAnuvindAvAvantyau virATaM matsyamArchhatAm .
prANA.nstyaktvA maheShvAsau mitrArthe.abhyudyatau yudhi .. 43..\\
shikhaNDina.n yAGYaseniM rundhAnamaparAjitam .
bAhlikaH pratisa.nyattaH parAkrAnamavArayat .. 44..\\
dhR^iShTadyumna.n cha pA~nchAlyaM krUraiH sArdhaM prabhadrakaiH .
AvantyaH saha sauvIraiH kruddha rUpamavArayat .. 45..\\
ghaTotkacha.n tathA shUra.n rAkShasaM krUra yodhinam .
alAyudho.adravattUrNa.n kruddhamAyAntamAhave .. 46..\\
alambusa.n rAkShasendra.n kuntibhojo mahArathaH .
sainyena mahatA yuktaH kruddha rUpamavArayat .. 47..\\
saindhavaH pR^iShThatastvAsItsarvasainyasya bhArata .
rakShitaH parameShvAsaiH kR^ipaprabhR^itibhI rathaiH .. 48..\\
tasyAstA.n chakrarakShau dvau saindhavasya bR^ihattamau .
drauNirdakShiNato rAjansUtaputrashcha vAmataH .. 49..\\
pR^iShThagopAstu tasyAsansaumadatti purogamAH .
kR^ipashcha vR^iShasenashcha shalaH shalyashcha durjayaH .. 50..\\
nItimanto maheShvAsAH sarve yuddhavishAradAH .
saindhavasya vidhAyaiva.n rakShAM yuyudhire tadA .. 51..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 71}
s
rAjansa~NgrAmamAshcharya.n shR^iNu kIrtayato mama .
kurUNAM pANDavAnA.n cha yathA yuddhamavartata .. 1..\\
bhAradvAja.n samAsAdya vyUhasya pramukhe sthitam .
ayodhayanraNe pArthA droNAnIkaM bibhitsavaH .. 2..\\
rakShamANAH svaka.n vyUha.n droNasyApi cha sainikAH .
ayodhayanraNe pArthAnprArthayanto mahadyashaH .. 3..\\
vindAnuvindAvAvantyau virATa.n dashabhiH sharaiH .
AjaghnatuH susa~Nkruddhau tava putrahitaiShiNau .. 4..\\
virATashcha mahArAja tAvubhau samare sthitau .
parAkrAntamparAkramya yodhayAmAsa sAnugau .. 5..\\
teShA.n yuddhaM samabhavaddAruNaM shoNitodakam .
si.nhasya dvipamukhyAbhyAM prabhinnAbhyA.n yathA vane .. 6..\\
bAhlIka.n rabhasaM yuddhe yAGYasenirmahAbalaH .
Ajaghne vishikhaistIkShNairghorairmarmAsthi bhedibhiH .. 7..\\
bAhlIko yAGYaseni.n tu hemapu~NkhaiH shilAshitaiH .
AjaghAna bhR^isha.n kruddho navabhirnataparvabhiH .. 8..\\
tadyuddhamabhavadghora.n sharashaktisamAkulam .
bhIrUNA.n trAsajanana.n shUrANAM harShavardhanam .. 9..\\
tAbhyA.n tatra sharairmuktairantarikShaM dishastathA .
abhavatsa.nvR^ita.n sarvaM na prAGYAyata ki.n chana .. 10..\\
shaibyo govAsano yuddhe kAshya putraM mahAratham .
sa sainyo yodhayAmAsa gajaH pratigaja.n yathA .. 11..\\
bAhlIka rAjaH sa.nrabdho draupadeyAnmahArathAn .
manaH pa~nchendriyANIva shushubhe yodhayanraNe .. 12..\\
ayodhaya.nste cha bhR^isha.n ta.n sharaughaiH samantataH .
indriyArthA yathA deha.n shashvaddehabhR^itAM vara .. 13..\\
vArShNeya.n sAtyakiM yuddhe putro duHshAsanastava .
Ajaghne sAyakaistIkShNairnavabhirnataparvabhiH .. 14..\\
so.atividdho balavatA maheShvAsena dhanvinA .
IShanmUrchhA.n jagAmAshu sAtyakiH satyavikramaH .. 15..\\
samAshvastastu vArShNeyastava putraM mahAratham .
vivyAdha dashabhistUrNa.n sAyakaiH ka~NkapatribhiH .. 16..\\
tAvanyonya.n dR^iDha.n viddhAvanyonyasharavikShatau .
rejatuH samare rAjanpuShpitAviva kiMshukau .. 17..\\
alambusastu sa~NkruddhaH kuntibhojasharArditaH .
ashobhata para.n lakShmyA puShpADhya iva kiMshukaH .. 18..\\
kuntibhoja.n tato rakSho viddhvA bahubhirAyasaiH .
anadadbhairavaM nAda.n vAhinyAH pramukhe tava .. 19..\\
tatastau samare shUrau yodhayantau parasparam .
dadR^ishuH sarvabhUtAni shakra jambhau yathA purA .. 20..\\
shakuni.n rabhasaM yuddhe kR^itavaira.n cha bhArata .
mAdrIputrau cha sa.nrabdhau sharairardayatAM mR^idhe .. 21..\\
tanmUlaH sa mahArAja prAvartata janakShayaH .
tvayA sa~njanito.atyartha.n karNena cha vivardhitaH .. 22..\\
uddhukShitashcha putreNa tava krodhahutAshanaH .
ya imAM pR^ithivI.n rAjandagdhuM sarvAM samudyataH .. 23..\\
shakuniH pANDuputrAbhyA.n kR^itaH sa vimukhaH sharaiH .
nAbhyajAnata kartavya.n yudhi ki.n chitparAkramam .. 24..\\
vimukha.n chainamAlokya mAdrIputrau mahArathau .
vavarShatuH punarbANairyathA meghau mahAgirim .. 25..\\
sa vadhyamAno bahubhiH sharaiH saMnataparvabhiH .
samprAyAjjavanairashvairdroNAnIkAya saubalaH .. 26..\\
ghaTotkachastathA shUra.n rAkShasma tamalAyudham .
abhyayAdrabhasa.n yuddhe vegamAsthAya madhyamam .. 27..\\
tayoryuddhaM mahArAja chitrarUpamivAbhavat .
yAdR^isha.n hi purAvR^ittaM rAmarAvaNayormR^idhe .. 28..\\
tato yudhiShThiro rAjA madrarAjAnamAhave .
viddhvA pa~nchAshatA bANaiH punarvivyAdha saptabhiH .. 29..\\
tataH pravavR^ite yuddha.n tayoratyadbhutaM nR^ipa .
yathApUrvaM mahadyuddha.n shambarAmara rAjayoH .. 30..\\
viviMshatishchitraseno vikarNashcha tavAtmajaH .
ayodhayanbhImasenaM mahatyA senayA vR^itAH .. 31..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 72}
s
tathA tasminpravR^itte tu sa~NgrAme lomaharShaNe .
kauraveyA.nstridhA bhUtAnpANDavAH samupAdravan .. 1..\\
jalasandhaM mahAbAhurbhImaseno nyavArayat .
yudhiShThiraH sahAnIkaH kR^itavarmANamAhave .. 2..\\
kiranta.n sharavarShANi rochamAna ivAMshumAn .
dhR^iShTadyumno mahArAja droNamabhyadravadraNe .. 3..\\
tataH pravavR^ite yuddha.n tvaratA.n sarvadhanvinAm .
kurUNA.n somakAnA.n cha sa~NkruddhAnAM parasparam .. 4..\\
sa~NkShaye tu tathA bhUte vartamAne mahAbhaye .
dvandvI bhUteShu sainyeShu yudhyamAneShvabhItavat .. 5..\\
droNaH pA~nchAla putreNa balI balavatA saha .
vichikShepa pR^iShatkaughA.nstadadbhutamivAbhavat .. 6..\\
puNDarIkavanAnIva vidhvastAni samantataH .
chakrAte droNa pA~nchAlyau nR^iNA.n shIrShANyanekashaH .. 7..\\
vinikIrNAni vIrANAmanIkeShu samantataH .
vastrAbharaNa shastrANi dhvajavarmAyudhAni cha .. 8..\\
tapanIyavichitrA~NgAH sa.nsiktA rudhireNa cha .
sa.nsaktA iva dR^ishyante meghasa~NghAH sa vidyutaH .. 9..\\
ku~njarAshvanarAnsa~Nkhye pAtayantaH patatribhiH .
tAlamAtrANi chApAni vikarShanto mahArathAH .. 10..\\
asi charmANi chApAni shirA.nsi kavachAni cha .
viprakIryanta shUrANA.n samprahAre mahAtmanAm .. 11..\\
utthitAnyagaNeyAni kabandhAni samantataH .
adR^ishyanta mahArAja tasminparamasa~Nkule .. 12..\\
gR^idhrAH ka~NkA vaDAH shyenA vAyasA jambukAstathA .
bahavaH pishitAshAshcha tatrAdR^ishyanta mAriSha .. 13..\\
bhakShayantaH sma mA.nsAni pibantashchApi shoNitam .
vilumpantaH sma keshAMshcha majjAshcha bahudhA nR^ipa .. 14..\\
AkarShantaH sharIrANi sharIrAvayavA.nstathA .
narAshvagajasa~NghAnA.n shirA.nsi cha tatastataH .. 15..\\
kR^itAstrA raNadIkShAbhirdIkShitAH sharadhAriNaH .
raNe jayaM prArthayanto bhR^isha.n yuyudhire tadA .. 16..\\
asi mArgAnbahuvidhAnvicherustAvakA raNe .
R^iShTibhiH shaktibhiH prAsaiH shUlatomara paTTishaiH .. 17..\\
gadAbhiH parighaishchAnye vyAyudhAsh cha bhujairapi .
anyonya.n jaghnire kruddhA yuddhara~Nga gatA narAH .. 18..\\
rathino rathibhiH sArdhamashvArohAshcha sAdibhiH .
mAta~NgA varamAta~NgaiH padAtAshcha padAtibhiH .. 19..\\
kShIbA ivAnye chonmattA ra~NgeShviva cha chAraNAH .
uchchukrushustathAnyonya.n jaghnuranyonyamAhave .. 20..\\
vartamAne tathA yuddhe nirmaryAde vishAM pate .
dhR^iShTadyumno hayAnashvairdroNasya vyatyamishrayat .. 21..\\
te hayA sAdhvashobhanta vimishrA vAtara.nhasaH .
pArAvata savarNAshcha raktashoNAshcha sa.nyuge .
hayAH shushubhire rAjanmeghA iva sa vidyutaH .. 22..\\
dhR^iShTadyumnashcha samprekShya droNamabhyAshamAgatam .
asi charmAdade vIro dhanurutsR^ijya bhArata .. 23..\\
chikIrShurduShkara.n karma pArShataH paravIrahA .
IShayA samatikramya droNasya rathamAvishat .. 24..\\
atiShThadyugamadhye sa yugasaMnahaneShu cha .
jaghAnArdheShu chAshvAnA.n tatsainyAnyabhyapUjayan .. 25..\\
khaDgena charatastasya shoNAshvAnadhitiShThataH .
na dadarshAntara.n droNastadadbhutamivAbhavat .. 26..\\
yathA shyenasya patana.n vaneShvAmiSha gR^iddhinaH .
tathaivAsIdabhIsArastasya droNa.n jighA.nsataH .. 27..\\
tataH sharashatenAsya shatachandra.n samAkShipat .
droNo drupadaputrasya khaDga.n cha dashabhiH sharaiH .. 28..\\
hayAMshchaiva chatuHShaShTyA sharANA.n jaghnivAnbalI .
dhvaja.n chhatraM cha bhallAbhyAM tathobhau pArShNisArathI .. 29..\\
athAsmai tvarito bANamapara.n jIvitAntakam .
AkarNapUrNa.n chikShepa vajra.n vajradharo yathA .. 30..\\
ta.n chaturdashabhirbANairbANaM chichchheda sAtyakiH .
prastamAchArya mukhyena dhR^iShTadyumnamamochayat .. 31..\\
si.nheneva mR^iga.n grastaM narasi.nhena mAriSha .
droNena mochayAmAsa pA~nchAlya.n shinipu~NgavaH .. 32..\\
sAtyakiM prekShya goptAraM pA~nchAlyasya mahAhave .
sharANA.n tvarito droNaH ShaDviMshatyA samarpayat .. 33..\\
tato droNa.n shineH pautro grasantamiva sR^i~njayAn .
pratyavidhyachchhitairbANaiH ShaDviMshatyA stanAnare .. 34..\\
tataH sarve rathAstUrNaM pA~nchAlA jaya gR^iddhinaH .
sAtvatAbhisR^ite droNe dhR^iShTadyumnamamochayan .. 35..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 73}
dhr
bANe tasminnikR^itte tu dhR^iShTadyumne cha mokShite .
tena vR^iShNipravIreNa yuyudhAnena sa~njaya .. 1..\\
amarShito maheShvAsaH sarvashastrabhR^itA.n varaH .
naravyAghraH shineH pautre droNaH kimakarodyudhi .. 2..\\
s
sampradrutaH krodhaviSho vyAditAsya sharAsanaH .
tIkShNadhAreShu dashanaH shitanArAcha daMShTravAn .. 3..\\
sa.nrambhAmarSha tAmrAkSho mahAhiriva niHshvasan .
naravIra pramuditaiH shoNairashvairmahAjavaiH .. 4..\\
utpatadbhirivAkAsha.n kramadbhiriva sarvataH .
rukmapu~NkhA~nsharAnasyanyuyudhAnamupAdravat .. 5..\\
sharapAta mahAvarSha.n rathaghoShabalAhakam .
kArmukAkarSha vikShiptaM nArAchabahu vidyutam .. 6..\\
shaktikhaDgAshani dhara.n krodhavegasamutthitam .
droNa meghamanAvArya.n hayamAruta choditam .. 7..\\
dR^iShTvaivAbhipatanta.n ta.n shUraH parapura~njayaH .
uvAcha sUta.n shaineyaH prahasanyuddhadurmadaH .. 8..\\
eta.n vai brAhmaNa.n krUraM svakarmaNyanavasthitam .
Ashraya.n dhArtarAShTrasya rAGYo duHkhabhayAvaham .. 9..\\
shIghraM prajavitairashvaiH pratyudyAhi prahR^iShTavat .
AchArya.n rAjaputrANAM satataM shUramAninam .. 10..\\
tato rajatasa~NkAshA mAdhavasya hayottamAH .
droNasyAbhimukhAH shIghramagachchhanvAtara.nhasaH .. 11..\\
iShujAlAvR^ita.n ghoramandhakAramanantaram .
anAdhR^iShyamivAnyeShA.n shUrANAmabhavattadA .. 12..\\
tataH shIghrAstra viduShordroNa sAtvatayostadA .
nAntarma sharavR^iShTInA.n dR^ishyate narasi.nhayoH .. 13..\\
iShUNA.n saMnipAtena shabdo dhArAbhighAtajaH .
shushruve shakramuktAnAmashanInAmiva svanaH .. 14..\\
nArAchairatividdhAnA.n sharANAM rUpamAbabhau .
AshIviShavidaShTAnA.n sarpANAmiva bhArata .. 15..\\
tayorjyAtalanirghoSho vyashrUyata sudAruNaH .
ajasra.n shailashR^i~NgANAM vajreNAhanyatAm iva .. 16..\\
ubhayostau rathau rAja.nste chAshvAstau cha sArathI .
rukmapu~NkhaiH sharaishchhannAshchitrarUpA babhustadA .. 17..\\
nirmalAnAmajihmAnAM nArAchAnA.n vishAM pate .
nirmuktAshIviShAbhAnA.n sampAto.abhUtsudAruNaH .. 18..\\
ubhayoH patite chhattra.n tathaiva patitau dhvajau .
ubhau rudhirasiktA~NgAvubhau cha vijayaiShiNau .. 19..\\
sravadbhiH shoNita.n gAtraiH prasrutAviva vAraNau .
anyonyamabhividhyetA.n jIvitAntakaraiH sharaiH .. 20..\\
garjitotkruShTa saMnAdAH sha~NkhadundubhinisvanAH .
upAramanmahArAja vyAjahAra na kash chana .. 21..\\
tUShNImbhUtAnyanIkAni yodhA yuddhAdupAraman .
dadR^ishe dvairatha.n tAbhyAM jAtakautUhalo janaH .. 22..\\
rathino hastiyantAro hayArohAH padAtayaH .
avaikShantAchalairnetraiH parivArya ratharShabhau .. 23..\\
hastyanIkAnyatiShThanta tahAnIkAni vAjinAm .
tathaiva rathavAhinyaH prativyUhya vyavasthitAH .. 24..\\
muktA vidrumachitraishcha maNikA~nchanabhUShitaiH .
dhvajairAbharaNaishchitraiH kavachaishcha hiraNmayaiH .. 25..\\
vaijayantI patAkAbhiH paristomA~NgakambalaiH .
vimalairnishitaiH shastrairhayAnA.n cha prakIrNakaiH .. 26..\\
jAtarUpamayIbhishcha rAjatIbhishcha mUrdhasu .
gajAnA.n kumbhamAlAbhirdantaveShTaishcha bhArata .. 27..\\
sabalAkAH sa khadyotAH sairAvata shatahradAH .
adR^ishyantoShNa paryAye meghAnAmiva vAgurAH .. 28..\\
apashyannasmadIyAshcha te cha yaudhiShThirAH sthitAH .
tadyuddha.n yuyudhAnasya droNasya cha mahAtmanaH .. 29..\\
vimAnAgragatA devA brahma shakrapurogamAH .
siddhachAraNasa~NghAshcha vidyAdharamahoragAH .. 30..\\
gatapratyAgatAkShepaishchitraiH shastravighAtibhiH .
vividhairvismaya.n jagmustayoH puruShasi.nhayoH .. 31..\\
hastalAghavamastreShu darshayantau mahAbalau .
anyonya.n samavidhyetAM sharaistau droNa sAtyakI .. 32..\\
tato droNasya dAshArhaH sharAMshchichchheda sa.nyuge .
patribhiH sudR^iDhairAshu dhanushchaiva mahAdyute .. 33..\\
nimeShAntaramAtreNa bhAradvAjo.apara.n dhanuH .
sajya.n chakAra tachchAshu chichchhedAsya sa sAtyakiH .. 34..\\
tatastvaranpunardroNo dhanurhasto vyatiShThata .
sajya.n sajyaM punashchAsya chichchheda nishitaiH sharaiH .. 35..\\
tato.asya sa.nyuge droNo dR^iShTvA karmAtimAnuSham .
yuyudhAnasya rAjendra manasedamachintayat .. 36..\\
etadastrabala.n rAme kArtavIrye dhana~njaye .
bhIShme cha puruShavyAghre yadida.n sAtvatAM vare .. 37..\\
ta.n chAsya manasA droNaH pUjayAmAsa vikramam .
lAghava.n vAsavasyeva samprekShya dvijasattamaH .. 38..\\
tutoShAstravidA.n shreShThastathA devAH sa vAsavAH .
na tAmAlakShayAmAsurlaghutA.n shIghrakAriNaH .. 39..\\
devAshcha yuyudhAnasya gandharvAshcha vishAM pate .
siddhachAraNasa~NghAshcha vidurdroNasya karma tat .. 40..\\
tato.anyaddhanurAdAya droNaH kShatriya mardanaH .
astrairastravidA.n shreShTho yodhayAmAsa bhArata .. 41..\\
tasyAstrANyastramAyAbhiH pratihanya sa sAtyakiH .
jaghAna nishitairbANaistadadbhutamivAbhavat .. 42..\\
tasyAtimAnuSha.n karma dR^iShTvAnyairasama.n raNe .
yukta.n yogena yogaGYAstAvakAH samapUjayan .. 43..\\
yadastramasyati droNastadevAsyati sAtyakiH .
tamAchAryo.apyasambhrAnto.ayodhayatlshatru tApanaH .. 44..\\
tataH kruddho mahArAja dhanurvedasya pAragaH .
vadhAya yuyudhAnasya divyamastramudairayat .. 45..\\
tadAgneyaM mahAghora.n vipughnamupalakShya saH .
astra.n divyaM maheShvAso vAruNa.n samudairayat .. 46..\\
hAhAkAro mahAnAsIddR^iShTvA divyAstradhAriNau .
na vicherustadAkAshe bhUtAnyAkAshagAnyapi .. 47..\\
astre te vAruNAgneye tAbhyAM bANasamAhite .
na tAvadabhiShajyete vyAvartadatha bhAskaraH .. 48..\\
tato yudhiShThiro rAjA bhImasenashcha pANDavaH .
nakulaH sahadevashcha paryarakShanta sAtyakim .. 49..\\
dhR^iShTvadyumna mukhaiH sArdha.n virATashcha sa kekayaH .
matsyAH shAlveya senAshcha droNamAjagmura~njasA .. 50..\\
duHshAsanaM puraskR^itya rAjaputraH sahasrashaH .
droNamabhyupapadyanta sapatnaiH parivAritam .. 51..\\
tato yuddhamabhUdrAja.nstava teShA.n cha dhanvinAm .
rajasA sa.nvR^ite loke sharajAlasamAvR^ite .. 52..\\
sarvamAvignamabhavanna prAGYAyata ki.n chana .
sainyena rajasA dhvaste nirmaryAdamavartata .. 53..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 74}
s
parivartamAne tvAditye tatra sUryasya rashmibhiH .
rajasA kIryamANAshcha mandI bhUtAshcha sainikAH .. 1..\\
tiShThatA.n yudhyamAnAnAM punarAvartatAm api .
bhajyatA.n jayatAM chaiva jagAma tadahaH shanaiH .. 2..\\
tathA teShu viShakteShu sainyeShu jaya gR^iddhiShu .
arjuno vAsudevashcha saindhavAyaiva jagmatuH .. 3..\\
rathamArga pramANa.n tu kaunteyo nishitaiH sharaiH .
chakAra tatra panthAna.n yayau yena janArdanaH .. 4..\\
yatra yatra ratho yAti pANDavasya mahAtmanaH .
tatra tatraiva dIryante senAstava vishAM pate .. 5..\\
rathashikShA.n tu dAshArho darshayAmAsa vIryavAn .
uttamAdhamamadhyAni maNDalAni vidarshayan .. 6..\\
te tu nAmA~NkitAH pItAH kAlajvalana saMnibhAH .
snAyu naddhAH suparvANaH pR^ithavo dIrghagAminaH .. 7..\\
vaiNavAyasmaya sharAH svAyatA vividhAnanAH .
rudhiraM patagaiH sArdhaM prANinAM papurAhave .. 8..\\
rathasthiraH kroshamAtre yAnasyatyarjunaH sharAn .
rathe kroshamatikrAnte tasya te ghnanti shAtravAn .. 9..\\
tArkShya mAruta ra.nhobhirvAjibhiH sAdhu vAhibhiH .
tathAgachchhaddhR^iShIkeshaH kR^itsna.n vismApaya~n jagat .. 10..\\
na tathA gachchhati rathastapanasya vishAM pate .
nendrasya na cha rudrasya nApi vaishravaNasya cha .. 11..\\
nAnyasya samare rAjangatapUrvastathA rathaH .
yathA yayAvarjunasya mano.abhiprAya shIghragaH .. 12..\\
pravishya tu raNe rAjankeshavaH paravIrahA .
senA madhye hayA.nstUrNa.n chodayAmAsa bhArata .. 13..\\
tatastasya rathaughasya madhyaM prApya hayottamAH .
kR^ichchhreNa rathamUhusta.n kShutpipAsAshramAnvitAH .. 14..\\
kShatAshcha bahubhiH shastrairyuddhashauNDairanekashaH .
maNDalAni vichitrANi vicheruste muhurmuhuH .. 15..\\
hatAnA.n vAjinAgAnAM rathAnA.n cha naraiH saha .
upariShTAdatikrAntAH shailAbhAnA.n sahasrashaH .. 16..\\
etasminnantare vIrAvAvantyau bhrAtarau nR^ipa .
sahasenau samArchhetAM pANDava.n klAntavAhanam .. 17..\\
tAvarjuna.n chatuHShaShTyA saptatyA cha janArdanam .
sharANA.n cha shatenAshvAnavidhyetAM mudAnvitau .. 18..\\
tAvarjuno mahArAja navabhirnataparvabhiH .
AjaghAna raNe kruddho marmaGYo marmabhedibhiH .. 19..\\
tatastau tu sharaugheNa bIbhatsu.n saha keshavam .
AchchhAdayetA.n sa.nrabdhau si.nhanAda.n cha nedatuH .. 20..\\
tayostu dhanuShI chitre bhallAbhyA.n shvetavAhanaH .
chichchheda samare tUrNa.n dhvajau cha kanakojjvalau .. 21..\\
athAnye dhanuShI rAjanpragR^ihya samare tadA .
pANDavaM bhR^ishasa~NkruddhAvardayAmAsatuH sharaiH .. 22..\\
tayostu bhR^ishasa~NkruddhaH sharAbhyAM pANDunandanaH .
chichchheda dhanuShI tUrNaM bhUya eva dhana~njayaH .. 23..\\
tathAnyairvishikhaistUrNa.n hemapu~NkhaiH shilAshitaiH .
jaghAnAshvAnsapadAtA.nstathobhau pArShNisArathI .. 24..\\
jyeShThasya cha shiraH kAyAtkShurapreNa nyakR^intata .
sa papAta hataH pR^ithvyA.n vAtarugNa iva drumaH .. 25..\\
vinda.n tu nihataM dR^iShTvA anuvindaH pratApavAn .
hatAshva.n rathamutsR^ijya gadA.n gR^ihya mahAbalaH .. 26..\\
abhyadravata sa~NgrAme bhrAturvadhamanusmaran .
gadayA gadinA.n shreShTho nR^ityanniva mahArathaH .. 27..\\
anuvindastu dagayA lalATe madhusUdanam .
spR^iShTvA nAkampayatkruddho mainAkamiva parvatam .. 28..\\
tasyArjunaH shariH ShaDbhirgrIvAM pAdau bhujau shiraH .
nichakarta sa sa~nchinnaH papAtAdrichayo yathA .. 29..\\
tatastau nihatau dR^iShTvA tayo rAjanpadAnugAH .
abhyadravanta sa~NkruddhAH kirantaH shatashaH sharAn .. 30..\\
tAnarjunaH sharaistUrNaM nihatya bharatarShabha .
vyarochata yathA vahnirdAva.n dagdhvA himAtyaye .. 31..\\
tayoH senAmatikramya kR^ichchhrAnniryAddhana~njayaH .
vibabhau jaladAnbhittvA divAkara ivoditaH .. 32..\\
ta.n dR^iShTvA kuravastrastAH prahR^iShTAshchAbhavanpunaH .
abhyavarSha.nstadA pArtha.n samantAdbharatarShabha .. 33..\\
shrAnta.n chaina.n samAlakShya GYAtvA dUre cha saindhavam .
si.nhanAdena mahatA sarvataH paryavArayan .. 34..\\
tA.nstu dR^iShTvA susa.nrabdhAnutsmayanpuruSharShabhaH .
shanakairiva dAshArhamarjuno vAkyamabravIt .. 35..\\
sharArditAshcha glAnAshcha hayA dUre cha saindhavaH .
kimihAnantara.n kAryaM jyAyiShThaM tava rochate .. 36..\\
brUhi kR^iShNa yathAtattva.n tva.n hi prAGYatamaH sadA .
bhavannetrA raNe shatrUnvijeShyantIha pANDavAH .. 37..\\
mama tvanantarma kR^itya.n yadvai tatsaMnibodha me .
hayAnvimuchya hi sukha.n vishalyAnkuru mAghava .. 38..\\
evamuktastu pArthena keshavaH pratyuvAcha tam .
mamApyetanmataM pAtha yadida.n te prabhAShitam .. 39..\\
arj
ahamAvArayiShyAmi sarvasainyAni keshava .
tvamapyatra yathAnyAya.n kuru kAyamanantaram .. 40..\\
s
so.avatIrya rathopasthAdasambhrAnto dhana~njayaH .
gANDIva.n dhanurAdAya tasthau giririvAchalaH .. 41..\\
tamabhyadhAvankroshantaH kShatriyA jayakA~NkShiNaH .
ida.n chhidramiti GYAtvA dharaNIsthaM dhana~njayam .. 42..\\
tameka.n rathavaMshena mahatA paryavArayan .
vikarShantashcha chApAni visR^ijantashcha sAyakAn .. 43..\\
astrANi cha vichitrANi kruddhAstatra vyadarshayan .
chhAdayantaH sharaiH pArthaM meghA iva divAkaram .. 44..\\
abhyadravanta vegena kShatriyAH kShatriyarShabham .
rathasi.nha.n rathodArAH si.nhaM mattA iva dvipAH .. 45..\\
tatra pArthasya bhujayormahadbalamadR^ishyata .
yatkruddho bahulAH senAH sarvataH samavArayat .. 46..\\
astrairastrANi sa.nvArya dviShatA.n sarvato vibhuH .
iShubhirbahubhistUrNa.n sarvAneva samAvR^iNot .. 47..\\
tatrAntarikShe bANAnAM pragADhAnA.n vishAM pate .
sa~NgharSheNa mahArchiShmAnpAvakaH samajAyata .. 48..\\
tatra tatra maheShvAsaiH shvasadbhiH shoNidukShitaiH .
hayairnAgaishcha sambhinnairnadadbhishchAri karshanaiH .. 49..\\
sa.nrabdhaishchAribhirvIraiH prArthayadbhirjayaM mR^idhe .
ekasthairbahubhiH kruddhairUShmA va samajAyata .. 50..\\
sharormiNa.n dhvajAvartaM nAganakraM duratyayam .
padAtimatsya kalila.n sha~Nkhadundubhinisvanam .. 51..\\
asa~NkhyeyamapAra.n cha rajo.a.abhIlamatIva cha .
uShNISha kamaThachchhannaM patAkAphena mAlinam .. 52..\\
rathasAgaramakShobhyaM mAta~NgA~NgashilA chitam .
velA bhUtAstadA pArthaH patribhiH samavArayat .. 53..\\
tato janArdanaH sa~Nkhye priyaM puruShasattamam .
asambhrAnto mahAbAhurarjuna.n vAkyamabravIt .. 54..\\
udapAnamihAshvAnAM nAlamasti raNe.arjune .
parIpsante jala.n cheme peyaM cha tvavagAhanam .. 55..\\
idamastItyasambhrAnto bruvannastreNa medinIm .
abhihatyArjunashchakre vAjipAna.n saraH shubham .. 56..\\
sharavaMsha.n sharasthUNaM sharAchchhAdanamadbhutam .
sharaveshmAkarotpArthastvaShTevAdbhuta karmakR^it .. 57..\\
tataH prahasya govindaH sAdhu sAdhvityathAbravIt .
sharaveshmani pArthena kR^ite tasminmahAraNe .. 58..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 75}
s
salile janite tasminkaunteyena mahAtmanA .
nivArite dviShatsainye kR^ite cha sharaveshmani .. 1..\\
vAsudevo rathAttUrNamavatIrya mahAdyutiH .
mochayAmAsa turagAnvitunnAnka~NkapatribhiH .. 2..\\
adR^iShTapUrva.n taddR^iShTvA si.nhanAdo mahAnabhUt .
siddhachAraNasa~NghAnA.n sainikAnA.n cha sarvashaH .. 3..\\
padAtina.n tu kaunteya.n yudhyamAnaM nararShabhAH .
nAshaknuvanvArayitu.n tadadbhutamivAbhavat .. 4..\\
Apatatsu rathaugheShu prabhUtagajavAjiShu .
nAsambhramattadA pArthastadasya puruShAnati .. 5..\\
vyasR^ijanta sharaughA.nste pANDavaM prati pArthivAH .
na chAvyathata dharmAtmA vAsaviH paravIrahA .. 6..\\
sa tAni sharajAlAni gadAH prAsAMshcha vIryavAn .
AgatAnagrasatpArthaH saritaH sAgato yathA .. 7..\\
astravegena mahatA pArtho bAhubalena cha .
sarveShAM pArthivendrANAmagrasattA~nsharottamAn .. 8..\\
tattu pArthasya vikrAnta.n vAsudevasya chobhayoH .
apUjayanmahArAja kauravAH paramAdbhutam .. 9..\\
kimadbhutatara.n loke bhavitApyatha vApyabhUt .
yadashvAnpArtha govindau mochayAmAsatU raNe .. 10..\\
bhaya.n vipulamasmAsu tAvadhattAM narottamau .
tejo vidadhatushchogra.n visrabdhau raNamUrdhani .. 11..\\
athotsmayanhR^iShIkeshaH strImadhya iva bhArata .
arjunena kR^ite sa~Nkhye sharagarbhagR^ihe tadA .. 12..\\
upAvartayadavyagrastAnashvAnpuShkarekShaNaH .
miShatA.n sarvasainyAnA.n tvadIyAnAM vishAM pate .. 13..\\
teShA.n shrama.n cha glAniM cha vepathuM vamathuM vraNAn .
sarva.n vyapAnudatkR^iShNaH kushalo hyashvakarmaNi .. 14..\\
shalyAnuddhR^itya pANibhyAM parimR^ijya cha tAnhayAn .
upAvR^itya yathAnyAyaM pAyayAmAsa vAri saH .. 15..\\
sa tA.NllabdhodakAnsnAtA~njagdhAnnAnvigataklamAn .
yojayAmAsa sa.nhR^iShTaH punareva rathottame .. 16..\\
sa ta.n rathavaraM shauriH sarvashastrabhR^itAM varaH .
samAsthAya mahAtejAH sArjunaH prayayau drutam .. 17..\\
ratha.n rathavarasyAjau yuktaM labdhodakairhayaiH .
dR^iShTvA kuru balashreShThAH punarvimanaso.abhavan .. 18..\\
viniHshvasantaste rAjanbhagnadaMShTrA ivoragAH .
dhigaho dhiggataH pArthaH kR^iShNashchetyabruvanpR^ithak .. 19..\\
sarvakShatrasya miShato rathenaikena daMshitau .
bAla krIDanakeneva kadarthI kR^ityano balam .. 20..\\
kroshatA.n yatamAnAnAmasa.nsaktau parantapau .
darshayitvAtmano vIryaM prayAtau sarvarAjasu .. 21..\\
tau prayAtau punardR^iShTvA tadAnye sainikAbruvan .
tvaradhva.n kuravaH sarve vadhe kR^iShNa kirITinoH .. 22..\\
ratha.n yuktvA hi dAshArho miShatAM sarvadhanvinAm .
jayadrathAya yAtyeSha kadarthI kR^ityano raNe .. 23..\\
tatra ke chinmitho rAjansamabhAShanta bhUmipAH .
adR^iShTapUrva.n sa~NgrAme taddR^iShTvA mahadadbhutam .. 24..\\
sarvasainyAni rAjA cha dhR^itaraShTro.atyaya.n gataH .
duryodhanAparAdhena kShatra.n kR^itsnA cha medinI .. 25..\\
vilaya.n samanuprAptA tachcha rAjA na budhyate .
ityeva.n kShatriyAstatra bruvantyanye cha bhArata .. 26..\\
sindhurAjasya yatkR^itya.n gatasya yamasAdanam .
tatkarotu vR^ithA dR^iShTirdhArtarAShTro.anupAyavit .. 27..\\
tataH shIghrataraM prAyAtpANDavaH saindhavaM prati .
nivartamAne tigmAMshau hR^iShTaiH pItodakairhayaiH .. 28..\\
taM prayAntaM mahAbAhu.n sarvashastrabhR^itAM varam .
nAshaknuvanvArayitu.n yodhAH kruddhamivAntakam .. 29..\\
vidrAvya tu tataH sainyaM pANDavaH shatrutApanaH .
yathA mR^igagaNAnsi.nhaH saindhavArthe vyaloDayat .. 30..\\
gAhamAnastvanIkAni tUrNamashvAnachodayat .
balAka varNAndAshArhaH pAchajanya.n vyanAdayat .. 31..\\
kaunteyenAgrataH sR^iShTA nyapatanpR^iShThataH sharAH .
tUrNAttUrNatara.n hyashvAste.avahanvAtara.nhasaH .. 32..\\
vAtoddhUta patAkAnta.n ratha.n jaladanisvanam .
ghora.n kapidhvajaM dR^iShTvA viShaNNA rathino.abhavan .. 33..\\
divAkare.atha rajasA sarvataH sa.nvR^ite bhR^isham .
sharArtAshcha raNe yodhA na kR^iShNau shekurIkShitum .. 34..\\
tato nR^ipatayaH kurddhAH parivavrurdhana~njayam .
kShatriyA bahavashchAnye jayadrathavadhaiShiNam .. 35..\\
apanIyatsu shalyeShu dhiShThitaM puruSharShabham .
duryodhanastvagAtpArtha.n tvaramANo mahAhave .. 36..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 76}
s
sra.nsanta iva majjAnastAvakAnAM bhayAnnR^ipa .
tau dR^iShTvA samatikrAntau vAsudevadhana~njayau .. 1..\\
sarve tu pratisa.nrabdhA hrImantaH sattvachoditAH .
sthirI bUtA mahAtmAnaH pratyagachchhandhana~njayam .. 2..\\
ye gatAH pANDava.n yuddhe krodhAmarShasamanvitAH .
te.adyApi na nivartante sindhavaH sAgarAdiva .. 3..\\
asantastu nyavartanta vedebhya iva nAstikAH .
narakaM bhajamAnAste pratyapadyanta kilbiSham .. 4..\\
tAvatItya rathAnIka.n vimuktau puruSharShabhau .
dadR^ishAte yathA rAhorAsyAnmuktau prabhA karau .. 5..\\
matsyAviva mahAjAla.n vidArya vigatajvarau .
tathA kR^iShNAvadR^ishyetA.n senA jAlaM vidArya tat .. 6..\\
vimuktau shastrasambAdhAddroNAnIkAtsudurbhidAt .
adR^ishyetAM mahAtmAnau kAlasUryAvivoditau .. 7..\\
astrasambAdha nirmuktau vimuktau shastrasa~NkaTAt .
adR^ishyetAM mahAtmAnau shatrusambAdha kAriNau .. 8..\\
vimuktau jvalanasparshAnmakarAsyAjjhaShAviva .
vyakShobhayetA.n senA.n tau samudraM makarAviva .. 9..\\
tAvakAstava putrAshcha droNAnIkasthayostayoH .
naitau tariShyato droNamiti chakrustadA matim .. 10..\\
tau tu dR^iShTvA vyatikrAntau droNAnIkaM mahAdyutI .
nAshasha.nsurmahArAja sindhurAjasya jIvitam .. 11..\\
AshA balavatI rAjanputrANAm abhavattava .
droNa hArdikyayoH kR^iShNau na mokShyete iti prabho .. 12..\\
tAmAshA.n viphalA.n kR^itvA nistIrNau tau parantapau .
droNAnIkaM mahArAja bhojAnIka.n cha dustaram .. 13..\\
atha dR^iShTvA vyatikrAntau jvalitAviva pAvakau .
nirAshAH sindhurAjasya jIvitaM nAshasha.nsire .. 14..\\
mithashcha samabhAShetAmabhItau bhayavardhanau .
jayadratha vade vAchastAstAH kR^iShNa dhana~njayau .. 15..\\
asau madhye kR^itaH ShaDbhirdhArtarAShTrairmahArathaiH .
chakShurviShayasamprApto na nau mokShyati saindhavaH .. 16..\\
yadyasya samare goptA shakro devagaNaiH saha .
tathApyena.n haniShyAva iti kR^iShNAvabhAShatAm .. 17..\\
iti kR^iShNau mahAbAhU mithaH kathayatA.n tadA .
sindhurAjamavekShantau tatputrAstava shushruvuH .. 18..\\
atItya maru dhanveva prayAntau tR^iShitau gajau .
pItvA vAri samAshvastau tathaivAstAmarindamau .. 19..\\
vyAghrasi.nhagajAkIrNAnatikramyeva parvatAn .
adR^ishyetAM mahAbAhU yathA mR^ityujarAtigau .. 20..\\
tathA hi mukhavarNo.ayamanayoriti menire .
tAvakA dR^ishyamuktau tau vikroshanti sma sarvataH .. 21..\\
doNAdAshIviShAkArAjjvalitAdiva pAvakAt .
anyebhyaH pArthivebhyashcha bhAsvantAviva bhAskarau .. 22..\\
tau muktau sAgaraprakhyAddroNAnIkAdarindamau .
adR^ishyetAM mudA yuktau samuttIryArNava.n yathA .. 23..\\
shastraughAnmahato muktau droNa hArdikya rakShitAn .
rochamAnAvadR^ishyetAmindrAgnyoH sadR^ishau raNe .. 24..\\
udbhinna rudhirau kR^iShNau bhAradvAjasya sAyakaiH .
shitaishchitau vyarochetA.n karNikArairivAchalau .. 25..\\
droNa grAhahradAnmuktau shaktyAshIviShasa~NkaTAt .
ayaH sharogramakarotkShatriya pravarAmbhasaH .. 26..\\
jyAghoShatalanirhrAdAdgadA nistriMshavidyutaH .
droNAstra meghAnnirmuktau sUryendU timirAdiva .. 27..\\
bAhubhyAmiva santIrNau sindhuShaShThAH samudragAH .
tapAnte saritaH pUrNA mahAgrAhasamAkulAH .. 28..\\
iti kR^iShNA maheShvAsau yashasA lokavishrutau .
sarvabhUtAnyamanyanta droNAstra balavismayAt .. 29..\\
jayadratha.n samIpasthamavekShantau jighA.nsayA .
ruruM nipAne lipsantau vyAghravattAvatiShThatAm .. 30..\\
yathA hi mukhavarNo.ayamanayoriti menire .
tava yodhA mahArAja hatameva jayadratham .. 31..\\
lohitAkShau mahAbAhU sa.nyattau kR^iShNa pANDavau .
sindhurAjamabhiprekShya hR^iShTau vyanadatAM muhuH .. 32..\\
shaurerabhIshu hastasya pArthasya cha dhanuShmataH .
tayorAsItpratibhrAjaH sUryapAvakayoriva .. 33..\\
harSha eva tayorAsIddroNAnIka pramuktayoH .
samIpe saindhava.n dR^iShTvA shyenayorAmiSha.n yathA .. 34..\\
tau tu saindhavamAlokya vartamAnamivAntike .
sahasA petatuH kruddhau kShipra.n shyenAvivAmiShe .. 35..\\
tau tu dR^iShTvA vyatikrAntau hR^iShIkesha dhana~njayau .
sindhurAjasya rakShArthaM parAkrAntaH sutastava .. 36..\\
droNenAbaddha kavacho rAjA duryodhanastadA .
yayAvekarathenAjau hayasa.nskAravitprabho .. 37..\\
kR^iShNa pArthau maheShvAsau vyatikramyAtha te sutaH .
agrataH puNDarIkAkShaM pratIyAya narAdhipa .. 38..\\
tataH sarveShu sainyeShu vAditrANi prahR^iShTavat .
prAvAdyansamatikrAnte tava putre dhana~njayam .. 39..\\
si.nhanAda ravAshchAsa~nsha~NkhadundubhimishritAH .
dR^iShTvA duryodhana.n tatra kR^iShNayoH pramukhe sthitam .. 40..\\
ye cha te sindhurAjasya goptAraH pAvakopamAH .
te prahR^iShyanta samare dR^iShTvA putra.n tavAbhibho .. 41..\\
dR^iShTvA duryodhana.n kR^iShNastvatikrAnta.n sahAnugam .
abravIdarjuna.n rAjanprAptakAlamidaM vachaH .. 42..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 77}
vaasu
suyodhanamatikrAntamenaM pashya dhana~njaya .
ApadgatamimaM manye nAstyasya sadR^isho rathaH .. 1..\\
dUrapAtI maheShvAsaH kR^itAstro yuddhadurmadaH .
dR^iDhAstrashchitrayodhI cha dhArtarAShTro mahAbalaH .. 2..\\
atyantasukhasa.nvR^iddo mAnitashcha mahArathaiH .
kR^itI cha satataM pArtha nitya.n dveShTi cha pANDavAn .. 3..\\
tena yuddhamahaM manye prAptakAla.n tavAnagha .
atra vo dyUtamAyAta.n vijayAyetarAya vA .. 4..\\
atra krodhaviShaM pArtha vimu~ncha chirasambhR^itam .
eSha mUlamanarthAnAM pANDavAnAM mahArathaH .. 5..\\
so.ayaM prAptastavAkShepaM pashya sAphalyamAtmanaH .
katha.n hi rAjA rAjyArthI tvayA gachchheta sa.nyugam .. 6..\\
diShTyA tvidAnI.n samprApta eSha te bANagocharam .
sa yathA jIvita.n jahyAttathA kuru dhana~njaya .. 7..\\
aishvaryamadasaMmUDho naiSha duHkhamupeyivAn .
na cha te sa.nyuge vIrya.n jAnAti puruSharShabha .. 8..\\
tvA.n hi lokAstrayaH pArtha sa surAsuramAnuShAH .
notsahante raNe jetu.n kimutaikaH suyodhanaH .. 9..\\
sa diShTyA samanuprAptastava pArtharathAntikam .
jahyena.n vai mahAbAho yathA vR^itraM purandaraH .. 10..\\
eSha hyanarthe satataM parAkrAntastavAnagha .
nikR^ityA dharmarAja.n cha dyUte va~nchitavAnayam .. 11..\\
bahUni sunR^isha.nsAni kR^itAnyetena mAnada .
yuShmAsu pApamatinA apApeShveva nityadA .. 12..\\
tamanArya.n sadA kShudraM puruSha.n kAmachAriNam .
AryA.n yuddhe mati.n kR^itvA jahi pArthAvichArayan .. 13..\\
nikR^ityA rAjyaharaNa.n vanavAsa.n cha pANDava .
pariklesha.n cha kR^iShNAyA hR^idi kR^itvA parAkrama .. 14..\\
diShTyaiSha tava bANAnA.n gochare parivartate .
pratighAtAya kAryasya diShTyA cha yatate.agrataH .. 15..\\
diShTyA jAnAti sa~NgrAme yoddhavya.n hi tvayA saha .
diShTyA cha saphalAH pArtha sarve kAmA hi kAmitAH .. 16..\\
tasmAjjahi raNe pArtha dhArtarAShTra.n kulAdhamam .
yathendreNa hataH pUrva.n jambho devAsure mR^idhe .. 17..\\
asminhate tvayA sainyamanAthaM bhidyatAm idam .
vairasyAsyAstvavabhR^itho mUla.n chhindhi durAtmanAm .. 18..\\
s
ta.n tathetyabravItpArthaH kR^ityarUpamidaM mama .
sarvamanyadanAdR^itya gachchha yatra suyodhanaH .. 19..\\
yenaitaddIrghakAlaM no bhukta.n rAjyamakaNTakam .
apyasya yudhi vikramya chhindyAM mUrdhAnamAhave .. 20..\\
api tasyA anarhAyAH parikleshasya mAdhava .
kR^iShNAyAH shaknuyA.n gantuM padaM keshapradharShaNe .. 21..\\
ityeva.n vAdinau hR^iShTau hR^iShNau shvetAnhayottamAn .
preShayAmAsatuH sa~Nkhye prepsantau taM narAdhipam .. 22..\\
tayoH samIpa.n samprApya putraste bharatarShabha .
na chakAra bhayaM prApte bhaye mahati mAriSha .. 23..\\
tadasya kShatriyAstatra sarva evAbhyapUjayan .
yadarjuna hR^iShIkeshau pratyudyAto.avichArayan .. 24..\\
tataH sarvasya sainyasya tAvakasya vishAM pate .
mahAnnAdo hyabhUttatra dR^iShTvA rAjAnamAhave .. 25..\\
tasmi~njanasamunnAde pravR^itte bhairave sati .
kadarthI kR^ityate putraH pratyamitramavArayat .. 26..\\
AvAritastu kaunteyastava putreNa dhanvinA .
sa.nrambhamagamadbhUyaH sa cha tasminparantapaH .. 27..\\
tau dR^iShTvA pratisa.nrabdhau duryodhana dhana~njayau .
abhyavaikShanta rAjAno bhImarUpAH samantataH .. 28..\\
dR^iShTvA tu pArtha.n sa.nrabdhaM vAsudeva.n cha mAriSha .
prahasanniva putraste yoddhukAmaH samAhvayat .. 29..\\
tataH prahR^iShTo dAshArhaH pANDavashcha dhana~njayaH .
vyAkroshetAM mahAnAda.n dadhmatushchAmbujottamau .. 30..\\
tau hR^iShTarUpau samprekShya kauraveyAshcha sarvashaH .
nirAshAH samapadyanta putrasya tava jIvite .. 31..\\
shokamIyuH para.n chaiva kuravaH sarva eva te .
amanyanta cha putra.n te vaishvAnara mukhe hutam .. 32..\\
tathA tu dR^iShTvA yodhAste prahR^iShTau kR^iShNa pANDavau .
hato rAjA hato rAjetyUchurevaM bhayArditAH .. 33..\\
janasya saMninAda.n tu shrutvA duryodhano.abravIt .
vyetu vo bhIraha.n kR^iShNau preShayiShyAmi mR^ityave .. 34..\\
ityuktvA sainikAnsarvA~njayApekShI narAdhipaH .
pArthamAbhAShya sa.nrambhAdida.n vachanamabravIt .. 35..\\
pArtha yachchhikShita.n te.astraM divyaM mAnuShameva cha .
taddarshaya mayi kShipra.n yadi jAto.asi pANDunA .. 36..\\
yadbala.n tava vIryaM cha keshavasya tathaiva cha .
tatkuruShva mayi kShipraM pashyAmastava pauruSham .. 37..\\
asmatparokSha.n karmANi pravadanti kR^itAni te .
svAmisatkArayuktAni yAni tAnIha darshaya .. 38..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 78}
s
evamuktvArjuna.n rAjA tribhirmarmAtigaiH sharaiH .
pratyavidhyanmahAvegaishchaturbhishaturo hayAn .. 1..\\
vAsudeva.n cha dashabhiH pratyavidhyatstanAntare .
patoda.n chAsya bhallena chhittvA bhUmAvapAtayat .. 2..\\
ta.n chaturdashabhiH pArthashchitrapu~NkhaiH shilAshitaiH .
avidhyattUrNamavyagraste.asyAbhrashyanta varmaNaH .. 3..\\
teShA.n vaiphalyamAlokya punarnava cha pa~ncha cha .
prAhiNonnishitAnbANA.nste chAbhrashyanta varmaNaH .. 4..\\
aShTAviMshattu tAnbANAnastAnviprekShya niShphalAn .
abravItparavIraghnaH kR^iShNo.arjunamida.n vachaH .. 5..\\
adR^iShTapUrvaM pashyAmi shilAnAmiva sarpaNam .
tvayA sampreShitAH pArtha nArtha.n kurvanti patriNaH .. 6..\\
kachchidgANDIvataH prANAstathaiva bharatarShabha .
muShTishcha te yathApUrvaM bhujayoshcha bala.n tava .. 7..\\
na chedvidheraya.n kAlaH prAptaH syAdadya pashchimaH .
tava chaivAsya shatroshcha tanmamAchakShva pR^ichchhataH .. 8..\\
vismayo me mahAnpArtha tava dR^iShTvA sharAnimAn .
vyarthAnnipatataH sa~Nkhye duryodhana rathaM prati .. 9..\\
vajrAshanisamA ghorAH parakAyAvabhedinaH .
sharAH kurvanti te nArthaM pArtha kAdya viDanbanA .. 10..\\
arj
droNenaiShA matiH kR^iShNa dhArtarAShTre niveshitAH .
ante vihitamastrANAmetatkavachadhAraNam .. 11..\\
asminnantarhita.n kR^iShNa trailokyamapi varmaNi .
eko droNo hi vedaitadaha.n tasmAchcha sattamAt .. 12..\\
na shakyametatkavachaM bANairbhettu.n kathaM chana .
api vajreNa govinda svayaM maghavatA yudhi .. 13..\\
jAna.nstvamapi vai kR^iShNa mA.n vimohayase katham .
yadvR^itta.n triShu lokeShu yachcha keshava vartate .. 14..\\
tathA bhaviShyadyachchaiva tatsarva.n vidita.n tava .
na tveva.n veda vai kashchidyathA tvaM madhusUdana .. 15..\\
eSha duryodhanaH kR^iShNa droNena vihitAmimAm .
tiShThatyabhItavatsa~Nkhye bibhratkavachadhAraNAm .. 16..\\
yattvatra vihita.n kAryaM naiSha tadvetti mAdhava .
strIvadeSha bibhartyetA.n yuktA.n kavachadhAraNAm .. 17..\\
pashya bAhvoshcha me vIrya.n dhanuShashcha janArdana .
parAjayiShye kauravya.n kavachenApi rakShitam .. 18..\\
idama~Ngirase prAdAddevesho varma bhAsvaram .
punardadau surapatirmahya.n varma sa sa~Ngraham .. 19..\\
daiva.n yadyasya varmaitadbrahmaNA vA svaya.n kR^itam .
naitadgopsyati durbuddhimadya bANahataM mayA .. 20..\\
s
evamuktvArjuno bANAnabhimantrya vyakarShayat .
vikR^iShyamANA.nstenaiva.n dhanurmadhya gatA~nsharAn .
tAnasyAstreNa chichchheda drauNiH sarvAstraghAtinA .. 21..\\
tAnnikR^ittAniShUndR^iShTvA dUrato brahmavAdinA .
nyavedayatkeshavAya vismitaH shvetavAhanaH .. 22..\\
naitadastraM mayA shakya.n dviH prayoktuM janArdana .
astraM mAmeva hanyAddhi pashya tvadya balaM mama .. 23..\\
tato duryodhanaH kR^iShNau navabhirnataparvabhiH .
avidhyata raNe rAja~nsharairAshIviShopamaiH .
bhUya evAbhyavarShachcha samare kR^iShNa pANDavau .. 24..\\
sharavarSheNa mahatA tato.ahR^iShyanta tAvakAH .
chakrurvAditraninadAnsi.nhanAda ravA.nstathA .. 25..\\
tatha kruddho raNe pArthaH sR^ikkaNI parisa.nhihan .
nApashyata tato.asyA~Nga.n yanna syAdvarma rakShitam .. 26..\\
tato.asya nishitairbANaiH sumuktairantakopamaiH .
hayAMshchakAra nirdehAnubhau cha pArShNisArathI .. 27..\\
dhanurasyAchchhinachchitra.n hastAvApa.n cha vIryavAn .
ratha.n cha shakalIkartu.n savyasAchI prachakrame .. 28..\\
duryodhana.n cha bANAbhyAM tikShNAbhyA.n virathI kR^itam .
avidhyaddhasta talayorubhayorarjunastadA .. 29..\\
ta.n kR^ichchhrAmApadaM prAptaM dR^iShTvA paramadhanvinaH .
samApetuH parIpsanto dhana~njaya sharArditam .. 30..\\
te rathairbahusAhasraiH kalpitaiH ku~njarairhayaiH .
padAtyoghaishcha sa.nrabdhaiH parivavrurdhana~njayam .. 31..\\
atha nArjuna govindau rathau vApi vyadR^ishyata .
astravarSheNa mahatA janaughaishchApi sa.nvR^itau .. 32..\\
tato.arjuno.astravIryeNa nijaghne tA.n varUthinIm .
tatra vya~NgI kR^itAH petuH shatasho.atha rathadvipAH .. 33..\\
te hatA hanyamAnAshcha nyagR^ihNa.nsta.n rathottamam .
sa rathastambhitastasthau kroshamAtra.n samantataH .. 34..\\
tato.arjuna.n vR^iShNivIrastvarito vAkyamabravIt .
dhanurvisphArayAtyarthamaha.n dhmAsyAmi chAmbujam .. 35..\\
tato visphArya balavadgANDIva.n jaghnivAnripUn .
mahatA sharavarSheNa talashabdena chArjunaH .. 36..\\
pA~nchajanya.n cha balavaddadhmau tAreNa keshavaH .
rajasA dhvastapakShmAntaH prasvinnavadano bhR^isham .. 37..\\
tasya sha~Nkhasya nAdena dhanuSho nisvanena cha .
niHsattvAshcha sa sattAshcha kShitau peturtadA janAH .. 38..\\
tairvimukto ratho reje vAyvIrita ivAmbudaH .
jayadrathasya goptArastataH kShubdhAH sahAnugAH .. 39..\\
te dR^iShTvA sahasA pArtha.n goptAraH saindhavasya tu .
chakrurnAdAnbahuvidhAnkampayanto vasundharAm .. 40..\\
bANashabdaravAMshchogrAnvimishrA~nsha~NkhanisvanaiH .
prAdushchakrurmahAtmAnaH si.nhanAda ravAnapi .. 41..\\
ta.n shrutvA ninada.n ghoraM tAvakAnAM samutthitam .
pradadhmatustadA sha~Nkhau vAsudevadhana~njayau .. 42..\\
tena shabdena mahatA pUriteya.n vasundharA .
sa shailA sArNava dvIpA sa pAtAlA vishAM pate .. 43..\\
sa shabdo bharatashreShTha vyApya sarvA disho dasha .
pratisasvAna tatraiva kurupANDavayorbale .. 44..\\
tAvakA rathinastatra dR^iShTvA kR^iShNa dhana~njayau .
sa.nrambhaM paramaM prAptAstvaramANA mahArathAH .. 45..\\
atha kR^iShNau mahAbhAgau tAvakA dR^ishyadaMshitau .
abhyadravanta sa~NkruddhAstadadbhutamivAbhavat .. 46..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 79}
s
tAvakAstu samIkShyaiva vR^iShNyandhakakurUttamau .
prAgatvara~njighA.nsantastathaiva vijayaH parAn .. 1..\\
suvarNachitrairvaiyAghraiH svanavadbhirmahArathaiH .
dIpayanto dishaH sarvA jvaladbhiriva pAvakaiH .. 2..\\
rukmapR^iShThaishcha duShprekShyaiH kArmukaiH pR^ithivIpate .
kUjadbhiratulAnnAdAnroShitairuragairiva .. 3..\\
bhUrishravAH shalaH karNo vR^iShaseno jayadrathaH .
kR^ipashcha madrarAjashcha drauNishcha rathinA.n varaH .. 4..\\
te pibanta ivAkAshamashvairaShTau mahArathAH .
vyarAjayandasha disho vaiyAghrairhemachandrakaiH .. 5..\\
te daMshitAH susa.nrabdhA rathairmeghaughanisvanaiH .
samAvR^iNvandishaH sarvAH pArtha.n cha vishikhaiH shitaiH .. 6..\\
kaulUtakA hayAshchitrA vahantastAnmahArathAn .
vyashobhanta tadA shIghrA dIpayanto disho dasha .. 7..\\
AjAneyairmahAvegairnAnAdeshasamutthitaiH .
pArvatIyairnadIjaishcha saindhavaishcha hayottamaiH .. 8..\\
kuru yodhavarA rAja.nstava putraM parIpsavaH .
dhana~njayaratha.n shIghraM sarvataH samupAdravan .. 9..\\
te pragR^ihya mahAsha~NkhAndadhmuH puruShasattamAH .
pUrayanto diva.n rAjanpR^ithivI.n cha sa sAragAm .. 10..\\
tathaiva dadhmatuH sha~Nkhau vAsudevadhana~njayau .
pravarau sarvabhUtAnA.n sarvasha~Nkhavarau bhuvi .
devadatta.n cha kaunteyaH pA~nchajanyaM cha keshavaH .. 11..\\
shabdastu devadattasya dhana~njaya samIritaH .
pR^ithivI.n chAntarikShaM cha dishashchaiva samAvR^iNot .. 12..\\
tathaiva pA~nchajanyo.api vAsudeva samIritaH .
sarvashabdAnatikramya pUrayAmAsa rodasI .. 13..\\
tasmi.nstathA vartamAne dAruNe nAdasa~Nkule .
bhIrUNA.n trAsajanane shUrANA.n harShavardhane .. 14..\\
pravAditAsu bherIShu jharjhareShvAnakeShu cha .
mR^ida~NgeShu cha rAjendra vAdyamAneShvanekashaH .. 15..\\
mahArathasamAkhyAta duryodhanahitaiShiNaH .
amR^iShyamANAsta.n shabda.n kruddhAH paramadhanvinaH .
nAnAdeshyA mahIpAlAH svasainyaparirakShiNaH .. 16..\\
amarShitA mahAsha~NkhAndadhmurvIrA mahArathAH .
kR^ite pratikariShyantaH keshavasyArjunasya cha .. 17..\\
babhUva tava tatsainya.n sha~NkhashabdasamIritam .
udvignarathanAgAshvamasvasthamiva chAbhibho .. 18..\\
tatprayuktamivAkAsha.n shUraiH sha~NkhaninAditam .
babhUva bhR^ishamudvignaM nirghAtairiva nAditam .. 19..\\
sa shabdaH sumahAnrAjandishaH sarvA vyanAdayat .
trAsayAmAsa tatsainya.n yugAnta iva sambhR^itaH .. 20..\\
tato duryodhano.aShTau cha rAjAnaste mahArathAH .
jayadrathasya rakShArthaM pANDavaM paryavArayan .. 21..\\
tato drauNistrisaptatyA vAsudevamatADayat .
arjuna.n cha tribhirbhallairdhvajamashvAMshcha pa~nchabhiH .. 22..\\
tamarjunaH pR^iShatkAnA.n shataiH ShaDbhiratADayat .
atyarthamiva sa~NkruddhaH pratividdhe janArdane .. 23..\\
karNa.n dvAdashabhirviddhvA vR^iShasenaM tribhistathA .
shalyasya sa shara.n chApaM muShTau chichchheda vIryavAn .. 24..\\
gR^ihItvA dhanuranyattu shalyo vivyAdha pANDavam .
bhUrishravAstribhirbANairhemapu~NkhaiH shilAshitaiH .. 25..\\
karNo dvAtrishatA chaiva vR^iShasenashcha pa~nchabhiH .
jayadrathastrisaptatyA kR^ipashcha dashabhiH sharaiH .
madrarAjashcha dashabhirvivyadhuH phalguna.n raNe .. 26..\\
tataH sharANA.n ShaShTyA tu drauNiH pArthamavAkirat .
vAsudeva.n cha saptatyA punaH pArthaM cha pa~nchabhiH .. 27..\\
prahasa.nstu naravyAghraH shvetAshvaH kR^iShNasArathiH .
pratyavidhyatsa tAnsarvAndarshayanpANilAghavam .. 28..\\
karNa.n dvAdashabhirviddhvA vR^iShasenaM tribhiH sharaiH .
shalyasya samare chApaM muShTideshe nyakR^intata .. 29..\\
saumadatti.n tribhirviddhvA shalyaM cha dashabhiH sharaiH .
shitairagnishikhAkArairdrauNi.n vivyAdha chAShabhiH .. 30..\\
gautamaM pa~nchaviMshatyA shaindhava.n cha shatena ha .
punardrauNi.n cha saptatyA sharANA.n so.abhyatADayat .. 31..\\
bhUri shvarAstu sa~NkruddhaH pratoda.n chichchhide hareH .
arjuna.n cha trisaptatyA bANAnAmAjaghAna ha .. 32..\\
tataH sharashataistIkShNaistAnarI~nshvetavAhanaH .
pratyaShedhaddruta.n kruddho mahAvAto ghanAniva .. 33..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 80}
dhr
dhvajAnbahuvidhAkArAnbhrAjamAnAnatishriyA .
pArthAnAM mAmakAnA.n cha tAnmamAchakShva sa~njaya .. 1..\\
s
dhvajAnbahuvidhAkArA~nshR^iNu teShAM mahAtmanAm .
rUpato varNatashchaiva nAmatash cha nibodha me .. 2..\\
teShA.n tu rathamuhyAnA.n ratheShu vividhA dhvajAH .
pratyadR^ishyanta rAjendra jvalitA iva pAvalAH .. 3..\\
kA~nchanAH kA~nchanApIDAH kA~nchanasragala~NkR^itAH .
kA~nchanAnIva shR^i~NgANi kA~nchanasya mahAgireH .. 4..\\
te dhvajAH sa.nvR^itAsteShAM patAkAbhiH samantataH .
nAnAvarNavirAgAbhirvibabhuH sarvatovR^itAH .. 5..\\
patAkAshcha tatastAstu shvasanena samIritAH .
nR^ityamAnA vyadR^ishyanta ra~Ngamadhye vilAsikAH .. 6..\\
indrAyudhasavarNAbhAH patAkA bharatarShabha .
dodhUyamAnA rathinA.n shobhayanti mahArathAn .. 7..\\
sinha lA~NgUlamugrAsya.n dhaja.n vAnaralakShaNam .
dhana~njayasya sa~NgrAme pratyapashyama bhairavam .. 8..\\
sa vAnaravaro rAjanpatAkAbhirala~NkR^itaH .
trAsayAmAsa tatsainyamdhvajo gANDIvadhanvanaH .. 9..\\
tathaiva si.nhalA~NgUla.n droNaputrasya bhArata .
dhvajAgra.n samapashyAma bAlasUryasamaprabham .. 10..\\
kA~nchanaM pavanoddhUta.n shakradhvajasamaprabham .
nandana.n kauravendrANAM drauNerlakShaNamuchchhritam .. 11..\\
hastikakShyA punarhaimI babhUvAdhiratherdhvaje .
Ahave khaM mahArAja dadR^ishe pUrayanniva .. 12..\\
patAkI kA~nchanasragvI dhvajaH karNasya sa.nyuge .
nR^ityatIva rathopasthe shvasanena samIritaH .. 13..\\
AchAryasya cha pANDUnAM brAhmaNasya yashasvinaH .
govR^iSho gautamasyAsItkR^ipasya supariShkR^itaH .. 14..\\
sa tena bhrAjate rAjangovR^iSheNa mahArathaH .
tripuraghna ratho yadvadgovR^iSheNa virAjate .. 15..\\
mayUro vR^iShasenasya kA~nchano maNiratnavAn .
vyAhariShyannivAtiShThatsenAgramapi shobhayan .. 16..\\
tena tasya ratho bhAti mayUreNa mahAtmanaH .
yathA sthandasya rAjendra mayUreNa virAjatA .. 17..\\
madrarAjasya shalyasya dhvajAgre.agnishikhAm iva .
sauvarNIM pratipashyAma sItAmapratimA.n shubhAm .. 18..\\
sA sItA bhrAjate tasya rathamAsthAya mAriSha .
sarvabIjavirUDheva yathA sItA shriyA vR^itA .. 19..\\
varAhaH sindhurAjasya rAjato.abhivirAjate .
dhvajAgre.alohitArkAbho hemajAlapariShkR^itaH .. 20..\\
shushubhe ketunA tena rAjatena jayadrathaH .
yathA devAsure yuddhe purA pUShA sma shobhate .. 21..\\
saumadatteH punaryUpo yaGYashIlasya dhImataH .
dhvajaH sUrya ivAbhAti somashchAtra pradR^ishyate .. 22..\\
sa yUpaH kA~nchano rAjansaumadattervirAjate .
rAjasUye makhashreShThe yathA yUpaH samuchchhritaH .. 23..\\
shalasya tu mahArAja rAjato dvirado mahAn .
ketuH kA~nchanachitrA~NgairmayUrairupashobhitaH .. 24..\\
sa ketuH shobhayAmAsa sainya.n te bharatarShabha .
yathA shveto mahAnAgo devarAjachamU.n tathA .. 25..\\
nAgo maNimayo rAGYo dhvajaH kanakasa.nvR^itaH .
ki~NkiNIshatasa.nhrAdo bhrAjaMsh chitre rathottame .. 26..\\
vyabhrAjata bhR^isha.n rAjanputrastava vishAM pate .
dhvajena mahatA sa~Nkhye kurUNAmR^iShabhastadA .. 27..\\
navaite tava vAhinyAmuchchhritAH paramadhvajAH .
vyadIpaya.nste pR^itanA.n yugAntAdityasaMnibhAH .. 28..\\
dashamastvarjunasyAsIdeka eva mahAkapiH .
adIpyatArjuno yena himavAniva vahninA .. 29..\\
tatashchitrANi shubhrANi sumahAnti mahArathAH .
kArmukANyAdadustUrNamarjunArthe parantapAH .. 30..\\
tathaiva dhanurAyachchhatpArthaH shatruvinAshanaH .
gANDIva.n divyakarmA tadrAjandurmantrite tava .. 31..\\
tavAparAdhAddhi narA nihatA bahudhA yudhi .
nAnAdigbhyaH samAhUtAH sahayAH sa rathadvipAH .. 32..\\
teShAmAsIdvyatikShepo garjatAm itaretaram .
duryodhanamukhAnA.n cha pANDUnAmR^iShabhasya cha .. 33..\\
tatrAdbhutaM para.n chakrje kaunteyaH kR^iShNasArathiH .
yadeko bahubhiH sArdha.n samAgachchhadabhItavat .. 34..\\
ashobhata mahAbAhurgANDIva.n vikShipandhanuH .
jigIShustAnnaravyAghrA~njighA.nsush cha jayadratham .. 35..\\
tatrArjuno mahArAja sharairmuktaiH sahasrashaH .
adR^ishyAnakarodyodhA.nstAvakA~nshatrutApanaH .. 36..\\
tataste.api naravyAghrAH pArtha.n sarve mahArathAH .
adR^ishya.n samare chakruH sAyakaughaiH samantataH .. 37..\\
sa.nvR^ite narasi.nhaistaiH kurUNAmR^iShabhe.arjune .
mahAnAsItsamuddhUtastasya sainyasya nisvanaH .. 38..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 81}
dhr
arjune saidhavaM prApte bhAradvAjena sa.nvR^itAH .
pA~nchAlAH kurubhiH sArdha.n kimakurvata sa~njaya .. 1..\\
s
aparAhNe mahArAja sa~NgrAme lomaharShaNe .
pA~nchAlAnA.n kurUNAM cha droNe dyUtamavartata .. 2..\\
pA~nchAlA hi jighA.nsanto droNa.n sa.nhR^iShTachetasaH .
abhyavarShanta garjantaH sharavarShANi mAriSha .. 3..\\
tataH sutumulasteShA.n sa~NgrAmo.avartatAdbhutaH .
pA~nchAlAnA.n kurUNAM cha ghoro devAsuropamaH .. 4..\\
sarve droNa rathaM prApya pA~nchAlAH paNDavaiH saha .
tadanIkaM bibhitsanto mahAstrANi vyadarshayan .. 5..\\
droNasya rathaparyanta.n rathino rathamAsthitAH .
kampayanto.abhyavartanta vegamAsthAya madhyamam .. 6..\\
tamabhyagAdbR^ihatkShatraH kekayAnAM mahArathaH .
pravapannishitAnbANAnmahendrAshanisaMnibhAn .. 7..\\
ta.n tu pratyudiyAchchhIghraM kShemadhUrtirmahAyashAH .
vimu~nchannishitAnbANA~nshatasho.atha sahasrashaH .. 8..\\
dhR^iShTaketushcha chedInAmR^iShabho.atibaloditaH .
tvarito.abhyadravaddroNaM mahendra iva shambaram .. 9..\\
tamApatanta.n sahasA vyAditAsyamivAntakam .
vIra dhanvA maheShvAsastvaramANaH samabhyayAt .. 10..\\
yudhiShThiraM mahArAja jigIShu.n samavasthitam .
sahAnIka.n tato droNo nyavArayata vIryavAn .. 11..\\
nakula.n kushala.n yuddhe parAkrAntaM parAkramI .
abhyagachchhatsamAyAnta.n vikarNaste sutaH prabho .. 12..\\
sahadeva.n tathAyAntaM durmukhaH shatrukarshanaH .
shanairanekasAhasraiH samavAkiradAshugaiH .. 13..\\
sAtyaki.n tu naravyAghra.n vyAghradattastvavArayat .
sharaiH sunishitaistIkShNaiH kampayanvai muhurmuhuH .. 14..\\
draupadeyAnnaravyAghrAnmu~nchataH sAyakottamAn .
sa.nrabdhAnrathinA.n shreShThAnsaumadattiravArayat .. 15..\\
bhImasena.n tathA kruddhaM bhImarUpo bhayAnakam .
pratyavArayadAyAntamArShyashR^i~NgirmahArathaH .. 16..\\
tayoH samabhavadyuddhaM nararAkShasayormR^idhe .
yAdR^igeva purAvR^itta.n rAmarAvaNayornR^ipa .. 17..\\
tato yudhiShThiro droNaM navatyA nataparvaNAm .
Ajaghne bharatashreShTha sarvamarmasu bhArata .. 18..\\
ta.n droNaH pa~nchaviMshatyA nijaghAna stanAntare .
roShito bharatashreShTha kaunteyena yashasvinA .. 19..\\
bhUya eva tu viMshatyA sAyakAnA.n samAchinot .
sAshvasUta dhvaja.n droNaH pashyatA.n sarvadhanvinAm .. 20..\\
tA~nsharAndroNa muktA.nstu sharavarSheNa pANDavaH .
avArayata dharmAtmA darshayanpANilAghavam .. 21..\\
tato droNo bhR^isha.n kruddho dharmarAjasya sa.nyuge .
chichchheda sahasA dhanvI dhanustasya mahAtmanaH .. 22..\\
athaina.n chhinnadhanvAnaM tvaramANo mahArathaH .
sharairanekasAhasraiH purayAmAsa sarvataH .. 23..\\
adR^ishya.n dR^ishyarAjAnaM bhAradvAjasya sAyakaiH .
sarvabhUtAnyamanyanta hatameva yudhiShThiram .. 24..\\
ke chichchainamamanyanta tathA vai vimukhIkR^itam .
hR^ito rAjeti rAjendra brAhmaNena yashasvinA .. 25..\\
sa kR^ichchhraM paramaM prApto dharmarAjo yudhiShThiraH .
tyaktvA tatkArmuka.n chhinnaM bhAradvAjena sa.nyuge .
Adade.anyaddhanurdivyaM bhAraghna.n vegavattaram .. 26..\\
tatastAnsAyakAnsarvAndroNa muktAnsahasrashaH .
chichchheda samare vIrastadadbhutamivAbhavat .. 27..\\
chhittvA cha tA~nsharAnrAjA krodhasa.nraktalochanaH .
shakti.n jagrAha samare girINAmapi dAraNIm .
svarNadaNDAM mahAghorAmaShTaghaNTAM bhayAvahAm .. 28..\\
samutkShipya cha tA.n hR^iShTo nanAda balavadbalI .
nAdena sarvabhUtAni trAsayanniva bhArata .. 29..\\
shakti.n samudyatA.n dR^iShTvA dharmarAjena sa.nyuge .
svasti droNAya sahasA sarvabhUtAnyathAbruvan .. 30..\\
sA rAjabhuja nirmuktA nirmuktaraga saMnibhA .
prajvAlayantI gagana.n dishashcha vidishastathA .
droNAntikamanuprAptA dIptAsyA pannagI yathA .. 31..\\
tAmApatantI.n sahasA prekShya droNo vishAM pate .
prAdushchakre tato brAhmamastramastravidA.n varaH .. 32..\\
tadastraM bhasmasAtkR^itvA tA.n shakti.n ghoradarshanAm .
jagAma syandana.n tUrNaM pANDavasya yashasvinaH .. 33..\\
tato yudhiShThiro rAjA droNAstra.n tatsamudyatam .
ashAmayanmahAprAGYo brahmAstreNaiva bhArata .. 34..\\
vivyAdha cha raNe droNaM pa~nchabhirnataparvabhiH .
kShurapreNa cha tIkShNena chichchhedAsya mahaddhanuH .. 35..\\
tadapAsya dhanushchhinna.n droNaH kShatriya mardanaH .
gadA.n chikShepa sahasA dharmaputrAya mAriSha .. 36..\\
tAmApatantI.n sahasA gadA.n dR^iShTvA yudhiShThiraH .
gadAmevAgrahItkruddhashchikShepa cha parantapaH .. 37..\\
te gade sahasA mukte samAsAdya parasparam .
sa~NgharShAtpAvakaM muktvA sameyAtAM mahItale .. 38..\\
tato droNo bhR^isha.n kruddho dharmarAjasya mAriSha .
chaturbhirnishitaistIkShNairhayA~njaghne sharottamaiH .. 39..\\
dhanushchaikena bANena chichchhedendra dhvajopamam .
ketumekena chichchheda pANDava.n chArdayattribhiH .. 40..\\
hayAshvattu rathAttUrNamavaplutya yudhiShThiraH .
tasthAvUrdhvabhujo rAjA vyAyudho bharatarShabha .. 41..\\
viratha.n ta.n samAlokya vyAyudhaM cha visheShataH .
droNo vyamohayachchhatrUnsarvasainyAni chAbhibho .. 42..\\
mu~nchanniShugaNA.nstIkShNA.Nllaghuhasto dR^iDhavrataH .
abhidudrAva rAjAna.n si.nho mR^igamivolbaNaH .. 43..\\
tamabhidrutamAlokya droNenAmitra ghAtinA .
hAheti sahasA shabdaH pANDUnA.n samajAyata .. 44..\\
hR^ito rAjA hR^ito rAjA bhAradvAjena mAriSha .
ityAsItsumahA~nshabdaH pANDusainyasya sarvataH .. 45..\\
tatastvaritamAruhya sahadeva rathaM nR^ipaH .
apAyAjjavanairashvaiH kuntIputro yudhiShThiraH .. 46..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 82}
s
bR^ihatkShatramathAyAnta.n kekayaM dR^iDhavikramam .
kShemadhUrtirmahArAja vivyAdhorasi mArgaNaiH .. 1..\\
bR^ihatkShatrastu ta.n rAjA navatyA nataparvaNAm .
Ajaghne tvarito yuddhe droNAnIka bibhitsayA .. 2..\\
kShemadhUrtistu sa~NkruddhaH kekayasya mahAtmanaH .
dhanushchichchheda bhallena pItena nishitena cha .. 3..\\
athaina.n chhinnadhanvAna.n shareNa nataparvaNA .
vivyAdha hR^idaye tUrNaM pravara.n sarvadhanvinAm .. 4..\\
athAnyaddhanurAdAya bR^ihatkShatro hasanniva .
vyashva sUta dhvaja.n chakre kShemadhUrtiM mahAratham .. 5..\\
tato.apareNa bhallena pItena nishitena cha .
jahAra nR^ipateH kAyAchchhiro jvalitakuNDalam .. 6..\\
ta chhinna.n sahasA tasya shiraH ku~nchitamUrdhajam .
sa kirITaM mahIM prApya babhau jyotirivAmbarAt .. 7..\\
taM nihatya raNe hR^iShTo bR^ihatkShatro mahArathaH .
sahasAbhyapatatsainya.n tAvakaM pArtha kAraNAt .. 8..\\
dhR^iShTaketumathAyAnta.n droNa hetoH parAkramI .
vIra dhanvA maheShvAso vArayAmAsa bhArata .. 9..\\
tau parasparamAsAdya sharadaMShTrau tarasvinau .
sharairanekasAhasrairanyonyamabhijaghnatuH .. 10..\\
tAvubhau narashArdUlau yuyudhAte parasparam .
mahAvane tIvramadau vAraNAviva yUthapau .. 11..\\
girigahvaramAsAdya shArdUlAviva roShitau .
yuyudhAte mahAvIryau parasparajighA.nsayA .. 12..\\
tadyuddhamAsIttumulaM prekShaNIya.n vishAM pate .
siddhachAraNasa~NghAnA.n vismayAdbhuta darshanam .. 13..\\
vIra dhanvA tataH kruddho dhR^iShTaketoH sharAsanam .
dvidhA chichchheda bhallena prahasanniva bhArata .. 14..\\
tadutsR^ijya dhanushchhinna.n chedirAjo mahArathaH .
shakti.n jagrAha vipulA.n rukmadaNDAmayasmayIm .. 15..\\
tA.n tu shaktiM mahAvIryAM dorbhyAmAyamya bhArata .
chikShepa sahasA yatto vIra dhanva rathaM prati .. 16..\\
sa tayA vIra ghAtinyA shaktyA tvabhihato bhR^isham .
nirbhinnahR^idayastUrNaM nipapAta rathAnmahIm .. 17..\\
tasminvinihate shUre trigartAnAM mahArathe .
bala.n te.abhajyata vibho pANDaveyaiH samantataH .. 18..\\
sahadeve tataH ShaShTi.n sAyakAndurmukho.akShipat .
nanAda cha mahAnAda.n tarjayanpANDava.n raNe .. 19..\\
madreyastu tataH kruddho durmukha.n dashabhiH sharaiH .
bhrAtA bhrAtaramAyAnta.n vivyAdha prahasanniva .. 20..\\
ta.n raNe rabhasa.n dR^iShTvA sahadevaM mahAbalam .
durmukho navabhirbANaistADayAmAsa bhArata .. 21..\\
durmukhasya tu bhallena chhitvA ketuM mahAbalaH .
jaghAna chaturo vAhAMshchaturbhirnishitaiH sharaiH .. 22..\\
athApareNa bhallena pItena nishitena cha .
chichchheda sAratheH kAyAchchhiro jvalitakuNDalam .. 23..\\
kShurapreNa cha tIkShNena kauravyasya mahaddhanuH .
sahadevo raNe chhittvA ta.n cha vivyAdha pa~nchabhiH .. 24..\\
hatAshva.n tu rathaM tyaktvA durmukho vimanAstadA .
Aruroha ratha.n rAjanniramitrasya bhArata .. 25..\\
sahadevastataH kruddho niramitraM mahAhave .
jaghAna pR^itanA madhye bhallena paravIrahA .. 26..\\
sa papAta rathopasthanniramitro janeshvaraH .
trigartarAjasya suto vyathaya.nstava vAhinIm .. 27..\\
ta.n tu hatvA mahAbAhuH sahadevo vyarochata .
yathA dAsharathI rAmaH khara.n hatvA mahAbalam .. 28..\\
hAhAkAro mahAnAsIttrigartAnA.n janeshvara .
rAjaputra.n hata.n dR^iShTvA niramitraM mahAbalam .. 29..\\
nakulaste suta.n rAjanvikarNaM pR^ithulochanam .
muhUrtAjjitavAnsa~Nkhye tadadbhutamivAbhavat .. 30..\\
sAtyaki.n vyAghradattastu sharaiH saMnataparvabhiH .
chakre.adR^ishya.n sAshvasUtaM sa dhvajaM pR^itanAntare .. 31..\\
tAnnivArya sharA~nshUraH shaineyaH kR^itahastavat .
sAshvasUta dhvajaM bANairvyAghradattamapAtayat .. 32..\\
kumAre nihate tasminmagadhasya sute prabho .
mAgadhAH sarvato yattA yuyudhAnamupAdravan .. 33..\\
visR^ijantaH sharAMshchaiva tomarAMshcha sahasrashaH .
bhiNDipAlA.nstathA prAsAnmudgarAnmusalAnapi .. 34..\\
ayodhayanraNe shUrAH sAtvata.n yuddhadurmadam .
tA.nstu sarvAnsabalavAnsAtyaktiryuddhadurmadaH .
nAtikR^ichchhrAddhasanneva vijigye puruSharShabha .. 35..\\
mAgadhandravato dR^iShTvA hatasheShAnsamantataH .
bala.n te.abhajyata vibho yuyudhAna sharArditam .. 36..\\
nAshayitvA raNe sainya.n tvadIyaM mAdhavottamaH .
vidhunvAno dhanuHshreShTha.n vyabhrAjata mahAyashAH .. 37..\\
bhajyamAnaM bala.n rAjansAtvatena mahAtmanA .
nAbhyavartata yuddhAya trAsita.n dIrghabAhunA .. 38..\\
tato droNo bhR^isha.n kruddhaH sahasodvR^itya chakShuShI .
sAtyaki.n satyakarmANaM svayamevAbhidudruve .. 39..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 83}
s
draupadeyAnmaheShvAsAnsaumadattirmahAyashAH .
ekaikaM pa~nchabhirviddhvA punarvivyAdha saptabhiH .. 1..\\
te pIDitA bhR^isha.n tena raudreNa sahasA vibho .
pramUDhA naiva vividurmR^idhe kR^itya.n sma ki.n chana .. 2..\\
nAkulistu shatAnIkaH saumadattiM nararShabham .
dvAbhyA.n viddhvAnadaddhR^iShTaH sharAbhyAM shatrutApanaH .. 3..\\
tathetare raNe yattastribhistribhirajihmagaiH .
vivyadhuH samare tUrNa.n saumadattimamarShaNam .. 4..\\
sa tAnprati mahArAja chikShipe pa~ncha sAyakAn .
ekaika.n hR^idi chAjaghne ekaikena mahAyashAH .. 5..\\
tataste bhrAtaraH pa~ncha sharairviddhA mahAtmanA .
parivArya rathairvIrai.n vivyadhuH sAyakairbhR^isham .. 6..\\
Arjunistu hayA.nstasya chaturbhirnishitaiH sharaiH .
preShayAmAsa sa~Nkruddho yamasya sadanaM prati .. 7..\\
bhaimasenirdhanushchhittvA saumadattermahAtmanaH .
nanAda balavannAda.n vivyAdha cha shitaiH sharaiH .. 8..\\
yaudhiShThiro dhvaja.n tasya chhittvA bhUmAvapAtayat .
nAkulishchAshvayantAram.n rathanIDAdapAharat .. 9..\\
sAhadevistu ta.n GYAtvA bhrAtR^ibhirvimukhIkR^itam .
kShurapreNa shiro rAjannichakarta mahAmanAH .. 10..\\
tachchhiro nyapatadbhUmau tapanIyavibhUShitam .
bhrAjayanta.n raNoddeshaM bAlasUryasamaprabham .. 11..\\
saumadatteH shiro dR^iShTvA nipatattanmahAtmanaH .
vitrastAstAvakA rAjanpradudruvuranekadhA .. 12..\\
alambusastu samare bhImasenaM mahAbalam .
yodhayAmAsa sa~Nkruddho lakShmaNa.n rAvaNiryathA .. 13..\\
samprayuddhau raNe dR^iShTvA tAvubhau nararAkShasau .
vismayaH sarvabhUtAnAM praharShashchAbhavattadA .. 14..\\
ArShyashR^i~Ngi.n tato bhImo navabhirnishitaiH sharaiH .
vivyAdha prahasanrAjanrAkShasendramamarShaNam .. 15..\\
tadrakShaH samare viddha.n kR^itvA nAdaM bhayAvaham .
abhyadravattato bhIma.n ye cha tasya padAnugAH .. 16..\\
sa bhImaM pa~nchabhirviddhvA sharaiH saMnataparvabhiH .
bhImAnugA~njaghAnAshu rathA.nstriMshadarindamaH .
punashchatuHshatAnhatvA bhIma.n vivyAdha patriNA .. 17..\\
so.atividdhastadA bhImo rAkShasena mahAbalaH .
niShasAda rathopasthe mUrchhayAbhipariplutaH .. 18..\\
pratilabhya tataH sa~nj~nAM mArutiH krodhamUrchhitaH .
vikR^iShya kArmuka.n ghoraM bhArasAdhanamuttamam .
alambusa.n sharaistIkShNairardayAmAsa sarvataH .. 19..\\
sa viddho bahubhirbANairnIlA~njanachayopamaH .
shushubhe sarvato rAjanpradIpta iva kiMshukaH .. 20..\\
sa vadhyamAnaH samare bhImachApachyutaiH sharaiH .
smaranbhrAtR^ivadha.n chaiva pANDavena mahAtmanA .. 21..\\
ghora.n rUpamatho kR^itvA bhImasenamabhAShata .
tiShThedAnI.n raNe pArtha pashya me.adya parAkramam .. 22..\\
bako nAma sudurbuddhe rAkShasa pravaro balI .
parokShaM mama tadvR^itta.n yadbhrAtA me hatastvayA .. 23..\\
evamuktvA tato bhImamantardhAnagatastadA .
mahAtA sharavarSheNa bhR^isha.n ta.n samavAkirat .. 24..\\
bhImastu samare rAjannadR^ishye rAkShase tadA .
AkAshaM pUrayAmAsa sharaiH saMnataparvabhiH .. 25..\\
sa vadhyamAno bhImena nimeShAdrathamAsthitaH .
jagAma dharaNI.n kShudraH khaM chaiva sahasAgamat .. 26..\\
uchchAvachAni rUpANi chakAra subahUni cha .
uchchAvachAstathA vAcho vyAjahAra samantataH .. 27..\\
tena pANDavasainyAnAM mR^iditA yudhi vAraNAH .
hayAshcha bahavo rAjanpattayashcha tathA punaH .
rathebhyo rathinaH petustasya nunnAH sma sAyakaiH .. 28..\\
shoNitodA.n rathAvartAM hastigrAhasamAkulAm .
chhatraha.nsA.n kardaminIM bAhupannaga sa~NkulAm .. 29..\\
nadIM pravartayAmAsa rakShogaNasamAkulAm .
vahantIM bahudhA rAjaMshchedipA~nchAlasR^i~njayAn .. 30..\\
ta.n tathA samare rAjanvicharantamabhItavat .
pANDavA bhR^ishasa.nvignAH prApashya.nstatsya vikramam .. 31..\\
tAvakAnA.n tu sainyAnAM praharShaH samajAyata .
vAditraninadashchograH sumahA.NllomaharShaNaH .. 32..\\
ta.n shrutvA ninada~Nghora.n tava sainyasya pANDavaH .
nAmR^iShyata yathA nAgastalashabda.n samIritam .. 33..\\
tataH krodhAbhitAmrAkSho nirdahanniva pAvakaH .
sandadhe tvAShTramastra.n sa svaya.n tvaShTeva mAriSha .. 34..\\
tataH sharasahasrANi prAdurAsansamantataH .
taiH sharaistava sainyasya vidrAvaH sumahAnabhUt .. 35..\\
tadastraM preShita.n tena bhImasenena sa.nyuge .
rAkShasasya mahAmAyA.n hatvA rAkShasamArdayat .. 36..\\
sa vadhyamAno bahudhA bhImasenena rAkShasaH .
santyajya sa.nyuge bhIma.n droNAnIkamupAdravat .. 37..\\
tasmi.nstu nirjite rAjanrAkShasendre mahAtmanA .
anAdayansi.nhanAdaiH pANDavAH sarvatodisham .. 38..\\
apUjayanmAruti~nca sa.nhR^iShTAste mahAbalam .
prahrAda.n samare jitvA yathA shakraM marudgaNAH .. 39..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 84}
s
alambusa.n tathA yuddhe vicharantamabhItavat .
haiDimbaH prayayau tUrNa.n vivyAdha cha shitaiH sharaiH .. 1..\\
tayoH pratibhaya.n yuddhamAsIdrAkShasasi.nhayoH .
kurvatorvividhA mAyAH shakrashambarayoriva .. 2..\\
alambuso bhR^isha.n kruddho ghaTotkachamatADayat .
ghaTotkachastu viMshatyA nArAchAnA.n stanAntare .
alambusamatho viddhvA si.nhA vadvyanadanmuhuH .. 3..\\
tathaivAlambuso rAjanhaiDimba.n yuddhadurmadam .
viddhvA viddhvAnadaddhR^iShTaH pUrayankha.n samantataH .. 4..\\
tathA tau bhR^ishasa~Nkruddhau rAkShasendrau mahAbalau .
nirvisheShamayudhyetAM mAyAbhiritaretaram .. 5..\\
mAyA shatasR^ijau dR^iptau mohayantau parasparam .
mAyAyuddhe sukushalau mAyAyuddhamayudhyatAm .. 6..\\
yA.n yA.n ghaTotkacho yuddhe mAyAM darshayate nR^ipa .
tA.n tAmalambuso rAjanmAyayaiva nijaghnivAn .. 7..\\
ta.n tathA yudhyamAnaM tu mAyAyuddhavishAradam .
alambusa.n rAkShasendra.n dR^iShTvAkrudhyanta pANDavAH .. 8..\\
ta enaM bhR^ishasa~NkruddhAH sarvataH pravarA rathaiH .
abhyadravanta sa~NkruddhA bhImasenAdayo nR^ipa .. 9..\\
ta ena.n koShThakI kR^ityarathavaMshena mAriSha .
sarvato vyakiranbANairulkAbhiriva ku~njaram .. 10..\\
sa teShAmastravega.n taM pratihatyAstra mAyayA .
tasmAdrathavrajAnmukto vanadAhAdiva dvipaH .. 11..\\
sa visphArya dhanurghoramindrAshanisamasvanam .
mArutiM pa~nchaviMshatyA bhaimaseni.n cha pa~nchabhiH .
yudhiShThira.n tribhirviddhvA sahadevaM cha saptabhiH .. 12..\\
nakula.n cha trisaptatyA drupadeyAMshcha mAriSha .
pa~nchabhiH pa~nchabhirviddhvA ghoraM nAdaM nanAda ha .. 13..\\
taM bhImaseno navabhiH sahadevashcha pa~nchabhiH .
yudhiShThiraH shatenaiva rAkShasaM pratyavidhyata .
nakulashcha chatuHShaShTyA draupadeyAstribhistribhiH .. 14..\\
haiDimbo rAkShasa.n viddhvA yuddhe pa~nchAshatA sharaiH .
punarvivyAdha saptatyA nanAda cha mahAbalaH .. 15..\\
so.Atividdho maheShvAsaH sarvatastairmahArathaiH .
prativivyAdha tAnsarvAnpa~nchabhiH pa~nchabhiH sharaiH .. 16..\\
ta.n kruddha.n rAkShasaM yuddhe pratikruddhastu rAkShasaH .
haiDimbo bharatashreShTha sharairvivyAdha saptabhiH .. 17..\\
so tividdho balavatA rAkShasendro mahAbalaH .
vyasR^ijatsAyakA.nstUrNa.n svarNapu~NkhA~nshilAshitAn .. 18..\\
te sharA nataparvANo vivishU rAkShasa.n tadA .
ruShitAH pannagA yadvadgirimugrA mahAbalAH .. 19..\\
tataste pANDavA rAjansamantAnnishitA~nsharAn .
preShayAmAsurudvignA haiDimbashcha ghaTotkachaH .. 20..\\
sa vadhyamAnaH samare pADavairjitakAshibhiH .
dagdhAdrikUTashR^i~NgAbhaM bhinnA~njanachayopamam .. 21..\\
samutkShipya cha bAhubhyAmAvidhya cha punaH punaH .
niShpipeSha kShitau kShipraM pUrNakumbhamivAshmani .. 22..\\
balalAghava sampannaH sampanno virameNa cha .
bhaimasenI raNe kruddha sarvasainyAnyabhIShayat .. 23..\\
sa visphuTita sarvA~NgashchUrNitAsthi vibhUShaNaH .
ghaTotkachena vIreNa hataH sAlakaTa~NkaTah .. 24..\\
tataH sumanasaH pArthA hate tasminnishAchare .
chukrushuH si.nhanAdAMshcha vAsA.nsyAdudhuvush cha ha .. 25..\\
tAvakAshcha hata.n dR^iShTvA rAkShasendraM mahAbalam .
alambusaM bhImarUpa.n vishIrNamiva parvatam .
hAhAkAramakurvanta sainyAni bharatarShabha .. 26..\\
janAshcha taddadR^ishire rakShaH kautUhalAnvitAH .
yadR^ichchhayA nipatitaM bhUmAva~NgAraka.n yathA .. 27..\\
ghaTotkachastu taddhatvA rakShobalavatA.n varam .
mumocha balavannAdaM bala.n hatveva vAsavaH .. 28..\\
sa pUjyamAnaH pitR^ibhiH sa bAnhavair
ghaTotkachaH karNami duShkare kR^ite .
ripuM nihatyAbhinananda vai tadA
alambusaM pakvamalambusa.n yathA .. 29..\\
tato ninAdaH sumahAnsamutthitaH
sa sha~NkhanAnAvidha bANaghoShavAn .
nishamya taM pratyanada.nstu kauravAs
tato dhvanirbhuvanamathAspR^ishadbhR^isham .. 30..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 85}
dhr
bhAradvAja.n kathe.n yuddhe yuyudhAno.abhyavArayat .
sa~njayAchakShva tattvena para.n kautUhala.n hi me .. 1..\\
s
shR^iNu rAjanmahAprAGYa sa~NgrAma.n lomaharShaNam .
droNasya pANDavaiH sArdha.n yuyudhAna purogamaiH .. 2..\\
vadhyamAnaM bala.n dR^iShTvA yuyudhAnena mAriSha .
abhyadravatsvaya.n droNaH sAtyaki.n satyavikramam .. 3..\\
tamApatanta.n sahasA bhAradvAjaM mahAratham .
sAtyakiH pa~nchaviMshatyA kShudrakANA.n samArpayat .. 4..\\
droNo.api yudhi vikrAnto yuyudhAna.n samAhitaH .
avidhyatpa~nchabhistUrNa.nhema pu~NkhaiH shilAshitaiH .. 5..\\
te varma bhittvA sudR^iDha.n dviShatpishita bhojanAH .
abhyagurdharaNI.n rAja~nshvasanta iva pannagAH .. 6..\\
dIrghabAhurabhikruddhastottrArdita iva dvipaH .
droNaM pa~nchAshatAvidhyannArAchairagnisaMnibhaiH .. 7..\\
bhAradvAjo raNe viddho yuyudhAnena sa tvaram .
sAtyakiM bahubhirbANairyatamAnamavidhyata .. 8..\\
tataH kruddho maheShvAso bhUya eva mahAbalaH .
sAtvataM pIDayAmAsa shatena nataparvaNA .. 9..\\
sa vadhyamAnaH samare bhAradvAjena sAtyakiH .
nAbhyapadyata kartavya.n kiM chideva vishAM pate .. 10..\\
viShaNNavadanashchApi yuyudhAno.abhavannR^ipa .
bhAradvAja.n raNe dR^iShTvA visR^ijantaM shitA~nsharAn .. 11..\\
ta.n tu samprekShya te putrAH sainikAshcha vishAM pate .
prahR^iShTamanaso bhUtvA si.nhavadvyanadanmuhuH .. 12..\\
ta.n shrutvA ninada.n ghoraM pIDyamAnaM cha mAdhavam .
yudhiShTiro.abravIdrAjansarvasainyAni bhArata .. 13..\\
eSha vR^iShNivaro vIraH sAtyakiH satyakarmakR^it .
grasyate yudhi vIreNa bhAnumAniva rAhuNA .
abhidravata gachchhadhva.n sAtyakiryatra yudhyate .. 14..\\
dhR^iShTadyumna.n cha pA~nchAlyamidamAha janAdhipa .
abhidrava druta.n droNaM kiM nu tiShThasi pArShata .
na pashyasi bhaya.n ghoraM droNAnnaH samupasthitam .. 15..\\
asau droNo maheShvAso yuyudhAnena sa.nyuge .
krIDate sUtrabaddhena pakShiNA bAlako yathA .. 16..\\
tatraiva sarve gachchhantu bhImasenamukhA rathAH .
tvayaiva sahitA yattA yuyudhAna rathaM prati .. 17..\\
pR^iShThato.anugamiShyAmi tvAmaha.n saha sainikaH .
sAtyakiM mokShayasvAdya yama daMShTrAntara.n gatam .. 18..\\
evamuktvA tato rAjA sarvasainyena pANDavaH .
abhyadravadraNe droNa.n yuyudhAnasya kAraNAt .. 19..\\
tatrArAvo mahAnAsIddroNameka.n yuyutsatAm .
pANDavAnA.n cha bhadraM te sR^i~njayAnAM cha sarvashaH .. 20..\\
te sametya naravyAghrA bhAradvAjaM mahAratham .
abhyavarSha~nsharaistIkShNaiH ka~NkabarhiNa vAjitaH .. 21..\\
smayanneva tu tAnvIrAndroNaH pratyagrahItsvayam .
atithInAgatAnyadvatsalilenAsanena cha .. 22..\\
tarpitAste sharaistasya bhAradvAjasya dhanvinaH .
Atitheya gR^ihaM prApya nR^ipate.atithayo yathA .. 23..\\
bhAradvAja.n cha te sarve na shekuH prativIkShitum .
madhya.n dinamanuprApta.n sahasrAMshumiva prabho .. 24..\\
tA.nstu sarvAnmaheShvAsAndroNaH shastrabhR^itA.n varaH .
atApayachchharavrAtairgabhastibhirivAMshumAn .. 25..\\
vadhyamAnA raNe rAjanpANDavAH sR^i~njayAstathA .
trAtAraM nAdhyagachchhanta pa~NkamagnA iva dvipAH .. 26..\\
droNasya cha vyadR^ishyanta visarpanto mahAsharAH .
ghabhastaya ivArkasya pratapantaH samantataH .. 27..\\
tasmindroNena nihatAH pA~nchAlAH pa~nchaviMshatiH .
mahArathasamAkhyAtA dhR^iShTadyumnasya saMmatAH .. 28..\\
pANDUnA.n sarvasainyeShu pA~nchAlAnA.n tathaiva cha .
droNa.n sma dadR^ishuH shUraM vinighnantaM varAnvarAn .. 29..\\
kekayAnA.n shataM hatvA vidrAvya cha samantataH .
droNastasthau mahArAja vyAditAsya ivAntakaH .. 30..\\
pA~nchAlAnsR^i~njayAnmatsyAnkekayAnpANDavAnapi .
droNo.ajayanmahAbAhuH shatasho.atha sahasrashaH .. 31..\\
teShA.n samabhavachchhabdo vadhyatA.n droNa sAyakaiH .
vanaukasAmivAraNye dahyatA.n dhUmaketunA .. 32..\\
tatra devAH sa gandharvAH pitarashchAbruvannR^ipa .
ete dravanti pA~nchAlAH pANDavAshcha sa sainikAH .. 33..\\
ta.n tathA samare droNaM nighnanta.n somakAnraNe .
na chApyabhiyayuH ke chidapare naiva vivyadhuH .. 34..\\
vartamAne tathA raudre tasminvIravarakShaye .
ashR^iNotsahasA pArthaH pA~nchajanyasya nisvanam .. 35..\\
pUrito vAsudevena sha~NkharATsvanate bhR^isham .
yudhyamAneShu vIreShu saindhavasyAbhirakShiShu .
nadatsu dhArtarAShTreShu vijayasya rathaM prati .. 36..\\
gANDIvasya cha nirghoShe vipranaShTe samantataH .
kashmalAbhihato rAjA chintayAmAsa pANDavaH .. 37..\\
na nUna.n svasti pArthasya yathA nadati sha~NkharAT .
kauravAshcha yathA hR^iShTA vinadanti muhurmuhuH .. 38..\\
eva.n sa~ncintayitvA tu vyAkulenAntarAtmanA .
ajAtashatruH kaunteyaH sAtvataM pratyabhAShata .. 39..\\
bAShpagadgadayA vAchA muhyamAno muhurmuhuH .
kR^ityasyAnantarApekShI shaineya.n shinipu~Ngavam .. 40..\\
yaH sa dharmaH purA dR^iShTaH sadbhiH shaineya shAshvataH .
sAmparAye suhR^itkR^itye tasya kAlo.ayamAgataH .. 41..\\
sarveShvapi cha yodheShu chintaya~nshinipu~Ngava .
tvattaH suhR^ittama.n kaM chinnAbhijAnAmi sAtyake .. 42..\\
yo hi prItamanA nitya.n yashcha nityamanuvrataH .
sa kArye sAmparAye tu niyojya iti me matiH .. 43..\\
yathA cha keshavo nityaM pANDavAnAM parAyaNam .
tathA tvamapi vArShNeya kR^iShNa tulyaparAkramaH .. 44..\\
so.ahaM bhAra.n samAdhAsye tvayi taM voDhumarhasi .
abhiprAya.n cha me nityaM na vR^ithA kartumarhasi .. 45..\\
sa tvaM bhrAturvayasyasya gurorapi cha sa.nyuge .
kuru kR^ichchhrasahAyArthamarjunasya nararShabha .. 46..\\
tva.n hi satyavrataH shUro mitrANAmabhaya~NkaraH .
loke vikhyAyase vIrakarmabhiH satyavAgiti .. 47..\\
yo hi shaineya mitrArthe yudhyamAnastyajettanum .
pR^ithivI.n vA dvijAtibhyo yo dadyAtsamameva tat .. 48..\\
shrutAshcha bahavo.asmAbhI rAjAno ye diva.n gatAH .
dattvemAM pR^ithivI.n kR^itsnAM brAhmaNebhyo yathAvidhi .. 49..\\
eva.n tvAmapi dharmAtmanprayAche.ahaM kR^itA~njaliH .
pR^ithivI dAnatulya.n syAdadhikaM vA phalaM vibho .. 50..\\
eka eva sadA kR^iShNo mitrANAmabhaya~NkaraH .
raNe santyajati prANAndvitIyastva.n cha sAtyake .. 51..\\
vikrAntasya cha vIrasya yuddhe prArthayate yashaH .
shUra eva sahAyaH syAnnetaraH prAkR^ito janaH .. 52..\\
IdR^ishe tu parAmarde vartamAnasya mAdhava .
tvadanyo hi raNe goptA vijayasya na vidyate .. 53..\\
shlAghanneva hi karmANi shatashastava pANDavaH .
mama sa~njanayanharShaM punaH punarakIrtayat .. 54..\\
laghvastrashchitrayodhI cha tathA laghuparAkramaH .
prAGYaH sarvAstravichchhUro muhyate na cha sa.nyuge .. 55..\\
mahAskandho mahorasko mahAbAhurmahAdhanuH .
mahAbalo mahAvIryaH sa mahAtmA mahArathaH .. 56..\\
shiShyo mama sakhA chaiva priyo.asyAhaM priyash cha me .
yuyudhAnaH sahAyo me pramathiShyati kauravAn .. 57..\\
asmadartha.n cha rAjendra saMnahyedyadi keshavaH .
rAmo vApyaniruddho vA pradyumno vA mahArathaH .. 58..\\
gado vA sAraNo vApi sAmbo vA saha vR^iShNibhiH .
sahAyArthaM mahArAja sa~NgrAmottama mUrdhani .. 59..\\
tathApyahaM naravyAghra.n shaineyaM satyavikramam .
sAhAyye viniyokShyAmi nAsinme.anyo hi tatsamaH .. 60..\\
iti dvaitavane tAta mAmuvAcha dhana~njayaH .
parokSha.n tvadguNA.nstathyAnkathayannArya sa.nsadi .. 61..\\
tasya tvameva.n sa~NkalpaM na vR^ithA kartumarhasi .
dhana~njayasya vArShNeya mama bhImasya chobhayoH .. 62..\\
yachchApi tIrthAni charannagachchha.n dvArakAM prati .
tatrAhamapi te bhaktimarjunaM prati dR^iShTavAn .. 63..\\
na tatsauhR^idamanyeShu mayA shaineya lakShitam .
yathA tamasmAnbhajase vartamAnAnupaplave .. 64..\\
so.abhijAtyA cha bhaktyA cha sakhyasyAchAryakasya cha .
sauhR^idasya cha vIryasya kulInatvasya mAdhava .. 65..\\
satyasya cha mahAbAho anukampArthameva cha .
anurUpaM maheShvAsa karma tva.n kartumarhasi .. 66..\\
soyodhano hi sahasA gato droNena daMshitaH .
pUrvameva tu yAtAste kauravANAM mahArathAH .. 67..\\
sumahAnninadaMshchaiva shrUyate vijayaM prati .
sa shaineya javenAtra gantumarhasi mAdhava .. 68..\\
bhImaseno vaya.n chaiva sa.nyattAH saha sainikAH .
droNamAvArayiShyAmo yadi tvAM prati yAsyati .. 69..\\
pashya shaineya sainyAni dravamANAni sa.nyuge .
mahAnta.n cha raNe shabdaM dIryamANAM cha bhAratIm .. 70..\\
mahAmAruta vegena samudramiva parvasu .
dhArtarAShTra bala.n tAta vikShipta.n savyasAchinA .. 71..\\
rathairviparidhAvadbhirmanuShyaishcha hayaish cha ha .
sainya.n rajaH samuddhUtameta samparivartate .. 72..\\
sa.nvR^itaH sindhusauvIrairnakharaprAsayodhibhi .
atyantApachitaiH shUraiH phalgunaH paravIrahA .. 73..\\
naitadbalamasa.nvArya shakyo hantu.n jayadrathaH .
ete hi saindhavasyArthe sarve santyaktajIvitAH .. 74..\\
sharashaktidhvajavana.n hayanAgasamAkulam .
pashyaitaddhArtarAShTrANAmanIka.n sudurAsadam .. 75..\\
shR^iNu dundubhinirghoSha.n sha~NkhashabdAMshcha puShkalAn .
si.nhanAda ravAMshchaiva rathanemi svanA.nstathA .. 76..\\
nAgAnA.n shR^iNu shabda.n cha pattInAM cha sahasrashaH .
sAdinA.n dravatAM chaiva shR^iNu kampayatAM mahIm .. 77..\\
purastAtsaundhavAnIka.n droNAnIkasya pR^iShThataH .
bahutvAddhi naravyAghra devendramapi pIDayet .. 78..\\
aparyante bale magno jahyAdapi cha jIvitam .
tasmiMshcha nihate yuddhe katha.n jIveta mAdR^ishaH .
sarvathAhamanuprAptaH sukR^ichchhraM balajIvitam .. 79..\\
shyAmo yuvA guDAkesho darshanIyashcha pANDavaH .
laghvastrashchitrayodhI cha praviShTastAta bhAratIm .. 80..\\
sUryodaye mahAbAhurdivasashchAtivartate .
tanna jAnAmi vArShNeya yadi jIvati vA na vA .
kurUNA.n chApi tatsainya.n sAgarapratimaM mahat .. 81..\\
eka eva cha bIbhatsuH praviShTastAta bhAratIm .
aviShahyAM mahAbAhuH surairapi mahAmR^idhe .. 82..\\
na cha me vartate buddhiradya yuddhe katha.n chana .
droNo.api rabhaso yuddhe mama pIDayate balam .
pratyakSha.n te mahAbAho yathAsau charati dvijaH .. 83..\\
yugapachcha sametAnA.n kAryANAM tva.n vichakShaNaH .
mahArtha.n laghu sa.nyukta.n kartumarhasi mAdhava .. 84..\\
tasya me sarvakAryeShu kAryametanmata.n sadA .
arjunasya paritrANa.n kartavyamiti sa.nyuge .. 85..\\
nAha.n shochAmi dAshArha.n goptAraM jagataH prabhum .
sa hi shakto raNe tAta trI.NllokAnapi sa~NgatAn .. 86..\\
vijetuM puruShavyAghra satyametadbravImi te .
kiM punardhArtarAShTrasya balametatsudurbalam .. 87..\\
arjunastveva bArShNeya pIDito bahubhiryudhi .
prajahyAtsamare prANA.nstasmAdvindAmi kashmalam .. 88..\\
tasya tvaM padavI.n gachchha gachchheyustvAdR^ishA yathA .
tvAdR^ishasyedR^ishe kAle mAdR^ishenAbhichoditaH .. 89..\\
raNe vR^iShNipravIrANA.n dvAvevAtirathau smR^itau .
pradyumnashcha mahAbAhustva.n cha sAtvata vishrutaH .. 90..\\
astre nArAyaNa samaH sa~NkarShaNa samo bale .
vIratAyAM naravyAghra dhana~njaya samo hyasi .. 91..\\
bhIShmadroNAvatikramya sarvayuddhavishAradam .
tvAmadya puruShavyAghra.n loke santaH prachakShate .. 92..\\
nAsAdhya.n vidyate loke sAtyakeriti mAdhava .
tattvA.n yadabhivakShyAmi tatkuruShva mahAbala .. 93..\\
sambhAvanA hi lokasya tava pArthasya chobhayoH .
nAnyathA tAM mahAbAho samprakartumihArhasi .. 94..\\
parityajya priyAnprANAnraNe vichara vIravat .
na hi shaineya dAshArhA raNe rakShanti jIvitam .. 95..\\
ayuddhamanavasthAna.n sa~NgrAme cha palAyanam .
bhIrUNAmasatAM mArgo naiSha dAshArha sevitaH .. 96..\\
tavArjuno gurustAta dharmAtmA shinipu~Ngava .
vAsudevo gurushchApi tava pArthasya dhImataH .. 97..\\
kAraNadvayametaddhi jAnAnastvAhamabruvam .
mAvama.nsthA vacho mahya.n gurustava gurorhyaham .. 98..\\
vAsudeva mata.n chaitanmama chaivArjunasya cha .
satyametanmayokta.n te yAhi yatra dhana~njayaH .. 99..\\
etadvachanamAGYAya mama satyaparAkrama .
pravishaitadbala.n tAta dhArtarAShTrasya durmateH .. 100..\\
pravishya cha yathAnyAya.n sa~Ngamya cha mahArathaiH .
yathArhamAtmanaH karma raNe sAtvata darshaya .. 101..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 86}
s
prItiyukta.n cha hR^idyaM cha madhurAkSharameva cha .
kAlayukta.n cha chitraM cha svatayA chAbhibhAShitam .. 1..\\
dharmarAjasya tadvAkyaM nishamya shinipu~NgavaH .
sAtyakirbharatashreShTha pratyuvAcha yudhiShThiram .. 2..\\
shruta.n te gadato vAkya.n sarvametanmayAchyuta .
nyAyayukta.n cha chitraM cha phalgunArthe yashaH karam .. 3..\\
eva.nvidhe tathA kAle madR^ishaM prekShya saMmatam .
vaktumarhasi rAjendra yathA pArtha.n tathaiva mAm .. 4..\\
na me dhana~njayasyArthe prANA rakShyAH katha.n chana .
tvatprayuktaH punaraha.n kiM na kuryAM mahAhave .. 5..\\
lokatraya.n yodhayeyaM sa devAsuramAnuSham .
tvatprayukto narendreha kimutaitatsudurbalam .. 6..\\
suyodhana bala.n tvadya yodhayiShye samantataH .
vijeShye cha raNe rAjansatyametadbravImi te .. 7..\\
kushalyaha.n kushalina.n samAsAdya dhana~njayam .
hate jayadrathe rAjanpunareShyAmi te.antikam .. 8..\\
avashya.n tu mayA sarva.n viGYApyastvaM narAdhipa .
vAsudevasya yadvAkyaM phalgunasya cha dhImataH .. 9..\\
dR^iDha.n tvabhiparIto.ahamarjunena punaH punaH .
madhye sarvasya sainyasya vAsudevasya shR^iNvataH .. 10..\\
adya mAdhava rAjAnamapramatto.anupAlaya .
AryA.n yuddhe mati.n kR^itvA yAvaddhanmi jayadratham .. 11..\\
tvayi vAhaM mahAbAho pradyumne vA mahArathe .
nR^ipaM nikShipya gachchheyaM nirapekSho jayadratham .. 12..\\
jAnIShe hi raNe droNa.n rabhasaM shreShTha saMmatam .
pratiGYA chApi te nitya.n shrutA droNasya mAdhava .. 13..\\
grahaNa.n dharmarAjasya bhAradvAjo.anugR^idhyati .
shaktashchApi raNe droNo nigR^ihItu.n yudhiShThiram .. 14..\\
eva.n tvayi samAdhAya dharmarAjaM narottamam .
ahamadya gamiShyAmi saindhavasya vadhAya hi .. 15..\\
jayadrathamaha.n hatvA dhruvameShyAmi mAdhava .
dharmarAja.n yathA droNo nigR^ihNIyAdraNe balAt .. 16..\\
nigR^ihIte narashreShThe bhAradvAjena mAdhava .
saindhavasya vadho na syAnmanAprItistathA bhavet .. 17..\\
eva~Ngate narashreShTha pANDave satyavAdini .
asmAka.n gamana.n vyaktaM vanaM prati bhavetpunaH .. 18..\\
so.ayaM mama jayo vyakta.n vyartha eva bhaviShyati .
yadi droNo raNe kruddho nigR^ihNIyAdyudhiShThiram .. 19..\\
sa tvamadya mahAbAho priyArthaM mama mAdhava .
jayArtha.n cha yasho.arthaM cha rakSha rAjAnamAhave .. 20..\\
sa bhavAnmayi nikShepo nikShiptaH savyasAchinA .
bhAradvAjAdbhayaM nityaM pashyamAnena te prabho .. 21..\\
tasyApi cha mahAbAho nityaM pashyati sa.nyuge .
nAnya.n hi pratiyoddhAraM raukmiNeyAdR^ite prabho .
mA.n vApi manyate yuddhe bhAradvAjasya dhImataH .. 22..\\
so.aha.n sambhAvanA.n chaitAmAchArya vachanaM cha tat .
pR^iShThato notsahe kartu.n tvA.n vA tyaktuM mahIpate .. 23..\\
AchAryo laghuhastatvAdabhedyakavachAvR^itaH .
upalabhya raNe krIDedyathA shakuninA shishuH .. 24..\\
yadi kArShNirdhanuShpANiriha syAnmakaradhvajaH .
tasmai tvA.n visR^ijeyaM vai sa tvAM rakShedyathArjunaH .. 25..\\
kuru tvamAtmano gupti.n kaste goptA gate mayi .
yaH pratIyAdraNe droNa.n yAvadgachchhAmi pANDavam .. 26..\\
mA cha te bhayamadyAstu rAjannarjuna sambhavam .
na sa jAtu mahAbAhurbhAramudyamya sIdati .. 27..\\
ye cha sauvIrakA yodhAstathA saindhava pauravAH .
udIchyA dAkShiNAtyAshcha ye chAnye.api mahArathAH .. 28..\\
ye cha karNa mukhA rAjanrathodArAH prakIrtitAH .
ete.arjunasya kruddhasya kalAM nArhanti ShoDashIm .. 29..\\
udyuktA pR^ithivI sarvA sa surAsuramAnuShA .
sa rAkShasagaNA rAjansa kiMnaramahoragA .. 30..\\
ja~NgamAH sthAvaraiH sArdhaM nAlaM pArthasya sa.nyuge .
eva.n GYAtvA mahArAja vyetu te bhIrdhana~njaye .. 31..\\
yatra vIrau maheShvAsau kR^iShNau satyaparAkramau .
na tatra karmaNo vyApatkatha.n chidapi vidyate .. 32..\\
daiva.n kR^itAstratA.n yogamamarShamapi chAhave .
kR^itaGYatA.n dayAM chaiva bhrAtustvamanuchintaya .. 33..\\
yami chApyapayAte vai gachchhamAne.arjunaM prati .
droNe chitrAstratA.n sa~Nkhye rAja.nstvamanuchintaya .. 34..\\
AchAryo hi bhR^isha.n rAjannigrahe tava gR^idhyati .
pratiGYAmAtmano rakShansatyA.n kartuM cha bhArata .. 35..\\
kuruShvAdyAtmano gupti.n kaste goptA gate mayi .
yasyAhaM paryayAtpArtha gachchheyaM phalgunaM prati .. 36..\\
na hyaha.n tvA mahArAja anikShipya mahAhave .
kva chidyAsyAmi kauravya satyametadbravImi te .. 37..\\
etadvichArya bahusho buddhyA buddhimatA.n vara .
dR^iShTvA shreyaH paraM buddhyA tato rAjanprashAdhi mAm .. 38..\\
y
evametanmahAbAho yathA vadasi mAdhava .
na tu me shudhyate bhAvaH shvetAshvaM prati mAriSha .. 39..\\
kariShye parama.n yatnamAtmano rakShaNaM prati .
gachchha tva.n samanuGYAto yatra yAto dhana~njayaH .. 40..\\
Atmasa.nrakShaNa.n sa~Nkhye gamana.n chArjunaM prati .
vichAryaitaddvayaM buddhyA gamana.n tatra rochaye .. 41..\\
sa vamAtiShTha yAnAya yatra yAto dhana~njayaH .
mamApi rakShaNaM bhImaH kariShyati mahAbalaH .. 42..\\
pArShatashcha sasodaryaH pArthivAshcha mahAbalAH .
draupadeyAshcha mA.n tAta rakShiShyanti na saMshayaH .. 43..\\
kekayA bhrAtaraH pa~ncha rAkShasashcha ghaTotkachaH .
virATo drupadashchaiva shikhaNDI cha mahArathaH .. 44..\\
dhR^iShTaketushcha balavAnkuntibhojashcha mAriSha .
nakulaH sahadevashcha pA~nchAlAH sR^i~njayAstathA .
ete samAhitAstAta rakShiShyanti na saMshayaH .. 45..\\
na droNaH saha sainyena kR^itavarmA cha sa.nyuge .
samAsAdayitu.n shakto na cha mA.n dharShayiShyati .. 46..\\
dhR^iShTadyumnashcha samare droNa.n kruddhaM parantapaH .
vArayiShyati vikramya veleva makarAlayam .. 47..\\
yatra sthAsyati sa~NgrAme pArShataH paravIrahA .
na droNa sainyaM balavatkrAmettatra katha.n chana .. 48..\\
eSha droNa vinAshAya samutpanno hutAshanAt .
kavachI sa sharI khaDgI dhanvI cha varabhUShaNaH .. 49..\\
vishrabdho gachchha shaineya mA kArShIrmayi sambhramam .
dhR^iShTadyumno raNe kruddho droNamAvArayiShyati .. 50..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 87}
s
dharmarAjasya tadvAkyaM nishamya shinipu~NgavaH .
pArthAchcha bhayamAsha~NkanparityAgAnmahIpateH .. 1..\\
apavAda.n hyAtmanashcha lokAdrakShanvisheShataH .
na mAM bhIta iti brUyurAyAntaM phalgunaM prati .. 2..\\
nishchitya bahudhaiva.n sa sAtyakiryuddhadurmadaH .
dharmarAjamida.n vAkyamabravItpuruSharShabha .. 3..\\
kR^itA.n chenmanyase rakShA.n svasti te.astu vishAM pate .
anuyAsyAmi bIbhatsu.n kariShye vachanaM tava .. 4..\\
na hi me pANDavAtkashchittriShu lokeShu vidyate .
yo vai priyataro rAjansatyametadbravImi te .. 5..\\
tasyAhaM padavI.n yAsye sandeshAttava mAnada .
tvatkR^ite na cha me ki.n chidakartavyaM kathaM chana .. 6..\\
yathA hi me gurorvAkya.n vishiShTa.n dvipadAM vara .
tathA tavApi vachana.n vishiShTatarameva me .. 7..\\
priye hi tava vartete bhrAtarau kR^iShNa pANDavau .
tayoH priye sthita.n chaiva viddhi mA.n rAjapu~Ngava .. 8..\\
tavAGYA.n shirasA gR^ihya pANDavArthamahaM prabho .
bhittveda.n durbhida.n sainyaM prayAsye narasattama .. 9..\\
droNAnIka.n vishAmyeSha kruddho jhaSha ivArNavam .
tatra yAsyAmi yatrAsau rAjanrAjA jayadrathaH .. 10..\\
yatra senA.n samAshritya bhItastiShThati pANDavAt .
guptau rathavarashreShThairdrauNikarNa kR^ipAdibhiH .. 11..\\
itastriyojanaM manye tamadhvAna.n vishAM pate .
yatra tiShThati pArtho.asau jayadrathavadhodyataH .. 12..\\
triyojanagatasyApi tasya yAsyAmyahaM padam .
Asaindhava vadhAdrAjansudR^iDhenAntarAtmanA .. 13..\\
anAdiShTastu guruNA ko nu yudhyeta mAnavaH .
AdiShTastu tvayA rAjanko nu yudhyeta mAdR^ishaH .
abhijAnAmi ta.n desha.n yatra yAsyAmyahaM prabho .. 14..\\
huDa shaktigaDA prAsakhaDgacharmarShTi tomaram .
iShvastravarasambAdha.n kShobhayiShye balArNavam .. 15..\\
yadetatku~njarAnIka.n sAhasramanupashyasi .
kulama~njanakaM nAma yatraite vIryashAlinaH .. 16..\\
AsthitA bahubhirmlechchhairyuddhashauNDaiH prahAribhiH .
nAgA meghanibhA rAjankSharanta iva toyadAH .. 17..\\
naite jAtu nivarteranpreShitA hastisAdibhiH .
anyatra hi vadhAdeShAM nAsti rAjanparAjayaH .. 18..\\
atha yAnrathino rAjansamantAdanupashyasi .
ete rukmarathA nAma rAjaputrA mahArathAH .. 19..\\
ratheShvastreShu nipuNA nAgeShu cha vishAM pate .
dhanurvede gatAH pAraM muShTiyuddhe cha kovidAH .. 20..\\
gadAyuddhavisheShaGYA niyuddha kushalAstathA .
khaDgapraharaNe yuktAH sampAte chAsi charmaNoH .. 21..\\
shUrAshcha kR^itavidyAsh cha spardhante cha parasparam .
nitya.n cha samare rAjanvijigIShanti mAnavAn .. 22..\\
karNena vijitA rAjanduHshAsanamanuvratAH .
etA.nstu vAsudevo.api rathodArAnprasha.nsati .. 23..\\
satataM priyakAmAshcha karNasyaite vashe sthitAH .
tasyaiva vachanAdrAjannivR^ittAH shvetavAhanAt .. 24..\\
te na kShatA na cha shrAntA dR^iDhAvaraNakArmukAH .
madartha.n viShThitA nUna.n dhArtarAShTrasya shAsanAt .. 25..\\
etAnpramarthya sa~NgrAme priyArtha.n tava kaurava .
prayAsyAmi tataH pashchAtpadavI.n savyasAchinaH .. 26..\\
yA.nstvetAnaparAnrAjannAgAnsaptashatAni cha .
prekShase varma sa~nchannAnkirAtaiH samadhiShThitAn .. 27..\\
kirAta rAjo yAnprAdAdgR^ihItaH savyasAchinA .
svala~NkR^itA.nstathA preShyAnichchha~njIvitamAtmanaH .. 28..\\
Asannete purA rAja.nstava karma karA dR^iDham .
tvAmevAdya yuyutsante pashya kAlasya paryayam .. 29..\\
teShAmete mahAmAtrAH kirAtA yuddhadurmadAH .
hastishikShAvidashchaiva sarve chaivAgniyonayaH .. 30..\\
ete vinirjitAH sarve sa~NgrAme savyasAchinA .
madarthamadya sa.nyattA duryodhana vashAnugAH .. 31..\\
etAnbhittvA sharai rAjankirAtAnyuddhadurmadAn .
saindhavasya vadhe yuktamanuyAsyAmi pANDavam .. 32..\\
ye tvete sumahAnAgA a~njanasya kulodbhavAH .
karkashAshcha vinItAshcha prabhinnakaraTA mukhAH .. 33..\\
jAmbUnadamayaiH sarvairvarmabhiH suvibhUShitAH .
labdhalakShmyA raNe rAjannairAvaNa samA yudhi .. 34..\\
uttarAtparvatAdete tIkShNairdasyubhirAsthitAH .
karkashaiH pravarairyodhaiH kArShNAyasa tanuchchhadaiH .. 35..\\
santi goyonayashchAtra santi vAnarayonayaH .
anekayonayashchAnye tathA mAnuShayonayaH .. 36..\\
anIkamasatAmetaddhUmavarNamudIryate .
mlechchhAnAM pApakartR^INA.n himavaddurgavAsinAm .. 37..\\
etadduryodhano labdhvA samagraM nAgamaNDalam .
kR^ipa.n cha saumadattiM cha droNaM cha rathinA.n varam .. 38..\\
sindhurAja.n tathA karNamavamanyata pANDavAn .
kR^itArthamatha chAtmAnaM manyate kAlachoditaH .. 39..\\
te cha sarve.anusamprAptA mama nArAchagocharam .
na vimokShyanti kaunteya yadyapi syurmanojavAH .. 40..\\
tena sambhAvitA nityaM paravIryopajIvinA .
vinAshamupayAsyanti machchharaughanipIDitAH .. 41..\\
ye tvete rathino rAjandR^ishyante kA~nchanadhvajAH .
ete durvAraNA nAma kAmbojA yadi te shrutAH .. 42..\\
shUrAshcha kR^itavidyAshcha dhanurvede cha niShThitAH .
sa.nhatAshcha bhR^isha.n hyete anyonyasya hitaiShiNaH .. 43..\\
akShauhiNyashcha sa.nrabdhA dhArtarAShTrasya bhArata .
yattA madartha.n tiShThanti kuruvIrAbhirakShitAH .. 44..\\
apramattA mahArAja mAmeva pratyupasthitAH .
tA.nstvahaM pramathiShyAmi tR^iNAnIva hutAshanaH .. 45..\\
tasmAtsarvAnupAsa~NgAnsarvopakaraNAni cha .
rathe kurvantu me rAjanyathAvadrathakalpakAH .. 46..\\
asmi.nstu khalu sa~NgrAme grAhya.n vividhamAyudham .
yathopadiShTamAchAryaiH kAryaH pa~ncha guNo rathaH .. 47..\\
kAmbojairhi sameShyAmi kruddhairAshIviShopamaiH .
nAnAshastrasamAvApairvividhAyudhayodhibhiH .. 48..\\
kirAtaishcha sameShyAmi viShakalpaiH prahAribhiH .
lAlitaiH satata.n rAGYA duryodhana hitaiShibhiH .. 49..\\
shakaishchApi sameShyAmi shakratulyaparAkramaiH .
agnikalpairdurAdharShaiH pradIptairiva pAvakaiH .. 50..\\
tathAnyairvividhairyodhaiH kAlakalpairdurAsadaiH .
sameShyAmi raNe rAjanbahubhiryuddhadurmadaiH .. 51..\\
tasmAdvai vAjino mukhyA vishrAntAH shubhalakShaNAH .
upAvR^ittAshcha pItAsh cha punaryujyantu me rathe .. 52..\\
tasya sarvAnupAsa~NgAnsarvopakaraNAni cha .
rathe prAsthApayadrAjA shastrANi vividhAni cha .. 53..\\
tatastAnsarvato muktvA sadashvAMshchaturo janAH .
rasavatpAyayAmAsuH pAnaM madasamIriNam .. 54..\\
pItopavR^ittAnsnAtAMshcha jagdhAnnAnsamala~NkR^itAn .
vinItashalyA.nsturagAMshchaturo hemamAlinaH .. 55..\\
tAnyattAnrukmavarNAbhAnvinItA~nshIghragAminaH .
sa.nhR^iShTamanaso.avyagrAnvidhivatkalpite rathe .. 56..\\
mahAdhvajena si.nhena hemakesara mAlinA .
sa.nvR^ite ketanairhemairmaNividruma chitritaiH .
pANDurAbhraprakAshAbhiH patAkAbhirala~NkR^ite .. 57..\\
hemadaNDochchhritachchhatre bahu shasta parichchhade .
yojayAmAsa vidhivaddhemabhANDa vibhUShitAn .. 58..\\
dArukasyAnujo bhrAtA sUtastasya priyaH sakhA .
nyavedayadratha.n yuktaM vAsavasyeva mAtaliH .. 59..\\
tataH snAtaH shuchirbhUtvA kR^itakautuka ma~NgalaH .
snatakAnA.n sahasrasya svarNaniShkAnadApayat .
AshIrvAdaiH pariShvaktaH sAtyakiH shrImatA.n varaH .. 60..\\
tataH sa madhuparkArhaH pItvA kailAvataM madhu .
lohitAkSho babhau tatra madavihvala lochanaH .. 61..\\
Alabhya vIra kA.nsya.n cha harSheNa mahatAnvitaH .
dviguNIkR^itatejA hi prajvalanniva pAvakaH .
utsa~Nge dhanurAdAya sa shara.n rathinAM varaH .. 62..\\
kR^itasvastyayano vipraiH kavachI samala~NkR^itaH .
lAjairgandhaistathA mAlyaiH kanyAbhishchAbhinanditaH .. 63..\\
yudhiShThirasya charaNAvabhivAdya kR^itA~njaliH .
tena mUrdhanyupAghrAta Aruroha mahAratham .. 64..\\
tataste vAjino hR^iShTAH supuShTA vAtara.nhasaH .
ajayyA jaitramUhusta.n vikurvantaH sma saindhavAH .. 65..\\
atha harShaparItA~NgaH sAtyakirbhImamabravIt .
tvaM bhIma rakSha rAjAnametatkAryatama.n hi te .. 66..\\
ahaM bhittvA pravekShyAmi kAlapakvamidaM balam .
AyatyA.n cha tadAtve cha shreyo rAGYo.abhirakShaNam .. 67..\\
jAnIShe mama vIrya.n tvaM tava chAhamarindama .
tasmAdbhIma nivartasva mama chedichchhasi priyam .. 68..\\
tathoktaH sAtyakiM prAha vraja tva.n kAryasiddhaye .
aha.n rAGYaH kariShyAmi rakShAM puruShasattama .. 69..\\
evamuktaH pratyuvAcha bhImasena.n sa mAdhavaH .
gachchha gachchha drutaM pArtha dhruvo.adya vijayo mama .. 70..\\
yanme snigdho.anuraktashcha tvamadya vashagaH sthitaH .
nimittAni cha dhanyAni yathA bhImavadanti me .. 71..\\
nihate saindhave pApe pANDavena mahAtmanA .
pariShvajiShye rAjAna.n dharmAtmAnaM na saMshayaH .. 72..\\
etAvaduktvA bhIma.n tu visR^ijya cha mahAmanAH .
sampraikShattAvaka.n sainyaM vyAghormR^igagaNAniva .. 73..\\
ta.n dR^iShTvA pravivikShanta.n sainyaM tava janAdhipa .
bhUya evAbhavanmUDha.n subhR^isha.n chApyakampata .. 74..\\
tataH prayAtaH sahasA sainya.n tava sa sAtyakiH .
didR^ikShurarjuna.n rAjandharmarAjasya shAsanAt .. 75..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 88}
s
prayAte tava sainya.n tu yuyudhAne yuyutsayA .
dharmarAjo mahArAja svenAnIkena sa.nvR^itaH .
prAyAddroNa rathaprepsuryuyudhAnasya pR^iShThataH .. 1..\\
tataH pA~nchAlarAjasya putraH samaradurmadaH .
prAkroshatpANDavAnIke vasu dAnashcha pArthivaH .. 2..\\
Agachchhata praharata druta.n viparidhAvata .
yathAsukhena gachchheta sAtyakiryuddhadurmadaH .. 3..\\
mahArathA hi bahavo yatiShyantyasya nirjaye .
iti bruvanto vegena samApeturbala.n tava .. 4..\\
vayaM pratijigIShantastatra tAnsamabhidrutAH .
tataH shabdo mahAnAsIdyuyudhAna rathaM prati .. 5..\\
prakampyamAnA mahatI tava putrasya vAhinI .
sAtvatena mahArAja shatadhAbhivyadIryata .. 6..\\
tasyA.n vidIryamANAyAM shineH pautro mahArathaH .
sapta vIrAnmaheShvAsAnagrAnIke vyapothayat .. 7..\\
te bhItA mR^idyamAnAshcha pramR^iShTA dIrghabAhunA .
Ayodhana.n jahurvIrA dR^iShTvA tamatimAnuSham .. 8..\\
rathairvimathitAkShaishcha bhagnanIDaishcha mAriSha .
chakrairvimathitaishchhinnairdhvajaishcha vinipAtitaiH .. 9..\\
anukarShaiH patAkAbhiH shirastrANaiH sa kA~nchanaiH .
bAhubhishchandanAdigdhaiH sA~Ngadaishcha vishAM pate .. 10..\\
hastihastopamaishchApi bhujagAbhoga saMnibhaiH .
UrubhiH pR^ithivI chhannA manujAnAM narottama .. 11..\\
shashA~NkasaMnikAshaishcha vadanaishchArukuNDalaiH .
patitairvR^iShabhAkShANAM babhau bhArata medinI .. 12..\\
gajaishcha bahudhA chhinnaiH shayAnaiH parvatopamaiH .
rarAjAtibhR^ishaM bhUmirvikIrNairiva parvataiH .. 13..\\
tapanIyamayairyoktrairmuktA jAlavibhUShitaiH .
urashchhadairvichitraishcha vyashobhanta tura~NgamAH .
gatasattvA mahIM prApya pramR^iShTA dIrghabAhunA .. 14..\\
nAnAvidhAni sainyAni tava hatvA tu sAtvataH .
praviShTastAvaka.n sainya.n drAvayitvA chamUM bhR^isham .. 15..\\
tatastenaiva mArgeNa yena yAto dhana~njayaH .
iyeSha sAtyakirgantu.n tato droNena vAritaH .. 16..\\
bharadvAja.n samAsAdya yuyudhAnastu mAriSha .
nAbhyavartata sa~Nkruddho velAmiva jalA shayaH .. 17..\\
nivArya tu raNe droNo yuyudhAnaM mahAratham .
vivyAdha nishitairbANaiH pa~nchabhirmarmabhedibhiH .. 18..\\
sAtyakistu raNe droNa.n rAjanvivyAdha saptabhiH .
hemapu~NkhaiH shilA dhautaiH ka~NkabarhiNa vAjitaiH .. 19..\\
ta.n ShaDbhiH sAyakairdroNaH sAshvayantAramArdayat .
sa taM na mamR^iShe droNa.n yuyudhAno mahArathaH .. 20..\\
si.nhanAda.n tataH kR^itvA droNa.n vivyAdha sAtyakiH .
dashabhiH sAyakaishchAnyaiH ShaDbhiraShTAbhireva cha .. 21..\\
yuyudhAnaH punardroNa.n vivyAdha dashabhiH sharaiH .
ekena sArathi.n chAsya chaturbhishchaturo hayAn .
dhvajamekena bANena vivyAdha yudhi mAriSha .. 22..\\
ta.n droNaH sAshvayantAra.n sa rathadhvajamAshugaiH .
tvaranprAchchhAdayadbANaiH shalabhAnAmiva vrajaiH .. 23..\\
tathaiva yuyudhAno.api droNaM bahubhirAshugaiH .
prAchchhAdayadasambhrAntastato droNa uvAcha ha .. 24..\\
tavAchAryo raNa.n hitvA gataH kApuruSho yathA .
yudhyamAna.n hi mAM hitvA pradakShiNamavartata .. 25..\\
tva.n hi me yudhyato nAdya jIvanmokShyasi mAdhava .
yadi mA.n tva.n raNe hitvA na yAsyAchAryavaddrutam .. 26..\\
saatyaki
dhana~njayasya padavI.n dharmarAjasya shAsanAt .
gachchhAmi svasti te brahmanna me kAlAtyayo bhavet .. 27..\\
s
etAvaduktvA shaineya AchAryaM parivarjayan .
prayAtaH sahasA rAjansArathi.n chedamabravIt .. 28..\\
droNaH kariShyate yatna.n sarvathA mama vAraNe .
yatto yAhi raNe sUta shR^iNu cheda.n vachaH param .. 29..\\
etadAlokyate sainyamAvantyAnAM mahAprabham .
asyAnantaratastvetaddAkShiNAtyaM mahAbalam .. 30..\\
tadanantarametachcha bAhlikAnAM balaM mahat .
bAhlikAbhyAshato yukta.n karNasyApi mahadbalam .. 31..\\
anyonyena hi sainyAni bhinnAnyetAni sArathe .
anyonya.n samupAshritya na tyakShyanti raNAjiram .. 32..\\
etadantaramAsAdya chodayAshvAnprahR^iShTavat .
madhyama.n javamAsthAya vaha mAmatra sArathe .. 33..\\
bAhlikA yatra dR^ishyante nAnApraharaNodyatAH .
dAkShiNAtyAshcha bahavaH sUtaputra purogamAH .. 34..\\
hastyashvarathasambAdha.n yachchAnIkaM vilokyate .
nAnAdeshasamutthaishcha padAtibhiradhiShThitam .. 35..\\
etAvaduktvA yantAraM brahmANaM parivarjayan .
sa vyatIyAya yatrogra.n karNasya sumahadbalam .. 36..\\
ta.n droNo.anuyayau kruddho vikiranvishikhAnbahUn .
yuyudhAnaM mahAbAhu.n gachchhantamanivartinam .. 37..\\
karNasya sainya.n sumahadabhihatya shitaiH sharaiH .
prAvishadbhAratI.n senAmaparyantAM sa sAtyakiH .. 38..\\
praviShTe yuyudhAne tu sainikeShu druteShu cha .
amarShI kR^itavarmA tu sAtyakiM paryavArayat .. 39..\\
tamApatanta.n vishikhaiH ShaDbhirAhatya sAtyakiH .
chaturbhishchaturo.asyAshvAnAjaghAnAshu vIryavAn .. 40..\\
tataH punaH ShoDashabhirnataparvabhirAshugaiH .
sAtyakiH kR^itavarmANaM pratyavidhyatstanAntare .. 41..\\
sa tudyamAno vishikhairbahubhistigmatejanaiH .
sAtvatena mahArAja kR^itavarmA na chakShame .. 42..\\
sa vatsadanta.n sandhAya jihmagAnala saMnibham .
AkR^iShya rAjannAkarNAdvivyAdhorasi sAtyakim .. 43..\\
sa tasya devAvaraNaM bhittvA deha.n cha sAyakaH .
sa patrapu~NkhaH pR^ithivI.n vivesha rudhirokShitaH .. 44..\\
athAsya bahubhirbANairachchhinatparamAstravit .
samArgaNa guNa.n rAjankR^itavarmA sharAsanam .. 45..\\
vivyAdha cha raNe rAjansAtyaki.n satyavikramam .
dashabhirvishikhaistIkShNairabhikruddhaH stanAntare .. 46..\\
tataH prashIrNe dhanuShi shaktyA shaktimatA.n varaH .
abhyahandakShiNaM bAhu.n sAtyakiH kR^itavarmaNaH .. 47..\\
tato.anyatsudR^iDha.n vIro dhanurAdAya sAtyakiH .
vyasR^ijadvishikhA.nstUrNa.n shatasho.atha sahasrashaH .. 48..\\
sa ratha.n kR^itavarmANa.n samantAtparyavAkirat .
chhAdayitvA raNe.atyartha.n hArdikya.n tu sa sAtyakiH .. 49..\\
athAsya bhallena shiraH sAratheH samakR^intata .
sa papAta hataH sUto hArdikyasya mahArathAt .
tataste yantari hate prAdrava.nsturagA bhR^isham .. 50..\\
atha bhojastvasambhrAnto nigR^ihya turagAnsvayam .
tasthau sharadhanuShpANistatsainyAnyabhyapUjayan .. 51..\\
sa muhUrtamivAshvasya sadashvAnsamachodayat .
vyapetabhIramitrANAmAvahatsumahadbhayam .
sAtyakishchAbhyagAttasmAtsa tu bhImamupAdravat .. 52..\\
yuyudhAno.api rAjendra droNAnIkAdviniHsR^itaH .
prayayau tvaritastUrNa.n kAmbojAnAM mahAchamUm .. 53..\\
sa tatra bahubhiH shUraiH saMniruddho mahArathaiH .
na chachAla tadA rAjansAtyakiH satyavikramaH .. 54..\\
sandhAya cha chamU.n droNo bhoje bhAraM niveshya cha .
anvadhAvadraNe yatto yuyudhAna.n yuyutsayA .. 55..\\
tathA tamanudhAvanta.n yuyudhAnasya pR^iShThataH .
nyavArayanta sa~NkruddhAH pANDusainye bR^ihattamAH .. 56..\\
samAsAdya tu hArdikya.n rathAnAM parvaraM ratham .
pA~nchAlA vigatotsAhA bhImasenapurogamAH .
vikramya vAritA rAjanvIreNa kR^itavarmaNA .. 57..\\
yatamAnA.nstu tAnsarvAnIShadvigatachetasaH .
abhitastA~nsharaugheNa klAntavAhAnavArayat .. 58..\\
nigR^ihItAstu bhojena bhojAnIkepsavo raNe .
atiShThannAryavadvIrAH prArthayanto mahadyashaH .. 59..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 89}
dhr
evaM bahuvidha.n sainyamevaM pravichitaM varam .
vyUDhameva.n yathAnyAyamevaM bahu cha sa~njaya .. 1..\\
nityaM pUjitamasmAbhirabhikAma.n cha naH sadA .
prauDhamityadbhutAkAraM purastAddR^iDhavikramam .. 2..\\
nAtivR^iddhamabAla.n cha na kR^ishaM nAtipIvaram .
laghuvR^ittAyataprANa.n sAragAtramanAmayam .. 3..\\
AttasaMnAhasampannaM bahushastraparichchhadam .
shastragrahaNavidyAsu bahvIShu pariniShThitam .. 4..\\
Arohe paryavaskande saraNe sAntaraplute .
samyakpraharaNe yAne vyapayAne cha kovidam .. 5..\\
nAgeShvashveShu bahusho ratheShu cha parIkShitam .
parIkShya cha yathAnyAya.n vetanenopapAditam .. 6..\\
na goShThyA nopachAreNa na sambandha nimittataH .
nAnAhUto na hyabhR^ito mama sainye babhUva ha .. 7..\\
kulInArya janopeta.n tuShTapuShTamanuddhatam .
kR^itamAnopakAramcha yashasvi cha manasvi cha .. 8..\\
sachivaishchAparairmukhyairbahubhirmukhyakarmabhiH .
lokapAlopamaistAta pAlitaM narasattamaiH .. 9..\\
bahubhiH pArthivairguptamasmatpriyachikIrShubhiH .
asmAnabhisR^itaiH kAmAtsabalaiH sapadAnugaiH .. 10..\\
mahodadhimivApUrNamApagAbhiH samantataH .
apakShaiH pakShisa~NkAshai rathairashvaishcha sa.nvR^itam .. 11..\\
yodhAkShayya jalaM bhIma.n vAhanormitara~NgiNam .
kShepaNyasigadAshaktisharaprAsajhaShAkulam .. 12..\\
dhvajabhUShaNasambAdha.n ratnapaTTena sa~ncitam .
vAhanairapi dhAvadbhirvAyuvegavikampitam .. 13..\\
droNa gambhIrapAtAla.n kR^itavarma mahAhradam .
jalasandha mahAgrAha.n karNa chandrodayoddhatam .. 14..\\
gate sainyArNavaM bhittvA tarasA pANDavarShabhe .
sa~njayaika rathenaiva yuyudhAne cha mAmakam .. 15..\\
tatra sheShaM na pashyAmi praviShTe savyasAchini .
sAtvate cha rathodAre mama sainyasya sa~njaya .. 16..\\
tau tatra samatikrAntau dR^iShTvAbhItau tarasvinau .
sindhurAja.n cha samprekShya gANDIvasyeShu gochare .. 17..\\
ki.n tadA kuravaH kR^itya.n vidadhuH kAlachoditAH .
dAruNaikAyane kAle katha.n vA pratipedire .. 18..\\
grastAnhi kauravAnmanye mR^ityunA tAta sa~NgatAn .
vikramo hi raNe teShAM na tathA dR^ishyate.adya vai .. 19..\\
akShatau sa.nyuge tatra praviShTau kR^iShNa pANDavau .
na cha vArayitA kashchittayorastIha sa~njaya .. 20..\\
bhR^itAshcha bahavo yodhAH parIkShyaiva mahArathAH .
vetanena yathAyogyaM priyavAdena chApare .. 21..\\
akAraNabhR^itastAta mama sainye na vidyate .
karmaNA hyanurUpeNa labhyate bhakta vetanam .. 22..\\
na cha yodho.abhavatkashchinmama sainye tu sa~njaya .
alpadAnabhR^itastAta na kupya bhR^itako naraH .. 23..\\
pUjitA hi yathAshaktyA dAnamAnAsanairmayA .
tathA putraishcha me tAta GYAtibhishcha sa bAndhavaiH .. 24..\\
te cha prApyaiva sa~NgrAme nirjitAH savyasAchinA .
shaineyena parAmR^iShTAH kimanyadbhAgadheyataH .. 25..\\
rakShyate yashcha sa~NgrAme ye cha sa~njaya rakShiNaH .
ekaH sAdhAraNaH panthA rakShyasya saha rakShibhiH .. 26..\\
arjuna.n samare dR^iShTvA saindhavasyAgrataH sthitam .
putro mama bhR^ishaM mUDhaH ki.n kAryaM pratyapadyata .. 27..\\
sAtyaki.n cha raNe dR^iShTvA pravishantamabhItavat .
kiM nu duryodhanaH kR^ityaM prAptakAlamamanyata .. 28..\\
sarvashastrAtigau senAM praviShTau rathasattamau .
dR^iShTvA kA.n vai dhR^itiM yuddhe pratyapadyanta mAmakAH .. 29..\\
dR^iShTvA kR^iShNa.n tu dAshArhamarjunArthe vyavasthitam .
shinInAmR^iShabha.n chaiva manye shochanti putrakAH .. 30..\\
dR^iShTvA senA.n vyatikrAntAM sAtvatenArjunena cha .
palAyamAnAMshcha kurUnmanye shochanti putrakAH .. 31..\\
vidrutAnrathino dR^iShTvA nirutsAhAndviShajjaye .
palAyane kR^itotsAhAnmanye shochanti putrakAH .. 32..\\
shUnyAnkR^itAnrathopasthAnsAtvatenArjunena cha .
hatAMshcha yodhAnsandR^ishya manye shochanti putrakAH .. 33..\\
vyashva nAgarathAndR^iShTvA tatra vIrAnsahasrashaH .
dhAvamAnAnraNe vyagrAnmanye shochanti putrakAH .. 34..\\
vivIrAMshcha kR^itAnAshvAnvirathAMshcha kR^itAnnarAn .
tatra sAtyakipArthAbhyAM manye shochanti putrakAH .. 35..\\
pattisa~NghAnraNe dR^iShTvA dhAvamAnAMshcha sarvashaH .
nirAshA vijaye sarve manye shochanti putrakAH .. 36..\\
droNasya samatikrAntAvanIkamaparAjitau .
kShaNena dR^iShTvA tau vIrau manye shochanti putrakAH .. 37..\\
saMmUDho.asmi bhR^isha.n tAta shrutvA kR^iShNa dhana~njayau .
praviTau mAmaka.n sainyaM sAtvatena sahAchyutau .. 38..\\
tasminpraviShTe pR^itanA.n shinInAM pravare rathe .
bhojAnIka.n vyatikrAnte kathamAsanhi kauravAH .. 39..\\
tathA droNena samare nigR^ihIteShu pANDuShu .
katha.n yuddhamabhUttatra tanmamAchakShva sa~njaya .. 40..\\
droNo hi balavA~nshUraH kR^itAstro dR^iDhavikramaH .
pA~nchAlAstaM maheShvAsaM pratyayudhyankatha.n raNe .. 41..\\
baddhavairAstathA droNe dharmarAja jayaiShiNaH .
bhAradvAjastathA teShu kR^itavairo mahArathaH .. 42..\\
arjunashchApi yachchakre sindhurAjavadhaM prati .
tanme sarva.n samAchakShva kushalo hyasi sa~njaya .. 43..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 90}
s
AtmAparAdhAtsambhUta.n vyasanaM bharatarShabha .
prApya prAkR^itavadvIra na tva.n shochitumarhasi .. 1..\\
tava nirguNatA.n GYAtvA pakShapAtaM suteShu cha .
dvaidhI bhAva.n tathA dharme pANDaveShu cha matsaram .
ArtapralApAMshcha bahUnmanujAdhipa sattama .. 2..\\
sarvalokasya tattvaGYaH sarvalokaguNaH prabhu .
vAsudevastato yuddha.n kurUNAm akaronmahat .. 3..\\
AtmAparAdhAtsumahAnprAptaste vipulaH kShayaH .
na hi te sukR^ita.n kiM chidAdau madhye cha bhArata .
dR^ishyate pR^iShThatashchaiva tvanmUko hi parAjayaH .. 4..\\
tasmAdadya sthiro bhUtvA GYAtvA lokasya nirNayam .
shR^iNu yuddha.n yathAvR^itta.n ghoraM devAsuropamam .. 5..\\
praviShTe tava sainya.n tu shaineye satyavikrame .
bhImasenamukhAH pArthAH pratIyurvAhinI.n tava .. 6..\\
AgachchhatastAnsahasa kruddha rUpAnsahAnugAn .
dadhAraiko raNe pANDUnkR^itavarmA mahArathaH .. 7..\\
yathodvR^itta.n dhArayate velA vai salilArNavam .
pANDusainya.n tathA sa~Nkhye hArdikyaH samavArayat .. 8..\\
tatrAdbhutamamanyanta hArdikyasya parAkramam .
yadena.n sahitAH pArthA nAtichakramurAhave .. 9..\\
tato bhImastribhirviddhvA kR^itavarmANamAyasaiH .
sha~Nkha.n dadhmau mahAbAhurharShayansarvapANDavAn .. 10..\\
sahadevastu viMshatyA dharmarAjashcha pa~nchabhiH .
shatena nakulashchApi hArdikya.n samavidhyata .. 11..\\
draupadeyAstrisaptatyA saptabhishcha ghaTotkachaH .
dhR^iShTadyumnastribhishchApi kR^itavarmANamArdayat .
virATo drupadashchaiva yAGYasenishcha pa~nchabhiH .. 12..\\
shikhaNDI chApi hArdikya.n viddhvA pa~nchabhirAshugaiH .
punarvivyAdha viMshatyA sAyakAnA.n hasanniva .. 13..\\
kR^itavarmA tato rAjansarvatastAnmahArathAn .
ekaikaM pa~nchabhirviddhvA bhIma.n vivyAdha saptabhiH .
dhanurdhvaja.n cha sa.nyatto rathAdbhUmAvapAtayat .. 14..\\
athaina.n chhinnadhanvAnaM tvaramANo mahArathaH .
AjaghAnorasi kruddhaH saptatyA nishitaiH sharaiH .. 15..\\
sa gADhaviddho balavAnhArdikyasya sharottamaiH .
chachAla rathamadhyasthaH kShitikampe yathAchalaH .. 16..\\
bhImasena.n tathA dR^iShTvA dharmarAja purogamAH .
visR^ijantaH sharAnghorAnkR^itavarmANamArdayan .. 17..\\
ta.n tathA koShThakI kR^ityarathavaMshena mAriSha .
vivyadhuH sAyakairhR^iShTA rakShArthaM mArutermR^idhe .. 18..\\
pratilabhya tataH sa~nj~nAM bhImaseno mahAbalaH .
shakti.n jagrAha samare hemadaNDAmayasmayIm .
chikShepa cha rathAttUrNa.n kR^itavarma rathaM prati .. 19..\\
sA bhIma bhujanirmuktA nirmuktoraga saMnibhA .
kR^itavarmANamabhitaH prajajvAla sudAruNA .. 20..\\
tAmApatantI.n sahasA yugAntAgnisamaprabhAm .
dvAbhyA.n sharAbhyAM hArdikyo nichakarta dvidhA tadA .. 21..\\
sA chhinnA patitA bhUmau shaktiH kanakabhUShaNA .
dyotayantI disho rAjanmaholkeva divashchyutA .
shakti.n vinihatA.n dR^iShTvA bhImashchukrodha vai bhR^isham .. 22..\\
tato.anyaddhanurAdAya vegavatsumahAsvanam .
bhImaseno raNe kruddho hArdikya.n samavArayat .. 23..\\
athainaM pa~nchabhirbANairAjaghAna stanAntare .
bhImo bhImabalo rAja.nstava durmantritena ha .. 24..\\
bhojastu kShatasarvA~Ngo bhImasenena mAriSha .
raktAshoka ivotphullo vyabhrAjata raNAjire .. 25..\\
tataH kruddhastribhirbANairbhImasena.n hasanniva .
abhihatya dR^iDha.n yuddhe tAnsarvAnpratyavidhyata .. 26..\\
tribhistribhirmaheShvAso yatamAnAnmahArathAn .
te.api taM pratyavidhyanta saptabhiH saptabhiH sharaiH .. 27..\\
shikhaNDinastataH kruddhaH kShurapreNa mahArathaH .
dhanushchichchheda samare prahasanniva bhArata .. 28..\\
shikhaNDI tu tataH kruddhashchhinne dhanuShi satvaram .
asi.n jagrAha samare shatachandraM cha bhAsvaram .. 29..\\
bhramayitvA mahAcharma chAmIkaravibhUShitam .
tamasiM preShayAmAsa kR^itavarma rathaM prati .. 30..\\
sa tasya sa shara.n chApaM chhittvA sa~Nkhye mahAnasiH .
abhyagAddharaNI.n rAjaMshchyuta.n jyotirivAmbarAt .. 31..\\
etasminneva kAle tu tvaramANA mahArathAH .
vivyadhuH sAyakairgADha.n kR^itavarmANamAhave .. 32..\\
athAnyaddhanurAdAya tyaktvA tachcha mahaddhanuH .
vishIrNaM bharatashreShTha hArdikyaH paravIrahA .. 33..\\
vivyAdha pANDavAnyuddhe tribhistribhirajihmagaiH .
shikhaNDina.n cha vivyAdha tribhiH pa~nchabhireva cha .. 34..\\
dhanuranyatsamAdAya shikhaNDI tu mahAyashAH .
avArayatkUrmanakhairAshugairhR^idikAtmajam .. 35..\\
tataH kruddho raNe rAjanhR^idikasyAtma sambhavaH .
abhidudrAva vegena yAGYaseniM mahAratham .. 36..\\
bhIShmasya samare rAjanmR^ityorhetuM mahAtmanaH .
vidarshayanbala.n shUraH shArdUla iva ku~njaram .. 37..\\
tau dishAgajasa~NkAshau jvalitAviva pAvakau .
samAsedaturanyonya.n sharasa~Nghairarindamau .. 38..\\
vidhunvAnau dhanuHshreShThe sandadhAnau cha sAyakAn .
visR^ijantau cha shatasho gabhastIniva bhAskarau .. 39..\\
tApayantau sharaistIkShNairanyonya.n tau mahArathau .
yugAntapratimau vIrau rejaturbhAskarAviva .. 40..\\
kR^itavarmA tu rabhasa.n yAGYaseniM mahAratham .
viddhveShUNA.n trisaptatyA punarvivyAdha saptabhiH .. 41..\\
sa gADhaviddho vyathito rathopastha upAvishat .
visR^ijansashara.n chApaM mUrchhayAbhipariplutaH .. 42..\\
ta.n viShaNNaM rathe dR^iShTvA tAvakA bharatarShabha .
hArdikyaM pUjayAmAsurvAsA.nsyAdudhuvush cha ha .. 43..\\
shikhaNDina.n tathA GYAtvA hArdikya sharapIDitam .
apovAha raNAdyantA tvaramANo mahAratham .. 44..\\
sAdita.n tu rathopasthe dR^iShTvA pArthAH shikhaNDinam .
parivavrU rathaistUrNa.n kR^itavarmANamAhave .. 45..\\
tatrAdbhutaM para.n chakre kR^itavarmA mahArathaH .
yadekaH samare pArthAnvArayAmAsa sAnugAn .. 46..\\
pArthA~njitvAjayachchedInpA~nchAlAnsR^i~njayAnapi .
kekayAMshcha mahAvIryAnkR^itavarmA mahArathaH .. 47..\\
te vadhyamAnAH samare hArdikyena sma pANDavAH .
itashchetashcha dhAvanto naiva chakrurdhR^iti.n raNe .. 48..\\
jitvA pANDusutAnyuddhe bhImasenapurogamAn .
hArdikyaH samare.atiShThadvidhUma iva pAvakaH .. 49..\\
te drAvyamANAH samare hArdikyena mahArathAH .
vimukhAH samapadyanta sharavR^iShTibhirarditAH .. 50..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 91}
s
shR^iNuShvaika manA rAjanyanmA.n tvaM paripR^ichchhasi .
drAvyamANe bale tasminhArdikyena mahAtmanA .. 1..\\
lajjayAvanate chApi prahR^iShTaushchaiva tAvakaH .
dvIpo ya AsItpANDUnAmagAdhe gAdhamichchhatAm .. 2..\\
shrutvA tu ninadaM bhIma.n tAvakAnAM mahAhave .
shaineyastvarito rAjankR^itavarmANamabhyayAt .. 3..\\
kR^itavarmA tu hArdikyaH shaineyaM nishitaiH sharaiH .
avAkiratsusa~Nkruddhastato.akrudhyata sAtyakiH .. 4..\\
tataH sunishitaM bhalla.n shaineyaH kR^itavarmaNe .
preShayAmAsa samare sharAMshcha chaturo.aparAn .. 5..\\
te tasya jaghnire vAhAnbhallenAsyAchhinaddhanuH .
pR^iShTharakSha.n tathA sUtamavidhyannishitaiH sharaiH .. 6..\\
tatasta.n viratha.n kR^itvA sAtyakiH satyavikramaH .
senAmasyArdayAmAsa sharaiH saMnataparvabhiH .. 7..\\
sAbhajyatAtha pR^itanA shaineya sharapIDitA .
tataH prAyAdvai tvaritaH sAtyakiH satyavikramaH .. 8..\\
shR^iNu rAjanyadakarottava sainyeShu vIryavAn .
atItya sa mahArAja droNAnIka mahArNavam .. 9..\\
parAjitya cha sa.nhR^iShTaH kR^itavarmANamAhave .
yantAramabravIchchhUraH shanairyAhItyasambhramam .. 10..\\
dR^iShTvA tu tava tatsainya.n rathAshvadvipasa~Nkulam .
padAtijanasampUrNamabravItsArathiM punaH .. 11..\\
yadetanmeghasa~NkAsha.n droNAnIkasya savyataH .
sumahatku~njarAnIka.n yasya rukmaratho mukham .. 12..\\
ete hi bahavaH sUta durnivAryAshcha sa.nyuge .
duryodhana samAdiShTA madarthe tyaktajIvitAH .
rAjaputrA maheShvAsAH sarve vikrAntayodhinaH .. 13..\\
trigartAnA.n rathodArAH suvarNavikR^itadhvajAH .
mAmevAbhimukhA vIrA yotsyamAnA vyavasthitAH .. 14..\\
atra mAM prApaya kShipramashvAMshchodaya sArathe .
trigartaiH saha yotsyAmi bhAradvAjasya pashyataH .. 15..\\
tataH prAyAchchhanaiH sUtaH sAtvatasya mate sthitaH .
rathenAdityavarNena bhAsvareNa patAkinA .. 16..\\
tamUhuH sArathervashyA valgamAnA hayottamAH .
vAyuvegasamAH sa~Nkhye kundendu rajataprabhAH .. 17..\\
Apatanta.n ratha.n taM tu sha~NkhavarNairhayottamaiH .
parivavrustataH shUrA gajAnIkena sarvataH .
kiranto vividhA.nstIkShNAnsAyakA.NllaghuvedhinaH .. 18..\\
sAtvato.api shitairbANairgajAnIkamayodhayat .
parvatAniva varSheNa tapAnte jalado mahAn .. 19..\\
vajrAshanisamasparshairvadhyamAnAH sharairgajAH .
prAdravanraNamutsR^ijya shinivIryasamIritaiH .. 20..\\
shIrNadantA virudhirA bhinna mastakapiNDakAH .
vishIrNakarNAsya karA viniyantR^ipatAkinaH .. 21..\\
sambhinnavarma ghaNTAshcha saMnikR^itta mahAdhvajAH .
hatArohA disho rAjanbhejire bhraShTakambalAH .. 22..\\
ruvanto vividhAnrAvA~njaladopama nisvanAH .
nArAchairvatsadantaishcha sAtvatena vidAritAH .. 23..\\
tasmindrute gajAnIke jalasandho mahArathaH .
yattaH samprApayannAga.n rajatAshvarathaM prati .. 24..\\
rukmavarma karaH shUrastapanIyA~NgadaH shuchiH .
kuNDalI mukuTI sha~NkhI raktachandana rUShitaH .. 25..\\
shirasA dhArayandIptA.n tapanIyamayI.n srajam .
urasA dhArayanniShka.n kaNThasUtraM cha bhAsvaram .. 26..\\
chApa.n cha rukmavikR^ita.n vidhunvangajamUrdhani .
ashobhata mahArAja sa vidyudiva toyadaH .. 27..\\
tamApatanta.n sahasA mAgadhasya gajottamam .
sAtyakirvArayAmAsa velevodvR^ittamarNavam .. 28..\\
nAgaM nivArita.n dR^iShTvA shaineyasya sharottamaiH .
akrudhyata raNe rAja~njalasandho mahAbalaH .. 29..\\
tataH kruddho maheShvAso mArgaNairbhArasAdhanaiH .
avidhyata shineH pautra.n jalasandho mahorasi .. 30..\\
tato.apareNa bhallena pItena nishitena cha .
asyato vR^iShNivIrasya nichakarta sharAsanam .. 31..\\
sAtyaki.n chhinnadhanvAnaM prahasanniva bhArata .
avidhyanmAgadho vIraH pa~nchabhirnishitaiH sharaiH .. 32..\\
sa viddho bahubhirbANairjalasandhena vIryavAn .
nAkampata mahAbAhustadadbhutamivAbhavat .. 33..\\
achintayanvai sa sharAnnAtyartha.n sambhramAdbalI .
dhanuranyatsamAdAya tiShTha tiShThetyuvAcha ha .. 34..\\
etAvaduktvA shaineyo jalasandhaM mahorasi .
vivyAdha ShaShTyA subhR^isha.n sharANAM prahasanniva .. 35..\\
kShurapreNa cha pItena muShTideshe mahaddhanuH .
jalasandhasya chichchheda vivyAdha cha tribhiH sharaiH .. 36..\\
jalasandhastu tattyaktvA sa shara.n vai sharAsanam .
tomara.n vyasR^ijattUrNaM sAtyakiM prati mAriSha .. 37..\\
sa nirbhidya bhuja.n savyaM mAdhavasya mahAraNe .
abhyagAddharaNI.n ghoraH shvasanniva mahoragaH .. 38..\\
nirbhinne tu bhuje savye sAtyakiH satyavikramaH .
triMshadbhirvishikhaistIkShNairjalasandhamatADayat .. 39..\\
pragR^ihya tu tataH khaDga.n jalasandho mahAbalaH .
ArShabha.n charma cha mahachchhatachandramala~NkR^itam .
tata Avidhya ta.n khaDga.n sAtvatAyotsasarja ha .. 40..\\
shaineyasya dhanushchhittvA sa khaDgo nyapatanmahIm .
alAtachakravachchaiva vyarochata mahi.n gataH .. 41..\\
athAnyaddhanurAdAya sarvakAyAvadAraNam .
shAlaskandhapratIkAshamindrAshanisamasvanam .
visphArya vivyadhe kruddho jalasandha.n shareNa ha .. 42..\\
tataH sAbharaNo bAhU kShurAbhyAM mAdhavottamaH .
sA~Ngadau jalasandhasya chichchheda prahasanniva .. 43..\\
tau bAhU parighaprakhyau petaturgajasattamAt .
vasundhara dharAdbhraShTau pa~nchashIrShAvivoragau .. 44..\\
tataH sudaMShTra.n suhanu chArukuNDalamunnasam .
kShureNAsya tR^itIyena shirashchichchheda sAtyakiH .. 45..\\
tatpAtita shiro bAhukabandhaM bhImadarshanam .
dvirada.n jalasandhasya rudhireNAbhyaShi~nchata .. 46..\\
jalasandhaM nihatyAjau tvaramANastu sAtvataH .
naiShAdiM pAtayAmAsa gajaskandhAdvishAM pate .. 47..\\
rudhireNAvasiktA~Ngo jalasandhasya ku~njaraH .
vilambamAnamavahatsaMshliShTaM paramAsanam .. 48..\\
sharArditaH sAtvatena mardamAnaH svavAhinIm .
ghoramArtasvara.n kR^itvA vidudrAva mahAgajaH .. 49..\\
hAhAkAro mahAnAsIttava sainyasya mAriSha .
jalasandha.n hata.n dR^iShTvA vR^iShNInAmR^iShabheNa ha .. 50..\\
vimukhAshchAbhyadhAvanta tava yodhAH samantataH .
palAyane kR^itotsAhA nirutsAhA dviShajjaye .. 51..\\
etasminnantare rAjandroNaH shastrabhR^itA.n varaH .
abhyayAjjavanairashvairyuyudhAnaM mahAratham .. 52..\\
tamudIrNa.n tathA dR^iShTvA shaineyaM kurupu~NgavAH .
droNenaiva saha kruddhAH sAtyakiM paryavArayan .. 53..\\
tataH pravavR^ite yuddha.n kurUNA.n sAtvatasya cha .
droNasya cha raNe rAjanghora.n devAsuropamam .. 54..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 92}
s
te kirantaH sharavrAtAnsarve yattAH prahAriNaH .
tvaramANA mahArAja yuyudhAnamayodhayan .. 1..\\
ta.n droNaH sapta saptatyA jaghAna nishitaiH sharaiH .
durmarShaNo dvAdashabhirduHsaho dashabhiH sharaiH .. 2..\\
vikarNashchApi nishitaistriMshadbhiH ka~NkapatribhiH .
vivyAdha savye pArshve tu stanAbhyAmantare tathA .. 3..\\
durmukho dashabhirbANaistathA duHshAsano.aShTabhiH .
chitrasenashcha shaineya.n dvAbhyA.n vivyAdha mAriSha .. 4..\\
duryodhanashcha mahatA sharavarSheNa mAdhavam .
apIDayadraNe rAja~nshUrAshchAnye mahArathAH .. 5..\\
sarvataH pratividdhastu tava putrairmahArathaiH .
tAnpratyavidhyachchhaineyaH pR^ithakpR^ithagajihmagaiH .. 6..\\
bhAradvAja.n tribhirbANairduHsahaM navabhistathA .
vikarNaM pa~nchaviMshatyA chitrasena.n cha saptabhiH .. 7..\\
durmarShaNa.n dvAdashabhishchaturbhishcha viviMshatim .
satyavrata.n cha navabhirvijayaM dashabhiH sharaiH .. 8..\\
tato rukmA~Ngada.n chApa.n vidhunvAno mahArathaH .
abhyayAtsAtyakistUrNaM putra.n tava mahAratham .. 9..\\
rAjAna.n sarvalokasya sarvashastrabhR^itAM varam .
sharairabhyAhanadgADha.n tato yuddhamabhUttayoH .. 10..\\
vimu~nchantau sharA.nstIkShNAnsandadhAnau cha sAyakAn .
adR^ishya.n samare.anyonya.n chakratustau mahArathau .. 11..\\
sAtyakiH kururAjena nirviddho bahvashobhata .
asravadrudhiraM bhUri svarasa.n chandano yathA .. 12..\\
sAtvatena cha bANaughairnirviddhastanayastava .
shAtakumbhamayApIDo babhau yUpa ivochchhritaH .. 13..\\
mAdhavastu raNe rAjankururAjasya dhanvinaH .
dhanushchichchheda sahasA kShurapreNa hasanniva .
athaina.n chhinnadhanvAna.n sharairbahubhirAchinot .. 14..\\
nirbhinnashcha sharaistena dviShatA kShiprakAriNA .
nAmR^iShyata raNe rAjA shatrorvijayalakShaNam .. 15..\\
athAnyaddhanurAdAya hemapR^iShTha.n durAsadam .
vivyAdha sAtyaki.n tUrNa.n sAyakAnAM shatena ha .. 16..\\
so.atividdho balavatA putreNa tava dhanvinA .
amarShavashamApannastava putramapIDayat .. 17..\\
pIDitaM nR^ipati.n dR^iShTvA tava putrA mahArathAH .
sAtvata.n sharavarSheNa chhAdayAmAsura~njasA .. 18..\\
sa chhAdyamAno bahubhistava putrairmahArathaiH .
ekaikaM pa~nchabhirviddhvA punarvivyAdha saptabhiH .. 19..\\
duryodhana.n cha tvarito vivyAdhAShTabhirAshugaiH .
prahasaMshchAsya chichchheda kArmuka.n ripumIShaNam .. 20..\\
nAgaM maNimaya.n chaiva sharairdhvajamapAtayat .
hatvA tu chaturo vAhAMshchaturbhirnishitaiH sharaiH .
sArathiM pAtayAmAsa kShurapreNa mahAyashAH .. 21..\\
etasminnantare chaiva kururAjaM mahAratham .
avAkirachchharairhR^iShTo bahubhirmarmabhedibhiH .. 22..\\
sa vadhyamAnaH samare shaineyasya sharottamaiH .
prAdravatsahasA rAjanputro duryodhanastava .
Aplutashcha tato yAna.n chitrasenasya dhanvinaH .. 23..\\
hAhAbhUta.n jagachchAsIddR^iShTvA rAjAnamAhave .
grasyamAna.n sAtyakinA khe somamiva rAhuNA .. 24..\\
ta.n tu shabdaM mahachchhrutvA kR^itavarmA mahArathaH .
abhyayAtsahasA tatra yatrAste mAdhavaH prabhuH .. 25..\\
vidhunvAno dhanuHshreShTha.n chodayaMshchaiva vAjinaH .
bhartsayansArathi.n chogra.n yAhi yAhIti sa tvaraH .. 26..\\
tamApatanta.n samprekShya vyAditAsyamivAntakam .
yuyudhAno mahArAja yantAramidamabravIt .. 27..\\
kR^itavarmA rathenaiSha drutamApatate sharI .
pratyudyAhi rathenainaM pravara.n sarvadhanvinAm .. 28..\\
tataH prajavitAshvena vidhivatkalpitena cha .
AsasAda raNe bhojaM pratimAna.n dhanuShmatAm .. 29..\\
tataH paramasa~Nkruddhau jvalantAviva pAvakau .
sameyAtAM naravyAghrau vyAghrAviva tarasvinau .. 30..\\
kR^itavarmA tu shaineya.n ShaDviMshatyA samArpayat .
nishitaiH sAyakaistIkShNairyantAra.n chAsya saptabhiH .. 31..\\
chaturashcha hayodArAMshchaturbhiH parameShubhiH .
avidhyatsAdhu dAntAnvai saindhavAnsAtvatasya ha .. 32..\\
rukmadhvajo rukmapR^iShThaM mahadvisphArya kArmukam .
rukmA~NgadI rukmavarmA rukmapu~NkhAnavAkirat .. 33..\\
tato.ashIti.n shineH pautraH sAyakAnkR^itavarmaNe .
prAhiNottvarayA yukto draShTukAmo dhana~njayam .. 34..\\
so.atividdho balavatA shatruNA shatrutApanaH .
samakampata durdharShaH kShitikampe yathAchalaH .. 35..\\
triShaShTyA chaturo.asyAshvAnsaptabhiH sArathi.n sharaiH .
vivyAdha nishitaistUrNa.n sAtyakiH kR^itavarmaNaH .. 36..\\
suvarNapu~Nkha.n vishikhaM samAdhAya sa sAtyakiH .
vyasR^ijattaM mahAjvAla.n sa~Nkruddhamiva pannagam .. 37..\\
so.avishatkR^itavarmANa.n yamadaNDopamaH sharaH .
jAmbUnadavichitra.n cha varma nirbhidya bhAnumat .
abhyagAddharaNImugro rudhireNa samukShitaH .. 38..\\
sa~njAtarudhirashchAjau sAtvateShubhirarditaH .
prachalandhanurutsR^ijya nyapatatsyandanottame .. 39..\\
sa si.nhadaMShTro jAnubhyAmApanno.amitavikramaH .
sharArditaH sAtyakinA rathopasthe nararShabhaH .. 40..\\
sahasrabAhoH sadR^ishamakShobhyamiva sAgaram .
nivArya kR^itavarmANa.n sAtyakiH prayayau tataH .. 41..\\
khaDgashakti dhanuH kIrNA.n jagAshvarathasa~NkulAm .
pravartitogra rudhirA.n shatashaH kShatriyarShabhaiH .. 42..\\
prekShatA.n sarvasainyAnAM madhyena shinipu~NgavaH .
abhyagAdvAhinIM bhittvA vR^itrahevAsurI.n chamUm .. 43..\\
samAshvAsya cha hArdikyo gR^ihya chAnyanmahaddhanuH .
tasthau tatraiva balavAnvArayanyudhi pANDavAn .. 44..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 93}
s
kAlyamAneShu sainyeShu shaineyena tatastataH .
bhAradvAjaH sharavrAtairmahadbhiH samavAkirat .. 1..\\
sa samprahArastumulo droNa sAtvatayorabhUt .
pashyatA.n sarvasainyAnAM balivAsa vayoriva .. 2..\\
tato droNaH shineH pautra.n chitraiH sarvAyasaiH sharaiH .
tribhirAshIviShAkArairlalATe samavidhyata .. 3..\\
tairlalATArpitairbANairyuyudhAnastvajihmagaiH .
vyarochata mahArAja trishR^i~Nga iva parvataH .. 4..\\
tato.asya bANAnaparAnindrAshanisamasvanAn .
bhAradvAjo.antaraprekShI preShayAmAsa sa.nyuge .. 5..\\
tAndroNa chApanirmuktAndAshArhaH patataH sharAn .
dvAbhyA.n dvAbhyA.n supu~NkhAbhyAM chichchheda paramAstravit .. 6..\\
tAmasya laghutA.n droNaH samavekShya vishAM pate .
prahasya sahasAvidhyadviMshatyA shinipu~Ngavam .. 7..\\
punaH pa~nchAshateShUNA.n shatena cha samArpayat .
laghutA.n yuyudhAnasya lAghavena visheShayan .. 8..\\
samutpatanti valmIkAdyathA kruddhA mahoragAH .
tathA droNa rathAdrAjannutpatanti tanuchchhidaH .. 9..\\
tathaiva yuyudhAnena sR^iShTAH shatasahasrashaH .
avAkirandroNa ratha.n sharA rudhirabhojanAH .. 10..\\
lAghavAddvijamukhyasya sAtvatasya cha mAriSha .
visheShaM nAdhyagachchhAma samAvAstAM nararShabhau .. 11..\\
sAtyakistu tato droNaM navabhirnataparvabhiH .
AjaghAna bhR^isha.n kruddho dhvajaM cha nishitaiH sharaiH .
sArathi.n cha shatenaiva bhAradvAjasya pashyataH .. 12..\\
lAghava.n yuyudhAnasya dR^iShTvA droNo mahAratha .
saptatyA sAtyaki.n viddhvA turagAMshcha tribhistribhiH .
dhvajamekena vivyAdha mAdhavasya rathe sthitam .. 13..\\
athApareNa bhallena hemapu~Nkhena patriNA .
dhanushchichchheda samare mAdhavasya mahAtmanaH .. 14..\\
sAtyakistu tataH kruddho dhanustyaktvA mahArathaH .
gadA.n jagrAha mahatIM bhAradvAjAya chAkShipat .. 15..\\
tAmApatantI.n sahasA paTTabaddhAmayasmayIm .
nyavArayachchharairdroNo bahubhirbahurUpibhiH .. 16..\\
athAnyaddhanurAdAya sAtyakiH satyavikramaH .
vivyAdha bahubhirvIraM bhAradvAja.n shilAshitaiH .. 17..\\
sa viddhvA samare droNa.n si.nhanAdamamu~nchata .
ta.n vai na mamR^iShe droNaH sarvashastrabhR^itAM varaH .. 18..\\
tathaH shakti.n gR^ihItvA tu rukmadaNDAmayasmayIm .
tarasA preShayAmAsa mAdhavasya rathaM prati .. 19..\\
anAsAdya tu shaineya.n sA shaktiH kAlasaMnibhA .
bhittvA ratha.n jagAmogrA dharaNIM dAruNasvanA .. 20..\\
tato droNa.n shineH pautro rAjanvivyAdha patriNA .
dakShiNaM bhujamAsAdya pIDayanbharatarShabha .. 21..\\
droNo.api samare rAjanmAdhavasya mahaddhanuH .
ardhachandreNa chichchheda rathashaktyA cha sArathim .. 22..\\
mumoha sarathistasya rathashaktyA samAhataH .
sa rathopasthamAsAdya muhUrta.n saMnyaShIdata .. 23..\\
chakAra sAtyakI rAja.nstatra karmAtimAnuSham .
ayodhayachcha yaddroNa.n rashmI~njagrAha cha svayam .. 24..\\
tataH sharashatenaiva yuyudhAno mahArathaH .
avidhyadbrAhmaNa.n sa~Nkhye hR^iShTarUpo vishAM pate .. 25..\\
tasya droNaH sharAnpa~ncha preShayAmAsa bhArata .
te tasya kavachaM bhittvA papuH shoNitamAhave .. 26..\\
nirviddhastu sharairghorairakrudhyatsAtyakirbhR^isham .
sAyakAnvyasR^ijachchApi vIro rukmarathaM prati .. 27..\\
tato droNasya yantAraM nipAtyaikeShuNA bhuvi .
ashvAnvyadrAvayadbANairhatasUtAnmahAtmanaH .. 28..\\
sa rathaH pradrutaH sa~Nkhye maNDalAni sahasrashaH .
chakAra rAjato rAjanbhrAjamAna ivAMshumAn .. 29..\\
abhidravata gR^ihNIta hayAndroNasya dhAvata .
iti sma chukrushuH sarve rAjaputrAH sarAjakAH .. 30..\\
te sAtyakimapAsyAshu rAjanyudhi mahArathAH .
yato droNastataH sarve sahasA samupAdravan .. 31..\\
tAndR^iShTvA pradrutAnsarvAnsAtvatena sharArditAn .
prabhagnaM punarevAsIttava sainya.n samAkulam .. 32..\\
vyUhasyaiva punardvAra.n gatvA droNo vyavasthitaH .
vAtAyamAnaistairashvairhR^ito vR^iShNisharArditaiH .. 33..\\
pANDupA~nchAla sambhagna.n vyUhamAlokya vIryavAn .
shaineye nAkarodyatna.n vyUhasyaivAbhirakShaNe .. 34..\\
nivArya pANDupA~nchAlAndroNAgniH pradahanniva .
tasthau krodhAgnisandIptaH kAlasUrya ivoditaH .. 35..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 94}
s
droNa.n sa jitvA puruShapravIras
tathaiva hArdikya mukhA.nstvadIyAn .
prahasya sUta.n vachanaM babhAShe
shinipravIraH kurupu~NgavAgrya .. 1..\\
nimittamAtra.n vayamatra sUta
dagdhArayaH keshava phalgunAbhyAm .
hatAnnihanmeha nararShabheNa
vaya.n sureshAtma samudbhavena .. 2..\\
tamevamuktvA shinipu~NgavastadA
mahAmR^idhe so.agryadhanurdharo.arihA .
kiransamantAtsahasA sharAnbalI
samApatachchhayena ivAmiSha.n yathA .. 3..\\
ta.n yAntamashvaiH shashasha~NkhavarNair
vigAhya sainyaM puruShapravIram .
nAshaknuvanvArayitu.n samantAd
AdityarashmipratimaM narAgryam .. 4..\\
asahya vikrAntamadIta sattvaM
sarve gaNA bhArata durviShahyam .
sahasranetrapratimaprabhAvaM
divIva sUrya.n jaladavyapAye .. 5..\\
amarShapUrNastvatichitra yodhI
sharAsanI kA~nchanavarma dhArI .
sudarshanaH sAtyakimApatantaM
nyavArayadrAjavaraH prasahya .. 6..\\
tayorabhUdbharata samprahAraH
sudAruNasta.n samabhiprasha.nsan .
yodhAstvadIyAshcha hi somakAsh cha
vR^itrendrayoryuddhamivAmaraughAH .. 7..\\
sharaiH sutIkShNaiH shatasho.abhyavidhyat
sudarshanaH sAtvata mukhyamAjau .
anAgatAneva tu tAnpR^iShatkAMsh
chichchheda bANaiH shinipu~Ngavo.api .. 8..\\
tathaiva shakra pratimo.api sAtyakiH
sudarshane yAnkShipati sma sAyakAn .
dvidhA tridhA tAnakarotsudarshanaH
sharottamaiH syandanavaryamAsthitaH .. 9..\\
samprekShya bANAnnihatA.nstadAnIM
sudarshanaH sAtyakibANavegaiH .
krodhAddidhakShanniva tigmatejAH
sharAnamu~nchattapanIyachitrAn .. 10..\\
punaH sa bANaistribhiragnikalpair
AkarNapUrNairnishitaiH supu~NkhaiH .
vivyAdha dehAvaraNa.n vibhidya
te sAtyakerAvivishuH sharIram .. 11..\\
tathaiva tasyAvanipAlaputraH
sandhAya bANairaparairjvaladbhiH .
AjaghnivA.nstAnrajataprakAshAMsh
chaturbhirashvAMshchaturaH prasahya .. 12..\\
tathA tu tenAbhihatastarasvI
naptA shinerindrasamAnavIryaH .
sudarshanasyeShu gaNaiH sutIkShNair
hayAnnihatyAshu nanAda nAdam .. 13..\\
athAsya sUtasya shiro nikR^itya
bhallena vajrAshanisaMnibhena .
sudarshanasyApi shinipravIraH
kShureNa chichchheda shiraH prasahya .. 14..\\
sakuNDalaM pUrNashashiprakAshaM
bhrAjiShNu vaktraM nichakarta dehAt .
yathA purA vajradharaH prasahya
balasya sa~Nkhye.atibalasya rAjan .. 15..\\
nihatya taM pArthiva putrapautraM
raNe yadUnAmR^iShabhastarasvI .
mudA sametaH parayA mahAtmA
rarAja rAjansurarAjakalpaH .. 16..\\
tato yayAvarjunameva yena
nivArya sainya.n tava mArgaNaughaiH .
sadashvayuktena rathena niryAl
lokAnvisismApayiShurnR^ivIraH .. 17..\\
tattasya vismApayanIyamagryam
apUjayanyodhavarAH sametAH .
yadvartamAnAniShugochare.arIn
dadAha bANairhutabhugyathaiva .. 18..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 95}
s
tataH sa sAtyakirdhImAnmahAtmA vR^iShNipu~NgavaH .
sudarshanaM nihatyAjau yantAramidamabravIt .. 1..\\
rathAshvanAgakalila.n sharashaktyUrmimAlinam .
khaDgamatsya.n gadA grAha.n shUrAyudha mahAsvanam .. 2..\\
prANApahAriNa.n raudraM vAditrotkruShTa nAditam .
yodhAnAmasukhasparsha.n durdharShamajayaiShiNAm .. 3..\\
tIrNAH sma dustara.n tAta droNAnIka mahArNavam .
jalasandha balenAjau puruShAdairivAvR^itam .. 4..\\
ato.anyaM pR^itanA sheShaM manye kunadikAm iva .
tartavyAmalpasalilA.n chedayAshvAnasambhramam .. 5..\\
hastaprAptamahaM manye sAmprata.n savyasAchinam .
nirjitya durdhara.n droNa.n sapadAnugamAhave .. 6..\\
hArdikya.n yodhavarya.n cha prAptaM manye dhana~njayam .
na hi me jAyate trAso dR^iShTvA sainyAnyanekashaH .
vahneriva pradIptasya grIShme shuShka.n tR^iNolapam .. 7..\\
pashya pANDavamukhyena yAtAM bhUmi.n kirITinA .
pattyashvarathanAgaughaiH patitairviShamIkR^itAm .. 8..\\
abhyAshasthamahaM manye shvetAshva.n kR^iShNasArathim .
sa eSha shrUyate shabdo gANDIvasyAmitaujasaH .. 9..\\
yAdR^ishAni nimittAni mama prAdurbhavanti vai .
anasta.n gata Aditye hantA saindhavamarjunaH .. 10..\\
shanairvishrambhayannashvAnyAhi yatto.arivAhinIm .
yatraite satanutrANAH suyodhanapurogamAH .. 11..\\
daMshitAH krUrakarmANaH kAmbojA yuddhadurmadAH .
sharabANAsana dharA yavanAshcha prahAriNaH .. 12..\\
shakAH kirAtA daradA barbarAstAmraliptakAH .
anye cha bahavo mlechchhA vividhAyudhapANayaH .
mAmevAbhimukhAH sarve tiShThanti samarArthinaH .. 13..\\
etAnsarathanAgAshvAnnihatyAjau sa pattinaH .
ida.n durgaM mahAghoraM tIrNamevopadhAraya .. 14..\\
s
na sambhramo me vArShNeya vidyate satyavikrama .
yadyapi syAtsusa~Nkruddho jAmadagnyo.agrataH sthitaH .. 15..\\
droNo vA rathinA.n shreShThaH kR^ipo madreshvaro.api vA .
tathApi sambhramo na syAttvAmAshritya mahAbhuja .. 16..\\
tvayA suhavavo yuddhe nirjitAH shatrusUdana .
na cha me sambhramaH kashchidbhUtapUrvaH kadA chana .
kimu chaitatsamAsAdya vIra sa.nyugagoShpadam .. 17..\\
AyusmankatareNa tvA prApayAmi dhana~njayam .
keShA.n kruddho.asi vArShNeya keShAM mR^ityurupasthitaH .
keSha.n sa.nyamanImadya gantumutsahate manaH .. 18..\\
ke tvA.n yudhi parAkrAnta.n kAlAntakayamopamam .
dR^iShTvA vikramasampanna.n vidraviShyanti sa.nyuge .
keShA.n vaivasvato rAjA smarate.adya mahAbhuja .. 19..\\
s
muNDAnetAnhaniShyAmi dAnavAniva vAsavaH .
pratiGYAM pArayiShyAmi kAmbojAneva mA vaha .
adyaiShA.n kadanaM kR^itvA kShipra.n yAsyAmi pANDavam .. 20..\\
adya drakShyanti me vIrya.n kauravAH sa suyodhanAH .
muNDAnIke hate sUta sarvasainyeShu chAsakR^it .. 21..\\
adya kaurava sainyasya dIryamANasya sa.nyuge .
shrutvA virAvaM bahudhA santapsyati suyodhanaH .. 22..\\
adya pANDavamukhyasya shvetAshvasya mahAtmanaH .
AchAryaka kR^itaM mArga.n darshayiShyAmi sa.nyuge .. 23..\\
adya madbANanihatAnyodhamukhyAnsahasrashaH .
dR^iShTvA duryodhano rAjA pashchAttApa.n gamiShyati .. 24..\\
adya me kShiprahastasya kShipataH sAyakottamAn .
alAtachakrapratima.n dhanurdrakShyanti kauravAH .. 25..\\
matsAyakachitA~NgAnA.n rudhiraM sravatAM bahu .
sainikAnA.n vadha.n dR^iShTvA santapsyati suyodhanaH .. 26..\\
adya me kruddha rUpasya nighnatashcha varAnvarAn .
dvirarjunamima.n lokaM ma.nsyate sa suyodhanaH .. 27..\\
adya rAjasahasrANi nihatAni mayA raNe .
dR^iShTvA duryodhano rAjA santapsyati mahAmR^idhe .. 28..\\
adya sneha.n cha bhaktiM cha pANDaveShu mahAtmasu .
hatvA rAjasahasrANi darshayiShyAmi rAjasu .. 29..\\
s
evamuktastadA sUtaH shikShitAnsAdhu vAhinaH .
shashA~NkasaMnikAshAnvai vAjino.achUchudadbhR^isham .. 30..\\
te pibanta ivAkAsha.n yuyudhAnaM hayottamAH .
prApayanyavanA~nshIghraM manaH pavanara.nhasaH .. 31..\\
sAtyaki.n te samAsAdya pR^itanAsvanivartinam .
bahavo laghuhastAshcha sharavarShairavAkiran .. 32..\\
teShAmiShUnathAstrANi vegavannataparvabhiH .
achchhinatsAtyakI rAjannaina.n te prApnuva~nsharAH .. 33..\\
rukmapu~NkhaiH sunishitairgArdhrapatrairajihmagaiH .
uchchakarta shirA.nsyugro yavanAnAM bhujAnapi .. 34..\\
shaikyAyasAni varmANi kA.nsyAni cha samantataH .
bhittvA dehA.nstathA teShA.n sharA jagmurmahItalam .. 35..\\
te hanyamAnA vIreNa mlechchhAH sAtyakinA raNe .
shatasho nyapata.nstatra vyasavo vasudhAtale .. 36..\\
supUrNAyata muktaistAnavyavachchhinna piNDitaiH .
pa~nchaShaTsapta chAShTau cha bibheda yavanA~nsharaiH .. 37..\\
kAmbojAnA.n sahasraistu shakAnA.n cha vishAM pate .
shabarANA.n kirAtAnAM barbarANAM tathaiva cha .. 38..\\
agamyarUpAM pR^ithivIM mA.nsashoNitakardamAm .
kR^itavA.nstatra shaineyaH kShapaya.nstAvakaM balam .. 39..\\
dasyUnA.n sa shirastrANaiH shirobhirlUnamUrdhajaiH .
tatra tatra mahI kIrNA vibarhairaNDajairiva .. 40..\\
rudhirokShitasarvA~NgaistaistadAyodhanaM babhau .
kabanhaiH sa.nvR^ita.n sarva.n tAmrAbhraiH khamivAvR^itam .. 41..\\
vajrAshanisamasparshaiH suparvabhirajihmagaiH .
te sAshvayAnA nihatAH samAvavrurvasundharAm .. 42..\\
alpAvashiShTAH sambhagnAH kR^ichchhraprANA vichetasaH .
jitAH sa~Nkhye mahArAja yuyudhAnena daMshitAH .. 43..\\
pArShNibhishcha kashAbhishcha tADayantastura~NgamAn .
javamuttamamAsthAya sarvataH prAdravanbhayAt .. 44..\\
kAmbojasainya.n vidrAvya durjayaM yudhi bhArata .
yavanAnA.n cha tatsainya.n shakAnAM cha mahadbalam .. 45..\\
sa tataH puruShavyAghraH sAtyakiH satyavikramaH .
prahR^iShTastAvakA~njitvA sUta.n yAhItyachodayat .. 46..\\
ta.n yAntaM pR^iShThagoptAramarjunasya vishAM pate .
chAraNAH prekShya sa.nhR^iShTAstvadIyAshchApyapUjayan .. 47..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 96}
s
jitvA yavanakAmbojAnyuyudhAnastato.arjunam .
jagAma tava sainyasya madhyena rathinA.n varaH .. 1..\\
sharadaMShTro naravyAghro vichitrakavachachchhaviH .
mR^igAnvyAghrajivAjighra.nstava sainyamabhIShayat .. 2..\\
sa rathena charanmArgAndhanurabhrAmayadbhR^isham .
rukmapR^iShThaM mahAvega.n rukmachandraka sa~Nkulam .. 3..\\
rukmA~Ngada shirastrANo rukmavarma samAvR^itaH .
rukmadhvajavaraH shUro merushR^i~Nga ivAbabhau .. 4..\\
sa danurmaNDalaH sa~Nkhye tejo bhAsvararashmivAn .
sharadIvoditaH sUryo nR^isUryo virarAja ha .. 5..\\
vR^iShabhaskandhavikrAnto vR^iShabhAkSho nararShabhaH .
tAvakAnAM babhau madhye gavAM madhye yathA vR^iShaH .. 6..\\
mattadviradasa~NkAshaM mattadviradagAminam .
prabhinnamiva mAta~Nga.n yUthamadhye vyavasthitam .
vyAghrA iva jighA.nsantastvadIyAbhyadravadraNe .. 7..\\
droNAnIkamatikrAntaM bhojAnIka.n cha dustaram .
jalasandhArNava.n tIrtvA kAmbojAnAM cha vAhinIm .. 8..\\
hArdikya makarAnmukta.n tIrNa.n vai sainyasAgaram .
parivavruH susa~NkruddhAstvadIyAH sAtyaki.n rathAH .. 9..\\
duryodhanashchitraseno duHshAsanaviviMshatI .
shakunirduHsahashchaiva yuvA durmarShaNaH krathaH .. 10..\\
anye cha bahavaH shUrAH shastravanto durAsadAH .
pR^iShThataH sAtyaki.n yAntamanvadhAvannamarShitAH .. 11..\\
atha shabdo mahAnAsIttava sainyasya mAriSha .
mArutoddhUta vegasya sAgarasyeva parvaNi .. 12..\\
tAnabhidravataH sarvAnsamIkShya shinipu~NgavaH .
shanairyAhIti yantAramabravItprahasanniva .. 13..\\
idameti samuddhUta.n dhArtarAShTrasya yadbalam .
mAmevAbhimukha.n tUrNaM gajAshvarathapattimat .. 14..\\
nAdayanvai dishaH sarvA rathaghoSheNa sArathe .
pR^ithivI.n chAntarikShaM cha kampayansAgarAnapi .. 15..\\
etadbalArNava.n tAta vArayiShye mahAraNe .
paurNamAsyAmivoddhUta.n veleva salilAshayam .. 16..\\
pashya me sUta vikrAntamindrasyeva mahAmR^idhe .
eSha sainyAni shatrUNA.n vidhamAni shitaiH sharaiH .. 17..\\
nihatAnAhave pashya padAtyashvarathadvipAn .
machchharairagnisa~NkAshairvidehAsUnsahasrashaH .. 18..\\
ityevaM bruvatastasya sAtyakeramitaujasaH .
samIpa.n sainikAste tu shIghramIyuryuyutsavaH .
jahyAdravasva tiShTheti pashya pashyeti vAdinaH .. 19..\\
tAnevaM bruvato vIrAnsAtyakirnishitaiH sharaiH .
jaghAna trishatAnashvAnku~njarAMshcha chatuHshatAn .. 20..\\
sa samprahArastumulastasya teShA.n cha dhanvinAm .
devAsuraraNaprakhyaH prAvartata janakShayaH .. 21..\\
meghajAlanibha.n sainya.n tava putrasya mAriSha .
pratyagR^ihNAchchhineH pautraH sharairAshIviShopamaiH .. 22..\\
prachchhAdyamAnaH samare sharajAlaiH sa vIryavAn .
asambhramaM mahArAja tAvakAnavahIdbahUn .. 23..\\
Ashcharya.n tatra rAjendra sumahaddR^iShTavAnaham .
na moghaH sAyakaH kashchitsAtyakerabhavatprabho .. 24..\\
rathanAgAshvakalilaH padAtyUrmi samAkulaH .
shaineya velAmAsAdya sthitaH sainyamahArNavaH .. 25..\\
sambhrAntanaranAgAshvamAvartata muhurmuhuH .
tatsainyamiShubhistena vadhyamAna.n samantataH .
babhrAma tatra tatraiva gAvaH shItArditA iva .. 26..\\
padAtina.n rathaM nAgaM sAdina.n turagaM tathA .
aviddha.n tatra nAdrAkSha.n yuyudhAnasya sAyakaiH .. 27..\\
na tAdR^ikkadana.n rAjankR^itavA.nstatra phalgunaH .
yAdR^ikkShayamanIkAnAmakarotsAtyakirnR^ipa .
atyarjuna.n shineH pautro yudhyate bharatarShabha .. 28..\\
tato duryodhano rAjA sAtvatasya tribhiH sharaiH .
vivyAdha sUtaM nishitaishchaturbhishchaturo hayAn .. 29..\\
sAtyaki.n cha tribhirviddhvA punarvivyAdha so.aShTabhiH .
duHshAsanaH ShoDashabhirvivyAdha shini pu~Ngavam .. 30..\\
shakuniH pa~nchaviMshatyA chitrasenashchapa~nchabhiH .
duHsahaH pa~nchadashabhirvivyAdhorasi sAtyakim .. 31..\\
utsmayanvR^iShNishArdUlastathA bANaiH samAhataH .
tAnavidhyanmahArAja sarvAneva tribhistribhiH .. 32..\\
gADhaviddhAnarIkkR^itvA mArgaNaiH so.atitejanaiH .
shaineyaH shyenavatsa~Nkhye vyacharallaghuvikramaH .. 33..\\
saubalasya dhanushchhittvA hastAvApaM nikR^itya cha .
duryodhana.n tribhirbANairabhyavidhyatstanAntare .. 34..\\
chitrasena.n shatenaiva dashabhirduHsaha.n tathA .
duHshAsana.n cha viMshatyA vivyAdha shinipu~NgavaH .. 35..\\
athAnyaddhanurAdAya syAlastava vishAM pate .
aShTabhiH sAtyaki.n viddhvA punarvivyAdha pa~nchabhiH .. 36..\\
duHshAsanashcha dashabhirduHsahashcha tribhiH sharaiH .
durmukhashcha dvAdashabhI rAjanvivyAdha sAtyakim .. 37..\\
duryodhanastrisaptatyA viddhvA bhArata mAdhavam .
tato.asya nishitairbANaistribhirvivyAdha sArathim .. 38..\\
tAnsarvAnsahitA~nshUrAnyatamAnAnmahArathAn .
pa~nchabhiH pa~nchabhirbANaiH punarvivyAdha sAtyakiH .. 39..\\
tataH sa rathinA.n shreShThastava putrasya sArathim .
AjaghAnAshu bhallena sa hato nyapatadbhuvi .. 40..\\
pAtite sArathau tasmi.nstava putra rathaH prabho .
vAtAyamAnaistairashvairapAnIyata sa~NgarAt .. 41..\\
tatastava sutA rAjansainikAshcha vishAM pate .
rAGYo rathamabhiprekShya vidrutAH shatasho.abhavan .. 42..\\
vidruta.n tatra tatsainyaM dR^iShTvA bhArata sAtyakiH .
avAkirachchhairaistIkShNai rukmapu~NkhaiH shilAshitaiH .. 43..\\
vidrAvya sarvasainyAni tAvakAni samantataH .
prayayau sAtyakI rAja~nshvetAshvasya rathaM prati .. 44..\\
ta.n sharAnAdadAna.n cha rakShamANaM cha sArathim .
AtmAnaM mochayanta.n cha tAvakAH samapUjayan .. 45..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 97}
dhr
sampramR^idya mahatsainya.n yAntaM shaineyamarjunam .
nirhrIkA mama te putrAH kimakurvata sa~njaya .. 1..\\
katha.n chaiShAM tathA yuddhe dhR^itirAsInmumUrShatAm .
shaineya charita.n dR^iShTvA sadR^isha.n savyasAchinaH .. 2..\\
kiM nu vakShyanti te kShAtramainyamadhye parAjitAH .
katha.n cha sAtyakiryuddhe vyatikrAnto mahAyashAH .. 3..\\
katha.n cha mama putrANAM jIvatAM tatra sa~njaya .
shaineyo.abhiyayau yuddhe tanmamAchakShva tattvataH .. 4..\\
atyadbhutamida.n tAta tvatsakAshAchchhR^iNomyaham .
ekasya bahubhiryuddha.n shatrubhirvai mahArathaiH .. 5..\\
viparItamahaM manye mandabhAgyAnsutAnprati .
yatrAvadhyanta samare sAtvatena mahAtmanA .. 6..\\
ekasya hi na paryAptaM matsainya.n tasya sa~njaya .
kruddhasya yuyudhAnasya sarve tiShThantu pANDavAH .. 7..\\
nirjitya samare droNa.n kR^itina.n yuddhadurmadam .
yathA pashugaNAnsi.nho.advaddhantA sutAnmama .. 8..\\
kR^itavarmAdibhiH shUrairyatairbahubhirAhave .
yuyudhAno na shakito hantu.n yaH puruSharShabhaH .. 9..\\
naitadIdR^ishaka.n yuddha.n kR^itavA.nstatra phalgunaH .
yAdR^isha.n kR^itavAnyuddha.n shinernaptA mahAyashAH .. 10..\\
s
tava durmantite rAjanduryodhanakR^itena cha .
shR^iNuShvAvahito bhUtvA yatte vakShyAmi bhArata .. 11..\\
te punaH saMnyavartanta kR^itvA saMshaptakAnmithaH .
parA.n yuddhe mati.n kR^itvA putrasya tava shAsanAt .. 12..\\
trINi sAdisahasrANi duryodhana purogamAH .
shakAH kAmbojabAhlIkA yavanAH pAradAstathA .. 13..\\
kuNindAsta~NgaNAmbaShThAH paishAchAshcha sa mandarAH .
abhyadravanta shaineya.n shalabhAH pAvakaM yathA .. 14..\\
yuktAshcha pArvatIyAnA.n rathAH pAShANa yodhinAm .
shUrAH pa~nchashatA rAja~nshaineya.n samupAdravan .. 15..\\
tato rathasahasreNa mahArathashatena cha .
dviradAnA.n sahasreNa dvisAhasraishcha vAjibhiH .. 16..\\
sharavarShANi mu~nchanto vividhAni mahArathAH .
abhyadravanta shaineyamasa~NkhyeyAshcha pattayaH .. 17..\\
tAMshcha sa~ncodayansarvAnghnatainamiti bhArata .
duHshAsano mahArAja sAtyaktiM paryavArayat .. 18..\\
tatrAdbhutamapashyAma shaineya charitaM mahat .
yadeko bahubhiH sArdhamasambhrAntamayudhyata .. 19..\\
avadhIchcha rathAnIka.n dviradAnAM cha tadbalam .
sAdinashchaiva tAnsarvAndasyUnapi cha sarvashaH .. 20..\\
tatra chakrairvimathitairmagnaishcha paramAyudhaiH .
akShaishcha bahudhA bhagnairIShA daNDakabandhuraiH .. 21..\\
kUbarairmathitaishchApi dhvajaishchApi nipAtitaiH .
varmabhishchAmaraishchaiva vyavakIrNA vasundharA .. 22..\\
sragbhirAbharaNairvastrairanukarShaishcha mAriSha .
sa~nchannA vasudhA tatra dyaurgrahairiva bhArata .. 23..\\
girirUpadharAshchApi patitAH ku~njarottamAH .
a~njanasya kule jAtA vAmanasya cha bhArata .
supratIka kule jAtA mahApadmakule tathA .. 24..\\
airAvaNa kule chaiva tathAnyeShu kuleShu cha .
jAtA danti varA rAja~nsherate bahavo hatAH .. 25..\\
vanAyujAnpArvatIyAnkAnbojAraTTa bAlhikAn .
tathA hayavarAnrAjannijaghne tatra sAtyakiH .. 26..\\
nAnAdeshasamutthAMshcha nAnA jAtyAMshcha pattinaH .
nijaghne tatra shaineyaH shatasho.atha sahasrashaH .. 27..\\
teShu prakAlyamAneShu dasyUnduHshAsano.abravIt .
nivartadhvamadharmaGYA yudhyadhva.n ki.n sR^itena vaH .. 28..\\
tAMshchApi sarvAnsamprekShya putro duHshAsanastava .
pAShANa yodhinaH shUrAnpArvatIyAnachodayat .. 29..\\
ashmayuddheShu kushalA naitajjAnAti sAtyakiH .
ashmayuddhamajAnanta.n ghnataina.n yuddhakAmukam .. 30..\\
tathaiva kuravaH sarve nAshma yuddhavishAradAH .
abhidravata mA bhaiShTa na vaH prApsyati sAtyakiH .. 31..\\
tato gajashishu prakhyairupalaiH shailavAsinaH .
udyatairyuyudhAnasya sthitA maraNakA~NkShiNaH .. 32..\\
kShepaNIyaistathApyanye sAtvatasya vadhaiShiNaH .
choditAstava putreNa rurudhuH sarvatodisham .. 33..\\
teShAmApatatAmeva shilA yuddha.n chikIrShatAm .
sAtyakiH patisandhAya triMshataM prAhiNochchharAn .. 34..\\
tAmashmavR^iShTi.n tumulAM pArvatIyaiH samIritAm .
bibhedoraga sa~NkAshairnArAchaiH shinipu~NgavaH .. 35..\\
tairashmachUrNairdIpyadbhiH khadyotAnAmiva vrajaiH .
prAyaH sainyAnyavadhyanta hAhAbhUtAni mAriSha .. 36..\\
tataH pa~nchashatAH shUrAH samudyatamahAshilAH .
nikR^ittabAhavo rAjannipeturdharaNItale .. 37..\\
pAShANa yodhinaH shUrAnyatamAnAnavasthitAn .
avadhIdbahusAhasrA.nstadadbhutamivAbhavat .. 38..\\
tataH punarbasta mukhairashmavR^iShTi.n samantataH .
ayo hastaiH shUlahastairdairadaiH khasha ta~NgaNaiH .. 39..\\
ambaShThaishcha kuNindaishcha kShiptA.n kShiptA.n sa sAtyakiH .
nArAchaiH prativivyAdha prekShamANo mahAbalaH .. 40..\\
adrINAM bhidyamAnAnAmantarikShe shitaiH sharaiH .
shabdena prAdravanrAjangajAshvarathapattayaH .. 41..\\
ashmapUrNaiH samAkIrNA manuShyAshcha vayA.nsi cha .
nAshaknuvannavasthAtuM bhramarairiva daMshitAH .. 42..\\
hatashiShTA virudhirA bhinnamastaka piNDikAH .
ku~njarAH sa.nyavartanta yuyudhAna rathaM prathi .. 43..\\
tataH shabdaH samabhavattava sainyasya mAriSha .
mAdhavenArdyamAnasya sAgarasyeva dAruNaH .. 44..\\
ta.n shabda.n tumulaM shrutvA droNo yantAramabravIt .
eSha sUta raNe kruddhaH sAtvatAnAM mahArathaH .. 45..\\
dArayanbahudhA sainya.n raNe charati kAlavat .
yatraiSha shabdastumulastatra sUta rathaM naya .. 46..\\
pAShANa yodhibhirnUna.n yuyudhAnaH samAgataH .
tathA hi rathinaH sarve hriyante vidrutairhayaiH .. 47..\\
vishastra kavachA rugNAstatra tatra patanti cha .
na shaknuvanti yantAraH sa.nyantu.n tumule hayAn .. 48..\\
ityevaM bruvato rAjanbhAradvAjasya dhImataH .
pratyuvAcha tato yantA droNa.n shastrabhR^itAM varam .. 49..\\
AyuShmandravate sainya.n kauraveya.n samantataH .
pashya yodhAnraNe bhinnAndhAvamAnA.nstatastataH .. 50..\\
ete cha sahitAH shUrAH pA~nchAlAH pANDavaiH saha .
tvAmeva hi jighA.nsantaH prAdravanti samantataH .. 51..\\
atra kArya.n samAdhatsva prAptakAlamarindama .
sthAne vA gamane vApi dUra.n yAtashcha sAtyakiH .. 52..\\
tathaiva.n vadatastasya bhAradvAjasya mAriSha .
pratyadR^ishyata shaineyo nighnanbahuvidhAnrathAn .. 53..\\
te vadhyamAnAH samare yuyudhAnena tAvakAH .
yuyudhAna ratha.n tyaktvA droNAnIkAya dudruvuH .. 54..\\
yaistu duHshAsanaH sArdha.n rathaiH pUrvaM nyavartata .
te bhItAstvabhyadhAvanta sarve droNa rathaM prati .. 55..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 98}
s
duHshAsana ratha.n dR^iShTvA samIpe paryavasthitam .
bhAradvAjastato vAkya.n duHshAsanamathAbravIt .. 1..\\
duHshAsana rathAH sarve kasmAdete pravidrutAH .
kachchitkShema.n tu nR^ipateH kachchijjIvati saindhavaH .. 2..\\
rAjaputro bhavAnatra rAjabhrAtA mahArathaH .
kimartha.n dravase yuddhe yauvarAjyamavApya hi .. 3..\\
svaya.n vairaM mahatkR^itvA pA~nchAlaiH pANDavaiH saha .
eka.n sAtyakimAsAdya kathaM bhIto.asi sa.nyuge .. 4..\\
na jAnIShe purA tva.n tu gR^ihNannakShAndurodare .
sharA hyete bhaviShyanti dAruNAshIviShopamAH .. 5..\\
apriyANA.n cha vachanaM pANDaveShu visheShataH .
draupadyAshcha parikleshastvanmUlo hyabhavatpurA .. 6..\\
kva te mAnashcha darpashcha kva cha tadvIra garjitam .
AshIviShasamAnpArthAnkopayitvA kva yAsyasi .. 7..\\
shochyeyaM bhAratI senA rAjA chaiva suyodhanaH .
yasya tva.n karkasho bhrAtA palAyanaparAyaNaH .. 8..\\
nanu nAma tvayA vIra dIryamANA bhayArditA .
svabAhubalamAsthAya rakShitavyA hyanIkinI .
sa tvamadya raNa.n tyaktvA bhIto harShayase parAn .. 9..\\
vidrute tvayi sainyasya nAyake shatrusUdana .
ko.anyaH sthAsyati sa~NgrAme bhIto bhIte vyapAshraye .. 10..\\
ekena sAtvatenAdya yudhyamAnasya chAnagha .
palAyane tava matiH sa~NgrAmAddhi pravartate .. 11..\\
yadA gANDIvadhanvAnaM bhImasena.n cha kaurava .
yamau cha yudhi draShTAsi tadA tva.n kiM kariShyasi .. 12..\\
yudhi phalguna bANAnA.n sUryAgnisamatejasAm .
na tulyAH sAtyakisharA yeShAM bhItaH palAyase .. 13..\\
yadi tAvatkR^itA buddhiH palAyanaparAyaNA .
pR^ithivIdharmarAjasya shamenaiva pradIyatAm .. 14..\\
yAvatphalguna nArAchA nirmuktoraga saMnibhAH .
nAvishanti sharIra.n te tAvatsaMshAmya pANDavaiH .. 15..\\
yAvatte pR^ithivIM pArthA hatvA bhrAtR^ishata.n raNe .
nAkShipanti mahAtmAnastAvatsaMshAmya pANDavaiH .. 16..\\
yAvanna krudhyate rAjA dharmaputro yudhiShThiraH .
kR^iShNashcha samarashlAghI tAvatsaMshAmya pANDavaiH .. 17..\\
yAvadbhImo mahAbAhurvigAhya mahatI.n chamUm .
sodarA.nste na mR^idnAti tAvatsaMshamya pANDavaiH .. 18..\\
pUrvamuktashcha te bhrAtA bhIShmeNa sa suyodhanaH .
ajeyAH pANDavAH sa~Nkhye saumya saMshAmya pANDavaiH .
na cha tatkR^itavAnmandastava bhrAtA suyodhanaH .. 19..\\
sa yuddhe dhR^itimAsthAya yatto yudhyasva pANDavaiH .
gachchha tUrNa.n rathenaiva tatra tiShThati sAtyakiH .. 20..\\
tvayA hInaM bala.n hyetadvidraviShyati bhArata .
AtmArtha.n yodhaya raNe sAtyakiM satyavikramam .. 21..\\
evamuktastava suto nAbravItki.n chidapyasau .
shruta.n chAshrutavatkR^itvA prAyAdyena sa sAtyakiH .. 22..\\
sainyena mahatA yukto mlechchhAnAmanivartinAm .
AsAdya cha raNe yatto yuyudhAnamayodhayat .. 23..\\
droNo.api rathinA.n shreShThaH pA~nchAlAnpANDavA.nstathA .
abhyadravata sa~Nkruddho javamAsthAya madhyamam .. 24..\\
pravishya cha raNe droNaH pA~nchAlAnA.n varUthinIm .
dravayAmAsa yodhAnvai shatasho.atha sahasrashaH .. 25..\\
tato droNo mahArAja nAma vishrAvya sa.nyuge .
pANDupA~nchAla matsyAnAM prachakre kadanaM mahat .. 26..\\
ta.n jayantamanIkAni bhAradvAjaM tatastataH .
pA~nchAla putro dyutimAnvIra ketuH samabhyayAt .. 27..\\
sa droNaM pa~nchabhirviddhvA sharaiH saMnataparvabhiH .
dhvajamekena vivyAdha sArathi.n chAsya saptabhiH .. 28..\\
tatrAdbhutaM mahArAja dR^iShTavAnasmi sa.nyuge .
yaddroNo rabhasa.n yuddhe pA~nchAlyaM nAbhyavartata .. 29..\\
saMniruddha.n raNe droNaM pA~nchAlA vIkShya mAriSha .
AvavruH sarvato rAjandharmaputra jayaiShiNaH .. 30..\\
te sharairagnisa~NkAshaistomaraishcha mahAdhanaiH .
shastraishcha vividhai rAjandroNamekamavAkiran .. 31..\\
nihatya tAnbANagaNAndroNo rAjansamantataH .
mahAjaladharAnvyomni mAtarishvA vivAniva .. 32..\\
tataH sharaM mahAghora.n sUryapAvaka saMnibham .
sandadhe paravIraghno vIra keturathaM pati .. 33..\\
sa bhittvA tu sharo rAjanpA~nchAlya.n kulanandanam .
abhyagAddharaNI.n tUrNa.n lohitArdro jvalanniva .. 34..\\
tato.apatadrathAttUrNaM pA~nchAlyaH kulanandanaH .
parvatAgrAdiva mahAMshchampako vAyupIDitaH .. 35..\\
tasminhate maheShvAse rAjaputre mahAbale .
pA~nchAlAstvaritA droNa.n samantAtparyavArayan .. 36..\\
chitraketuH sudhanvA cha chitravarmA cha bhArata .
tathA chitrarathashchaiva bhrAtR^ivyasanakarShitAH .. 37..\\
abhyadravanta sahitA bhAradvAja.n yuyutsavaH .
mu~nchantaH sharavarShANi tapAnte jaladA iva .. 38..\\
sa vadhyamAno bahudhA rAjaputrairmahArathaiH .
vyashva sUta rathAMshchakre kumArAnkupito raNe .. 39..\\
tathAparaiH sunishitairbhallaisteShAM mahAyashAH .
puShpANIva vichinvanhi sottamA~NgAnyapAtayat .. 40..\\
te rathebhyo hatAH petuH kShitau rAjansuvarchasaH .
devAsure purA yuddhe yathA daiteya dAnavAH .. 41..\\
tAnnihatya raNe rAjanbhAradvAjaH pratApavAn .
kArmukaM bhrAmayAmAsa hemapR^iShTha.n durAsadam .. 42..\\
pA~nchAlAnnihatAndR^iShTvA devakalpAnmahArathAn .
dhR^iShTadyumno bhR^isha.n kruddho netrAbhyAM pAtaya~n jalam .
abhyavartata sa~NgrAme kruddho droNa rathaM prati .. 43..\\
tato hAheti sahasA nAdaH samabhavannR^ipa .
pA~nchAlyena raNe dR^iShTvA droNamAvArita.n sharaiH .. 44..\\
sa~nchAdyamAno bahudhA pArShatena mahAtmanA .
na vivyathe tato droNaH smayannevAnvayudhyata .. 45..\\
tato droNaM mahArAja pA~nchAlyaH krodhamUrchhitaH .
AjaghAnorasi kruddho navatyA nataparvaNAm .. 46..\\
sa gADhaviddho balinA bhAradvAjo mahAyashAH .
niShasAda rathopasthe kashmala.n cha jagAma ha .. 47..\\
ta.n vai tathAgata.n dR^iShTvA dhR^iShTadyumnaH parAkramI .
samutsR^ijya dhanustUrNamasi.n jagrAha vIryavAn .. 48..\\
avaplutya rathAchchApi tvaritaH sa mahArathaH .
Aruroha ratha.n tUrNaM bhAradvAjasya mAriSha .
hartumaichchhachchhiraH kAyAtkrodhasa.nraktalochanaH .. 49..\\
pratyAshvastastato droNo dhanurgR^ihya mahAbalaH .
sharairvaitastikai rAjannityamAsanna yodhibhiH .
yodhayAmAsa samare dhR^iShadyumnaM mahAratham .. 50..\\
te hi vaitastikA nAma sharA Asanna yodhinaH .
droNasya viditA rAjandhR^iShTadyumnamavAkShipan .. 51..\\
sa vadhyamAno bahubhiH sAyakaistairmahAbalaH .
avaplutya rathAttUrNaM bhagnavegaH parAkramI .. 52..\\
Aruhya svaratha.n vIraH pragR^ihya cha mahaddhanuH .
vivyAdha samare droNa.n dhR^iShTadyumno mahArathaH .. 53..\\
tadadbhuta.n tayoryuddhaM bhUtasa~NghA hyapUjayan .
katriyAshcha mahArAja ye chAnye tatra sainikAH .. 54..\\
avashya.n samare droNo dhR^iShTadyumnena sa~NgataH .
vashameShyati no rAGYaH pA~nchAlA iti chukrushuH .. 55..\\
droNastu tvarito yuddhe dhR^iShTadyumnasya sAratheH .
shiraH prachyAvayAmAsa phalaM pakva.n taroriva .
tataste pradrutA vAhA rAja.nstasya mahAtmanaH .. 56..\\
teShu pradravamANeShu pA~nchAlAnsR^i~njayA.nstathA .
vyadrAvayadraNe droNastatra tatra parAkramI .. 57..\\
vijitya pANDupA~nchAlAnbhAradvAjaH pratApavAn .
sva.n vyUhaM punarAsthAya sthiro.abhavadarindamaH .
na chainaM pANDavA yuddhe jetumutsahire prabho .. 58..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 99}
s
tato duHshAsano rAja~nshaineya.n samupAdravat .
kira~nsharasahasrANi parjanya iva vR^iShTimAn .. 1..\\
sa viddhvA sAtyaki.n ShaShTyA tathA ShoDashabhiH sharaiH .
nAkampayatsthita.n yuddhe mainAkamiva parvatam .. 2..\\
sa tu duHshAsana.n vIraH sAyakairAvR^iNodbhR^isham .
mashaka.n samanuprAptamUrNa nAbhirivorNayA .. 3..\\
dR^iShTvA duHshAsana.n rAjA tathA sharashatAchitam .
trigartAMshchodayAmAsa yuyudhAna rathaM prati .. 4..\\
te.agachchhanyuyudhAnasya samIpa.n krUra kAriNaH .
trigartAnA.n trisAhasrA rathA yuddhavishAradAH .. 5..\\
te tu ta.n rathavaMshena mahatA paryavArayan .
sthirA.n kR^itvA mati.n yuddhe bhUtvA saMshaptakA mithaH .. 6..\\
teShAM prayatatA.n yuddhe sharavarShANi mu~nchatAm .
yodhAnpa~nchashatAnmukhyAnagrAnIke vyapothayat .. 7..\\
te.apatanta hatAstUrNa.n shinipravara sAyakaiH .
mahAmAruta vegena rugNA iva mahAdrumAH .. 8..\\
rathaishcha bahudhA chhinnairdhvajaishchaiva vishAM pate .
hayaishcha kanakApIDaiH patitaistata medinI .. 9..\\
shaineya sharasa~NkR^ittaiH shoNitaughapariplutaiH .
ashobhata mahArAja kuMshukairiva puShpitaiH .. 10..\\
te vadhyamAnAH samare yuyudhAnena tAvakAH .
trAtAraM nAdhyagachchhanta pa~NkamagnA iva dvipAH .. 11..\\
tataste paryavartanta sarve droNa rathaM prati .
bhayAtpatagarAjasya gartAnIva mahoragAH .. 12..\\
hatvA pa~nchashatAnyodhA~nsharairAshIviShopamaiH .
prAyAtsa shanakairvIro dhana~njayarathaM pati .. 13..\\
taM prayAntaM narashreShThaM putro duHshAsanastava .
vivyAdha navabhistUrNa.n sharaiH saMnataparvabhiH .. 14..\\
sa tu taM prativivyAdha pa~nchabhirnishitaiH sharaiH .
rukmapu~NkhairmaheShvAso gArdhrapatrairajihmagaiH .. 15..\\
sAtyaki.n tu mahArAja prahasanniva bhArata .
duHshAsanastribhirviddhvA punarvivyAdha pa~nchabhiH .. 16..\\
shaineyastava putra.n tu viddhvA pa~nchabhirAshugaiH .
dhanushchAsya raNe chhittvA vismayannarjuna.n yayau .. 17..\\
tato duHshAsanaH kruddho viShNi vIrAya gachchhate .
sarvapArashavI.n shaktiM visasarja jighA.nsayA .. 18..\\
tA.n tu shaktiM tadA ghorAM tava putrasya sAtyakiH .
chichchheda shatadhA rAjannishitaiH ka~NkapatribhiH .. 19..\\
athAnyaddhanurAdAya putrastava janeshvara .
sAtyaki.n dashabhirviddhvA si.nhanAdaM nanAda ha .. 20..\\
sAtyakistu raNe kruddho mohayitvA suta.n tava .
sharairagnishikhAkArairAjaghAna stanAntare .
sarvAyasaistIkShNavaktrairaShTAbhirvivyadhe punaH .. 21..\\
duHshAsanastu viMshatyA sAtyakiM pratyavidhyata .
sAtvato.api mahArAja ta.n vivyAdha stanAntare .
tribhireva mahAvegaiH sharaiH saMnataparvabhiH .. 22..\\
tato.asya vAhAnnishitaiH sharairjaghne mahArathaH .
sArathi.n cha susa~NkruddhaH sharaiH saMnataparvabhiH .. 23..\\
dhanurekena bhallena hastAvApa.n cha pa~nchabhiH .
dhvaja.n cha rathashaktiM cha bhallAbhyAM paramAstravit .
chichchheda vishikhaistIkShNaistathobhau pArShNisArathI .. 24..\\
sa chhinnadhanvA viratho hatAshvo hatasArathiH .
trigartasenApatinA svarathenApavAhitaH .. 25..\\
tamabhidrutya shaineyo muhUrtamiva bhArata .
na jaghAna mahAbAhurbhImasena vachaH smaran .. 26..\\
bhImasenena hi vadhaH sutAnA.n tava bhArata .
pratiGYAtaH sabhAmadhye sarveShAmeva sa.nyuge .. 27..\\
tathA duHshAsana.n jitvA sAtyakiH sa.nyuge prabho .
jagAma tvarito rAjanyena yAto dhana~njayaH .. 28..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 100}
dhr
ki.n tasyAM mama senAyAM nAsanke chinmahArathAH .
ye tathA sAtyaki.n yAntaM naivAghnannApyavArayan .. 1..\\
eko hi samare karmakR^itavAnsatyavikramaH .
shakratulyabalo yuddhe mahendro dAnaveShviva .. 2..\\
atha vA shUnyamAsIttadyena yAtaH sa sAtyakiH .
eko vai bahulAH senAH pramR^idnanpuruSharShabhaH .. 3..\\
katha.n cha yudhyamAnAnAmapakrAnto mahAtmanAm .
eko bahUnA.n shaineyastanmamAchakShva sa~njaya .. 4..\\
s
rAjansenA samudyogo rathanAgAshvapattimAn .
tumulastava sainyAnA.n yugAntasadR^isho.abhavat .. 5..\\
AhNikeShu samUheShu tava sainyasya mAnada .
nAsti loke samaH kashchitsamUha iti me matiH .. 6..\\
tatra devAH sma bhAShante chAraNAshcha samAgatAH .
etadantAH samUhA vai bhaviShyanti mahItale .. 7..\\
na chaiva tAdR^ishaH kashchidvyUha AsIdvishAM pate .
yAdR^igjayadratha vadhe droNena vihito.abhavat .. 8..\\
chaNDavAtAbhipannAnA.n samaudrANAmiva svanaH .
raNe.abhavadbalaughAnAmanyonyamabhidhAvatAm .. 9..\\
pArthivAnA.n sametAnAM bahUnyAsannarottama .
tvadbale pANDavAnA.n cha sahasrANi shatAni cha .. 10..\\
sa.nrabdhAnAM pravIrANA.n samare dR^iDhakarmaNAm .
tatrAsItsumahA~nshabdastumulo lomaharShaNaH .. 11..\\
athAkrandadbhImaseno dhR^iShTadyumnashcha mAriSha .
nakulaH sahadevashcha dharmarAjashcha pANDavaH .. 12..\\
Agachchhata praharata balavatparidhAvata .
praviShTAvarisenA.n hi vIrau mAdhava pANDavau .. 13..\\
yathA sukhena gachchhetA.n jayadrathavadhaM prati .
tathA prakurute kShipramiti sainyAnyachodayat .
tayorabhAve kuravaH kR^itArthAH syurvaya.n jitAH .. 14..\\
te yUya.n sahitA bhUtvA tUrNameva balArNavam .
kShobhayadhvaM mahAvegAH pavanAH sAgara.n yathA .. 15..\\
bhImasenena te rAjanpA~nchAlyena cha choditAH .
AjaghnuH kauravAnsa~Nkhye tyaktvAsUnAtmanaH priyAn .. 16..\\
ichchhanto nidhana.n yuddhe shastrairuttamatejasaH .
svargArthaM mitrakAryArthaM nAbhyarakShanta jIvitam .. 17..\\
tathaiva tAvakA rAjanprArthayanto mahadyashaH .
AryA.n yuddhe mati.n kR^itvA yuddhyAyaivopatasthire .. 18..\\
tasmi.nstu tumule yuddhe vartamAne mahAbhaye .
hatvA sarvANi sainyAni prAyAtsAtyakirarjunam .. 19..\\
kavachAnAM prabhAstatra sUryarashmi vichitritAH .
dR^iShTIH sa~Nkhye sainikAnAM pratijaghnuH samantataH .. 20..\\
tathA prayatamAneShu pANDaveyeShu nirbhayaH .
duryodhano mahArAja vyagAhata mahadbalam .. 21..\\
sa saMnipAtastumulasteShA.n tasya cha bhArata .
abhavatsarvasainyAnAmabhAva karaNo mahAn .. 22..\\
dhr
tathAgateShu sainyeShu tathA kR^ichchhragataH svayam .
kachchidduryodhanaH sUta nAkArShItpR^iShThato raNam .. 23..\\
ekasya cha bahUnA.n cha saMnipAto mahAhave .
visheShato nR^ipatinA viShamaH pratibhAti me .. 24..\\
so.atyantasukhasa.nvR^iddho lakShmyA lokasya cheshvaraH .
eko bahUnsamAsAdya kachchinnAsItparA~NmukhaH .. 25..\\
s
rAjansagrAmamAshcharya.n tava putrasya bhArata .
ekasya cha bahUnA.n cha shR^iNuShva gadato.adbhutam .. 26..\\
duryodhanena sahasA pANDavI pR^itanA raNe .
nalinI dviradeneva samantAdvipraloDitA .. 27..\\
tathA senA.n kR^itAM dR^iShTvA tatra putreNa kaurava .
bhImasenapurogAstaM pA~nchAlAH samupAdravan .. 28..\\
sa bhImasena.n dashabhirmAdrIputrau tribhistribhiH .
virATadrupadau ShaDbhiH shatena cha shikhaNDinam .. 29..\\
dhR^iShTadyumna.n cha viMshatyA dharmaputraM cha saptabhiH .
kekayAndashabhirviddhvA draupadeyA.nstribhistribhiH .. 30..\\
shatashashchAparAnyodhAnsadvipAMshcha rathAnraNe .
sharairavachakartograiH kruddho.antaka iva prajAH .. 31..\\
na sandadhanvimu~nchanvA maNDalIkR^itakArmukaH .
adR^ishyata ripUnnighna~nshikShayAstra balena cha .. 32..\\
tasya tAnnighnataH shatrUnhemapR^iShThaM mahaddhanuH .
bhallAbhyAM pANDavo jyeShThastridhA chichchheda mAriSha .. 33..\\
vivyAdha chainaM bahubhiH samyagastaiH shitaiH sharaiH .
varmANyAshu samAsAdya te bhagnAH kShitimAvishan .. 34..\\
tataH pramuditAH pArthAH parivavruryudhiShThiram .
yathA vR^itravadhe devA mudA shakraM maharShibhiH .. 35..\\
atha duryodhano rAjA dR^iDhamAdAya kArmukam .
tiShTha tiShTheti rAjAnaM bruvanpANDavamabhyayAt .. 36..\\
ta.n tathA vAdina.n rAja.nstava putraM mahAratham .
pratyudyayuH pramuditAH pA~nchAlA jayagR^iddhinaH .. 37..\\
tAndroNaH pratijagrAha parIpsanyudhi pANDavam .
chaNDavAtoddhutAnmeghAnsa jalAnachalo yathA .. 38..\\
tatra rAjanmahAnAsItsa~NgrAmo bhUrivardhanaH .
rudrasyAkrIDa sa~NkAshaH sa.nhAraH sarvadehinAm .. 39..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 101}
s
aparAhNe mahArAja sa~NgrAmaH samapadyata .
parjanyasamanirghoShaH punardroNasya somakaiH .. 1..\\
shoNAshva.n rathamAsthAya naravIraH samAhitaH .
samare.abhyadravatpANDU~njavamAsthAya madhyamam .. 2..\\
tava priyahite yukto maheShvAso mahAbalaH .
chitrapu~NkhaiH shitairbANaiH kalashottama sambhavaH .. 3..\\
varAnvarAnhi yodhAnA.n vichinvanniva bhArata .
akrIData raNe rAjanbhAradvAjaH pratApavAn .. 4..\\
tamabhyayAdbR^ihatkShatraH kekayAnAM mahArathaH .
bhrAtR^INA.n vIra pa~nchAnA.n jyeShThaH samarakarkashaH .. 5..\\
vimu~nchanvishikhA.nstIkShNAnAchArya.n chhAdayanbhR^isham .
mahAmegho yathA varSha.n vimu~nchangandhamAdane .. 6..\\
tasya droNo mahArAja svarNapu~NkhA~nshilAshitAn .
preShayAmAsa sa~NkruddhaH sAyakAndasha sapta cha .. 7..\\
tA.nstu droNa dhanurmuktAnghorAnAshIviShopamAn .
ekaika.n dashabhirbANairyudhi chichchheda hR^iShTavat .. 8..\\
tasya tallAghava.n dR^iShTvA prahasandvijasattamaH .
preShayAmAsa vishikhAnaShTau saMnataparvaNaH .. 9..\\
tAndR^iShTvA patataH shIghra.n droNa chApachyutA~nsharAn .
avArayachchharaireva tAvadbhirnishitairdR^iDhaiH .. 10..\\
tato.abhavanmahArAja tava sainyasya vismayaH .
bR^iha kShatreNa tatkarma kR^ita.n dR^iShTvA suduShkaram .. 11..\\
tato droNo mahArAja kekaya.n vai visheShayan .
prAdushchakre raNe divyaM brAhmamastraM mahAtapAH .. 12..\\
tadasya rAjankaikeyaH pratyavArayadachyutaH .
brAhmeNaiva mahAbAhurAhave samudIritam .. 13..\\
pratihanya tadastra.n tu bhAradvAjasya sa.nyuge .
vivyAdha brAhmaNa.n ShaShTyA svarNapu~NkhaiH shilAshitaiH .. 14..\\
ta.n droNo dvipadA.n shreShTho nArAchena samarpayat .
sa tasya kavachaM bhittvA prAvishaddharaNItalam .. 15..\\
kR^iShNasarpo yathA mukto valmIkaM nR^ipasattama .
tathAbhyagAnmahIM bANo bhittvA kaikeyamAhave .. 16..\\
so.atividdho mahArAja droNenAstravidA bhR^isham .
krodhena mahatAviShTo vyAvR^itya nayane shubhe .. 17..\\
droNa.n vivyAdha saptatyA svarNapu~NkhaiH shilAshitaiH .
sArathi.n chAsya bhallena bAhvorurasi chArpayat .. 18..\\
droNastu bahudhA viddho bR^ihatkShatreNa mAriSha .
asR^ijadvishikhA.nstIkShNAnkekayasya rathaM prati .. 19..\\
vyAkulIkR^itya ta.n droNo bR^ihatkShatraM mahAratham .
vyasR^ijatsAyaka.n tIkShNaM kekayaM prati bhArata .. 20..\\
sa gADhaviddhastenAshu mahArAja stanAntare .
rathAtpuruShashArdUlaH sambhinnahR^idayo.apatat .. 21..\\
bR^ihatkShatre hate rAjankekayAnAM mahArathe .
shaishupAliH susa~Nkruddho yantAramidamabravIt .. 22..\\
sArathe yAhi yatraiSha droNastiShThati daMshitaH .
vinighnankekayAnsarvAnpA~nchAlAnA.n cha vAhinIm .. 23..\\
tasya tadvachana.n shrutvA sArathI rathinAM varam .
droNAya prApayAmAsa kAmbojairjavanairhayaiH .. 24..\\
dhR^iShTaketushcha chedInAmR^iShabho.atibaloditaH .
sahasA prApataddroNaM pata~Nga iva pAvakam .. 25..\\
so.abhyavidhyattato droNa.n ShaShTyA sAshvarathadhvajam .
punashchAnyaiH sharaistIkShNaiH supta.n vyAghra.n tudanniva .. 26..\\
tasya droNo dhanurmadhye kShurapreNa shitena ha .
chichchheda rAGYo balino yatamAnasya sa.nyuge .. 27..\\
athAnyaddhanurAdAya shaishupAlirmahArathaH .
vivyAdha sAyakairdroNaM punaH sunishitairdR^iDhaiH .. 28..\\
tasya droNo hayAnhatvA sArathi.n cha mahAbalaH .
athainaM pa~nchaviMshatyA sAyakAnA.n samArpayat .. 29..\\
viratho vidhanuShkashcha chedirAjo.api sa.nyuge .
gadA.n chikShepa sa~Nkruddho bhAradvAja rathaM prati .. 30..\\
tAmApatantI.n sahasA ghorarUpAM bhayAvahAm .
ashmasAramayI.n gurvIM tapanIyavibhUShitAm .
sharairanekasAhasrairbhAradvAjo nyapAtayat .. 31..\\
sA papAta gadA bhUmau bhAradvAjena sAditA .
raktamAlyAmbaradharA tAreva nabhasastalAt .. 32..\\
gadA.n vinihatA.n dR^iShTvA dhR^iShTaketuramarShaNaH .
tomara.n vyasR^ijattUrNaM shakti.n cha kanakojjvalAm .. 33..\\
tomara.n tu tribhirbANairdroNashchhittvA mahAmR^idhe .
shakti.n chichchheda sahasA kR^itahasto mahAbalaH .. 34..\\
tato.asya vishikha.n tIkShNa.n vadhArthaM vadhakA~NkShiNaH .
preShayAmAsa samare bhAradvAjaH pratApavAn .. 35..\\
sa tasya kavachaM bhittvA hR^idaya.n chAmitaujasaH .
abhyagAddharaNIM bANo ha.nsaH padmasaro yathA .. 36..\\
pata~Nga.n hi grasechchASho yathA rAjanbubhukShitaH .
tathA droNo.agrasachchhUro dhR^iShTaketuM mahAmR^idhe .. 37..\\
nihate chedirAje tu tatkhaNDaM pitryamAvishat .
amarShavashamApannaH putro.asya paramAstravit .. 38..\\
tamapi prahasandroNaH sharairninye yamakShayam .
mahAvyAghro mahAraNye mR^igashAva.n yathAbalI .. 39..\\
teShu prakShIyamANeShu pANDaveyeShu bhArata .
jarAsandha suto vIraH svaya.n droNamupAdravat .. 40..\\
sa tu droNaM mahArAja chhAdayansAyakaiH shitaiH .
adR^ishyamakarottUrNa.n jalado bhAskara.n yathA .. 41..\\
tasya tallAghava.n dR^iShTvA droNaH kShatriya mardanaH .
vyasR^ijatsAyakA.nstUrNa.n shatasho.atha sahasrashaH .. 42..\\
chhAdayitvA raNe droNo rathastha.n rathinAM varam .
jArAsandhimatho jaghne miShatA.n sarvadhanvinAm .. 43..\\
yo yaH sma lIyate droNa.n taM taM droNo.antakopamaH .
Adatta sarvabhUtAni prApte kAle yathAntakaH .. 44..\\
tato droNo maheShvAso nAma vishrAvya sa.nyuge .
sharairanekasAhasraiH pANDaveyAnvyamohayat .. 45..\\
tato droNA~NkitA bANAH svarNapu~NkhAH shilAshitAH .
narAnnAgAnhayAMshchaiva nijaghnuH sarvato raNe .. 46..\\
te vadhyamAnA droNena shakreNeva mahAsurAH .
samakampanta pA~nchAlA gAvaH shItArditA iva .. 47..\\
tato niShTAnako ghoraH pANDavAnAmajAyata .
droNena vadhyamAneShu sainyeShu bharatarShabha .. 48..\\
mohitAH sharavarSheNa bhAradvAjasya sa.nyuge .
UrugrAhagR^ihItA hi pA~nchAlAnAM mahArathAH .. 49..\\
chedayashcha mahArAja sR^i~njayAH somakAstathA .
abhyadravanta sa.nhR^iShTA bhAradvAja.n yuyutsayA .. 50..\\
hata droNa.n hata droNamiti te droNamabhyayuH .
yatantaH puruShavyAghrAH sarvashaktyA mahAdyutim .
ninIShanto raNe droNa.n yamasya sadanaM prati .. 51..\\
yatamAnA.nstu tAnvIrAnbhAradvAjaH shilImukhaiH .
yamAya preShayAmAsa chedimukhyAnvisheShataH .. 52..\\
teShu prakShIyamANeShu chedimukhyeShu bhArata .
pA~nchAlAH samakampanta droNasAyakapIDitAH .. 53..\\
prAkroshanbhImasena.n te dhR^iShTadyumnarathaM prati .
dR^iShTvA droNasya karmANi tathArUpANi mAriSha .. 54..\\
brAhmaNena tapo nUna.n charitaM dushcharaM mahat .
tathA hi yudhi vikrAnto dahati kShatriyarShabhAn .. 55..\\
dharmo yuddha.n kShatriyasya brAhmaNasya parantapaH .
tapasvI kR^itavidyashcha prekShitenApi nirdahet .. 56..\\
droNAstramagnisa.nsparshaM praviShTAH kShatriyarShabhAH .
bahavo dustara.n ghora.n yatrAdahyanta bhArata .. 57..\\
yathAbala.n yathotsAhaM yathA sattvaM mahAdyutiH .
mohayansarvabhUtAni droNo hanti balAni naH .. 58..\\
teShA.n tadvachana.n shrutvA kShatradharmA vyavasthitaH .
ardhachandreNa chichchheda droNasya sa shara.n dhanuH .. 59..\\
sa sa.nrabdhataro bhUtvA droNaH kShatriya mardanaH .
anyatkArmukamAdAya bhAsvara.n vegavattaram .. 60..\\
tatrAdhAya shara.n tIkShNaM bhAraghna.n vimalaM dR^iDham .
AkarNapUrNamAchAryo balavAnabhyavAsR^ijat .. 61..\\
sa hatvA kShatradharmmANa.n jagAma dharaNItalam .
sa bhinnahR^idayo vAhAdapatanmedinI tale .. 62..\\
tataH sainyAnyakampanta dhR^iShTadyumna sute hate .
atha droNa.n samArohachchekitAno mahArathaH .. 63..\\
sa droNa.n dashabhirbANaiH pratyavidhyatstanAntare .
chaturbhiH sArathi.n chAsya chaturbhishchaturo hayAn .. 64..\\
tasyAchAryaH ShoDashabhiravidhyaddakShiNaM bhujam .
dhvaja.n ShoDashabhirbANairyantAra.n chAsya saptabhiH .. 65..\\
tasya sUte hate te.ashvA rathamAdAya vidrutAH .
samare sharasa.nvItA bhAradvAjena mAriSha .. 66..\\
chekitAna ratha.n dR^iShTvA vidruta.n hatasArathim .
pA~nchAlAnpANDavAMshchaiva mahadbhayamathAvishat .. 67..\\
tAnsametAnraNe shUrAMshchedipA~nchAlasR^i~njayAn .
samantAddrAvayandroNo bahvashobhata mAriSha .. 68..\\
AkarNapalitaH shyAmo vayasAshItikAtparaH .
raNe paryacharaddroNo vR^iddhaH ShoDashavarShavat .. 69..\\
atha droNaM mahArAja vicharantamabhItavat .
vajrahastamamanyanta shatravaH shatrusUdanam .. 70..\\
tato.abravInmahArAja drupado buddhimAnnR^ipa .
lubdho.aya.n kShatriyAnhanti vyAghraH kShudramR^igAniva .. 71..\\
kR^ichchhrAnduryodhano lokAnApaH prApsyati durmatiH .
yasya lobhAdvinihatAH samare kShatriyarShabhAH .. 72..\\
shatashaH sherate bhUmau nikR^ittA govR^iShA iva .
rudhireNa parItA~NgAH shvasR^igAlAdanI kR^itAH .. 73..\\
evamuktvA mahArAja drupado.akShauhiNIpatiH .
puraskR^itya raNe pArthAndroNamabhyadravaddrutam .. 74..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 102}
s
vyUheShvAloDyamAneShu pANDavAnA.n tatastataH .
sudUramanvayuH pArthAH pA~nchAlAH saha somakaiH .. 1..\\
vartamAne tathA raudre sa~NgrAme lomaharShaNe .
prakShaye jagatastIvre yugAnta iva bhArata .. 2..\\
droNe yudhi parAkrAne nardamAne muhurmuhuH .
pA~nchAleShu cha kShINeShu vadhyamAneShu pANDuShu .. 3..\\
nApashyachchharaNa.n kiM chiddharmarAjo yudhiShThiraH .
chintayAmAsa rAjendra kathametadbhaviShyati .. 4..\\
tatrAvekShya dishaH sarvAH savyasAchi didR^iShTkayA .
yudhiShThiro dadarshAtha naiva pArtha na mAdhavam .. 5..\\
so.apashyannarashArdUla.n vAnararShabha lakShaNam .
gANDIvasya cha nirghoShamashR^iNvanvyathitendriyaH .. 6..\\
apashyansAtyaki.n chApi vR^iShNInAM pravara.n ratham .
chintayAbhiparItA~Ngo dharmarAjo yudhiShThiraH .
nAdhyagachchhattadA shAnti.n tAvapashyannararShabhau .. 7..\\
lokopakrosha bhIrutvAddharmarAjo mahAyashAH .
achintayanmahAbAhuH shaineyasya rathaM prati .. 8..\\
padavIM preShitashchaiva phalgunasya mayA raNe .
shaineyaH sAtyakiH satyo mitrANAmabhaya~NkaraH .. 9..\\
tadida.n hyekamevAsIddvidhA jAtaM mamAdya vai .
sAtyakishcha hi me GYeyaH pANDavashcha dhana~njayaH .. 10..\\
sAtyakiM preShayitvA tu pANDavasya padAnugam .
sAtvatasyApi ki.n yuddhe preShayiShye padAnugam .. 11..\\
kariShyAmi prayatnena bhrAturanveShaNa.n yadi .
yuyudhAnamananviShya loko mA.n garhayiShyati .. 12..\\
bhrAturanveShaNa.n kR^itvA dharmarAjo yudhiShThiraH .
parityajati vArShNeya.n sAtyakiM satyavikramam .. 13..\\
lokApavAdabhIrutvAtso.ahaM pArtha.n vR^ikodaram .
padavIM preShayiShyAmi mAdhavasya mahAtmanaH .. 14..\\
yathaiva cha mama prItirarjune shatrusUdane .
tathaiva vR^iShNivIre.api sAtvate yuddhadurmade .. 15..\\
atibhAre niyuktashcha mayA shaineyanandanaH .
sa tu mitroparodhena gauravAchcha mahAbalaH .
praviShTo bharatI.n senAM makaraH sAgaraM yathA .. 16..\\
asau hi shrUyate shabdaH shUrANAmanivartinAm .
mithaH sa.nyudhyamAnAnA.n vR^iShNivIreNa dhImatA .. 17..\\
prAptakAla.n subalavannishchitya bahudhA hi me .
tatraiva pANDaveyasya bhImasenasya dhanvinaH .
gamana.n rochate mahyaM yatra yAtau mahArathau .. 18..\\
na chApyasahyaM bhImasya vidyate bhuvi ki.n chana .
shakto hyeSha raNe yattAnpR^ithivyA.n sarvadhanvinaH .
svabAhubalamAsthAya prativyUhituma~njasA .. 19..\\
yasya bAhubala.n sarve samAshritya mahAtmanaH .
vanavAsAnnivR^ittAH sma na cha yuddheShu nirjitAH .. 20..\\
ito gate bhImasene sAtvataM prati pANDave .
sa nAthau bhavitArau hi yudhi sAtvata phalgunau .. 21..\\
kAma.n tvashochanIyau tau raNe sAtvata phalgunau .
rakShitau vAsudevena svaya.n chAstravishAradau .. 22..\\
avashya.n tu mayA kAryamAtmanaH shokanAshanam .
tasmAdbhImaM niyokShyAmi sAtvatasya padAnugam .
tataH pratikR^itaM manye vidhAna.n sAtyakiM prati .. 23..\\
evaM nishchitya manasA dharmaputro yudhiShThiraH .
yantAramabravIdrAjanbhImaM prati nayasva mAm .. 24..\\
dharmarAja vachaH shrutvA sArathirhayakovidaH .
ratha.n hemapariShkAraM bhImAntikamupAnayat .. 25..\\
bhImasenamanuprApya prAptakAlamanusmaran .
kashmalaM prAvishadrAjA bahu tatra samAdishan .. 26..\\
yaH sa devAnsa gandharvAndaityAMsh chaikaratho.ajayat .
tasya lakShma na pashyAmi bhImasenAnujasya te .. 27..\\
tato.abravIddharmarAjaM bhImasenastathAgatam .
naivAdrAkShaM na chAshrauSha.n tava kashmalamIdR^isham .. 28..\\
purA hi duHkhadIrNAnAM bhavAngatirabhUddhi naH .
uttiShThottiShTha rAjendra shAdhi ki.n karavANi te .. 29..\\
na hyasAdhyamakArya.n vA vidyate mama mAnada .
AGYApaya kurushreShTha mA cha shoke manaH kR^ithAH .. 30..\\
tamabravIdashrupUrNaH kR^iShNasarpa iva shvasan .
bhImasenamida.n vAkyaM pramlAna vadano nR^ipaH .. 31..\\
yathA sha~Nkhasya nirghoShaH pA~nchajanyasya shrUyate .
prerito vAsudevena sa.nrabdhena yashasvinA .
nUnamadya hataH shete tava bhrAtA dhana~njayaH .. 32..\\
tasminvinihate nUna.n yudhyate.asau janArdanaH .
yasya sattvavato vIryamupajIvanti pANDavAH .. 33..\\
yaM bhayeShvabhigachchhanti sahasrAkShamivAmarAH .
sa shUraH saindhava prepsuranvayAdbhAratI.n chamUm .. 34..\\
tasya vai gamana.n vidmo bhIma nAvartanaM punaH .
shyAmo yuvA guDAkesho darshanIyo mahAbhujaH .. 35..\\
vyUDhorasko mahAskandho mattadviradavikramaH .
chakora netrastAmrAkSho dviShatAmaghavardhanaH .. 36..\\
tadidaM mama bhadra.n te shokasthAnamarindama .
arjunArthaM mahAbAho sAtvatasya cha kAraNAt .. 37..\\
vardhate haviShevAgniridhyamAnaH punaH punaH .
tasya lakShma na pashyAmi tena vindAmi kashmalam .. 38..\\
ta.n viddhi puruShavyAghraM sAtvata.n cha mahAratham .
sa taM mahArathaM pashchAdanuyAtastavAnujam .
tamapashyanmahAbAhumaha.n vindAmi kashmalam .. 39..\\
tasmAtkR^iShNo raNe nUna.n yudhyate yuddhakovidaH .
yasya vIryavato vIryamupajIvanti pANDavAH .. 40..\\
sa tatra gachchha kauneya yatra yAto dhana~njayaH .
sAtyakishcha mahAvIryaH kartavya.n yadi manyase .
vachanaM mama dharmaGYa jyeShTho bhrAtA bhavAmi te .. 41..\\
na te.arjunastathA GYeyo GYAtavyaH sAtyakiryathA .
chikIrShurmatpriyaM pArtha prayAtaH savyasAchinaH .
padavI.n durgamAM ghorAmagamyAmakR^itAtmabhiH .. 42..\\
bhm
brahmeShAnendra varuNAnavahadyaH purA rathaH .
tamAsthAya gatau kR^iShNau na tayorvidyate bhayam .. 43..\\
AGYA.n tu shirasA bibhradeSha gachchhAmi mA shuchaH .
sametya tAnnaravyAghrA.nstava dAsyAmi sa.nvidam .. 44..\\
s
etAvaduktvA prayayau paridAya yudhiShThiram .
dhR^iShTadyumnAya balavAnsuhR^idbhyashcha punaH punaH .
dhR^iShTadyumna.n chedamAha bhImaseno mahAbalaH .. 45..\\
vidita.n te mahAbAho yathA droNo mahArathaH .
grahaNe dharmarAjasya sarvopAyena vartate .. 46..\\
na cha me gamane kR^itya.n tAdR^ikpArShata vidyate .
yAdR^isha.n rakShaNe rAGYaH kAryamAtyayikaM hi naH .. 47..\\
evamukto.asmi pArthena prativaktu.n sma notsahe .
prayAsye tatra yatrAsau mumUrShuH saindhavaH sthitaH .
dharmarAjasya vachane sthAtavyamavisha~NkayA .. 48..\\
so.adya yatto raNe pArthaM parirakSha yudhiShThiram .
etaddhi sarvakAryANAM parama.n kR^ityamAhave .. 49..\\
tamabravInmahArAja dhR^iShTadyumno vR^ikodaram .
Ipsitena mahAbAho gachchha pArthAvichArayan .. 50..\\
nAhatvA samare droNo dhR^iShTadyumna.n kathaM chana .
nigraha.n dharmarAjasya prakariShyati sa.nyuge .. 51..\\
tato nikShipya rAjAna.n dhR^iShTadyumnAya pANDavaH .
abhivAdya guru.n jyeShThaM prayayau yatra phalgunaH .. 52..\\
pariShvaktastu kaunteyo dharmarAjena bhArata .
AghrAtashcha tathA mUrdhni shrAvitashchAshiShaH shubhAH .. 53..\\
bhImaseno mahAbAhuH kavachI shubhakuNDalI .
sA~NgadaH sa tanutrANaH sa sharI rathinA.n varaH .. 54..\\
tasya kArNShAyasa.n varma hemachitraM maharddhimat .
vibabhau parvata shliShTaH sa vidyudiva toyadaH .. 55..\\
pItaraktAsita sitairvAsobhishcha suveShTitaH .
kaNThatrANena cha babhau sendrAyudha ivAmbudaH .. 56..\\
prayAte bhImasene tu tava sainya.n yuyutsayA .
pA~nchajanya ravo ghoraH punarAsIdvishAM pate .. 57..\\
ta.n shrutvA ninada.n ghoraM trailokyatrAsanaM mahat .
punarbhImaM mahAbAhurdharmaputro.abhyabhAShata .. 58..\\
eSha vR^iShNipravIreNa dhmAtaH salilajo bhR^isham .
pR^ithivI.n chAntarikShaM cha vinAdayati sha~NkharAT .. 59..\\
nUna.n vyasanamApanne sumahatsavyasAchini .
kurubhiryudhyate sArdha.n sarvaishchakragadAdharaH .. 60..\\
nUnamAryA mahatkuntI pApamadya nidarshanam .
draupadI tu subhadrA cha pashyanti saha bandhubhiH .. 61..\\
sa bhImastvarayA yukto yAhi yatra dhana~njayaH .
muhyantIva hi me sarvA dhana~njaya didR^ikShayA .
dishaH sa pradishaH pArtha sAtvatasya cha kAraNAt .. 62..\\
gachchha gachchheti cha punarbhImasenamabhAShata .
bhR^isha.n sa prahito bhrAtrA bhrAtA bhrAtuH priya.n karaH .
Ahatya dundubhiM bhImaH sha~NkhaM pradhmAya chAsakR^it .. 63..\\
vinadya si.nhanAda.n cha jyA.n vikarShanpunaH punaH .
darshayanghoramAtmAnamamitrAnsahasAbhyayAt .. 64..\\
tamUhurjavanA dAntA vikurvANA hayottamAH .
vishokenAbhisa.nyattA manomArutara.nhasaH .. 65..\\
ArujanvirujanpArtho jyA.n vikarShaMshcha pANinA .
so.avakarShanvikarShaMshcha senAgra.n samaloDayat .. 66..\\
taM prayAntaM mahAbAhuM pA~nchAlAH saha somakAH .
pR^iShThato.anuyayuH shUrA maghavantamivAmarAH .. 67..\\
ta.n sa senA mahArAja sodaryAH paryavArayan .
duHshalashchitrasenashcha kuNDa bhedI viviMshatiH .. 68..\\
durmukho duHsahashchaiva vikarNashcha shalastathA .
vindAnuvindau sumukho dIrghabAhuH sudarshanaH .. 69..\\
vR^indArakaH suhastashcha suSheNo dIrghalochanaH .
abhayo raudrakarmA cha suvarmA durvimochanaH .. 70..\\
vividhai rathinA.n shreShThAH saha sainyaiH sahAnugaiH .
sa.nyattAH samare shUrA bhImasenamupAdravan .. 71..\\
tAnsamIkShya tu kaunteyo bhImasenaH parAkramI .
abhyavartata vegena si.nhaH kShudramR^igAniva .. 72..\\
te mahAstrANi divyAni tatra vIrA adarshayan .
vArayantaH sharairbhImaM meghAH sUryamivoditam .. 73..\\
sa tAnatItya vegena droNAnIkamupAdravat .
agratashcha gajAnIka.n sharavarShairavAkirat .. 74..\\
so.achireNaiva kAlena tadgajAnIkamAshugaiH .
dishaH sarvAH samabhyasya vyadhamatpavanAtmajaH .. 75..\\
trAsitAH sharabhasyeva garjitena vane mR^igAH .
pradravandviradAH sarve nadanto bhairavAnravAn .. 76..\\
punashchAtItya vegena droNAnIkamupAdravat .
tamavArayadAchAryo velevodvR^ittamarNavam .. 77..\\
lalATe.atADayachchainaM nArAchena smayanniva .
UrdhvarashmirivAdityo vibabhau tatra pANDavaH .. 78..\\
sa manyamAnastvAchAryo mamAyaM phalguno yathA .
bhImaH kariShyate pUjAmityuvAcha vR^ikodaram .. 79..\\
bhImasena na te shakyaM praveShTumarivAhinIm .
mAmanirjitya samare shatrumadhye mahAbala .. 80..\\
yadi te so.anujaH kR^iShNaH praviShTo.anumate mama .
anIkaM na tu shakyaM bhoH praveShTumiha vai tvayA .. 81..\\
atha bhImastu tachchhrutvA gurorvAkyamapetabhIH .
kruddhaH provAcha vai droNa.n raktatAmrekShaNaH shvasan .. 82..\\
tavArjuno nAnumate brahma bandho raNAjiram .
praviShTaH sa hi durdharShaH shakrasyApi vishedbalam .. 83..\\
yena vai paramAM pUjA.n kurvatA mAnito hyasi .
nArjuno.aha.n ghR^iNI droNa bhImaseno.asmi te ripuH .. 84..\\
pitA nastva.n gururbandhustathA putrA hi te vayam .
iti manyAmahe sarve bhavantaM praNatAH sthitAH .. 85..\\
adya tadviparIta.n te vadato.asmAsu dR^ishyate .
yadi shatru.n tvamAtmAnaM manyase tattathAstviha .
eSha te sadR^isha.n shatroH karma bhImaH karomyaham .. 86..\\
athodbhrAmya gadAM bhImaH kAladaNDamivAntakaH .
droNAyAvasR^ijadrAjansa rathAdavapupluve .. 87..\\
sAshvasUta dhvaja.n yAna.n droNasyApothayattadA .
prAmR^idnAchcha bahUnyodhAnvAyurkR^iShNAnivaujasA .. 88..\\
taM punaH parivavruste tava putrA rathottamam .
anya.n cha rathamAsthAya droNaH praharatA.n varaH .. 89..\\
tataH kruddormahArAja bhImasenaH parAkramI .
agrataH syandanAnIka.n sharavarShairavAkirat .. 90..\\
te vadhyamAnAH samare tava putrA mahArathAH .
bhImaM bhImabala.n yuddhe.ayodhaya.nstu jayaiShiNaH .. 91..\\
tato duHshAsanaH kruddho rathashakti.n samAkShipan .
sarvapArashavI.n tIkShNAM jighA.nsuH pANDunandanam .. 92..\\
ApatantIM mahAshakti.n tava putra prachoditAm .
dvidhA chichchheda tAM bhImastadadbhutamivAbhavat .. 93..\\
athAnyairnishitairbANaiH sa~NkruddhaH kuNDa bhedinam .
suSheNa.n dIrghanetraM cha tribhistrInavadhIdbalI .. 94..\\
tato vR^indAraka.n vIra.n kurUNAM kIrtivardhanam .
putrANA.n tava vIrANA.n yudhyatAmavadhItpunaH .. 95..\\
abhaya.n raudrakarmANa.n durvimochanameva cha .
tribhistrInavadhIdbhImaH punareva sutA.nstava .. 96..\\
vadhyamAnA mahArAja putrAstava balIyasA .
bhImaM praharatA.n shreShThaM samantAtparyavArayan .. 97..\\
vindAnuvindau sahitau suvarmANa.n cha te sutam .
prahasanniva kauneyaH sharairninye yamakShayam .. 98..\\
tataH sudarshana.n vIraM putra.n te bharatarShabha .
vivyAdha samare tUrNa.n sa papAta mamAra cha .. 99..\\
so chireNaiva kAlena tadrathAnIkamAshugaiH .
dishaH sarvAH samabhyasya vyadhamatpANDunandanaH .. 100..\\
tato vai rathagoSheNa garjitena mR^igA iva .
vadhyamAnAshcha samare putrAstava vishAM pate .
prAdravansa rathAH sarve bhImasenabhayArditAH .. 101..\\
anuyAya tu kaunteyaH putrANA.n te mahadbalam .
vivyAdha samare rAjankauraveyAnsamantataH .. 102..\\
vadhyamAnA mahArAja bhImasenena tAvakAH .
tyaktvA bhIma.n raNe yanti chodayanto hayottamAn .. 103..\\
tA.nstu nirjitya samare bhImaseno mahAbalaH .
si.nhanAda rava.n chakre bAhushabdaM cha pANDavaH .. 104..\\
talashabda.n cha sumahatkR^itvA bhImo mahAbalaH .
vyatItya rathinashchApi droNAnIkamupAdravat .. 105..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 103}
s
tamuttIrNa.n rathAnIkAttamaso bhAskaraM yathA .
didhArayiShurAchAryaH sharavarShairavAkirat .. 1..\\
pibanniva sharaughA.nstAndroNa chApavarAtigAn .
so.abhyavartata sodaryAnmAyayA mohayanbalam .. 2..\\
taM mR^idhe vegamAsthAya paraM paramadhanvinaH .
choditAstava putrai cha sarataH paryavArayan .. 3..\\
sa tathA sa.nvR^ito bhImaH prahasanniva bhArata .
udayachchhadgadA.n tebhyo ghorAM tA.n si.nhavannadan .
avAsR^ijachcha vegena teShu tAnpramathadbalI .. 4..\\
sendrAshanirivendreNa praviddhA sa.nhatAtmanA .
ghoSheNa mahatA rAjanpUrayitveva medinIm .
jvalantI tejasA bhImA trAsayAmAsa te sutAn .. 5..\\
tAM patantIM mahAvegA.n dR^iShTvA tejo.abhisa.nvR^itAm .
prAdrava.nstAvakAH sarve nadanto bhairavAnravAn .. 6..\\
ta.n cha shabdamasa.nsahyaM tasyAH sa.nlakShya mAriSha .
prApatanmanujAstatra rathebhyo rathinastadA .. 7..\\
sa tAnvidrAvya kaunteyaH sa~Nkhye.amitrAndurAsadaH .
suparNa iva vegena pakShirADatyagAchchamUm .. 8..\\
tathA ta.n viprakurvANaM rathayUthapa yUthapam .
bhAradvAjo mahArAja bhImasena.n samabhyayAt .. 9..\\
droNastu samare bhIma.n vArayitvA sharormibhiH .
akarotsahasA nAdaM pANDUnAM bhayamAdadhat .. 10..\\
tadyuddhamAsItsumahadghora.n devAsuropamam .
droNasya cha mahArAja bhImasya cha mahAtmanaH .. 11..\\
yadA tu vishikhaistIkShNairdroNa chApaviniHsR^itaiH .
vadhyante samare vIrAH shatasho.atha sahasrashaH .. 12..\\
tato rathAdavaplutya vegamAsthAya pANDavaH .
nimIlya nayane rAjanpadAtirdroNamabhyayAt .. 13..\\
yathA hi govR^iSho varShaM pratigR^ihNAti lIlayA .
tathA bhImo naravyAghraH sharavarSha.n samagrahIt .. 14..\\
sa vadhyamAnaH samare ratha.n droNasya mAriSha .
IShAyAM pANinA gR^ihya prachikShepa mahAbalaH .. 15..\\
droNastu sa tvaro rAjankShipto bhImena sa.nyuge .
rathamanya.n samAsthAya vyUha dvAramupAyayau .. 16..\\
tasminkShaNe tasya yantA tUrNamashvAnachodayat .
bhImasenasya kauravya tadadbhutamivAbhavat .. 17..\\
tataH svarathamAsthAya bhImaseno mahAbalaH .
abhyavartata vegena tava putrasya vAhinIm .. 18..\\
sa mR^idnankShatriyAnAjau vAto kR^iShNAnivoddhataH .
agachchhaddArayansenA.n sindhuvego nagAniva .. 19..\\
bhojAnIka.n samAsAdya hArdikyenAbhirakShitam .
pramathya bahudhA rAjanbhImasenaH samabhyayAt .. 20..\\
santrAsayannanIkAni talashabdena mAriSha .
ajayatsarvasainyAni shArdUla iva govR^iShAn .. 21..\\
bhojAnIkamatikramya kAmbojAnA.n cha vAhinIm .
tathA mlechchha gaNAMshchAnyAnbahUnyuddhavishAradAn .. 22..\\
sAtyaki.n chApi samperkShya yudhyamAnaM nararShabham .
rathena yattaH kaunteyo vegena prayayau tadA .. 23..\\
bhImaseno mahArAja draShTukAmo dhana~njayam .
atItya samare yodhA.nstAvakAnpANDunandanaH .. 24..\\
so.apashyadarjuna.n tatra yudhyamAnaM nararShabham .
saindhavasya vadhArtha.n hi parAkrAntaM parAkramI .. 25..\\
arjuna.n tatra dR^iShTvAtha chukrosha mahato ravAn .
ta.n tu tasya mahAnAdaM pArthaH shushrAva nardataH .. 26..\\
tataH pArtho mahAnAdaM mu~nchanvai mAdhavash cha ha .
abhyayAtAM mahArAja nardantau govR^iShAviva .. 27..\\
vAsudevArjunau shrutvA ninAda.n tasya shuShmiNaH .
punaH punaH praNadatA.n didR^ikShantau vR^ikodaram .. 28..\\
bhImasenarava.n shrutvA phalgunasya cha dhanvinaH .
aprIyata mahArAja dharmaputro yudhiShThiraH .. 29..\\
vishokashchAbhavadrAjA shrutvA taM ninadaM mahat .
dhana~njayasya cha raNe jayamAshA stavAnvibhuH .. 30..\\
tathA tu nardamAne vai bhImasene raNotkaTe .
smita.n kR^itvA mahAbAhurdharmaputro yudhiShThiraH .. 31..\\
hR^idgataM manasA prAha dhyAtvA dharmabhR^itA.n varaH .
dattA bhIma tvayA sa.nvitkR^ita.n guruvachastathA .. 32..\\
na hi teShA.n jayo yuddhe yeShAM dveShTAsi pANDava .
diShTyA jIvati sa~NgrAme savyasAchI dhana~njayaH .. 33..\\
diShTyA cha kushalI vIraH sAtyakiH satyavikramaH .
diShTyA shR^iNomi garjantau vAsudevadhana~njayau .. 34..\\
yena shakra.n raNe jitvA tarpito havyavAhanaH .
sa hantA dviShatA.n sa~Nkhye diShTyA jIvati phalgunaH .. 35..\\
yasya bAhubala.n sarve vayamAshritya jIvitAH .
sa hantA ripusanyAnA.n diShTyA jIvati phalgunaH .. 36..\\
nivAtakavachA yena devairapi sudurjayAH .
nirjitA rathinaikena diShTyA pArthaH sa jIvati .. 37..\\
kauravAnsahitAnsarvAngograhArthe samAgatAn .
yo.ajayanmatsyanagare diShTyA pArthaH sa jIvati .. 38..\\
kAlakeya sahasrANi chaturdasha mahAraNe .
yo.avadhIdbhujavIryeNa diShTyA pArthaH sa jIvati .. 39..\\
gandharvarAjaM balina.n duryodhanakR^itena vai .
jitavAnyo.astravIryeNa diShTyA pArthaH sa jIvati .. 40..\\
kirITamAlI balavA~nshvetAshvaH kR^iShNasArathiH .
mama priyashcha satata.n diShTyA jIvati phalgunaH .. 41..\\
putrashokAbhisantaptashchikIrShuH karma duShkaram .
jayadrathavadhAnveShI pratiGYA.n kR^itavAnhi yaH .
kachchitsa saindhava.n sa~Nkhye haniShyati dhana~njayaH .. 42..\\
kachchittIrNapratiGYa.n hi vAsudevena rakShitam .
anastamita Aditye sameShyAmyahamarjunam .. 43..\\
kachchitsaindhavako rAjA duryodhana hite rataH .
nandayiShyatyamitrANi phalgunena nipAtitaH .. 44..\\
kachchidduryodhano rAkA phalgunena nipAtitam .
dR^iShTvA saindhavaka.n sa~Nkhye shamamasmAsu dhAsyati .. 45..\\
dR^iShTvA vinihatAnbhrAtR^InbhImasenena sa.nyuge .
kachchidduryodhano mandaH shamamasmAsu dhAsyati .. 46..\\
dR^iShTvA chAnyAnbahUnyodhAnpAtitAndharaNItale .
kachchidduryodhano mandaH pashchAttApa.n kariShyati .. 47..\\
kachchidbhIShmeNa no vairamekenaiva prashAmyati .
sheShasya rakShaNArtha.n cha sandhAsyati suyodhanaH .. 48..\\
evaM bahuvidha.n tasya chintayAnasya pArthiva .
kR^ipayAbhiparItasya ghora.n yuddhamavartata .. 49..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 104}
dhr
tathA tu nardamAna.n taM bhImasenaM mahAbalam .
meghastanita nirghoSha.n ke vIrAH paryavArayan .. 1..\\
na hi pashyAmyaha.n ta.n vai triShu lokeShu sa~njayam .
kruddhasya bhimasenasya yastiShThedagrato raNe .. 2..\\
gadAmudyachchhamAnasya kAlasyeva mahAmR^idhe .
na hi pashyAmyaha.n tAta yastiShTheta raNAjire .. 3..\\
ratha.n rathena yo hanyAtku~njara.n ku~njareNa cha .
kastasya samare sthAtA sAkShAdapi shatakratuH .. 4..\\
kruddhasya bhImasenasya mama putrA~njighA.nsataH .
duryodhana hite yuktAH samatiShThanta ke.agrataH .. 5..\\
bhImasena davAgnestu mama putra tR^iNolapam .
pradhakShyato raNamukhe ke vIrAH pramukhe sthitAH .. 6..\\
kAlyamAnAnhi me putrAnbhImenAvekShya sa.nyuge .
kAleneva prajAH sarvAH ke bhImaM paryavArayan .. 7..\\
bhIma vahneH pradIptasya mama putrAndidhakShataH .
ke shUrAH paryavartanta tanmamAchakShva sa~njaya .. 8..\\
s
tathA tu nardamAna.n taM bhImasenaM mahAratham .
tumulenaiva shabdena karNo.apyabhyapatadbalI .. 9..\\
vyAkShipanbalavachchApamatimAtramamarShaNaH .
karNastu yuddhamAkA~NkShandarshayiShyanbalaM balI .. 10..\\
prAvepanniva gAtrANi karNa bhIma samAgame .
rathinA.n sAdinA.n chaiva tayoH shrutvA talasvanam .. 11..\\
bhImasenasya ninada.n ghora.n shrutvA raNAjire .
kha.n cha bhUmiM cha sambaddhAM menire kShatriyarShabhAH .. 12..\\
punarghoreNa nAdena pANDavasya mahAtmanaH .
samare sarvayodhAnA.n dhanUMShyabhyapatankShitau .. 13..\\
vitrastAni cha sarvANi shakR^inmUtraM prasusruvuH .
vAhanAni mahArAja babhUvurvimanA.nsi cha .. 14..\\
prAdurAsannimittAni ghorANi cha bahUni cha .
tasmi.nstu tumule rAjanbhImakarNa samAgame .. 15..\\
tataH karNastu viMshatyA sharANAM bhImamArdayat .
vivyAdha chAsya tvaritaH sUtaM pa~nchabhirAshugaiH .. 16..\\
prahasya bhImasenastu karNaM pratyarpayadraNe .
sAyakAnA.n chatuHShaShTyA kShiprakArI mahAbalaH .. 17..\\
tasya karNo maheShvAsaH sAyakAMshchaturo.akShipat .
asamprAptA.nstu tAnbhImaH sAyakairnataparvabhiH .
chichchheda bahudhA rAjandarshayanpANilAghavam .. 18..\\
ta.n karNashchhAdayAmAsa sharavrAtairanekashaH .
sa~nchAdyamAnaH karNena bahudhA pANDunandanaH .. 19..\\
chichchheda chApa.n karNasya muShTideshe mahArathaH .
vivyAdha chainaM bahubhiH sAyakairnataparvabhiH .. 20..\\
athAnyaddhanurAdAya sajya.n kR^itvA cha sUtajaH .
vivyAdha samare bhImaM bhImakarmA mahArathaH .. 21..\\
tasya bhImo bhR^isha.n kruddastrI~nsharAnnataparvaNaH .
nichakhAnorasi tadA sUtaputrasya vegitaH .. 22..\\
taiH karNo.abhrAjata sharairuro madhyagataistadA .
mahIdhara ivodagrastrishR^i~Ngo bharatarShabha .. 23..\\
susrAva chAsya rudhira.n viddhasya parameShubhiH .
dhAtuprasyandinaH shailAdyathA gairikarAjayaH .. 24..\\
ki.n chidvichalitaH karNaH suprahArAbhipIDitaH .
sa sAyaka.n dhanuH kR^itvA bhIma.n vivyAdha mAriSha .
chikShepa cha punarbANA~nshatasho.atha sahasrashaH .. 25..\\
sa chhAdyamAnaH sahasA karNena dR^iDhadhanvinA .
dhanurjyAmachchhinattUrNamutsmayanpANDunandanaH .. 26..\\
sArathi.n chAsya bhallena prAhiNodyamasAdanam .
vAhAMshcha chatura.n sa~Nkhye vyasUMshchakre mahArathaH .. 27..\\
hatAshvAttu rathAtkarNaH samAplutya vishAM pate .
syandana.n vR^iShasenasya samArohanmahArathaH .. 28..\\
nirjitya tu raNe karNaM bhImasenaH pratApavAn .
nanAda sumahAnAdaM parjanyaninadopamam .. 29..\\
tasya taM ninada.n shrutvA prahR^iShTo.abhUdyudhiShThiraH .
karNa.n cha nirjitaM matvA bhImasenena bhArata .. 30..\\
samantAchchha~NkhaninadaM pANDusenAkarottadA .
shatrusenA dhvani.n shrutvA tAvakA hyapi nAnadan .
gANDIvaM prAkShipatpArthaH kR^iShNo.apyabjamavAdayat .. 31..\\
tamantardhAya ninada.n dhvanirbhImasya nardataH .
ashrUyata mahArAja sarvasainyeShu bhArata .. 32..\\
tato vyAyachchhatAmastraiH pR^ithakpR^ithagarindamau .
mR^idupUrva.n cha rAdheyo dR^iDhapUrvaM cha pANDavaH .. 33..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 105}
s
tasminvilulite sainye saindhavAyArjune gate .
sAtvate bhImasene cha putraste droNamabhyayAt .
tvarannekarathenaiva bahu kR^itya.n vichintayan .. 1..\\
sa rathastava putrasya tvarayA parayA yutaH .
tUrNamabhyapataddroNaM manomAruta vegavAn .. 2..\\
uvAcha chainaM putraste sa.nrambhAdraktalochanaH .
arjuno bhImasenashcha sAtyakishchAparAjitaH .. 3..\\
vijitya sarvasainyAni sumahAnti mahArathAH .
samprAptAH sindhurAjasya samIpamarikarshanAH .
vyAyachchhanti cha tatrApi sarva evAparAjitAH .. 4..\\
yadi tAvadraNe pArtho vyatikrAnto mahArathaH .
katha.n sAtyakibhImabhyAM vyatikrAnto.asi mAnada .. 5..\\
AshcharyabhUta.n loke.asminsamudrasyeva shoShaNam .
nirjaya.n tava viprAgrya sAtvatenArjunena cha .. 6..\\
tathaiva bhImasenena lokaH sa.nvadate bhR^isham .
katha.n droNo jitaH sa~Nkhye dhanurvedasya pAragaH .. 7..\\
nAsha eva tu me nUnaM mandabhAgyasya sa.nyuge .
yatra tvAM puruShavyAghramatikrAntAstriyo rathAH .. 8..\\
eva~Ngate tu kR^itye.asminbrUhi yatte vivakShitam .
yadgata.n gatameveha sheShaM chintaya mAnada .. 9..\\
yatkR^itya.n sindhurAjasya prAptakAlamanantaram .
tadbravItu bhavAnkShipra.n sAdhu tatsa.nvidhIyatAm .. 10..\\
drn
chintyaM bahu mahArAja kR^itya.n yattata me shR^iNu .
trayo hi samatikrAntAH pANDavAnAM mahArathAH .
yAvadeva bhayaM pashchAttAvadeShAM puraHsaram .. 11..\\
tadgarIyastaraM manye yatra kR^iShNa dhana~njayau .
sA purastAchcha pashchAchcha gR^ihItA bhAratI chamUH .. 12..\\
tatra kR^ityamahaM manye saindhavasyAbhirakShaNam .
sa no rakShyatamastAta kruddhAdbhIto dhana~njayAt .. 13..\\
gatau hi saindhava.n vIrau yuyudhAna vR^ikodarau .
samprApta.n tadidaM dyUta.n yattachchhakuni buddhijam .. 14..\\
na sabhAyA.n jayo vR^itto nApi tatra parAjayaH .
iha no glahamAnAnAmadya tAta jayAjayau .. 15..\\
yAnsma tAnglahate ghorA~nshakuniH kurusa.nsadi .
akShAnsaMmanyamAnaH sa prAksharAste durAsadAH .. 16..\\
yatra te bahavastAta kuravaH paryavasthitAH .
senA.n durodara.n viddhi sharAnakShAnvishAM pate .. 17..\\
glaha.n cha saindhava.n rAjannatra dyUtasya nishchayaH .
saindhave hi mahAdyUta.n samAsaktaM paraiH saha .. 18..\\
atra sarve mahArAja tyaktvA jIvitamAtmanaH .
saindhavasya raNe rakShA.n vidhivatkartumarhatha .
tatra no glahamAnAnA.n dhruvau tAta jayAjayau .. 19..\\
yatra te parameShvAsA yattA rakShanti saindhavam .
tatra yAhi svaya.n shIghra.n tAMshcha rakShasva rakShiNaH .. 20..\\
ihaiva tvahamAsiShye preShayiShyAmi chAparAn .
nirotsyAmi cha pA~nchAlAnsahitAnpANDusR^i~njayaiH .. 21..\\
tato duryodhanaH prAyAttUrNamAchArya shAsanAt .
udyamyAmAnamugrAya karmaNe sapadAnugaH .. 22..\\
chakrarakShau tu pA~nchAlyau yudhAmanyUttamaujasau .
bAhyena senAmabhyetya jagmatuH savyasAchinam .. 23..\\
tau hi pUrvaM mahArAja vAritau kR^itavarmaNau .
praviShTe tvarjune rAja.nstava sainya.n yuyutsayA .. 24..\\
tAbhyA.n duryodhanaH sArdhamagachchhadyuddhamuttamam .
tvaritastvaramANAbhyAM bhrAtR^ibhyAM bhArato balI .. 25..\\
tAvabhidravatAmenamubhAvudyatakArmukau .
mahArathasamAkhyAtau kShatriya pravarau yudhi .. 26..\\
yudhAmanyustu sa~NkruddhaH sharA.nstriMshatamAyasAn .
vyasR^ijattava putrasya tvaramANaH stanAntare .. 27..\\
duryodhano.api rAjendra pA~nchAlyasyottamaujasaH .
jaghAna chaturashchAshvAnubhau cha pArShNisArathI .. 28..\\
UtamaujA hatAshvastu hatasUtashcha sa.nyuge .
Aruroha rathaM bhrAturyudhAmanyorabhitvaran .. 29..\\
sa rathaM prApya taM bhrAturduryodhana hayA~nsharaiH .
bahubhistADayAmAsa te hatAH prApatanbhuvi .. 30..\\
hayeShu patiteShvasya chichchheda parameShuNA .
yudhAmanyurdhanuH shIghra.n sharAvApa.n cha sa.nyuge .. 31..\\
hatAshvasUtAtsa rathAdavaplutya mahArathaH .
gadAmAdAya te putraH pA~nchAlyAvabhyadhAvata .. 32..\\
tamApatanta.n samprekShya kruddhaM parapura~njayam .
avaplutau rathopasthAdyudhAmanyUttamaujasau .. 33..\\
tataH sa hemachitra.n ta.n syandanapravaraM gadI .
gadayA pothayAmAsa sAshvasUta dhvaja.n raNe .. 34..\\
hatvA chaina.n saputraste hatAshvo hatasArathiH .
madrarAjaratha.n tUrNamAruroha parantapaH .. 35..\\
pA~nchAlAnA.n tu mukhyau tau rAjaputrau mahAbajau .
rathamanya.n samAruhya dhana~njayamabhIyatuH .. 36..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 106}
dhr
yau tau karNashcha bhImashcha samprayuddhau mahAbalau .
arjunasya rathopAnte kIdR^ishaH so.abhavadraNaH .. 1..\\
pUrva.n hi nirjitaH karNo bhImasenena sa.nyuge .
kathaM bhUyastu rAdheyo bhImamAgAnmahArathaH .. 2..\\
bhImo vA sUta tanayaM pratyudyAtaH katha.n raNe .
mahArathasamAkhyAtaM pR^ithivyAM pravara.n ratham .. 3..\\
bhIShmadroNAvatikramya dharmaputro yudhiShThiraH .
nAnyato bhayamAdatta vinA karNa.n dhanurdharam .. 4..\\
bhayanna shete satata.n chintayanvai mahAratham .
ta.n katha.n sUtaputraM hi bhImo.ayudhyata sa.nyuge .. 5..\\
brahmaNya.n vIryasampannaM samareShvanivartinam .
katha.n karNa.n yudhAM shreShTahM bhImo.ayudhyata sa.nyuge .. 6..\\
yau tau samIyaturvIrAvarjunasya rathaM prati .
kathaM nu tAvayudhyetA.n sUtaputra vR^ikodarau .. 7..\\
bhrAtR^itvadarshitaM pUrva.n ghR^iNI chApi sasUtajaH .
kathaM bhImena yuyudhe kuntyA vAkyamanusmaran .. 8..\\
bhImo vA sUtaputreNa smaranvairaM purA kR^itam .
so.ayudhyata katha.n vIraH karNena saha sa.nyuge .. 9..\\
AshAste cha sadA sUtaputro duryodhano mama .
karNo jeShyati sa~NgrAme sahitAnpANDavAniti .. 10..\\
jayAshA yatra mandasya putrasya mama sa.nyuge .
sa kathaM bhImakarmANaM bhImasenamayudhyata .. 11..\\
ya.n samAshritya putrairme kR^itaM vairaM mahArathaiH .
ta.n sUta tanaya.n tAta kathaM bhImo hyayodhayat .. 12..\\
anekAnviprakArAMshcha sUtaputra samudbhavAn .
smaramANaH kathaM bhImo yuyudhe sUta sUnunA .. 13..\\
yo.ajayatpR^ithivI.n sarvAM rathenaikena vIryavAn .
ta.n sUta tanayaM yuddhe kathaM bhImo hyayodhayat .. 14..\\
yo jAtaH kuNDalAbhyA.n cha kavachena sahaiva cha .
ta.n sUtaputraM samare bhImaH kathamayodhayat .. 15..\\
yathA tayoryuddhamabhUdyashchAsIdvijayI tayoH .
tanmamAchakShva tattvena kushalo hyasi sa~njaya .. 16..\\
s
bhImasenastu rAdheyamutsR^ijya rathinA.n varam .
iyeSha gantu.n yatrAstAM vIrau kR^iShNa dhana~njayau .. 17..\\
taM prayAntamabhidrutya rAdheyaH ka~NkapatribhiH .
abhyavarShanmahArAja megho vR^iShTyeva parvatam .. 18..\\
phullatA pa~Nkajeneva vaktreNAbhyutsmayanbalI .
AjuhAva raNe yAntaM bhImamAdhirathistadA .. 19..\\
bhImasenastadAhvAna.n karNAnnAmarShayadyudhi .
ardhamaNDalamAvR^itya sUtaputramayodhayat .. 20..\\
avakragAmibhirbANairabhyavarShanmahAyasaiH .
dvairathe daMshita.n yattaM sarvashastrabhR^itAM varam .. 21..\\
vidhitsuH kalahasyAnta.n jighA.nsuH karNamakShiNot .
ta.n cha hatvetarAnsarvAnhantukAmo mahAbalaH .. 22..\\
tasmai prAsR^ijadugrANi vividhAni parantapaH .
amarShI pANDavaH kruddhaH sharavarShANi mAriSha .. 23..\\
tasya tAnIShu varShANi mattadviradagAminaH .
sUtaputro.astramAyAbhiragrasatsumahAyashAH .. 24..\\
sa yathA vanmahArAja vidyayA vai supUjitaH .
AchAryavanmaheShvAsaH karNaH paryacharadraNe .. 25..\\
sa.nrambheNa tu yudhyantaM bhImasena.n smayanniva .
abhyapadyata rAdheyastamamarShI vR^ikodaram .. 26..\\
tannAmR^iShyata kaunteyaH karNasya smitamAhave .
yudhyamAneShu vIreShu pashyatsu cha samantataH .. 27..\\
taM bhImasenaH samprApta.n vatsadantaiH stanAntare .
vivyAdha balavAnkruddhastottrairiva mahAdvipam .. 28..\\
sUta.n tu sUtaputrasya supu~NkhairnishitaiH sharaiH .
sumuktaishchitravarmANaM nirbibheda trisaptabhiH .. 29..\\
karNo jAmbUnadairjAlaiH sa~nchannAnvAtara.nhasaH .
vivyAdha turagAnvIraH pa~nchabhiH pa~nchabhiH sharaiH .. 30..\\
tato bANamaya.n jAlaM bhImasenarathaM prati .
karNena vihita.n rAjannimeShArdhAdadR^ishyata .. 31..\\
sa rathaH sa dhvajastatra sasUtaH pANDavastadA .
prAchhAdyata mahArAja karNa chApachyutaiH sharaiH .. 32..\\
tasya karNashchatuHShaShTyA vyadhamatkavacha.n dR^iDham .
kruddhashchApyahanatpArshve nArAchairmarmabhedibhiH .. 33..\\
tato.achintyamahAvegAnkarNa kArmukaniHsR^itAn .
samAshliShyadasambhrAntaH sUtaputra.n vR^ikodaraH .. 34..\\
sa karNa chApaprabhavAniShUnAshIviShopamAn .
bibhradbhImo mahArAja na jagAma vyathA.n raNe .. 35..\\
tato dvAtriMshatA bhallairnishitaistigmatejanaiH .
vivyAdha samare karNaM bhImasenaH pratApavAn .. 36..\\
ayatnenaiva ta.n karNaH sharairupa samAkirat .
bhImasenaM mahAbAhu.n saindhavasya vadhaiShiNam .. 37..\\
mR^idupUrva.n cha rAdheyo bhImamAjAvayodhayat .
krodhapUrva.n tathA bhImaH pUrvavairamanusmaran .. 38..\\
taM bhImaseno nAmR^iShyadavamAnamamarShaNaH .
sa tasmai vyasR^ijattUrNa.n sharavarShamamitrajit .. 39..\\
te sharAH preShitA rAjanbhImasenena sa.nyuge .
nipetuH sarvato bhImAH kUjanta iva pakShiNaH .. 40..\\
hemapu~NkhA mahArAja bhImasenadhanushchyutAH .
abhyadrava.nste rAdheya.n vR^ikAH kShudramR^igaM yathA .. 41..\\
karNastu rathinA.n shreShThashchhAdyamAnaH samantataH .
rAjanvyasR^ijadugrANi sharavarShANi sa.nyuge .. 42..\\
tasya tAnashaniprakhyAniShUnsamarashobhinaH .
chichchheda bahubhirbhallairasamprAptAnvR^ikodaraH .. 43..\\
punashcha sharavarSheNa chhAdayAmAsa bhArata .
karNo vaikartano yuddhe bhImasenaM mahAratham .. 44..\\
tatra bhArata bhIma.n tu hR^iShTavantaH sma sAyakaiH .
samAchita tanu.n sa~Nkhye shvAvidhaM shalilairiva .. 45..\\
hemapu~NkhA~nshilA dautAnkarNa chApachyutA~nsharAn .
dadhAra samare vIraH svarashmIniva bhAskaraH .. 46..\\
rudhirokShitasarvA~Ngo bhImaseno vyarochata .
tapanIyanibhaiH puShpaiH palAsha iva kAnane .. 47..\\
tattu bhImo mahArAja karNasya charita.n raNe .
nAmR^iShyata maheShvAsaH krodhAdudvR^itya chakShuShI .. 48..\\
sa karNaM pa~nchaviMshatyA nArachAnA.n samArpayat .
mahIdharamiva shveta.n gUDhapAdairviSholbaNaiH .. 49..\\
ta.n vivyAdha punarbhImaH ShaDbhiraShTAbhireva cha .
marmasvamara vikrAntaH sUtaputraM mahAraNe .. 50..\\
tataH karNasya sa~Nkruddho bhImasenaH pratApavAn .
chichchheda kArmuka.n tUrNa.n sarvopakaraNAni cha .. 51..\\
jaghAna chaturashchAshvAnsUta.n cha tvaritaH sharaiH .
nArAchairarkarashmyAbhaiH karNa.n vivyAdha chorasi .. 52..\\
te jagmurdharaNI.n sarve karNaM nirbhidya mAriSha .
yathA hi jaladaM bhittvA rAjansUryasya rashmayaH .. 53..\\
sa vaikalyaM mahatprApya chhinnadhanvA sharArditaH .
tathA puruShamAnI sa pratyapAyAdrathAntaram .. 54..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 107}
dhr
yasmi~njayAshA satataM putrANAM mama sa~njaya .
ta.n dR^iShTvA vimukha.n sa~Nkhye kiM nu duryodhano.abravIt .
karNo vA samare tAta kimakArShIdataH param .. 1..\\
s
bhImasena.n raNe dR^iShTvA jvalantamiva pAvakam .
rathamanya.n samAsthAya vidhivatkalpitaM punaH .
abhyayAtpANDava.n karNo vAtoddhUta ivArNavaH .. 2..\\
kruddhamAdhirathi.n dR^iShTvA putrAstava vishAM pate .
bhImasenamamanyanta vaivasvatamukhe hutam .. 3..\\
chApashabdaM mahatkR^itvA talashabda.n cha bhairavam .
abhyavartata rAdheyo bhImasenarathaM prati .. 4..\\
punareva tato rAjanmahAnAsItsudAruNaH .
vimardaH sUtaputrasya bhImasya cha vishAM pate .. 5..\\
sa.nrabdhau hi mahAbAhU parasparavadhaiShiNau .
anyonyamIkShA.n chakrAte dahantAviva lochanaiH .. 6..\\
krodharaktekShaNau kruddhau niHshvasantau mahArathau .
yuddhe.anyonya.n samAsAdya tatakShaturarindamau .. 7..\\
vyAghrAviva susa.nrabdhau shyenAviva cha shIghragau .
sharabhAviva sa~Nkruddhau yuyudhAte parasparam .. 8..\\
tato bhImaH smarankleshAnakShadyUte vane.api cha .
virATanagare chaiva prApta.n duHkhamarindamaH .. 9..\\
rAShTrANA.n sphItaratnAnAM haraNa.n cha tavAtmajaiH .
satata.n cha parikleshAnsaputreNa tvayA kR^itAn .. 10..\\
dagdhumaichchhashcha yatkuntI.n saputrA.n tvamanAgasam .
kR^iShNAyAshcha pariklesha.n sabhAmadhye durAtmabhiH .. 11..\\
patimanyaM parIpsasva na santi patayastava .
nakaraM patitAH pArthAH sarve ShaNDhatilopamAH .. 12..\\
samakSha.n tava kauravya yadUchuH kuravastadA .
dAsI bhogena kR^iShNA.n cha bhoktukAmAH sutAstava .. 13..\\
yachchApi tAnpravrajataH kR^iShNAjinanivAsinaH .
paruShANyuktavAnkarNaH sabhAyA.n saMnidhau tava .. 14..\\
tR^iNI kR^ityacha yatpArthA.nstava putro vavalga ha .
viShamasthAnsamastho hi sa.nrambhAdgatachetasaH .. 15..\\
bAlyAtprabhR^iti chArighnastAni duHkhAni chintayan .
niravidyata dharmAtmA jIvitena vR^ikodaraH .. 16..\\
tato visphArya sumahaddhemapR^iShTha.n durAsadam .
chApaM bharatashArdUlastyaktAtmA karNamabhyayAt .. 17..\\
sa sAyakamayairjAlairbhImaH karNa rathaM prathi .
bhAnumadbhiH shilA dhautairbhAnoH prachchhAdayatprabhAm .. 18..\\
tataH prahasyAdhirathistUrNamasya~nshitA~nsharAn .
vyadhamadbhImasenasya sharajAlAni patribhiH .. 19..\\
mahAratho mahAbAhurmahAvegairmahAbalaH .
vivyAdhAdhirathirbhImaM navabhirnishitaiH sharaiH .. 20..\\
sa tottrairiva mAta~Ngo vAryamANaH patatribhiH .
abhyadhAvadasambhrAntaH sUtaputra.n vR^ikodaraH .. 21..\\
tamApatanta.n vegena rabhasaM pANDavarShabham .
karNaH prayudyayau yoddhuM matto mattamiva dvipam .. 22..\\
tataH pradhmApya jalajaM bherI shataninAditam .
akShubhyata bala.n harShAddudhUta iva sAgaraH .. 23..\\
taduddhUtaM bala.n dR^iShTva rathanAgAshvapattimat .
bhImaH karNa.n samAsAdya chhAdayAmAsa sAyakaiH .. 24..\\
ashvAnR^ishya savarNA.nstu ha.nsavarNairhayottamaiH .
vyAmishrayadraNe karNaH pANDava.n chhAdaya~nsharaiH .. 25..\\
R^ishya varNAnhayAnkarkairmishrAnmArutara.nhasaH .
nirIkShya tava putrANA.n hAhAkR^itamabhUdbalam .. 26..\\
te hayA bahvashobhanta mishritA vAtara.nhasaH .
sitAsitA mahArAja yathA vyomni balAhakAH .. 27..\\
sa.nrabdhau krodhatAmrAkShau prekShya karNa vR^ikodarau .
santrastAH samakampanta tvadIyAnAM mahArathAH .. 28..\\
yama rAShThopama.n ghoramAsIdAyodhanaM tayoH .
durdarshaM bharatashreShTha pretarAjapura.n yathA .. 29..\\
samAjamiva tachchitraM prekShamANA mahArathAH .
nAlakShayajjaya.n vyaktamekaikasya nivAraNe .. 30..\\
tayoH praikShanta saMmarda.n saMnikR^iShTamahAstrayoH .
tava durmantrite rAjansaputrasya vishAM pate .. 31..\\
chhAdayantau hi shatrughnAvanyonya.n sAyakaiH shitaiH .
sharajAlAvR^ita.n vyoma chakrAte sharavR^iShTibhiH .. 32..\\
tAvanyonya.n jighA.nsantau sharaistIShNairmahArathau .
prekShaNIyatarAvAstA.n vR^iShTimantAvivAmbudau .. 33..\\
suvarNavikR^itAnbANAnpramu~nchantAvarindamau .
bhAsvara.n vyoma chakrAte vahnyulkAbhiriva prabho .. 34..\\
tAbhyAM muktA vyakAshanta ka~NkabarhiNa vAsasaH .
pa~NktyaH sharadi mattAnA.n sArasAnAmivAmbare .. 35..\\
sa.nsakta.n sUtaputreNa dR^iShTvA bhImamarindamam .
atibhAramamanyetAM bhIme kR^iShNa dhana~njayau .. 36..\\
tatrAdhirathi bhImAbhyA.n sharairmuktairdR^iDhAhatAH .
iShupAtamatikramya peturashvanaradvipAH .. 37..\\
patadbhiH patitaishchAnyairgatAsubhiranekashaH .
kR^ito mahAnmahArAja putrANA.n te janakShayaH .. 38..\\
manuShyAshvagajAnA.n cha sharIrairgatajIvitaiH .
kShaNena bhUmiH sa~njaGYe sa.nvR^itA bharatarShabha .. 39..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 108}
dhr
atyadbhutamahaM manye bhImasenasya vikramam .
yatkarNa.n yodhayAmAsa samare laghuvikramam .. 1..\\
tridashAnapi chodyuktAnsarvashastradharAnyudhi .
vArayedyo raNe karNaH sa yakShasuramAnavAn .. 2..\\
sa kathaM pANDava.n yuddhe bhrAjamAnamiva shriyA .
nAtaratsa.nyuge tAtastanmamAchakShva sa~njaya .. 3..\\
katha.n cha yuddhaM bhUyo.abhUttayoH prANadurodare .
atra manye samAyatto jayo vAjaya eva vA .. 4..\\
karNaM prApya raNe sUta mama putraH suyodhanaH .
jetumutsahate pArthAnsa govindAnsa sAtvatAn .. 5..\\
shrutvA tu nirjita.n karmamasakR^idbhImakarmaNA .
bhImasenena samare moha AvishatIva mAm .. 6..\\
vinaShTAnkauravAnmanye mama putrasya durnayaiH .
na hi karNo maheShvAsAnpArthA~njyeShyati sa~njaya .. 7..\\
kR^itavAnyAni yuddhAni karNaH pANDusutaiH saha .
sarvatra pANDavAH karNamajayanta raNAjire .. 8..\\
ajayyAH pANDavAstAta devairapi sa vAsavaiH .
na cha tadbudhyate mandaH putro duryodhano mama .. 9..\\
dhana.n dhaneshvarasyeva hR^itvA pArthasya me sutaH .
madhu prepsurivAbuddhiH prapAtaM nAvabudhyate .. 10..\\
nikR^ityA nikR^itipraGYo rAjya.n hR^itvA mahAtmanAm .
jitAnityeva manvAnaH pANDavAnavamanyate .. 11..\\
putrasnehAbhibhUtena mayA chApyakR^itAtmanA .
dharme sthitA mahAtmAno nikR^itAH pANunandanAH .. 12..\\
shama kAmaH sadA pArtho dIrghaprekShI yudhiShThiraH .
ashakta iti manvAnaiH putrairmama nirAkR^itaH .. 13..\\
tAni duHkhAnyanekAni viprakArAMshcha sarvashaH .
hR^idi kR^itvA mahAbAhurbhImo.ayudhyata sUtajam .. 14..\\
tasmAnme sa~njaya brUhi karNa bhImau yathA raNe .
ayudhyetA.n yudhi shreShThau parasparavadhaiShiNau .. 15..\\
s
shR^iNu rAjanyathAvR^ittaH sa~NgrAmaH karNa bhImayoH .
parasparavadha prepsvorvane ku~njarayoriva .. 16..\\
rAjanvaikartano bhIma.n kruddhaH kruddhamarindamam .
parAkrAntaM parAkramya vivyAdha triMshatA sharaiH .. 17..\\
mahAvegaiH prasannAgraiH shAtakumbhapariShkR^itaiH .
AhanadbharatashreShTha bhIma.n vaikartanaH sharaiH .. 18..\\
tasyAsyato dhanurbhImashchakarta nishitaistribhIH .
rathanIDAchcha yantAraM bhallenApAtayatkShitau .. 19..\\
sa kA~NkShanbhImasenasya vadha.n vaikartano vR^iShaH .
shakti.n kanakavaiDUrya chitradaNDAM parAmR^ishat .. 20..\\
pragR^ihya cha mahAshakti.n kAlashaktimivAparAm .
samutkShipya cha rAdheyaH sandhAya cha mahAbalaH .
chikShepa bhImasenAya jIvitAntakarIm iva .. 21..\\
shakti.n visR^ijya rAdheyaH purandara ivAshanim .
nanAda sumahAnAdaM balavAnsUtanandanaH .
ta.n cha nAdaM tataH shrutvA putrAste hR^iShitAbhavan .. 22..\\
tA.n karNa bhujanirmuktAmarkavaishvAnara prabhAm .
shakti.n viyati chichchheda bhImaH saptabhirAshugaiH .. 23..\\
chhittvA shakti.n tato bhImo nirmuktoraga saMnibhAm .
mArgamANa iva prANAnsUtaputrasya mAriSha .. 24..\\
prAhiNonnava sa.nrabdhaH sharAnbarhiNavAsasaH .
svarNapu~NkhA~nshilA dhautAnyamadaNDopamAnmR^idhe .. 25..\\
karNo.apyanyaddhanurgR^ihya hemapR^iShTha.n durAsadam .
vikR^iShya cha mahAtejA vyasR^ijatsAyakAnnava .. 26..\\
tAnpANDuputrashchichchheda navabhirnataparvabhiH .
vasu SheNena nirmuktAnnava rAjanmahAsharAn .
chhittvA bhImo mahArAja nAda.n si.nha ivAnadat .. 27..\\
tau vR^iShAviva nardantau balinau vAshitAntare .
shArdUlAviva chAnyonyamatyartha.n cha hyagarjatAm .. 28..\\
anyonyaM prajihIrShantAvanyonyasyAntaraiShiNau .
anyonyamabhivIkShantau goShTheShviva maharShabhau .. 29..\\
mahAgajAvivAsAdya viShANAgraiH parasparam .
sharaiH pUrNAyatotsR^iShTairanyonyamabhijaghnatuH .. 30..\\
nirdahantau mahArAja sharavR^iShTyA parasparam .
anyonyamabhivIkShantau kopAdvivR^italochanau .. 31..\\
prahasantau tathAnyonyaM bhartsayantau muhurmuhuH .
sha~Nkhashabda.n cha kurvANau yuyudhAte parasparam .. 32..\\
tasya bhImaH punashchApaM muShTau chichchheda mAriSha .
sha~NkhavarNAshcha tAnashvAnbANairninye yamakShayam .. 33..\\
tathA kR^ichchhragata.n dR^iShTvA karNaM duryodhano nR^ipaH .
vepamAna iva krodhAdvyAdideshAtha durjayam .. 34..\\
gachchha durjaya rAdheyaM purA grasati pANDavaH .
jahi tUbaraka.n kShipraM karNasya balamAdadhat .. 35..\\
evamuktastathetyuktvA tava putrastavAtmajam .
abhyadravadbhImasena.n vyAsaktaM vikira~nsharAn .. 36..\\
sa bhImaM navabhirbANairashvAnaShTabhirardayat .
ShaDbhiH sUta.n tribhiH ketuM punastaM chApi saptabhiH .. 37..\\
bhImaseno.api sa~NkruddhaH sAshvayantAramAshugaiH .
durjayaM bhinnamarmANamanayadyamasAdanam .. 38..\\
svala~NkR^ita.n kShitau kShuNNaM cheShTamAna.n yathoragam .
rudannArtastava suta.n karNashchakre pradakShiNam .. 39..\\
sa tu ta.n viratha.n kR^itvA smayannatyantavairiNam .
samAchinodbANagaNaiH shataghnImiva sha~NkubhiH .. 40..\\
tathApyatirathaH karNo bhidyamAnaH sma sAyakaiH .
na jahau samare bhIma.n druddha rUpaM parantapaH .. 41..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 109}
s
sa tathA virathaH karNaH punarbhImena nirjitaH .
rathamanya.n samAsthAya sadyo vivyAdha pANDavam .. 1..\\
mahAgajAvivAsAdya viShANAgraiH parasparam .
sharaiH pUrNAyatotShR^iShTairanyonyamabhijaghnatuH .. 2..\\
atha karNaH sharavrAtairbhImaM balavadardayat .
nanAda balavannAdaM punarvivyAdha chorasi .. 3..\\
taM bhImo dashabhirbANaiH pratyavidhyadajihmagaiH .
punarvivyAdha viMshatyA sharANAM nataparvaNAm .. 4..\\
karNastu navabhirbhIma.n viddhvA rAjanstanAntare .
dhvajamekena vivyAdha sAyakena shitena ha .. 5..\\
sAyakAnA.n tataH pArthastriShaShTyA pratyavidhyata .
tottrairiva mahAnAga.n kashAbhiriva vAjinam .. 6..\\
so.atividdho mahArAja pANDavena yashasvinA .
sR^ikkiNI lelihanvIraH krodhasa.nraktalochanaH .. 7..\\
tataH sharaM mahArAja sarvakAyAvadhAraNam .
prAhiNodbhImasenAya balAyendra ivAshanim .. 8..\\
sa nirbhidya raNe pArtha.n sUtaputra dhanushchyutaH .
agachchhaddArayanbhUmi.n chitrapu~NkhaH shilImukhaH .. 9..\\
sarvashaikyA.n chatuShkiShkuM gurvI.n rukmA~NgadAM gadAm .
prAhiNotsUtaputrAya ShaDastrAmavichArayan .. 10..\\
tayA jaghAnAdhiratheH sadashvAnsAdhu vAhinaH .
gadayA bhArataH kruddho vajreNendra ivAsurAn .. 11..\\
tato bhImo mahAbAhuH kShurAbhyAM bharatarShabha .
dhvajamAdhiratheshchhittvA sUtamabhyahanattadA .. 12..\\
hatAshvasUtamutsR^ijya ratha.n sa patitadhvajam .
visphArayandhanuH karNastasthau bhArata durmanAH .. 13..\\
tatrAdbhutamapashyAma rAdheyasya parAkramam .
viratho rathinA.n shreShTho vArayAmAsa yadripum .. 14..\\
viratha.n ta.n rathashreShThaM dR^iShTvAdhirathimAhave .
duryodhanastato rAjannabhyabhAShata durmukham .. 15..\\
eSha durmukha rAdheyo bhImena virathI kR^itaH .
ta.n rathena narashreShThaM sampAdaya mahAratham .. 16..\\
duryodhana vachaH shrutvA tato bhArata durmukhaH .
tvaramANo.abyayAtkarNaM bhIma.n chAvArayachchharaiH .. 17..\\
durmukhaM prekShya sa~NgrAme sUtaputra padAnugam .
vAyuputraH prahR^iShTo.abhUtsR^ikkiNI parilelihan .. 18..\\
tataH karNaM mahArAja vArayitvA shilImukhaiH .
durmukhAya ratha.n shIghraM preShayAmAsa pANDavaH .. 19..\\
tasminkShaNe mahArAja navabhirnataparvabhiH .
supu~NkhairdurmukhaM bhImaH sharairninye yamakShayam .. 20..\\
tatastamevAdhirathiH syandana.n durmukhe hate .
AsthitaH prababhau rAjandIpyamAna ivAMshumAn .. 21..\\
shayAnaM bhinnamarmANa.n durmukha.n shoNitokShitam .
dR^iShTvA karNo.ashrupUrNAkSho muhUrtaM nAbhyavartata .. 22..\\
ta.n gatAsumatikramya kR^itvA karNaH pradakShiNam .
dIrghamuShNa.n shvasanvIro na ki.n chitpratyapadyata .. 23..\\
tasmi.nstu vivare rAjannArAchAngArdhravAsasaH .
prAhiNotsUtaputrAya bhImasenashchaturdasha .. 24..\\
te tasya kavachaM bhittvA svarNapu~NkhA mahaujasaH .
hemachitrA mahArAja dyotayanto disho dasha .. 25..\\
apibansUtaputrasya shoNita.n raktabhojanAH .
kruddhA iva manuShyendra bhujagAH kAlachoditAH .. 26..\\
prasarpamANA medinyA.n te vyarochanta mArgaNAH .
ardhapraviShTAH sa.nrabdhA bilAnIva mahoragAH .. 27..\\
taM pratyavidhyadrAdheyo jAmbUnadavibhUShitaiH .
chaturdashabhiratyugrairnArAchairavichArayan .. 28..\\
te bhImasenasya bhuja.n savyaM nirbhidya patriNaH .
prAvishanmedinIM bhImAH krau~nchaM patrarathA iva .. 29..\\
te vyarochanta nArAchAH pravishanto vasundharAm .
gachchhatyasta.n dinakare dIpyamAnA ivAMshavaH .. 30..\\
sa nirbhinno raNe bhImo nArAchairmarmabhedibhiH .
susrAva rudhiraM bhUri parvataH salila.n yathA .. 31..\\
sa bhImastribhirAyastaH sUtaputraM patatribhiH .
suparNavegairvivyAdha sArathi.n chAsya saptabhiH .. 32..\\
sa vihvalo mahArAja karNo bhImabalArditaH .
prAdravajjavanairashvai raNa.n hitvA mahAyashAH .. 33..\\
bhImasenastu visphArya chApa.n hemapariShkR^itam .
Ahave.atiratho.atiShThajjvalanniva hutAshanaH .. 34..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 110}
dhr
daivameva paraM manye dhikpauruShamanarthakam .
yatrAdhirathirAyasto nAtaratpANDava.n raNe .. 1..\\
karNaH pArthAnsa govindA~njetumutsahate raNe .
na cha karNa sama.n yodhaM loke pashyAmi ka.n chana .
iti duryodhanasyAhamashrauSha.n jalpato muhuH .. 2..\\
karNo hi balavA~nshUro dR^iDhadhanvA jitaklamaH .
iti mAmabravItsUta mando duryodhanaH purA .. 3..\\
vasu SheNa sahAyaM mAM nAla.n devApi sa.nyuge .
kimu pANDusutA rAjangatasattvA vichetasaH .. 4..\\
tatra taM nirjita.n dR^iShTvA bhuja~Ngamiva nirviSham .
yuddhAtkarNamapakrAnta.n ki.n svidduryodhano.abravIt .. 5..\\
aho durmukhamevaika.n yuddhAnAmavishAradam .
prAveshayadyuddhavahaM pata~Ngamiva mohitaH .. 6..\\
ashvatthAmA madrarAjaH kR^ipaH karNashcha sa~NgatAH .
na shaktAH pramukhe sthAtuM nUnaM bhImasya sa~njaya .. 7..\\
te.api chAsya mahAghoraM balaM nAgAyutopamam .
jAnanto vyavasAya.n cha krUraM mAruta tejasaH .. 8..\\
kimartha.n krUrakarmANa.n yama kAlAntakopamam .
balasa.nrambha vIryaGYAH kopayiShyanti sa.nyuge .. 9..\\
karNastveko mahAbAhuH svabAhubalamAshritaH .
bhImasenamanAdR^itya raNe.ayudhyata sUtajaH .. 10..\\
yo.ajayatsamare karNaM purandara ivAsuram .
na sa pANDusuto jetu.n shakyaH kena chidAhave .. 11..\\
droNa.n yaH sampramathyaikaH praviShTo mama vAhinIm .
bhImo dhana~njayAnveShI kastamarchhejjijIviShuH .. 12..\\
ko hi sa~njaya bhImasya sthAtumutsahate.agrataH .
udyatAshani vajrasya mahendrasyeva dAnavaH .. 13..\\
pretarAjapuraM prApya nivartetApi mAnavaH .
na bhImasena.n samprApya nivarteta kadA chana .. 14..\\
pata~NgA iva vahni.n te prAvishannalpachetasaH .
ye bhImasena.n sa~NkruddhamabhyadhAvanvimohitAH .. 15..\\
yattatsabhAyAM bhImena mama putravadhAshrayam .
shapta sa.nrambhiNogreNa kurUNA.n shR^iNvatA.n tadA .. 16..\\
tannUnamabhisa~ncintya dR^iShTvA karNa.n cha nirjitam .
duHshAsanaH saha bhrAtrA bhayAdbhImAdupAramat .. 17..\\
yashcha sa~njaya durbuddhirabravItsamitau muhuH .
karNo duHshAsano.aha.n cha jeShyAmo yudhi pANDavAn .. 18..\\
sa nUna.n viratha.n dR^iShTvA karNaM bhImena nirjitam .
pratyAkhyAnAchcha kR^iShNasya bhR^isha.n tapyati sa~njaya .. 19..\\
dR^iShTvA bhrAtR^InhatAnyuddhe bhImasenena daMshitAn .
AtmAparAdhAtsumahannUna.n tapyati putrakaH .. 20..\\
ko hi jIvitamanvichchhanpratIpaM pANDava.n vrajet .
bhImaM bhImAyudha.n kruddha.n sAkShAtkAlamiva sthitam .. 21..\\
vaDavAmukhamadhyastho muchyetApi hi mAnavaH .
na bhIma mukhasamprApto muchyeteti matirmama .. 22..\\
na pANDavA na pA~nchAlA na cha keshava sAtyakI .
jAnanti yudhi sa.nrabdhA jIvitaM parirakShitum .. 23..\\
s
yatsaMshochasi kauravya vartamAne janakShaye .
tvamasya jagato mUla.n vinAshasya na saMshayaH .. 24..\\
svaya.n vairaM mahatkR^itvA putrANAM vachane sthitaH .
uchyamAno na gR^ihNIShe martyaH pathyamivauShadham .. 25..\\
svayaM pItvA mahArAja kAlakUTa.n sudurjaram .
tasyedAnIM phala.n kR^itsnamavApnuhi narottama .. 26..\\
yattu kutsayase yodhAnyudhyamAnAnyathAbalam .
atra te varNayiShyAmi yathA yuddhamavartata .. 27..\\
dR^iShTvA karNa.n tu putrAste bhImasena parAjitam .
nAmR^iShyanta maheShvAsAH sodaryAH pa~ncha mAriSha .. 28..\\
durmarShaNo duHsahashcha durmado durdharo jayaH .
pANDava.n chitrasaMnAhAstaM pratIpamupAdravan .. 29..\\
te samantAnmahAbAhuM parivArya vR^ikodaram .
dishaH sharaiH samAvR^iNva~nshalabhAnAmiva vrajaiH .. 30..\\
AgachchhatastAnsahasA kumArAndevarUpiNaH .
pratijagrAha samare bhImaseno hasanniva .. 31..\\
tava dR^iShTvA tu tanayAnbhImasena samIpagAn .
abhyavartata rAdheyo bhImasenaM mahAbalam .. 32..\\
visR^ijanvishikhAnrAjansvarNapu~NkhA~nshilAshitAn .
ta.n tu bhImo.abhyayAttUrNa.n vAryamANaH sutaistava .. 33..\\
kuravastu tataH karNaM parivArya samantataH .
avAkiranbhImasena.n sharaiH saMnataparvabhiH .. 34..\\
tAnbANaiH pa~nchaviMshatyA sAshvAnrAjannararShabhAn .
sa sutAnbhIma dhanuSho bhImo ninye yamakShayam .. 35..\\
prApatansyandanebhyaste sArdha.n sUtairgatAsavaH .
chitrapuShpadharA bhagnA vAteneva mahAdrumAH .. 36..\\
tatrAdbhutamapashyAma bhImasenasya vikramam .
sa.nvAryAdhirathiM bANairyajjaghAna tavAtmajAn .. 37..\\
sa vAryamANo bhImena shitairbANaiH samantataH .
sUtaputro mahArAja bhImasenamavaikShata .. 38..\\
taM bhImasenaH sa.nrambhAtkrodhasa.nraktalochanaH .
visphArya sumahachchApaM muhuH karNamavaikShata .. 39..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 111}
s
tavAtmajA.nstu patitAndR^iShTvA karNaH pratApavAn .
krodhena mahatAviShTo nirviNNo.abhUtsa jIvitAt .. 1..\\
AgaH kR^itamivAtmAnaM mene chAdhirathistadA .
bhImasena.n tataH kruddhaH samAdravata sambhramAt .. 2..\\
sa bhImaM pa~nchabhirviddhvA rAdheyaH prahasanniva .
punarvivyAdha saptatyA svarNapu~NkhaiH shilAshitaiH .. 3..\\
avahAsa.n tu taM pArtho nAmR^iShyata vR^ikodaraH .
tato vivyAdha rAdheya.n shatena nataparvaNAm .. 4..\\
punashcha vishikhaistIkShNairviddhvA pa~nchabhirAshugaiH .
dhanushchichchheda bhallena sUtaputrasya mAriSha .. 5..\\
athAnyaddhanurAdAya karNo bhArata durmanAH .
iShubhishchhAdayAmAsa bhImasena.n samantataH .. 6..\\
tasya bhImo hayAnhatvA vinihatya cha sArathim .
prajahAsa mahAhAsa.n kR^ite pratikR^itaM punaH .. 7..\\
iShubhiH kArmuka.n chAsya chakarta puruSharShabhaH .
tatpapAta mahArAja svarNapR^iShThaM mahAsvanam .. 8..\\
avArohadrathAttasmAdatha karNo mahArathaH .
gadA.n gR^ihItvA samare bhImasenAya chAkShipat .. 9..\\
tAmApatantI.n sahasA gadA.n dR^iShTvA vR^ikodaraH .
sharairavArayadrAjansarvasainyasya pashyataH .. 10..\\
tato bANasahasrANi preShayAmAsa pANDavaH .
sUtaputra vadhAkA~NkShI tvaramANaH parAkramI .. 11..\\
tAniShUniShubhiH karNo vArayitvA mahAmR^idhe .
kavachaM bhImasenasya pAtayAmAsa sAyakaiH .. 12..\\
athainaM pa~nchaviMshatyA kShudrakANA.n samArpayat .
pashyatA.n sarvabhUtAnA.n tadadbhutamivAbhavat .. 13..\\
tato bhImo mahArAja navabhirnataparvaNAm .
raNe.apreShayata kruddhaH sUtaputrasya mAriSha .. 14..\\
te tasya kavachaM bhittvA tathA bAhu.n cha dakShiNam .
abhyagurdharaNI.n tIkShNA valmIkamiva pannagAH .. 15..\\
rAdheya.n tu raNe dR^iShTvA padAtinamavasthitam .
bhImasenena sa.nrabdha.n rAjA duryodhano.abravIt .
tvaradhva.n sarvato yattA rAdheyasya rathaM prati .. 16..\\
tatastava sutA rAja~nshrutvA bhrAturvacho drutam .
abhyayuH pANDava.n yuddhe visR^ijantaH shitA~nsharAn .. 17..\\
chitropachitrashchitrAkShashchAru chitraH sharAsanaH .
chitrAyudhashchitravarmA samare chitrayodhinaH .. 18..\\
AgachchhatastAnsahasA bhImo rAjanmahArathaH .
sAshvasUta dhvajAnyattAnpAtayAmAsa sa.nyuge .
te hatA nyapatanbhUmau vAtanunnA iva drumAH .. 19..\\
dR^iShTvA vinihatAnputrA.nstava rAjanmahArathAn .
ashrupUrNamukhaH karNaH kashmala.n samapadyata .. 20..\\
rathamanya.n samAsthAya vidhivatkalpitaM punaH .
abhyayAtpANDava.n yuddhe tvaramANaH parAkramI .. 21..\\
tAvanyonya.n sharairviddhvA svarNapu~NkhaiH shilAshitaiH .
vyabhrAjetAM mahArAja puShpitAviva kiMshukau .. 22..\\
ShaTtriMshadbhistato bhallairnishitaistigmatejanaiH .
vyadhamatkavacha.n kruddhaH sUtaputrasya pANDavaH .. 23..\\
raktachandana digdhA~Ngau sharaiH kR^itamahAvraNau .
shoNitAktau vyarAjetA.n kAlasUryAvivoditau .. 24..\\
tau shoNitokShitairgAtraiH sharaish chhinnatanuchchhadau .
vivarmANau vyarAjetAM nirmuktAviva pannagau .. 25..\\
vyAghrAviva naravyAghrau daMShTrAbhiritaretaram .
sharadaMShTrA vidhunvAnau tatakShaturarindamau .. 26..\\
vAraNAviva sa.nsaktau ra~Ngamadhye virejatuH .
tudantau vishikhaistIkShNairmattavAraNavikramau .. 27..\\
prachchhAdayantau samare shala jAlaiH parasparam .
rathAbhyAM nAdayantau cha dishaH sarvA vicheratuH .. 28..\\
tau rathAbhyAM mahArAja maNDalAvartanAdiShu .
vyarochetAM mahAtmAnau vR^itra vajradharAviva .. 29..\\
sa hastAbharaNAbhyA.n tu bhujAbhyA.n vikShipandhanuH .
vyarochata raNe bhImaH sa vidyudiva toyadaH .. 30..\\
sa chApaghoShastanitaH sharadhArAmbudo mahAn .
bhIma megho mahArAja karNa parvatamabhyayAt .. 31..\\
tataH sharasahasreNa dhanurmuktena bhArata .
pANDavo vyakiratkarNa.n ghano.adrimiva vR^iShTibhiH .. 32..\\
tatrAvaikShanta putrAste bhImasenasya vikramam .
supu~NkhaiH ka~NkavAsobhiryatkarNa.n chhAdayachchharaiH .. 33..\\
sa nandayanraNe pArtha.n keshavaM cha yashasvinam .
sAtyaki.n chakrarakShau cha bhImaH karNamayodhayat .. 34..\\
vikramaM bhujayorvIrya.n dhairyaM cha viditAtmanaH .
putrAstava mahArAja dadR^ishuH pANDavasya ha .. 35..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 112}
s
bhImasenasya rAdheyaH shrutvA jyAtalanisvanam .
nAmR^iShyata yathAmatto gajaH pratigaja svanam .. 1..\\
apakramya sa bhImasya muhUrta.n sharagocharAt .
tava chAdhirathirdR^iShTvA syandanebhyashchyutAnsutAn .. 2..\\
bhImasenena nihatAnvimanA duHkhito.abhavat .
niHshvasna dIrghamuShNa.n cha punaH pANDavamabhyayAt .. 3..\\
sa tAmranayanaH krodhAchchhvasanniva mahoragaH .
babhau karNaH sharAnasyanrashmivAniva bhAskaraH .. 4..\\
rashmijAlairivArkasya vitatairbharatarShabhaH .
karNa chApachyutairbANaiH prAchchhAdyata vR^ikodaraH .. 5..\\
karNa chApachyutAshchitrAH sharA barhiNavAsasaH .
vivishuH sarvataH pArtha.n vAsAyevANDajA drumam .. 6..\\
karNa chApachyutA bANAH sampatantastatastataH .
rukmapu~NkhA vyarAjanta ha.nsAH shreNI kR^itA iva .. 7..\\
chApadhvajopaskarebhyashchhatrAdIShA mukhAdyugAt .
prabhavanto vyadR^ishyanta rAjannAdhiratheH sharAH .. 8..\\
khaM pUrayanmahAvegAnkhagamAnkhaga vAsasaH .
suvarNavikR^itAMshchitrAnmumochAdhirathiH sharAn .. 9..\\
tamantakamivAyastamApatanta.n vR^ikodaraH .
tyaktvA prANAnabhikrudhya vivyAdha navabhiH sharaiH .. 10..\\
tasya vegamasa.nsahya.n dR^iShTvA karNasya pANDavaH .
mahatashcha sharaughA.nstAnnaivAvyathata vIryavAn .. 11..\\
tato vidhamyAdhiratheH sharajAlAni pANDavaH .
vivyAdha karNa.n viMshatyA punaranyaiH shitaiH sharaiH .. 12..\\
yathaiva hi sharaiH pArthaH sUtaputreNa chhAditaH .
tathaiva karNa.n samare chhAdayAmAsa pANDavaH .. 13..\\
dR^iShTvA tu bhImasenasya vikrama.n yudhi bhArata .
abhyananda.nstadIyAshcha samprahR^iShTAshcha chAraNAH .. 14..\\
bhUrishravAH kR^ipo drauNirmadrarAjo jayadrathaH .
uttamaujA yudhAmanyuH sAtyakiH keshavArjunau .. 15..\\
kurupANDavAnAM pravarA dasha rAjanmahArathAH .
sAdhu sAdhviti vegena si.nhanAdamathAnadan .. 16..\\
tasmi.nstu tumule shabde pravR^itte lomaharShaNe .
abhyabhAShata putrA.nste rAjanduryodhanastvaran .. 17..\\
rAGYashcha rAjaputrAMshcha sodaryAMshcha visheShataH .
karNa.n gachchhata bhadra.n vaH parIpsanto vR^ikodarAt .. 18..\\
purA nighnanti rAdheyaM bhImachApachyutAH sharAH .
te yatadhvaM maheShvAsAH sUtaputrasya rakShaNe .. 19..\\
duryodhana samAdiShTAH sodaryAH sapta mAriShaH .
bhImasenamabhidrutya sa.nrabdhAH paryavArayan .. 20..\\
te samAsAdya kaunteyamAvR^iNva~nsharavR^iShTibhiH .
parvata.n vAridhArAbhiH prAvR^iShIva balAhakAH .. 21..\\
te.apIDayanbhImasena.n kruddhAH sapta mahArathAH .
prajAsa.nharaNe rAjansoma.n sapta grahA iva .. 22..\\
tato vAmena kauneyaH pIDayitvA sharAsanam .
muShTinA pANDavo rAjandR^iDhena supariShkR^itam .. 23..\\
manuShyasamatA.n GYAtvA sapta sandhAya sAyakAn .
tebhyo vyasR^ijadAyastaH sUryarashmi nibhAnprabhuH .. 24..\\
nirasyanniva dehebhyastanayAnAmasU.nstava .
bhImaseno mahArAja pUrvavairamanusmaran .. 25..\\
te kShiptA bhImasenena sharA bhArata bhAratAn .
vidArya kha.n samutpetuH svarNapu~NkhAH shilAshitAH .. 26..\\
teShA.n vidArya chetA.nsi sharA hemavibhUShitAH .
vyarAjanta mahArAja suparNA iva khecharAH .. 27..\\
shoNitAdigdha vAjAgrAH sapta hemapariShkR^itAH .
putrANA.n tava rAjendra pItvA shoNitamudgatAH .. 28..\\
te sharairbhinnamarmANo rathebhyaH prApatankShitau .
girisAnu ruhA bhagnA dvipeneva mahAdrumAH .. 29..\\
shatru~njayaH shatrusahashchitrashchitrAyudho dR^iDhaH .
chitraseno vikarNashcha saptaite vinipAtitAH .. 30..\\
tAnnihatya mahAbAhU rAdheyasyaiva pashyataH .
si.nhanAda rava.n ghoramasR^ijatpANDunandanaH .. 31..\\
sa ravastasya shUrasya dharmarAjasya bhArata .
AchakhyAviva tadyuddha.n vijaya.n chAtmano mahat .. 32..\\
ta.n shrutvA sumahAnAdaM bhImasenasya dhanvinaH .
babhUva paramA prItirdharmarAjasya sa.nyuge .. 33..\\
tato hR^iShTo mahArAja vAditrANAM mahAsvanaiH .
bhImasenaravaM pArthaH pratijagrAha sarvashaH .. 34..\\
abhyayAchchaiva samare droNamastrabhR^itA.n varam .
harSheNa mahatA yuktaH kR^itasa~nj~ne vR^ikodare .. 35..\\
ekatriMshanmahArAja putrA.nstava mahArathAn .
hatAnduryodhano dR^iShTvA kShattuH sasmAra tadvachaH .. 36..\\
tadida.n samanuprApta.n kShatturhitakaraM vachaH .
iti sa~ncintya rAjAsau nottaraM pratyapadyata .. 37..\\
yaddyUtakAle durbuddhirabravIttanayastava .
yachcha karNo.abravItkR^iShNA.n sabhAyAM paruShaM vachaH .. 38..\\
pramukhe pANDuputrANA.n tava chaiva vishAM pate .
kauravANA.n cha sarveShAmAchAryasya cha saMnidhau .. 39..\\
vinaShTAH pANDavAH kR^iShNe shAshvataM naraka.n gatAH .
patimanya.n vR^iNIShveti tasyedaM phalamAgatam .. 40..\\
yaH sma tAM pauruShANyAhuH sabhAmAnAyya draupadIm .
pANDavAnugradhanuShaH krodhayantastavAtmajAH .. 41..\\
taM bhImasenaH krodhAgni.n trayodasha samAH sthitam .
visR^ija.nstava putrANAmanta.n gachchhati kaurava .. 42..\\
vilapaMshcha bahu kShattA shamaM nAlabhata tvayi .
saputro bharatashreShTha tasya bhu~NkShva phalodayam .
ito vikarNo rAjendra chitrasenashcha vIryavAn .. 43..\\
pravarAnAtmajAnA.n te sutAMshchAnyAnmahArathAn .
yAnyAMshcha dadR^ishe bhImashchakShurviShayamAgatAn .
putrA.nstava mahAbAho tvarayA tA~njaghAna ha .. 44..\\
tvatkR^ite hyahamadrAkSha.n dahyamAnA.n varUthinIm .
sahasrashaH sharairmuktaiH pANDavena vR^iSheNa cha .. 45..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 113}
dhr
mahAnapanayaH sUta mamaivAtra visheShataH .
sa idAnImanuprApto manye sa~njaya shochataH .. 1..\\
yadgata.n tadgatamiti mamAsInmanasi sthitam .
idAnImatra ki.n kAryaM prakariShyAmi sa~njaya .. 2..\\
yathA tveSha kShayo vR^itto mamApanaya sambhavaH .
vIrANA.n tanmamAchakShva sthirI bhUto.asmi sa~njaya .. 3..\\
s
karNa bhImau mahArAja parAkrAntau mahAhave .
bANavarShANyavarShetA.n vR^iShTimantAvivAmbudau .. 4..\\
bhIma nAmA~NkitA bANAH svarNapu~NkhAH shilAshitAH .
vivishuH karNamAsAdya bhindanta iva jIvitam .. 5..\\
tathaiva karNa nirmuktaiH sa viShairiva pannagaiH .
akIryata raNe bhImaH shatasho.atha sahasrashaH .. 6..\\
tayoH sharairmahArAja sampatadbhiH samantataH .
babhUva tava sainyAnA.n sa~NkShobhaH sAgaropamaH .. 7..\\
bhImachApachyutairbANaistava sainyamarindama .
avadhyata chamUmadhye ghorairAshIviShopamaiH .. 8..\\
vAraNaiH patitai rAjanvAjibhishcha naraiH saha .
adR^ishyata mahI kIrNA vAtanunnairdrumairiva .. 9..\\
te vadhyamAnAH samare bhImachApachyutaiH sharaiH .
drAdrava.nstAvakA yodhAH kimetaditi chAbruvan .. 10..\\
tato vyudasta.n tatsainya.n sindhusauvIrakauravam .
protsAritaM mahAvegaiH karNa pANDavayoH sharaiH .. 11..\\
te sharAtura bhUyiShThA hatAshvanaravAhanAH .
utsR^ijya karNaM bhIma.n cha prAdravansarvatodisham .. 12..\\
nUnaM pArthArthamevAsmAnmohayanti divaukasaH .
yatkarNa bhIma prabhavairvadhyate no bala.n sharaiH .. 13..\\
evaM bruvanto yodhAste tAvakA bhayapIDitAH .
sharapAta.n samutsR^ijya sthitA yuddhadidR^ikShavaH .. 14..\\
tataH prAvartata nadI ghorarUpA mahAhave .
babhUva cha visheSheNa bhIrUNAM bhayavardhinI .. 15..\\
vAraNAshvamanuShyANA.n rudhiraughasamudbhavA .
sa.nvR^itA gatasattvaishcha manuShyagajavAjibhiH .. 16..\\
sAnukarSha patAkaishcha dvipAshvarathabhUShaNaiH .
syandanairapaviddhaishcha bhagnachakrAkSha kUbaraiH .. 17..\\
jAtarUpapariShkArairdhanurbhiH sumahAdhanaiH .
suvarNapu~NkhairiShubhirnArAchaishcha sahasrashaH .. 18..\\
karNa pANDava nirmuktairnirmuktairiva pannagaiH .
prAsatomara sa~NghAtaiH khaDgaishcha saparashvadhaiH .. 19..\\
suvarNavikR^itaishchApi gadAmusalapaTTishaiH .
vajraishcha vividhAkAraiH shaktibhiH parighairapi .
shataghnIbhishcha chitrAbhirbabhau bhArata medinI .. 20..\\
kanakA~Ngada keyUraiH kuNDalairmaNibhiH shubhaiH .
tanutraiH sa taratraishcha hArairniShkaishcha bhArata .. 21..\\
vastraishchhatraishcha vidhvastaishchAmarA vyajanairapi .
jagAshvamaunajirbhinnaiH shastraiH syandanabhUShaNaiH .. 22..\\
taistaishcha vividhairbhAvaistatra tatra vasundharA .
patitairapaviddhaishcha sambabhau dyauriva grahaiH .. 23..\\
achintyamadbhuta.n chaiva tayoH karmAtimAnuSham .
dR^iShTvA chAraNasiddhAnA.n vismayaH samapadyata .. 24..\\
agnervAyusahAyasya gatiH kakSha ivAhave .
AsIdbhIma sahAyasya raudramAdhirathergatam .
nipAtitadhvajaratha.n hatavAji naradvipam .. 25..\\
gajAbhyA.n samprayuktAbhyAmAsInnaDavanaM yathA .
tathA bhUtaM mahatsainyamAsIdbhArata sa.nyuge .
vimardaH karNa bhImAbhyAmAsIchcha paramo raNe .. 26..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 114}
s
tataH karNo mahArAja bhIma.n viddhvA tribhiH sharaiH .
mumocha sharavarShANi chitrANi cha bahUni cha .. 1..\\
vadhyamAno mahArAja sUtaputreNa pANDavaH .
na vivyathe bhImaseno bhidyamAna ivAchalaH .. 2..\\
sa karNa.n karNinA karNe pItena nishitena cha .
vivyAdha yudhi rAjendra bhImasenaH patatriNA .. 3..\\
sakuNDalaM maha tkarNAtkarNasyApAtayadbhuvi .
tapanIyaM mahArAja dIpta.n jyotirivAmbarAt .. 4..\\
athApareNa bhallena sUtaputra.n stanAntare .
AjaghAna bhR^ishaM bhImaH smayanniva mahAbalaH .. 5..\\
punarasya tvaranbhImo nArAchAndasha bhArata .
raNe praiShInmahAvegAnyamadaNDopamA.nstathA .. 6..\\
te lalATa.n samAsAdya sUtaputrasya mAriSha .
vivishushchoditAstena valmIkamiva pannagAH .. 7..\\
lalATasthaistu tairbANaiH sUtaputro vyarochata .
nIlotpalamayIM mAlA.n dhArayansa purA yathA .. 8..\\
tataH kruddho raNe karNaH pIDito dR^iDhadhanvanA .
vega.n chakre mahAvego bhImasenavadhaM prati .. 9..\\
tasmai karNaH shata.n rAjanniShUNA.n gArdhravAsasAm .
amarShI balavAnkruddhaH preShayAmAsa bhArata .. 10..\\
tataH prAsR^ijadugrANi sharavarShANi pANDavaH .
samare tamanAdR^itya nAsya vIryamachintayat .. 11..\\
tataH karNo mahArAja pANDavaM nishitaiH sharaiH .
AjaghAnorasi kruddhaH kruddha rUpaM parantapaH .. 12..\\
jImUtAviva chAnyonya.n tau vavarShaturAhave .
talashabdaravaishchaiva trAsayantau parasparam .. 13..\\
sharajAlaishcha vividhaishchhAdayAmAsaturmR^idhe .
anyonya.n samare kruddhau kR^itapratikR^itaiShiNau .. 14..\\
tato bhImo mahAbAhU rAdheyasya mahAtmanaH .
kShurapreNa dhanushchhittvA karNa.n vivyAdha patriNA .. 15..\\
tadapAsya dhanushchhinna.n sUtaputro mahAmanAH .
anyatkArmukamAdatta vegaghnaM bhArasAdhanam .. 16..\\
dR^iShTvA cha kuru sauvIrai saindhavAnAM balakShayam .
sa varma dhvajashastraishcha patitaiH sa.nvR^itAM mahIm .. 17..\\
hastyashvanaradehAMshcha gatAsUnprekShya sarvataH .
sUtaputrasya sa.nrambhAddIpta.n vapurajAyata .. 18..\\
sa visphArya mahachchApa.n kArtasvaravibhUShitam .
bhimaM praikShata rAdheyo rAjanghoreNa chakShuShA .. 19..\\
tataH kruddhaH sharAnasyansUtaputro vyarochata .
madhyandinagato.archiShmA~nsharadIva divAkaraH .. 20..\\
marIchivikachasyeva rAjanbhAnumato vapuH .
AsIdAdhiratherghora.n vapuH sharashatArchiShaH .. 21..\\
karAbhyAmAdadAnasya sandadhAnasya chAshugAn .
vikarShato mu~nchato vA nAntara.n dadR^ishU raNe .. 22..\\
agnichakropama.n ghoraM maNDalIkR^itamAyudham .
karNasyAsInmahArAja savyadakShiNamasyataH .. 23..\\
svarNapu~NkhAH sunishitAH karNa chApachyutAH sharAH .
prAchchhAdayanmahArAja dishaH sUryasya cha prabhAm .. 24..\\
tataH kanakapu~NkhAnA.n sharANAM nataparvaNAm .
dhanushchyutAnA.n viyati dadR^ishe bahudhA vrajaH .. 25..\\
sharAsanAdAdhiratheH prabhavantaH sma sAyakAH .
shreNI kR^itA vyarAjanta rAjankrau~nchA ivAmbare .. 26..\\
gArdhrapatrA~nshilA dhautAnkArtasvaravibhUShitAn .
mahAvegAnpradIptAgrAnmumochAdhirathiH sharAn .. 27..\\
te tu chApabaloddhUtAH shAtakumbhavibhUShitAH .
ajasramanvakIryanta sharAH pArtharathaM prati .. 28..\\
te vyomni ratnavikR^itA vyakAshanta sahasrashaH .
shalabhAnAmiva vrAtAH sharAH karNa samIritAH .. 29..\\
chApAdAdhirathermuktAH prapatantaH sma sAyakAH .
eko dIrgha iva prAMshuH prabhavandR^ishyate sharaH .. 30..\\
parvata.n vAridhArAbhishchhAdayanniva toyadaH .
karNaH prAchchhAdayatkruddho bhIma.n sAyakavR^iShTibhiH .. 31..\\
tatra bhArata bhImasya balavIryaparAkramam .
vyavasAya.n cha putrAste praikShanta kurubhiH saha .. 32..\\
tA.n samudramivoddhUtAM sharavR^iShTiM samutthitAm .
achintayitvA bhImastu kruddhaH karNamupAdravat .. 33..\\
rukmapR^iShThaM mahachchApaM bhImasyAsIdvishAM pate .
AkarShanmaNDalIbhUta.n shakrachApamivAparam .
tasmAchchharAH prAdurAsanpUrayanta ivAmbaram .. 34..\\
suvarNapu~NkhairbhImena sAyakairnataparvabhiH .
gagane rachitA mAlA kA~nchanIva vyarAjata .. 35..\\
tato vyomni viShaktAni sharajAlAni bhAgashaH .
AhatAni vyashIryanta bhImasenasya patribhiH .. 36..\\
karNasya sharajAlaughai bhImasenasya chobhayoH .
agnisphuli~Nga sa.nsparshaira~njo gatibhirAhave .
taistaiH kanakapu~NkhAnA.n dyaurAsItsa.nvR^itA vrajaiH .. 37..\\
sa bhIma.n chhAdayanbANaiH sUtaputraH pR^ithagvidhaiH .
upArohadanAdR^itya tasya vIryaM mahAtmanaH .. 38..\\
tayorvisR^ijatostatra sharajAlAni mAriSha .
vAyubhUtAnyadR^ishyanta sa.nsaktAnItaretaram .. 39..\\
tasmai karNaH shitAnbANAnkarmAra parimArjitAn .
suvarNavikR^itAnkruddhaH prAhiNodvadhakA~NkShayA .. 40..\\
tAnantarikShe vishikhairtridhaikaikamashAtayat .
visheShayansUtaputraM bhImastiShTheti chAbravIt .. 41..\\
punashchAsR^ijadugrANi sharavarShANi pANDavaH .
amarShI balavAnkruddho didhakShanniva pAvakaH .. 42..\\
tasya tAnyAdade karNaH sarvANyastrANyabhItavat .
yudhyataH pANDuputrasya sUtaputro.astramAyayA .. 43..\\
tasyeShudhI dhanurjyA~nca bANaiH saMnataparvabhiH .
rashmInyoktrANi chAshvAnA.n karNo vaikartano.achchhinat .. 44..\\
athAsyAshvAnpunarhatvA tribhirvivyAdha sArathim .
so.avaplutya druta.n sUto yuyudhAna rathaM yayau .. 45..\\
utsmayanniva bhImasya kruddhaH kAlAnalaprabhaH .
dhvaja.n chichchheda rAdheyaH pAtakAshcha nyapAtayat .. 46..\\
sa vidhanvA mahArAja rathashaktiM parAmR^ishat .
tAmavAsR^ijadAvidhya kruddhaH karNa rathaM prati .. 47..\\
tAmAdhirathirAyastaH shakti.n hemapariShkR^itAm .
ApatantIM maholkAbhA.n chichchheda dashabhiH sharaiH .. 48..\\
sApataddashadhA rAjannikR^ittA karNa sAyakaiH .
asyataH sUtaputrasya mitrArtha.n chitrayodhinaH .. 49..\\
sa charmAdatta kaunteyo jAtarUpapariShkR^itam .
khaDga.n chAnyatara prepsurmR^ityoragre jayasya vA .
tadasya sahasA karNo vyadhamatprahasanniva .. 50..\\
sa vicharmA mahArAja virathaH krodhamUrchhitaH .
asiM prAsR^ijadAvidhya tvarankarNa rathaM prati .. 51..\\
sa dhanuH sUtaputrasya chhittvA jyA.n cha susaMshitaH .
apatadbhuvi nistriMshashchyutaH sarpa ivAmbarAt .. 52..\\
tataH prahasyAdhirathiranyadAdatta kArmukam .
shatrughna.n samare kruddho dR^iDhajyaM vegavattaram .. 53..\\
sa bhImasenaH kupito balavAnsatyavikramaH .
vihAyasaM prAkramadvai karNasya vyathayanmanaH .. 54..\\
tasya tachcharita.n dR^iShTvA sa~NgrAme vijayaiShiNaH .
layamAsthAya rAdheyo bhImasenamava~nchayat .. 55..\\
tamadR^iShTvA rathopasthe nilIna.n vyathitendriyam .
dhvajamasya samAsAdya tasthau sa dharaNItale .. 56..\\
tadasya kuravaH sarve chAraNAshchAbhyapUjayan .
yadiyeSha rathAtkarNa.n hantu.n tArkShya ivoragam .. 57..\\
sa chhinnadhanvA virathaH svadharmamanupAlayan .
svarathaM pR^iShThataH kR^itvA yuddhAyaiva vyavasthitaH .. 58..\\
tadvihatyAsya rAdheyastata ena.n samabhyayAt .
sa.nrabdhaH pANDava.n sa~Nkhye yuddhAya samupasthitam .. 59..\\
tau sametau mahAra~Nge spardhamAnau mahAbalau .
jImUtAviva gharmAnte garjamAnau nabhastale .. 60..\\
tayorAsItsamprahAraH kruddhayornarasi.nhayoH .
amR^iShyamANayoH sa~Nkhye devadAnavayoriva .. 61..\\
kShINashastrastu kaunteyaH karNena samabhidrutaH .
dR^iShTvArjuna hatAnnAgAnpatitAnparvatopamAn .
rathamArga vighAtArtha.n vyAyudhaH pravivesha ha .. 62..\\
hastinA.n vrajamAsAdya rathadurgaM pravishya cha .
pANDavo jIvitAkA~NkShI rAdheyaM nAbhyahArayat .. 63..\\
vyavasthAnamathAkA~NkShandhana~njaya sharairhatam .
udyamya ku~njaraM pArthastasthau parapura~njayaH .. 64..\\
tamasya vishikhaiH karNo vyadhamatku~njaraM punaH .
hastya~NgAnyatha karNAya prAhiNotpANDavo nadan .. 65..\\
chakrANyashvA.nstathA vAhAnnyadyatpashyati bhUtale .
tattadAdAya chikShepa kruddhaH karNAya pANDavaH .. 66..\\
tadasya sarva.n chichchheda kShiptaM kShipta.n shitaiH sharaiH .
vyAyudhaM nAvadhIchchaina.n karNaH kuntyA vachaH smaran .. 67..\\
dhanuSho.agreNa ta.n karNastvabhidrutya parAmR^ishat .
utsmayanniva rAdheyo bhImasenamuvAcha ha .. 68..\\
punaH punastUbaraka mUDha audariketi cha .
akR^itAstraka mA yotsIrbAla sa~NgrAmakAtara .. 69..\\
yatra bhojyaM bahuvidhaM bhakShyaM peya.n cha pANDava .
tatra tva.n durmate yogyo na yuddheShu kathaM chana .. 70..\\
munirbhUtvAtha vA bhIma phalAnyaddhi sudurmate .
vanAya vraja kaunteya na tva.n yuddhavishAradaH .. 71..\\
phalamUlAshane yuktastva.n tathAtithi bhojane .
na tvA.n shastrasamudyogo yogyaM manye vR^ikodara .. 72..\\
puShpamUlaphalAhAro vrateShu niyameShu cha .
uchitastva.n vane bhIma na tvaM yuddhavishAradaH .. 73..\\
kva yuddha.n kva munitvaM cha vanaM gachchha vR^ikodara .
na tva.n yuddhochitastAta vanavAsa ratirbhava .. 74..\\
sUdAnbhR^ityajanAndAsA.nstva.n gR^ihe tvarayanbhR^isham .
yogyastADayitu.n krodhAdbhojanArtha.n vR^ikodara .. 75..\\
kaumAre yAni chApyAsannapriyANi vishAM pate .
pUrvavR^ittAni chApyena.n rUkShANyashrAvayadbhR^isham .. 76..\\
athaina.n tatra sa.nlInamaspR^ishaddhanuShA punaH .
prahasaMshcha punarvAkyaM bhImamAha vR^iShastadA .. 77..\\
yoddhavyamAvishanyatra na yoddhavya.n tu mAdR^ishaiH .
mAdR^ishairyudhyamAnAnAmetachchAnyachcha vidyate .. 78..\\
gachchha vA yatra tau kR^iShNau tau tvA rakShiShyato raNe .
gR^iha.n vA gachchha kauneya ki.n te yuddhena bAlaka .. 79..\\
eva.n ta.n virathaM kR^itvA karNo rAjanvyakatthata .
pramukhe vR^iShNisi.nhasya pArthasya cha mahAtmanaH .. 80..\\
tato rAja~nshilA dhautA~nsharA~nshAkhAmR^igadhvajaH .
prAhiNotsUtaputrAya keshavena prachoditaH .. 81..\\
tataH pArtha bhujotsR^iShTAH sharAH kA~nchanabhUShaNAH .
gANDIvaprabhavAH karNa.n ha.nsAH krau~nchamivAvishan .. 82..\\
sa bhuja~NgairivAyastairgANDIvapreShitaiH sharaiH .
bhImasenAdapAsedhatsUtaputra.n dhana~njayaH .. 83..\\
sa chhinnadhanvA bhImena dhana~njaya sharAhataH .
karNo bhImAdapAyAsIdrathena mahatA drutam .. 84..\\
bhImo.api sAtyakervAha.n samAruhya nararShabhaH .
anvayAdbhrAtara.n sa~Nkhye pANDavaM savyasAchinam .. 85..\\
tataH karNa.n samuddishya tvaramANo dhana~njayaH .
nArAcha.n krodhatAmrAkShaH praiShInmR^ityumivAntakaH .. 86..\\
sa garutmAnivAkAshe prArthayanbhujagottamam .
nArAcho.abhyapatatkarNa.n tUrNaM gANDIvachoditaH .. 87..\\
tamantarikShe nArAcha.n drauNishchichchheda patriNA .
dhana~njaya bhayAtkarNamujjihIrShurmahArathaH .. 88..\\
tato drauNi.n chatuHShaShTyA vivyAdha kupito.arjunaH .
shilImukhairmahArAja mA gAstiShTheti chAbravIt .. 89..\\
sa tu mattagajAkIrNamanIka.n rathasa~Nkulam .
tUrNamabhyAvishaddrauNirdhana~njaya sharArditaH .. 90..\\
tataH suvarNapR^iShThAnA.n dhanuShAM kUjatA.n raNe .
shabda.n gANDIvaghoSheNa kaunteyo.abhyabhavadbalI .. 91..\\
dhana~njayastathA yAntaM pR^iShThato drauNimabhyayAt .
nAtidIrghamivAdhvAna.n sharaiH santrAsayanbalam .. 92..\\
vidArya dehAnnArAchairnaravAraNavAjinAm .
ka~NkabarhiNa vAsobhirbala.n vyadhamadarjunaH .. 93..\\
tadbalaM bharatashreShTha sa vAjidvipa mAnavam .
pAkashAsanirAyastaH pArthaH saMnijaghAna ha .. 94..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 115}
dhr
ahanyahani me dIpta.n yashaH patati sa~njaya .
hatA me bahavo yodhA manye kAlasya paryayam .. 1..\\
dhana~njayastu sa~NkruddhaH praviShTo mAmakaM balam .
rakShita.n droNakarNAbhyAmapraveshya.n surairapi .. 2..\\
tAbhyAmUrjitavIryAbhyAmApyAyita parAkramaH .
sahitaH kR^iShNa bhImAbhyA.n shinInAmR^iShabheNa cha .. 3..\\
tadA prabhR^iti mA shoko dahatyagnirivAshayam .
grastAnhi pratipashyAmi bhUmipAlAnsa saindhavAn .. 4..\\
apriya.n sumahatkR^itvA sindhurAjaH kirITinaH .
chakShurviShayamApannaH kathaM muchyeta jIvitaH .. 5..\\
anumAnAchcha pashyAmi nAsti sa~njaya saindhavaH .
yuddha.n tu tadyathAvR^ittaM tanmamAchakShva pR^ichchhataH .. 6..\\
yachcha vikShobhya mahatI.n senAM sa.nloDya chAsakR^it .
ekaH praviShTaH sa~Nkruddho nalinImiva ku~njaraH .. 7..\\
tasya vR^iShNipravIrasya brUhi yuddha.n yathAtatham .
dhana~njayArthe yattasya kushalo hyasi sa~njaya .. 8..\\
s
tathA tu vaikartana pIDita.n taM
bhImaM prayAntaM puruShapravIram .
samIkShya rAjannaravIramadhye
shinipravIro.anuyayau rathena .. 9..\\
nadanyathA vajradharastapAnte
jvalanyathA jaladAnte cha sUryaH .
nighnannanintrAndhanuShA dR^iDhena
sa~Nkampaya.nstava putrasya senAm .. 10..\\
ta.n yAntamashvai rajataprakAshair
Ayodhane naravIra.n charantam .
nAshaknuvanvArayitu.n tvadIyAH
sarve rathA bhArata mAdhavAgryam .. 11..\\
amarShapUrNastvanivR^itta yodhI
sharAsanI kA~nchanavarma dhArI .
alambusaH sAtyakiM mAdhavAgryam
avArayadrAjavaro.abhipatya .. 12..\\
tayorabhUdbhArata samprahAras
tathAgato naiva babhUva kash chit .
praikShanta evAhava shobhinau tau
yodhAstvadIyAsh cha pare cha sarve .. 13..\\
avidhyadena.n dashabhiH pR^iShatkair
alambuso rAjavaraH prasahya .
anAgatAneva tu tAnpR^iShatkAMsh
chichchheda bANaiH shinipu~Ngavo.api .. 14..\\
punaH sa bANaistribhiragnikalpair
AkarNapUrNairnishitaiH supu~NkhaiH .
vivyAdha dehAvaraNa.n vidArya
te sAtyakerAvivishuH sharIram .. 15..\\
taiH kAyamasyAgnyanilaprabhAvair
vidArya bANairaparairjvaladbhiH .
AjaghnivA.nstAnrajataprakAshAn
ashvAMshchaturbhishchaturaH prasahya .. 16..\\
tathA tu tenAbhihatastarasvI
naptA shineshchakradhara prabhAvaH .
alambusasyottama vegavadbhir
hayAMshchaturbhirnijaghAna bANaiH .. 17..\\
athAsya sUtasya shiro nikR^itya
bhallena kAlAnalasaMnibhena .
sakuNDalaM pUrNashashiprakAshaM
bhrAjiShNu vaktraM nichakarta dehAt .. 18..\\
nihatya taM pArthivaputrapautraM
sa~Nkhye madhUnAmR^iShabhaH pramAthI .
tato.anvayAdarjunameva vIraH
sainyAni rAja.nstava saMnivArya .. 19..\\
anvAgata.n vR^iShNivaraM samIkShya
tathArimadhye parivartamAnam .
ghnanta.n kurUNAmiShubhirbalAni
punaH punarvAyurivAbhrapUgAn .. 20..\\
tato.avahansaindhavAH sAdhu dAntA
gokShIrakundenduhimaprakAshAH .
suvarNajAlAvatatAH sadashvA
yato yataH kAmayate nR^isi.nhaH .. 21..\\
athAtmajAste sahitAbhipetur
anye cha yodhAstvaritAstvadIyAH .
kR^itvA mukhaM bhArata yodhamukhyaM
duHshAsana.n tvatsutamAjamIDha .. 22..\\
te sarvataH samparivArya sa~Nkhye
shaineyamAjaghnuranIka sAhAH .
sa chApi tAnpravaraH sAtvatAnAM
nyavArayadbANajAlena vIraH .. 23..\\
nivArya tA.nstUrNamamitraghAtI
naptA shineH patribhiragnikalpaiH .
duHshAsanasyApi jaghAna vAhAn
udyamya bANAsanamAjamIDha .. 24..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 116}
s
tadudyataM mahAbAhu.n duHshAsana rathaM prati .
tvarita.n tvaraNIyeShu dhana~njaya hitaiShiNam .. 1..\\
trigartAnAM maheShvAsAH suvarNavikR^itadhvajAH .
senA samudramAviShTamAnartaM paryavArayan .. 2..\\
athaina.n rathavaMshena sarvataH saMnivArya te .
avAkira~nsharavrAtaiH kruddhAH paramadhanvinaH .. 3..\\
ajayadrAjaputrA.nstAnyatamAnAnmahAraNe .
ekaH pa~nchAshata.n shatrUnsAtyakiH satyavikramaH .. 4..\\
samprApya bhAratImadhya.n talaghoShasamAkulam .
asi shaktigadA pUrNamaplava.n salilaM yathA .. 5..\\
tatrAdbhutamapashyAma shaineya charita.n raNe .
pratIchyA.n dishi taM dR^iShTvA prAchyAM pashyAma lAghavAt .. 6..\\
udIchI.n dakShiNAM prAchIM pratIchIM prasR^itastathA .
nR^ityannivAcharachchhUro yathA rathashata.n tathA .. 7..\\
taddR^iShTvA charita.n tasya si.nhavikrAnta gAminaH .
trigartAH saMnyavartanta santaptAH svajanaM prati .. 8..\\
tamanye shUrasenAnA.n shUrAH sa~Nkhye nyavArayan .
niyachchhantaH sharavrAtairmatta.n dvipamivA~NkushaiH .. 9..\\
tannyavArayadAyastAnmuhUrtamiva sAtyakiH .
tataH kali~Ngairyuyudhe so.achintyabalavikramaH .. 10..\\
tA.n cha senAmatikramya kali~NgAnAM duratyayAm .
atha pArthaM mahAbAhurdhana~njayamupAsadat .. 11..\\
taranniva jale shrAnto yathA sthalamupeyivAn .
ta.n dR^iShTvA puruShavyAghra.n yuyudhAnaH samAshvasat .. 12..\\
tamAyAntamabhiprekShya keshavo.arjunamabravIt .
asAvAyAti shaineyastava pArtha padAnugaH .. 13..\\
eSha shiShyaH sakhA chaiva tava satyaparAkramaH .
sarvAnyodhA.nstR^iNI kR^ityavijigye puruSharShabhaH .. 14..\\
eSha kaurava yodhAnA.n kR^itvA ghoramupadravam .
tava prANaiH priyataraH kirITinneti sAtyakiH .. 15..\\
eSha droNa.n tathA bhojaM kR^itavarmANameva cha .
kadarthI kR^ityavishikaiH phalgunAbhyeti sAtyakiH .. 16..\\
dharmarAja priyAnveShI hatvA yodhAnvarAnvarAn .
shUrashchaiva kR^itAstrashcha phalgunAbhyeti sAtyakiH .. 17..\\
kR^itvA suduShkara.n karma sainyamadhye mahAbalaH .
tava darshanamanvichchhanpANDavAbhyeti sAtyakiH .. 18..\\
bahUnekarathenAjau yodhayitvA mahArathAn .
AchArya pramukhAnpArtha AyAtyeSha hi sAtyakiH .. 19..\\
svabAhubalamAshritya vidArya cha varUthinIm .
preShito dharmaputreNa parthaiSho.abhyeti sAtyakiH .. 20..\\
yasya nAsitsamo yodhaH kauraveShu katha~ncanan .
so.ayamAyAti kaunteya sAtyakiH satyavikramaH .. 21..\\
kurusainyAdvimukto vai si.nho madhyAdgavAm iva .
nihatya bahulAH senAH pArthaiSho.abhyeti sAtyakiH .. 22..\\
eSha rAjasahasrANA.n vaktraiH pa~Nkaja saMnibhaiH .
AstIrya vasudhAM pArtha kShipramAyAti sAtyakiH .. 23..\\
eSha duryodhana.n jitvA bhrAtR^ibhiH sahita.n raNe .
nihatya jalasandha.n cha kShipramAyAti sAtyakiH .. 24..\\
rudhiraughavatI.n kR^itvA nadI.n shoNitakardamAm .
tR^iNavannyasya kauravyAneSha AdAti sAtyakiH .. 25..\\
tato.aprahR^iShTaH kaunteyaH keshava.n vAkyamabravIt .
na me priyaM mahAbAho yanmAmabhyeti sAtyakiH .. 26..\\
na hi jAnAmi vR^ittAnta.n dharmarAjasya keshava .
sAtvatena vihInaH sa yadi jIvati vAna vA .. 27..\\
etena hi mahAbAho rakShitavyaH sa pArthivaH .
tameSha kathamutsR^ijya mama kR^iShNa padAnugaH .. 28..\\
rAjA droNAya chotsR^iShTaH saindhavashchAnipAtitaH .
pratyudyAtashcha shaineyameSha bhUrishravA raNe .. 29..\\
so.aya.n gurutaro bhAraH saindhavAnme samAhitaH .
GYAtavyashcha hi me rAjA rakShitavyashcha sAtyakiH .. 30..\\
jayadrathashcha hantavyo lambate cha divAkaraH .
shrAntashchaiSha mahAbAhuralpaprANashcha sAmpratam .. 31..\\
parishrAntA hayAshchAsya hayayantA cha mAdhava .
na cha bhUrishravAH shrAntaH sa sahAyashcha keshava .. 32..\\
apIdAnIM bhavedasya kShemamasminsamAgame .
kachchinna sAgara.n tIrtvA sAtyakiH satyavikramaH .
goShpadaM prApya sIdeta mahaujAH shinipu~NgavaH .. 33..\\
api kaurava mukhyena kR^itAstreNa mahAtmanA .
sametya bhUrishravasA svastimAnsAtyakirbhavet .. 34..\\
vyatikramamimaM manye dharmarAjasya keshava .
AchAryAdbhayamutsR^ijya yaH preShayati sAtyakim .. 35..\\
grahaNa.n dharmarAjasya khagaH shyena ivAmiSham .
nityamAsha.nsate droNaH kachchitsyAtkushalI nR^ipaH .. 36..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 117}
s
tamApatanta.n samprekShya sAtvataM yuddhadurmadam .
krodhAdbhUrishravA rAjansahasA samupAdravat .. 1..\\
tamabravInmahAbAhuH kauravyaH shinipu~Ngavam .
adya prApto.asi diShTyA me chakShurviShayamityuta .. 2..\\
chirAbhilaShita.n kAmamadya prApsyAmi sa.nyuge .
na hi me mokShyase jIvanyadi notsejase raNam .. 3..\\
adya tvA.n samare hatvA nityaM shUrAbhimAninam .
nandayiShyAmi dAshArha kururAja.n suyodhanam .. 4..\\
adya madbANanirdagdhaM patita.n dharaNItale .
drakShyatastvA.n raNe vIrau sahitau keshavArjunau .. 5..\\
adya dharmasuto rAjA shrutvA tvAM nihataM mayA .
savrIDo bhavitA sadyo yenAsIha praveshitaH .. 6..\\
adya me vikramaM pArtho viGYAsyati dhana~njayaH .
tvayi bhUmau vinihate shayAne rudhirokShite .. 7..\\
chirAbhilaShite hyadya tvayA saha samAgamaH .
purA devAsure yuddhe shakrasya balinA yathA .. 8..\\
adya yuddhaM mahAghora.n tava dAsyAmi sAtvata .
tato GYAsyasi tattvena madvIryabalapauruSham .. 9..\\
adya sa.nyamanI yAtA mayA tvaM nihato raNe .
yathA rAmAnujenAjau rAvaNirlakShmaNena vai .. 10..\\
adya kR^iShNashcha pArthashcha dharmarAjashcha mAdhava .
hate tvayi nirutsAhA raNa.n tyakShyantyasaMshayam .. 11..\\
adya te.apachiti.n kR^itvA shitairmAdhava sAyakaiH .
tatstriyo nandayiShyAmi ye tvayA nihatA raNe .. 12..\\
chakShurviShayasamprApto na tvaM mAdhava mokShyase .
si.nhasya viShayaM prApto yathA kShudramR^igastathA .. 13..\\
yuyudhAnastu ta.n rAjanpratyuvAcha hasanniva .
kauraveya na santrAso vidyate mama sa.nyuge .. 14..\\
sa mAM nihanyAtsa~NgrAme yo mA.n kuryAnnirAyudham .
samAstu shAshvatIrhanyAdyo mA.n hanyAddhi sa.nyuge .. 15..\\
kiM mR^iShoktena bahunA karmaNA tu samAchara .
shAradasyeva meghasya garjitaM niShphala.n hi te .. 16..\\
shrutvaitadgarjita.n vIra hAsyaM hi mama jAyate .
chirakAlepsita.n loke yuddhamadyAstu kaurava .. 17..\\
tvarate me matistAta tvayi yuddhAbhikA~NkShiNi .
nAhatvA saMnivartiShye tvAmadya puruShAdhama .. 18..\\
anyonya.n tau tadA vAgbhistakShantau narapu~Ngavau .
jighA.nsU paramakruddhAvabhijaghnaturAhave .. 19..\\
sametau tau naravyAghrau shuShmiNau spardhinau raNe .
dviradAviva sa~Nkruddhau vAshitArthe madotkaTau .. 20..\\
bhIri shravAH sAtyakishcha vavarShaturarindamau .
sharavarShANi bhImAni meghAviva parasparam .. 21..\\
saumadattistu shaineyaM prachchhAdyeShubhirAshugaiH .
jighA.nsurbharatashreShTha vivyAdha nishitaiH sharaiH .. 22..\\
dashabhiH sAtyaki.n viddhvA saumadattirathAparAn .
mumocha nishitAnbANA~njighA.nsuH shinipu~Ngavam .. 23..\\
tAnasya vishikhA.nstIkShNAnantarikShe vishAM pate .
aprAptAnastramAyAbhiragrasatsAtyakiH prabho .. 24..\\
tau pR^ithaksharavarShAbhyAmavarShetAM parasparam .
uttamAbhijanau vIrau kuru vR^iShNiyashaH karau .. 25..\\
tau nakhairiva shArdUlau dantairiva mahAdvipau .
raktashaktibhiranyonya.n dantairiva mahAdvipau .
rathashaktibhiranyonya.n vishikhaishchApyakR^intatAm .. 26..\\
nirbhidantau hi gAtrANi vikSharantau cha shoNitam .
vyaShTambhayetAmanyonyaM prANadyUtAbhidevinau .. 27..\\
evamuttamakarmANau kuru vR^iShNiyashaH karau .
parasparamayudhyetA.n vAraNAviva yUthapau .. 28..\\
tAvadIrgheNa kAlena brahmalokapuraskR^itau .
jigIShantau para.n sthAnamanyonyamabhijaghnatuH .. 29..\\
sAtyakiH saumadattishcha sharavR^iShTyA parasparam .
hR^iShTavaddhArtarAShTrANAM pashyatAma bhyavarShatAm .. 30..\\
sampraikShanta janAstatra yudhyamAnau yudhAM patI .
yUthapau vAshitA hetoH prayuddhAviva ku~njarau .. 31..\\
anyonyasya hayAnhatvA dhanuShI vinikR^itya cha .
virathAvasiyuddhAya sameyAtAM mahAraNe .. 32..\\
ArShabhe charmaNI chitre pragR^ihya vipule shubhe .
vikoshau chApyasI kR^itvA samare tau vicheratuH .. 33..\\
charantau vividhAnmArgAnmaNDalAni cha bhAgashaH .
muhurAjaghnatuH kruddhAvanyonyamarimardanau .. 34..\\
sa khaDgau chitravarmANau sa niShkA~NgadabhUShaNau .
raNe raNotkaTau rAjannanyonyaM paryakarShatAm .. 35..\\
muhUrtamiva rAjendra parikR^iShya parasparam .
pashyatA.n sarvasainyAnAM vIrAvAshvasatAM punaH .. 36..\\
asibhyA.n charmaNI shubhre vipule cha sharAvare .
nikR^itya puruShavyAghrau bAhuyuddhaM prachakratuH .. 37..\\
vyUDhoraskau dIrghabhujau niyuddha kushalAvubhau .
bAhubhiH samasajjetAmAyasaiH parighairiva .. 38..\\
tayorAsanbhujAgAtA nigrahapragrahau tathA .
shikShA balasamudbhUtAH sarvayodhapraharShaNAH .. 39..\\
tayornR^ivarayo rAjansamare yudhyamAnayoH .
bhImo.abhavanmahAshabdo vajraparvatayoriva .. 40..\\
dvipAviva viShANAgraiH shR^i~Ngairiva maharShabhau .
yuyudhAte mahAtmAnau kuru sAtvata pu~Ngavau .. 41..\\
kShINAyudhe sAtvate yudhyamAne
tato.abravIdarjuna.n vAsudevaH .
pashyasvaina.n virathaM yudhyamAnaM
raNe ketu.n sarvadhanurdharANAm .. 42..\\
praviShTo bhAratI.n senA.n tava pANDava pR^iShThataH .
yodhitashcha mahAvIryaiH sarvairbhArata bhArataiH .. 43..\\
parishrAnto yudhA.n shreShThaH samprApto bhUridakShiNam .
yuddhakA~NkShiNamAyAntaM naitatsamamivArjuna .. 44..\\
tato bhUrishravAH kruddhAH sAtyaki.n yuddhadurmadam .
udyamya nyahanadrAjanmatto mattamiva dvipam .. 45..\\
rathasthayordvayoryuddhe kruddhayoryodhamukhyayoH .
keshavArjunayo rAjansamare prekShamANayoH .. 46..\\
atha kR^iShNo mahAbAhurarjunaM pratyabhAShata .
pashya vR^iShNyandhakavyAghra.n saumadatti vasha~Ngatam .. 47..\\
parishrAnta.n gataM bhUmau kR^itvA karma suduShkaram .
tavAntevAsina.n shUraM pAlayArjuna sAtyakim .. 48..\\
na vasha.n yaGYashIlasya gachchhedeSha varArihan .
tvatkR^ite puruShavyAghra tadAshu kriyatA.n vibho .. 49..\\
athAbravIddhR^iShTamanA vAsudeva.n dhana~njayaH .
pashya vR^iShNipravIreNa krIDanta.n kurupu~Ngavam .
mahAdvipeneva vane mattena hariyUthapam .. 50..\\
hAhAkAro mahAnAsItsainyAnAM bharatarShabha .
yadudyamya mahAbAhuH sAtyakiM nyahanadbhuvi .. 51..\\
sa si.nha iva mAta~Nga.n vikarShanbhUridakShiNaH .
vyarochata kurushreShThaH sAtvata pravara.n yudhi .. 52..\\
atha koshAdviniShkR^iShya khaDgaM bhUrishravA raNe .
mUrdhajeShu nijagrAha padA chorasyatADayat .. 53..\\
tathA tu parikR^iShyanta.n dR^iShTvA sAtvatamAhave .
vAsudevastato rAjanbhUyo.arjunamabhAShata .. 54..\\
pashya vR^iShNyandhakavyAghra.n saumadatti vasha~Ngatam .
tava shiShyaM mahAbAho dhanuShyanavara.n tvayA .. 55..\\
asatyo vikramaH pArtha yatra bhUrishravA raNe .
isheShayati vArShNeya.n sAtyakiM satyavikramam .. 56..\\
evamukto mahAbAhurvAsudevena pANDavaH .
manasA pUjayAmAsa bhUrishravasamAhave .. 57..\\
vikarShansatvata shreShTha.n krIDamAna ivAhave .
sa.nharShayati mAM bhUyaH kurUNA.n kIrtivardhanaH .. 58..\\
pravara.n vR^iShNivIrANAM yanna hanyAddhi sAtyakim .
mahAdvipamivAraNye mR^igendra iva karShati .. 59..\\
eva.n tu manasA rAjanpArthaH sampUjya kauravam .
vAsudevaM mahAbAhurarjunaH pratyabhAShata .. 60..\\
saindhavAsaktadR^iShTitvAnnainaM pashyAmi mAdhava .
eSha tvasukara.n karma yAdavArthe karomyaham .. 61..\\
ityuktvA vachana.n kurvanvAsudevasya pANDavaH .
sa khaDga.n yaGYashIlasya patriNA bAhumachchhinat .. 62..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 118}
s
sa bAhurapatadbhUmau sa khaDgaH sa shubhA~NgadaH .
AdadhajjIvalokasya duHkhamuttamamuttamaH .. 1..\\
prahariShyanhR^ito bAhuradR^ishyena kirITinA .
vegenAbhyapatadbhUmau pa~nchAsya iva pannagaH .. 2..\\
sa mogha.n kR^itamAtmAnaM dR^iShTvA pArthena kauravaH .
utsR^ijya sAtyaki.n krodhAdgarhayAmAsa pANDavam .. 3..\\
nR^isha.nsaM bata kaunteya karmeda.n kR^itavAnasi .
apashyato viShaktasya yanme bAhumachichchhidaH .. 4..\\
kiM nu vakShyasi rAjAna.n dharmaputra.n yudhiShThiram .
ki.n kurvANo mayA sa~Nkhye hato bhUrishravA iti .. 5..\\
idamindreNa te sAkShAdupadiShTaM mahAtmanA .
astra.n rudreNa vA pArtha droNenAtha kR^ipeNa vA .. 6..\\
nanu nAma svadharmaGYastva.n loke.abhyadhikaH paraiH .
ayudhyamAnasya katha.n raNe prahR^ita vAnasi .. 7..\\
na pramattAya bhItAya virathAya prayAchate .
vyasane vartamAnAya praharanti manasvinaH .. 8..\\
ida.n tu nIchAcharitamasatpuruShasevitam .
kathamAcharitaM pArtha tvayA karma suduShkaram .. 9..\\
AryeNa sukara.n hyAhurArya karma dhana~njaya .
anAryakarma tvAryeNa suduShkarataraM bhuvi .. 10..\\
yeShu yeShu naraH pArtha yatra yatra cha vartate .
Ashu tachchhIlatAmeti tadida.n tvayi dR^ishyate .. 11..\\
katha.n hi rAjavaMshyastva.n kauraveyo visheShataH .
kShatradharmAdapakrAntaH suvR^ittashcharitavrataH .. 12..\\
ida.n tu yadatikShudra.n vArShNeyArthe kR^itaM tvayA .
vAsudeva mataM nUnaM naitattvayyupapadyate .. 13..\\
ko hi nAma pramattAya pareNa saha yudhyate .
IdR^isha.n vyasana.n dadyAdyo na kR^iShNa sakho bhavet .. 14..\\
vrAtyAH saMshliShTa karmANaH prakR^ityaiva vigarhitAH .
vR^iShNyandhakAH kathaM pArtha pramANaM bhavatA kR^itAH .. 15..\\
evamuktvA mahAbAhuryUpaketurmahAyashAH .
yuyudhAnaM parityajya raNe prAyamupAvishat .. 16..\\
sharAnAstIrya savyena pANinA puNyalakShaNaH .
yiyAsurbrahmalokAya prANAnprANeShvathAjuhot .. 17..\\
sUrye chakShuH samAdhAya prasanna.n salile manaH .
dhyAyanmahopaniShada.n yogayukto.abhavanmuniH .. 18..\\
tataH sa sarvasenAyA.n janaH kR^iShNa dhana~njayau .
garhayAmAsa ta.n chApi shasha.nsa puruSharShabham .. 19..\\
nindyamAnau tathA kR^iShNau nochatuH ki.n chidapriyam .
prashasyamAnashcha tathA nAhR^iShyadyUpaketanaH .. 20..\\
tA.nrathA vAdino rAjanputrA.nstava dhana~njayaH .
amR^iShyamANo manasA teShA.n tasya cha bhAShitam .. 21..\\
asa~Nkruddha manA vAchA smArayanniva bhArata .
uvAcha pANDutanayaH sAkShepamiva phalgunaH .. 22..\\
mama sarve.api rAjAno jAnantyetanmahAvratam .
na shakyo mAmako hantu.n yo me syAdbANagochare .. 23..\\
yUpaketo samIkShya tvaM na mA.n garhitumarhasi .
na hi dharmamaviGYAya yukta.n garhayituM param .. 24..\\
Attashastrasya hi raNe vR^iShNivIra.n jighA.nsataH .
yadahaM bAhumachchhaitsaM na sa dharmo vigarhitaH .. 25..\\
nyastashastrasya bAlasya virathasya vivarmaNaH .
abhimanyorvadha.n tAta dhArmikaH ko na pUjayet .. 26..\\
evamuktastu pArthena shirasA bhUmimaspR^ishat .
pANinA chaiva savyena prAhiNodasya dakShiNam .. 27..\\
etatpArthasya tu vachastatha shrutvA mahAdyutiH .
yUpaketurmahArAja tUShNImAsIdavA~NmukhaH .. 28..\\
arj
yA prItirdharmarAje me bhIme cha varadA.n vare .
nakule sahadeve cha sA me tvayi shalAgraja .. 29..\\
mayA tu samanuGYAtaH kR^iShNena cha mahAtmanA .
gachchha puNyakR^itA.NllokA~nshibiraushInarau yathA .. 30..\\
s
tata utthAya shaineyo vimuktaH saumadattinA .
khaDgamAdAya chichchhitsuH shirastasya mahAtmanaH .. 31..\\
nihataM pANDuputreNa pramattaM bhUridakShiNam .
iyeSha sAtyakirhantu.n shalAgrajamakalmaSham .. 32..\\
nikR^ittabhujamAsIna.n chhinnahastamiva dvipam .
kroshatA.n sarvasainyAnAM nindyamAnaH sudurmanAH .. 33..\\
vAryamANaH sa kR^iShNena pArthena cha mahAtmanA .
bhImena chakrarakShAbhyAmashvatthAmnA kR^ipeNa cha .. 34..\\
karNena vR^iShasenena saindhavena tathaiva cha .
vikroshatA.n cha sainyAnAmavadhItta.n yatavratam .. 35..\\
prAyopaviShTAya raNe pArthena chhinnabAhave .
sAtyakiH kauravendrAya khaDgenApAharachchhiraH .. 36..\\
nAbhyanandanta tatsainyAH sAtyaki.n tena karmaNA .
arjunena hataM pUrva.n yajjaghAna kurUdvaham .. 37..\\
sahasrAkShasama.n tatra siddhachAraNamAnavAH .
bhUrishravasamAlokya yuddhe prAyagata.n hatam .. 38..\\
apUjayanta ta.n devA vismitAstasya karmabhiH .
pakShavAdAMshcha bahushaH prAvada.nstasya sainikAH .. 39..\\
na vArShNeyasyAparAdho bhavitavya.n hi tattathA .
tasmAnmanyurna vaH kAryaH krodho duHkhakaro nR^iNAm .. 40..\\
hantavyashchaiSha vIreNa nAtra kAryA vichAraNA .
vihito hyasya dhAtraiva mR^ityuH sAtyakirAhave .. 41..\\
saatyaki
na hantavyo na hantavya iti yanmAM prabhAShatha .
dharmavAdairadharmiShThA dharmaka~nchukamAsthitAH .. 42..\\
yadA bAlaH subhadrAyAH sutaH shastravinAkR^itaH .
yuShmAbhirnihato yuddhe tadA dharmaH kva vo gataH .. 43..\\
mayA tvetatpratiGYAta.n kShepe kasmiMsh chideva hi .
yo mAM niShpiShya sa~NgrAme jIvanhanyAtpadA ruShA .
sa me vadhyo bhavechchhatruryadyapi syAnmunivrataH .. 44..\\
cheShTamAnaM pratIghAte sa bhujaM mA.n sa chakShuShaH .
manyadhvaM mR^itamityevametadvo buddhilAghavam .
yukto hyasya pratIghAtaH kR^ito me kurupu~NgavAH .. 45..\\
yattu pArthena matsnehAtsvAM pratiGYA.n cha rakShatA .
sakhaDgo.asya hR^ito bAhuretenaivAsmi va~nchitaH .. 46..\\
bhavitavya.n cha yadbhAvi daivaM cheShTayatIva cha .
so.aya.n hato vimarde.asminkimatrAdharmacheShTitam .. 47..\\
api chAyaM purA gItaH shloko vAlmIkinA bhuvi .
pIDAkaramamitrANA.n yatsyAtkartavyameva tat .. 48..\\
s
evamukte mahArAja sarve kauravapANDavAH .
na sma ki.n chidabhAShanta manasA samapUjayan .. 49..\\
mantrairhi pUtasya mahAdhvareShu
yashasvino bhUrisahasradasya .
munerivAraNya gatasya tasya
na tatra kash chidvadhamabhyanandat .. 50..\\
sunIlakesha.n varadasya tasya
shUrasya pArAvatalohitAkSham .
ashvasya medhyasya shiro nikR^ittaM
nyasta.n havirdhAnamivottareNa .. 51..\\
sa tejasA shastrahatena pUto
mahAhave dehavara.n visR^ijya .
AkrAmadUrdhva.n varado varArho
vyAvR^itya dharmeNa pareNa rodasI .. 52..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 119}
dhr
ajito droNarAdheyavikarNakR^itavarmabhiH .
tIrNaH sainyArNava.n vIraH pratishrutya yudhiShThire .. 1..\\
sa katha.n kauraveyeNa samareShvanivAritaH .
nigR^ihya bhUrishravasA balAdbhuvi nipAtitaH .. 2..\\
s
shR^iNu rAjannihotpatti.n shaineyasya yathA purA .
yathA cha bhUrishravaso yatra te saMshayo nR^ipa .. 3..\\
atreH putro.abhavatsomaH somasya tu budhaH smR^itaH .
budhasyAsInmahendrAbhaH putra ekaH purUravAH .. 4..\\
purUravasa Ayustu AyuSho nahuShaH smR^itaH .
najuShasya yayAtistu rAjarShirdevasaMmatiH .. 5..\\
yayAterdeva yAnyA.n tu yadurjyeShTho.abhavatsutaH .
yadorabhUdanvavAye devamIDha iti shrutiH .. 6..\\
yAdavastasya cha sutaH shUrastrailokyasaMmataH .
shUrasya shaurirnR^ivaro vasudevo mahAyashAH .. 7..\\
dhanuShyanAvaraH shUraH kArtavIryasamo yudhi .
tadvIryashchApi tatraiva kule shinirabhUnnR^ipaH .. 8..\\
etasminneva kAle tu devakasya mahAtmanaH .
duhituH svaya.nvare rAjansarvakShatrasamAgame .. 9..\\
tatra vai devakI.n devI.n vasudevArthamAptavAn .
nirjitya pArthivAnsarvAnrathamAropayachchhiniH .. 10..\\
tA.n dR^iShTvA devakI.n shaure rathasthAM puruSharShabhaH .
nAmR^iShyata mahAtejAH somadattaH shinernR^ipa .. 11..\\
tayoryuddhamabhUdrAjandinArdha.n chitramadbhutam .
bAhuyuddha.n subalinoH shakra prahrAdayoriva .. 12..\\
shininA somadattastu prasahya bhuvi pAtitaH .
asimudyamya kesheShu pragR^ihya cha padA hataH .. 13..\\
madhye rAjasahasrANAM prekShakANA.n samantataH .
kR^ipayA cha punastena jIveti sa visarjitaH .. 14..\\
tadavasthaH kR^itastena somadatto.atha mAriSha .
prasAdayanmahAdevamamarShavashamAsthitaH .. 15..\\
tasya tuShTo mahAdevo varANA.n varadaH prabhuH .
vareNa chhandayAmAsa sa tu vavre varaM nR^ipaH .. 16..\\
putramichchhAmi bhagavanyo nihanyAchchhineH sutam .
madhye rAjasahasrANAM padA hanyAchcha sa.nyuge .. 17..\\
tasya tadvachana.n shrutvA somadattasya pArthiva .
evamastviti tatroktvA sa devo.antaradhIyata .. 18..\\
sa tena varadAnena labdhavAnbhUridakShiNam .
nyapAtayachcha samare saumadattiH shineH sutam .. 19..\\
etatte kathita.n rAjanyanmA.n tvaM paripR^ichchhasi .
na hi shakyA raNe jetu.n sAtvatA manujarShabha .. 20..\\
labdhalakShyAshcha sa~NgrAme bahavashchitrayodhinaH .
devadAnavagandharvAnvijetAro hyavismitAH .
svavIryavijaye yuktA naite paraparigrahAH .. 21..\\
na tulya.n vR^iShNibhiriha dR^ishyate ki.n chana prabho .
bhUtaM bhavyaM bhaviShyachcha balena bharatarShabha .. 22..\\
na GYAtimavamanyante vR^iddhAnA.n shAsane ratAH .
na devAsuragandharvA na yakShoraga rAkShasAH .
jetAro vR^iShNivIrANAM na punarmAnuShA raNe .. 23..\\
brahma dravye guru dravye GYAtidravye.apyahi.nsakAH .
eteShA.n rakShitArashcha ye syuH kasyA.n chidApadi .. 24..\\
arthavanto na chotsiktA brahmaNyAH satyavAdinaH .
samarthAnnAvamanyante dInAnabhyuddharanti cha .. 25..\\
nitya.n deva parA dAntA dAtArashchAvikatthanAH .
tena vR^iShNipravIrANA.n chakraM na pratihanyate .. 26..\\
api meru.n vahetkashchittaredvA makarAlayam .
na tu vR^iShNipravIrANA.n sametyAntaM vrajennR^ipa .. 27..\\
etatte sarvamAkhyAta.n yatra te saMshayo vibho .
kururAjanarashreShTha tava hyapanayo mahAn .. 28..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 120}
dhr
tadavasthe hate tasminbhUrishravasi kaurave .
yathA bhUyo.abhavadyuddha.n tanmamAchakShva sa~njaya .. 1..\\
s
bhUrishravasi sa~NkrAnte paralokAya bhArata .
vAsudevaM mahAbAhurarjunaH samachUchudat .. 2..\\
chodayAshvAnbhR^isha.n kR^iShNa yato rAjA jayadrathaH .
astameti mahAbAho tvaramANo divAkaraH .. 3..\\
etaddhi puruShavyAghra mahadabhyudyataM mayA .
kArya.n sa.nrakShyate chaiSha kuru senA mahArathaiH .. 4..\\
nAstameti yathA sUryo yathAsatyaM bhavedvachaH .
chodayAshvA.nstathA kR^iShNa yathA hanyA.n jayadratham .. 5..\\
tataH kR^iShNo mahAbAhU rajatapratimAnhayAn .
hayaGYashchodayAmAsa jayadratharathaM prati .. 6..\\
taM prayAntamamogheShumutpatadbhirivAshugaiH .
tvaramANA mahArAja senAmukhyAH samAvrajan .. 7..\\
duryodhanashcha karNashcha vR^iShaseno.atha madrarAT .
ashvatthAmA kR^ipashchaiva svayameva cha saindhavaH .. 8..\\
samAsAdya tu bIbhatsuH saindhavaM pramukhe sthitam .
netrAbhyA.n krodhadIptAbhyA.n sampraikShannirdahanniva .. 9..\\
tato duryodhano rAjA rAdheya.n tvarito.abravIt .
arjuna.n vIkShya sa.nyAnta.n jayadratharathaM prati .. 10..\\
aya.n sa vaikartana yuddhakAlo
vidarshayasvAtmabalaM mahAtman .
yathA na vadhyeta raNe.arjunena
jayadrathaH karNa tathA kuruShva .. 11..\\
alpAvashiShTa.n divasaM nR^ivIra
vighAtayasvAdya ripu.n sharaughaiH .
dinakShayaM prApya narapravIra
dhruva.n hi naH karNajayo bhaviShyati .. 12..\\
saindhave rakShyamANe tu sUryasyAstamayaM prati .
mithyApratiGYaH kaunteyaH pravekShyati hutAshanam .. 13..\\
anarjunAyA.n cha bhuvi muhUrtamapi mAnada .
jIvituM notsaheranvai bhrAtaro.asya sahAnugAH .. 14..\\
vinaShTaiH pANDaveyaishcha sa shailavanakAnanAm .
vasundharAmimA.n karNa bhokShyAmo hatakaNTakAm .. 15..\\
daivenopahataH pArtho viparItashcha mAnada .
kAryAkAryamajAnanvai pratiGYA.n kR^itavAnraNe .. 16..\\
nUnamAtmavinAshAya pANDavena kirITinA .
pratiGYeya.n kR^itA karNajayadrathavadhaM prati .. 17..\\
katha.n jIvati durdharShe tvayi rAdheya phalgunaH .
anasta.n gata Aditye hanyAtsaindhavakaM nR^ipam .. 18..\\
rakShitaM madrarAjena kR^ipeNa cha mahAtmanA .
jayadratha.n raNamukhe kathaM hanyAddhana~njayaH .. 19..\\
drauNinA rakShyamANa.n cha mayA duHshAsanena cha .
kathaM prApsyati bIbhatsuH saindhava.n kAlachoditaH .. 20..\\
yudhyane bahavaH shUrA lambate cha divAkaraH .
sha~Nke jayadrathaM pArtho naiva prApsyati mAnada .. 21..\\
sa tva.n karNa mayA sArdha.n shUraishchAnyairmahArathaiH .
yudhyasva yatnamAsthAya paraM pArthena sa.nyuge .. 22..\\
evamuktastu rAdheyastava putreNa mAriSha .
duryodhanamida.n vAkyaM pratyuvAcha kurUttamam .. 23..\\
dR^iDhalakShyeNa shUreNa bhImasenena dhanvinA .
bhR^ishamudvejitaH sa~Nkhye sharajAlairanekashaH .. 24..\\
sthAtavyamiti tiShThAmi raNe samprati mAnada .
naivA~Ngami~Ngati ki.n chinme santaptasya raNeShubhiH .. 25..\\
yotsyAmi tu tathA rAja~nshaktyAhaM parayA raNe .
yathA pANDavamukhyo.asau na haniShyati saindhavam .. 26..\\
na hi me yudhyamAnasya sAyakAMshchAsyataH shitAn .
saindhavaM prApsyate vIraH savyasAchI dhana~njayaH .. 27..\\
yattu shaktimatA kArya.n satataM hitakAriNA .
tatkariShyAmi kauravya jayo daive pratiShThitaH .. 28..\\
adya yotsye.arjunamahaM pauruSha.n svaM vyapAshritaH .
tvadarthaM puruShavyAghra jayo daive pratiShThitaH .. 29..\\
adya yuddha.n kurushreShTha mama pArthasya chobhayoH .
pashyantu sarvabhUtAni dAruNa.n lomaharShaNam .. 30..\\
karNa kauravayoreva.n raNe sambhAShamANayoH .
arjuno nishitairbANairjaghAna tava vAhinIm .. 31..\\
chichchheda tIkShNAgramukhaiH shUrANAmanivartinAm .
bhujAnparighasa~NkAshAnhastihastopamAnraNe .. 32..\\
shirA.nsi cha mahAbAhushchichchheda nishitaiH sharaiH .
hastihastAnhayagrIvA rathAkShAMshcha samantataH .. 33..\\
shoNitAkShAnhayArohAngR^ihItaprAsa tomarAn .
kShuraishchichchheda bIbhatsurdvidhaikaika.n tridhaiva cha .. 34..\\
hayavAraNamuhyAshcha prApayanta sahasrashaH .
dhvajAshchhatrANi chApAni chAmarANi shirA.nsi cha .. 35..\\
kakShamagnimivoddhUtaH pradaha.nstava vAhinIm .
achireNa mahIM pArthashchakAra rudhirottarAm .. 36..\\
hatabhUyiShTha yodha.n tatkR^itvA tava balaM balI .
AsasAda durAdharShaH saindhava.n satyavikramaH .. 37..\\
bIbhatsurbhImasenena sAtvatena cha rakShitaH .
sa babhau bharatashreShTha jvalanniva hutAshanaH .. 38..\\
ta.n tathAvasthitaM dR^iShTvA tvadIyA vIryasaMmatAH .
nAmR^iShyanta maheShvAsAH phalgunaM puruSharShabhAH .. 39..\\
duryodhanashcha karNashcha vR^iShaseno.atha madrarAT .
ashvatthAmA kR^ipashchaiva svayameva cha saindhavaH .. 40..\\
sa.nrabdhAH saindhavasyArthe samAvR^iNvankirITinam .
nR^ityanta.n rathamArgeShu dhanurjyAtalanisvanaiH .. 41..\\
sa~NgrAmakovidaM pArtha.n sarve yuddhavishAradAH .
abhItAH paryavartanta vyAditAsyamivAntakam .. 42..\\
saindhavaM pR^iShThataH kR^itvA jighA.nsanto.arjunAchyutau .
sUryAstamayamichchhanto lohitAyati bhAskare .. 43..\\
te bhujairbhogi bhogAbhairdhanUMShyAyamya sAyakAn .
mumuchuH sUryarashmyAbhA~nshatashaH phalgunaM prati .. 44..\\
tAnastAnasyamAnAMshcha kirITI yuddhadurmadaH .
dvidhA tridhAShTadhaikaika.n chhittvA vivyAdha tAnraNe .. 45..\\
si.nhalA~NgUla ketustu darshaya~nshaktimAtmanaH .
shAradvatIsuto rAjannarjunaM pratyavArayat .. 46..\\
sa viddhvA dashabhiH pArtha.n vAsudeva.n cha saptabhiH .
atiShThadrathamArgeShu saindhavaM paripAlayan .. 47..\\
athaina.n kauravashreShThAH sarva eva mahArathAH .
mahatA rathavaMshena sarvataH paryavArayan .. 48..\\
visphArayantashchApAni visR^ijantashcha sAyakAn .
saindhavaM paryarakShanta shAsanAttanayasya te .. 49..\\
tatra pArthasya shUrasya bAhvorbalamadR^ishyata .
R^iShUNAmakShayatva.n cha dhanuSho gANDivasya cha .. 50..\\
astrairastrANi sa.nvArya drauNeH shAradvatasya cha .
ekaikaM navabhirbANaiH sarvAneva samarpayat .. 51..\\
ta.n drauNiH pa~nchaviMshatyA vR^iShasenashcha saptabhiH .
duryodhanashcha viMshatyA karNa shalyau tribhistribhiH .. 52..\\
ta enamabhigarjanto vidhyantashcha punaH punaH .
vidhunvantashcha chApAni sarvataH paryavArayan .. 53..\\
shliShTa.n tu sarvatashchakrU rathamaNDalamAshu te .
sUryAstamayamichchhantastravamANA mahArathAH .. 54..\\
ta enamabhinardanto vidhunvAnA dhanUMShi cha .
siShichurmArgaNairghorairgiriM meghA ivAmbubhiH .. 55..\\
te mahAstrANi divyAni tatra rAjanvyadarshayan .
dhana~njayasya gAtreShu shUrAH parighabAhavaH .. 56..\\
hatabhUyiShThayodha.n tatkR^itvA tava balaM balI .
AsasAda durAdharShaH saindhava.n satyavikramaH .. 57..\\
ta.n karNaH sa.nyuge rAjanpratyavArayadAshugaiH .
miShato bhImasenasya sAtvatasya cha bhArata .. 58..\\
taM pArtho dashabhirbANaiH pratyavidhyadraNAjire .
sUtaputraM mahAbAhuH sarvasainyasya pashyataH .. 59..\\
sAtvatashcha tribhirbANaiH karNa.n vivyAdha mAriSha .
bhImasenastribhishchaiva punaH pArthashcha saptabhiH .. 60..\\
tAnkarNaH prativivyAdha ShaShTyA ShaShTyA mahArathaH .
tadyuddhamabhavadrAjankarNasya bahubhiH saha .. 61..\\
tatrAdbhutamapashyAma sUtaputrasya mAriSha .
yadekaH samare kruddhastrInrathAnparyavArayat .. 62..\\
phalgunastu mahAbAhuH karNa.n vaikartanaM raNe .
sAyakAnA.n shatenaiva sarvamarmasvatADayat .. 63..\\
rudhirokShitasarvA~NgaH sUtaputraH pratApavAn .
sharaiH pa~nchAshatA vIraH phalgunaM pratyavidhyata .
tasya tallAghava.n dR^iShTvA nAmR^iShyata raNe.arjunaH .. 64..\\
tataH pArtho dhanushchhittvA vivyAdhaina.n stanAntare .
sAyakairnavabhirvIrastvaramANo dhana~njayaH .. 65..\\
vadhArtha.n chAsya samare sAyaka.n sUryavarchasam .
chikShepa tvarayA yuktastvarA kAle dhana~njayaH .. 66..\\
tamApatanta.n vegena drauNishchichchheda sAyakam .
ardhachandreNa tIkShNena sa chhinnaH prApatadbhuvi .. 67..\\
athAnyaddhanurAdAya sUtaputraH pratApavAn .
karNo.api dviShatA.n hantA chhAdayAmAsa phalgunam .
sAyakairbahusAhasraiH kR^itapratikR^itepsayA .. 68..\\
tau vR^iShAviva nardantau narasi.nhau mahArathau .
sAyakaughapratichchhanna.n chakratuH khamajihmagaiH .
adR^ishyau cha sharaughaistau nighnatAm itaretaram .. 69..\\
pArtho.ahamasmi tiShTha tva.n karNo.ahaM tiShTha phalguna .
ityeva.n tarjayantau tau vAkshalyaistudatAM tathA .. 70..\\
yudhyetA.n samare vIrau chitraM laghu cha suShThu cha .
prekShaNIyau chAbhavatA.n sarvayodhasamAgame .. 71..\\
prashasyamAnau samare siddhachAraNavAtikaiH .
ayudhyetAM mahArAja parasparavadhaiShiNau .. 72..\\
tato duryodhano rAja.nstAvakAnabhyabhAShata .
yattA rakShata rAdheyaM nAhatvA samare.arjunam .
nivartiShyati rAdheya iti mAmuktavAnvR^iShaH .. 73..\\
etasminnantare rAjandR^iShTvA karNasya vikramam .
AkarNamuktairiShubhiH karNasya chaturo hayAn .
anayanmR^ityulokAya chaturbhiH sAyakottamaiH .. 74..\\
sArathi.n chAsya bhallena rathanIDAdapAharat .
chhAdayAmAsa cha sharaistava putrasya pashyataH .. 75..\\
sa chhAdyamAnaH samare hatAshvo hatasArathiH .
mohitaH sharajAlena kartavyaM nAbhyapadyata .. 76..\\
ta.n tathA virathaM dR^iShTvA rathamAropya svaM tadA .
ashvatthAmA mahArAja bhUyo.arjunamayodhayat .. 77..\\
madrarAjastu kaunteyamavidhyattriMshatA sharaiH .
shAradvatastu viMshatyA vAsudeva.n samArpayat .
dhana~njaya.n dvAdashabhirAjaghAna shilImukhaiH .. 78..\\
chaturbhiH sindhurAjashcha vR^iShasenashcha saptabhiH .
pR^ithakpR^ithanmahArAja kR^iShNa pArthAvavidhyatAm .. 79..\\
tathaiva tAnpratyavidhyatkuntIputro dhana~njayaH .
droNaputra.n chatuHShaShTyA madrarAja.n shatena cha .. 80..\\
saindhava.n dashabhirbhallairvR^iShasenaM tribhiH sharaiH .
shAradvata.n cha viMshatyA viddhvA pArthaH samunnadat .. 81..\\
te pratiGYApratIghAtamichchhantaH savyasAchinaH .
sahitAstAvakAstUrNamabhipeturdhana~njayam .. 82..\\
athArjunaH sarvato dhAramastraM
prAdushchakre trAsayandhArtarAShTrAn .
taM pratyudIyuH kuravaH pANDusUnuM
rathairmahArhaiH sharavarShANyavarShan .. 83..\\
tatastu tasmi.nstumule samutthite
sudAruNe bhArata mohanIye .
nAmuhyata prApya sa rAjaputraH
kirITamAli visR^ijanpR^iShatkAn .. 84..\\
rAjyaprepsuH savyasAchI kurUNAM
smarankleshAndvAdasha varShavR^ittAn .
gANDIvamuktairiShubhirmahAtmA
sarvA disho vyAvR^iNodaprameyaiH .. 85..\\
pradIptolkamabhavachchAntarikShaM
deheShu bhUrINyapatanvayA.nsi .
yatpi~Ngala jyena kirITamAlI
kruddho ripUnAjagavena hanti .. 86..\\
kirITamAlI mahatA mahAyashAH
sharAsanenAsya sharAnanIkajit .
hayapravekottama nAgadhUrgatAn
kurupravIrAniShubhirnyapAtayat .. 87..\\
gadAshcha gurvIH parighAnayasmayAn
asIMshcha shaktIshcha raNe narAdhipAH .
mahAnti shastrANi cha bhImadarshanAH
pragR^ihya pArtha.n sahasAbhidudruvuH .. 88..\\
sa tAnudIrNAnsa rathAshvavAraNAn
padAtisa~NghAMshcha mahAdhanurdharaH .
vipannasarvAyudhajIvitAnraNe
chakAra vIro yamarAShTravardhanAn .. 89..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 121}
s
sa raNe vyacharatpArthaH prekShaNIyo dhana~njayaH .
yugapaddikShu sarvAsu chitrANyastrANi darshayan .. 1..\\
madhyandinagata.n sUryaM pratapantamivAmbare .
na shekuH sarvabhUtAni pANDavaM prativIkShitum .. 2..\\
prasR^itA.nstasya gANDIvAchchharavrAtAnmahAtmanaH .
sa~NgrAme samapashyAma ha.nsapa~NktIrivAmbare .. 3..\\
vinivArya sa vIrANAmastrairastrANi sarvashaH .
darshayanraudramAtmAnamugre karNami dhiShThitaH .. 4..\\
sa tAnrathavarAnrAjannabhyatikrAmadarjunaH .
mohayanniva nArAchairjayadrathavadhepsayA .. 5..\\
visR^ijandikShu sarvAsu sharAnasitasArathiH .
sa raNe vyacharattUrNaM prekShaNIyo dhana~njayaH .. 6..\\
bhramanta iva shUrasya sharavrAtA mahAtmanaH .
adR^ishyantAntarikShasthAH shatasho.atha sahasrashaH .. 7..\\
AdadAnaM maheShvAsa.n sandadhAna.n cha pANDavam .
visR^ijanta.n cha kaunteyaM nAnupashyAmahe tadA .. 8..\\
tathA sarvA disho rAjansarvAshcha rathino raNe .
AkulI kR^ityakaunteyo jayadrathamupAdravat .
vivyAdha cha chatuHShaShTyA sharANAM nataparvaNAm .. 9..\\
saindhavastu tathA viddhaH sharairgANDIvadhanvanA .
na chakShame susa~NkruddhastottrArdita iva dvipaH .. 10..\\
sa varAhadhvajastUrNa.n gArdhrapatrAnajihmagAn .
AshIviShasamaprakhyAnkarmAra parimArjitAn .
mumocha nishitAnsa~Nkhye sAyakAnsavyasAchini .. 11..\\
tribhistu viddhvA gANDIvaM nArAchaiH ShaDbhirarjunam .
aShTAbhirvAjino.avidhyaddhvaja.n chaikena patriNA .. 12..\\
sa vikShipyArjunastIkShNAnsaindhava preShitA~nsharAn .
yugapattasya chichheda sharAbhyA.n saindhavasya ha .
sAratheshcha shiraH kAyAddhvaja.n cha samala~NkR^itam .. 13..\\
sa chhinnayaShTiH sumahA~nshIryamANaH sharAhataH .
varAhaH sindhurAjasya papAtAgnishikhopamaH .. 14..\\
etasminneva kAle tu druta.n gachchhati bhAskare .
abravItpANDava.n tatra tvaramANo janArdanaH .. 15..\\
dhana~njaya shirashchhindhi saindhavasya durAtmanaH .
astaM mahIdhara shreShTha.n yiyAsati divAkaraH .
shR^iNuShvaiva cha me vAkya.n jayadrathavadhaM prati .. 16..\\
vR^iddhakShatraH saindhavasya pitA jagati vishrutaH .
sa kAleneha mahatA saindhavaM prAptavAnsutam .. 17..\\
jayadrathamamitraghna.n taM chovAcha tato nR^ipam .
antarhitA tadA vANI meghadundubhi nisvanA .. 18..\\
tavAtmajo.ayaM martyeShu kulashIladamAdibhiH .
guNairbhaviShyati vibho sadR^isho vaMshayordvayoH .
kShatiya pravaro loke nitya.n shUrAbhisatkR^itaH .. 19..\\
shatrubhiryudhyamAnasya sa~NgrAme tvasya dhanvinaH .
shirashchhetsyati sa~NkruddhaH shatrurnAlakShito bhuvi .. 20..\\
etachchhrutvA sindhurAjo dhyAtvA chiramarindamam .
GYAtInsarvAnuvAchedaM putrasnehAbhipIDitaH .. 21..\\
sa~NgrAme yudhyamAnasya vahato mahatI.n dhuram .
dharaNyAM mama putrasya pAtayiShyati yaH shiraH .
tasyApi shatadhA mUrdhA phaliShyati na saMshayaH .. 22..\\
evamuktvA tato rAjye sthApayitvA jayadratham .
vR^iddhakShatro vana.n yAtastapashcheShTaM samasthitaH .. 23..\\
so.aya.n tapyati tejasvI tapo ghoraM durAsadam .
samantapa~nchakAdasmAdbahirvAnaraketana .. 24..\\
tasmAjjayadrathasya tva.n shirashchhittvA mahAmR^idhe .
divyenAstreNa ripuhanghoreNAdbhuta karmaNA .. 25..\\
sakuNDala.n sindhupateH prabha~njanasutAnuja .
utsa~Nge pAtayasvAshu vR^iddhakShatrasya bhArata .. 26..\\
atha tvamasya mUrdhAnaM pAtayiShyasi bhUtale .
tavApi shatadhA mUrdhA phaliShyati na saMshayaH .. 27..\\
yathA chaitanna jAnIyAtsa rAjA pR^ithivIpatiH .
tathA kuru kurushreShTha divyamastramupAshritaH .. 28..\\
na hyasAdhyamakArya.n vA vidyate tava ki.n chana .
samasteShvapi lokeShu triShu vAsavanandana .. 29..\\
etachchhrutvA tu vachana.n sR^ikkiNI parisa.nlihan .
indrAshanisamasparsha.n divyamantrAbhimantritam .. 30..\\
sarvabhAra saha.n shashvadgandhamAlyArchitaM sharam .
visasarjArjunastUrNa.n saindhavasya vadhe vR^itaH .. 31..\\
sa tu gANDIvanirmuktaH sharaH shyena ivAshugaH .
shakuntamiva vR^ikShAgrAtsaindhavasya shiro.aharat .. 32..\\
aharattatpunashchaiva sharairUrdhva.n dhana~njayaH .
durhR^idAmapraharShAya suhR^idA.n harShaNAya cha .. 33..\\
sharaiH kadambakI kR^ityakAle tasmiMshcha pANDavaH .
samantapa~nchakAdbAhya.n shirastadvyaharattataH .. 34..\\
etasminnekakAle tu vR^iddhakShatro mahIpatiH .
sandhyAmupAste tejasvI sambandhI tava mAriSha .. 35..\\
upAsInasya tasyAtha kR^iShNa kesha.n sakuNDalam .
sindhurAjasya mUrdhAnamutsa~Nge samapAtayat .. 36..\\
tasyotsa~Nge nipatita.n shirastachchArukuNDalam .
vR^iddhakShatrasya nR^ipateralakShitamarindama .. 37..\\
kR^ipa japyasya tasyAtha vR^iddhakShatrasya dhImataH .
uttiShThatastatsahasA shiro.agachchhaddharAtalam .. 38..\\
tatastasya narendrasya putra mUrdhani bhUtalam .
gate tasyApi shatadhA mUrdhAgachchhadarindama .. 39..\\
tataH sarvANi bhUtAni vismaya.n jagmuruttamam .
vAsudevashcha bIbhatsuM prashasha.nsa mahAratham .. 40..\\
tato dR^iShTvA vinihata.n sindhurAja.n jayadratham .
putrANA.n tava netrebhyo duHkhAdbahvapatajjalam .. 41..\\
bhImaseno.api sa~NgrAme bodhayanniva pANDavam .
si.nhanAdena mahatA pUrayAmAsa rodasI .. 42..\\
ta.n shrutvA tu mahAnAda.n dharmaputro yudhiShThiraH .
saindhavaM nihataM mene phalgunena mahAtmanA .. 43..\\
tato vAditraghoSheNa svAnyodhAnabhiharShayan .
abhyavartata sa~NgrAme bhAradvAja.n yuyutsayA .. 44..\\
tataH pravavR^ite rAjannasta.n gachchhati bhAskare .
droNasya somakaiH sArdha.n sa~Ngramo lomaharShaNaH .. 45..\\
te tu sarvaprayatnena bhAradvAja.n jighA.nsavaH .
saindhave nihate rAjannayudhyanta mahArathAH .. 46..\\
pANDavAstu jaya.n labdhvA saindhavaM vinihatya cha .
ayodhaya.nstato droNa.n jayonmattAstatastataH .. 47..\\
arjuno.api raNe yodhA.nstAvakAnrathasattamAn .
ayodhayanmahArAja hatvA saindhavakaM nR^ipam .. 48..\\
sa devashatrUniva devarAjaH
kirITamAlI vyadhamatsamantAt .
yathA tamA.nsyabhyuditastamoghnaH
pUrvAM pratiGYA.n samavApya vIraH .. 49..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 122}
dhr
tasminvinihate vIre saindhave savyasAchinA .
mAmakA yadakurvanta tanmamAchakShva sa~njaya .. 1..\\
s
saindhavaM nihata.n dR^iShTvA raNe pArthena mAriSha .
amarShavashamApannaH kR^ipaH shAradatastadA .. 2..\\
mahatA sharavarSheNa pANDava.n samavAkirat .
drauNishchAbhyadravatpArtha.n rathamAsthAya phalgunam .. 3..\\
tAvena.n rathinAM shreShThau rathAbhyAM rathasattamam .
ubhAvubhayatastIkShNairvishikhairabhyavarShatAm .. 4..\\
sa tathA sharavarShAbhyA.n sumahadbhyAM mahAbhujaH .
pIDyamAnaH parAmArtimagamadrathinA.n varaH .. 5..\\
so.ajighA.nsurguru.n sa~Nkhye gurostanayameva cha .
chakArAchAryaka.n tatra kuntIputro dhana~njayaH .. 6..\\
astrairastrANi sa.nvArya drauNeH shAradvatasya cha .
mandavegAniShU.nstAbhyAmajighA.nsuravAsR^ijat .. 7..\\
te nAtibhR^ishamabhyaghnanvishikhA jaya choditAH .
bahutvAttu parAmArti.n sharANA.n tAvagachchhatAm .. 8..\\
atha shAradvato rAjankaunteyasharapIDitaH .
avAsIdadrathopasthe mUrchchhAmabhijagAma ha .. 9..\\
vihvala.n tamabhiGYAya bhartAra.n sharapIDitam .
hato.ayamiti cha GYAtvA sArathistamapAvahat .. 10..\\
tasminsanne mahArAje kR^ipe shAradvate yudhi .
ashvatthAmApyapAyAsItpANDaveyAdrathAntaram .. 11..\\
dR^iShTvA shAradvataM pArtho mUrchhita.n sharapIDitam .
ratha eva maheShvAsaH kR^ipaNaM paryadevayat .. 12..\\
pashyannidaM mahAprAGYaH kShattA rAjAnamuktavAn .
kulAntakaraNe pApe jAtamAtre suyodhane .. 13..\\
nIyatAM paralokAya sAdhvaya.n kulapA.nsanaH .
asmAddhi kurumukhyAnAM mahadutpatsyate bhayam .. 14..\\
tadida.n samanuprAptaM vachanaM satyavAdinaH .
tatkR^ite hyadya pashyAmi sharatalpagata.n kR^ipam .. 15..\\
dhigastu kShAtramAchAra.n dhigastu balapauruSham .
ko hi brAhmaNamAchAryamabhidruhyeta mAdR^ishaH .. 16..\\
R^iShiputro mamAchAryo droNasya dayitaH sakhA .
eSha shete rathopasthe madbANairabhipIDitaH .. 17..\\
akAmayAnena mayA vishikhairardito bhR^isham .
avAsIdadrathopasthe prANAnpIDayatIva me .. 18..\\
sharArditena hi mayA prekShaNIyo mahAdyutiH .
pratyasto bahubhirbANairdasha dharmagatena vai .. 19..\\
shochayatyeSha nipatanbhUyaH putravadhAddhi mAm .
kR^ipaNa.n svarathe sannaM pashya kR^iShNa yathAgatam .. 20..\\
upAkR^itya tu vai vidyAmAchAryebhyo nararShabhAH .
prayachchhantIha ye kAmAndevatvamupayAnti te .. 21..\\
ye tu vidyAmupAdAya gurubhyaH puruShAdhamAH .
ghnanti tAneva durvR^ittAste vai nirayagAminaH .. 22..\\
tadidaM narakAyAdya kR^ita.n karma mayA dhruvam .
AchArya.n sharavarSheNa rathe sAdayatA kR^ipam .. 23..\\
yattatpUrvamupAkurvannastraM mAmabravItkR^ipaH .
na katha.n chana kauravya prahartavyaM gurAviti .. 24..\\
tadida.n vachanaM sAdhorAchAryasya mahAtmanaH .
nAnuShThita.n tamevAjau vishikhairabhivarShatAN .. 25..\\
namastasmai supUjyAya gautamAyApalAyine .
dhigastu mama vArShNeya yo hyasmai praharAmyaham .. 26..\\
tathA vipalamAne tu savyasAchini taM prati .
saindhavaM nihata.n dR^iShTvA rAdheyaH samupAdravat .. 27..\\
upAyAnta.n tu rAdheyaM dR^iShTvA pArtho mahArathaH .
prahasandevakIputramida.n vachanamabravIt .. 28..\\
eSha prayAtyAdhirathiH sAtyakeH syandanaM prati .
na mR^iShyati hataM nUnaM bhUrishravasamAhave .. 29..\\
yatra yAtyeSha tatra tva.n chodayAshvA~njanArdana .
mA somadatteH padavI.n gamayetsAtyaki.n vR^iShaH .. 30..\\
ekamukto mahAbAhuH keshavaH savyasAchinA .
pratyuvAcha mahAtejAH kAlayuktamida.n vachaH .. 31..\\
alameSha mahAbAhuH karNAyaiko hi pANDava .
kiM punardraupadeyAbhyA.n sahitaH sAtatarShabhaH .. 32..\\
na cha tAvatkShamaH pArtha karNena tava sa~NgaraH .
prajvalantI maholkeva tiShThatyasya hi vAsavI .
tvadarthaM pUjyamAnaiShA rakShyate paravIrahan .. 33..\\
ataH karNaH prayAtvatra sAtvatasya yathAtathA .
aha.n GYAsyAmi kauravya kAlamasya durAtmanaH .. 34..\\
dhw
yo.asau karNena vIreNa vArShNeyasya samAgamaH .
hate tu bhUrishravasi saindhave cha nipAtite .. 35..\\
sAtyakishchApi virathaH ka.n samArUDhavAnratham .
chakrarakShau cha pA~nchAlyau tanmamAchakShva sa~njaya .. 36..\\
s
hanta te varNayiShyAmi yathAvR^ittaM mahAraNe .
shushrUShasva sthiro bhUtvA durAcharitamAtmanaH .. 37..\\
pUrvameva hi kR^iShNasya manogatamidaM prabho .
vijetavyo yathA vIraH sAtyakiryUpaketunA .. 38..\\
atItAnAgata.n rAjansa hi vetti janArdanaH .
ataH sUta.n samAhUya dArukaM sandidesha ha .
ratho me yujyatA.n kAlyamiti rAjanmahAbalaH .. 39..\\
na hi devA na gandharvA na yakShoraga rAkShasAH .
mAnavA vA vijetAraH kR^iShNayoH santi ke chana .. 40..\\
pitAmahapurogAshcha devAH siddhAshcha ta.n viduH .
tayoH prabhAvamatula.n shR^iNu yuddha.n cha tadyathA .. 41..\\
sAtyaki.n viratha.n dR^iShTvA karNaM chAbhyudyatAyudham .
dadhmau sha~NkhaM mahAvegamArShabheNAtha mAdhavaH .. 42..\\
dAruko.avetya sandesha.n shrutvA sha~Nkhasya cha svanam .
rathamanvAnayattasmai suparNochchhritaketanam .. 43..\\
sa keshavasyAnumate ratha.n dAruka sa.nyutam .
Aruroha shineH pautro jvalanAditya saMnibham .. 44..\\
kAmagaiH sainyasugrIva meghapuShpabalAhakaiH .
hayodagrairmahAvegairhemabhANDa vibhUShitaiH .. 45..\\
yukta.n samAruhya cha taM vimAnapratimaM ratham .
abhyadravata rAdheyaM pravapansAyakAnbahUn .. 46..\\
chakrarakShAvapi tadA yudhAmanyUttamaujasau .
dhana~njayaratha.n hitvA rAdheyaM pratyudIyayuH .. 47..\\
rAdheyo.api mahArAja sharavarSha.n samutsR^ijan .
abhyadravatsusa~Nkruddho raNe shaineyamachyutam .. 48..\\
naiva daivaM na gAndharvaM nAsuroraga rAkShasam .
tAdR^ishaM bhuvi vA yuddha.n divi vA shrutamityuta .. 49..\\
upAramata tatsainya.n sa rathAshvanaradvipam .
tayordR^iShTvA mahArAja karma saMmUDhachetanam .. 50..\\
sarve cha samapashyanta tadyuddhamatimAnuSham .
tayornR^ivarayo rAjansArathya.n dArukasya cha .. 51..\\
gatapratyAgatAvR^ittairmaNDalaiH saMnivartanaiH .
sArathestu rathasthasya kAshyapeyasya vismitAH .. 52..\\
nabhastalagatAshchaiva devagandharvadAnavAH .
atIvAvahitA draShTu.n karNa shaineyayo raNam .. 53..\\
mitrArthe tau parAkrAntau spardhinau shuShmiNau raNe .
karNashchAmarasa~NkAsho yuyudhAnashcha sAtyakiH .. 54..\\
anyonya.n tau mahArAja sharavarShairavarShatAm .
pramamAtha shineH pautra.n karNaH sAyakavR^iShTibhiH .. 55..\\
amR^iShyamANo nidhana.n kauravya jalasandhayoH .
karNaH shokasamAviShTo mahoraga iva shvasan .. 56..\\
sa shaineya.n raNe kruddhaH pradahanniva chakShuShA .
abhyadravata vegena punaH punararindamaH .. 57..\\
ta.n tu samprekShya sa~Nkruddha.n sAtyakiH pratyavidhyata .
mahatA sharavarSheNa gajaH pratigaja.n yathA .. 58..\\
tau sametya naravyAghrau vyAghrAviva tarasvinau .
anyonya.n santatakShAte raNe.anupama vikramau .. 59..\\
tataH karNa.n shineH pautraH sarvapArashavaiH sharaiH .
vibheda sarvagAtreShu punaH punararindamaH .. 60..\\
sArathi.n chAsya bhallena rathanIDAdapAharat .
ashvAMshcha chaturaH shvetAnnijaghne nishitaiH sharaiH .. 61..\\
chhittvA dhvaja.n shatenaiva shatadhA puruSharShabhaH .
chakAra viratha.n karNaM tava putrasya pashyataH .. 62..\\
tato vimanaso rAja.nstAvakAH puruSharShabhAH .
vR^iShasenaH karNasutaH shalyo madrAdhipastathA .. 63..\\
droNaputrashcha shaineya.n sarvataH paryavArayan .
tataH paryAkula.n sarvaM na prAGYAyata ki.n chana .. 64..\\
tathA sAtyakinA vIre virathe sUtaje kR^ite .
hAhAkArastato rAjansarvasainyeShu chAbhavat .. 65..\\
karNo.api vihvalo rAjansAtvatenArditaH sharaiH .
duryodhana ratha.n rAjannAruroha viniHshvasan .. 66..\\
mAnaya.nstava putrasya bAlyAtprabhR^iti sauhR^idam .
kR^itA.n rAjyapradAnena pratiGYAM paripAlayan .. 67..\\
tathA tu virathe karNe putrAnvai tava pArthiva .
duHshAsana mukhA~nshUrAnnAvadhItsAtyakirvashI .. 68..\\
rakShanpratiGYA.n cha punarbhImasenakR^itAM purA .
virathAnvihvalAMshchakre na tu prANairvyayojayat .. 69..\\
bhImasenena tu vadhaH putrANA.n te pratishrutaH .
punardyUte cha pArthena vadhaH karNasya shaMshrutaH .. 70..\\
vadhe tvakurvanyatna.n te tasya karNa mukhAstadA .
nAshaknuvaMshcha ta.n hantuM sAtyakiM pravarA rathAH .. 71..\\
drauNishcha kR^itavarmA cha tathaivAnye mahArathAH .
nirjitA dhanuShaikena shatashaH kShatriyarShabhAH .
kA~NkShatA paraloka.n cha dharmarAjasya cha priyam .. 72..\\
kR^iShNayoH sadR^isho vIrye sAtyakiH shatrukarshanaH .
kR^iShNo vApi bhavelloke pArtho vApi dhanurdharaH .
shaineyo vA naravyaghrash chaturtho nopalabhyate .. 73..\\
dhr
ajayya.n rathamAsthAya vAsudevasya sAtyakiH .
viratha.n kR^itavAnkarNa.n vAsudeva samo yuvA .. 74..\\
dArukeNa samAyukta.n svabAhubaladarpitaH .
kachchidanya.n samArUDhaH sa rathaM sAtyakiH punaH .. 75..\\
etadichchhAmyaha.n shrotu.n kushalo hyasi bhAShitum .
asahya.n tamahaM manye tanmamAchakShva sa~njaya .. 76..\\
s
shR^iNu rAjanyathA tasya rathamanyaM mahAmatiH .
dArukasyAnujastUrNa.n kalpanA vidhikalpitam .. 77..\\
AyasaiH kA~nchanairshchApi paTTairnaddha.n sa kUbaram .
tArA sahasrakhachita.n si.nhadhvajapatAkinam .. 78..\\
ashvairvAtajavairyukta.n hemabhANDa parichchhadaiH .
pANDurairindusa~NkAshaiH sarvashabdAtigairdR^iDhaiH .. 79..\\
chitrakA~nchanasaMnAhairvAjimukhyairvishAM pate .
ghaNTAjAlAkula rava.n shaktitomaravidyutam .. 80..\\
vR^ita.n sA~NgrAmikairdravyairbahushastraparichchhadam .
ratha.n sampAdayAmAsa meghagambhIra nisvanam .. 81..\\
ta.n samAruhya shaineyastava sainyamupAdravat .
dAruko.api yathAkAmaM prayayau keshavAntikam .. 82..\\
karNasyApi mahArAja sha~NkhagokShIra pANDuraiH .
chitrakA~nchanasaMnAhaiH sadashvairvegavattaraiH .. 83..\\
hemakakShyA dhvajopeta.n kL^ipta yantrapatAkinam .
agrya.n rathaM suyantAraM bahushastraparichchhadam .. 84..\\
upAjahrustamAsthAya karNo.apyabhyadravadripUn .
etatte saramAkhyAta.n yanmA.n tvaM paripR^ichchhasi .. 85..\\
bhUyashchApi nibodha tva.n tavApanayajaM kShayam .
ekatriMshattava sutA bhImasenena pAtitAH .. 86..\\
durmukhaM pramukhe kR^itvA satata.n chitrayodhinam .
shatasho nihatAH shUrAH sAtvatenArjunena cha .. 87..\\
bhIShmaM pramukhataH kR^itvA bhagadatta.n cha mAriSha .
evameSha kShayo vR^itto rAjandurmantrite tava .. 88..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 123}
dhr
tathAgateShu shUreShu teShAM mama cha sa~njaya .
ki.n vai bhImastadAkArShIttanmamAchakShva sa~njaya .. 1..\\
s
viratho bhImaseno vai karNa vAkshalya pIDitaH .
amarShavashamApannaH phalguna.n vAkyamabravIt .. 2..\\
punaH punastUbaraka mUDha audariketi cha .
akR^itAstraka mA yodhIrbAla sa~NgrAmakAtara .. 3..\\
iti mAmabravItkarNaH pashyataste dhana~njaya .
eva.n vaktA cha me vadhyastena chokto.asmi bhArata .. 4..\\
etadvrataM mahAbAho tvayA saha kR^itaM mayA .
yathaitanmama kauneya tathA tava na saMshayaH .. 5..\\
tadvadhAya narashreShTha smaraitadvachanaM mama .
yathA bhavati tatsatya.n tathA kuru dhana~njaya .. 6..\\
tachchhrutvA vachana.n tasya bhImasyAmita vikramaH .
tato.arjuno.abravItkarNa.n kiM chidabhyetya sa.nyuge .. 7..\\
karNa karNa vR^ithA dR^iShTe sUtaputrAtma sa.nstuta .
adharmabuddhe shR^iNu me yattvA vakShyAmi sAmpratam .. 8..\\
dvividha.n karma shUrANA.n yuddhe jayaparAjayau .
tau chApyanityau rAdheya vAsavasyApi yudhyataH .. 9..\\
mumUrShuryuyudhAnena viratho.asi visarjitaH .
yadR^ichchhayA bhImasena.n viratha.n kR^itavAnasi .. 10..\\
adharmastveSha rAdheya yattvaM bhImamavochathAH .
yuddhadharma.n vijAnanvai yudhyantamapalAyinam .
pUrayanta.n yathAshakti shUra karmAhave tathA .. 11..\\
pashyatA.n sarvasainyAnA.n keshavasya mamaiva cha .
viratho bhImasenena kR^ito.asi bahusho raNe .
na cha tvAM paruSha.n kiM chiduktavAnpaNDunandanaH .. 12..\\
yasmAttu bahu rUkSha.n cha shrAvitaste vR^ikodaraH .
parokSha.n yachcha saubhadro yuShmAbhirnihato mama .. 13..\\
tasmAdasyAvalepasya sadyaH phalamavApnuhi .
tvayA tasya dhanushchhinnamAtmanAshAya durmate .. 14..\\
tasmAdvadhyo.asi me mUDha sa bhR^ityabalavAhanaH .
kuru tva.n sarvakR^ityAni mahatte bhayamAgatam .. 15..\\
hantAsmi vR^iShasena.n te prekShamANasya sa.nyuge .
ye chAnye.apyupayAsyanti buddhimohena mAM nR^ipAH .
tAMshcha sarvAnhaniShyAmi satyenAyudhamAlabhe .. 16..\\
tvA.n cha mUDhAkR^ita praGYamatimAninamAhave .
dR^iShTvA duryodhano mando bhR^isha.n tapsyati pAtitam .. 17..\\
arjunena pratiGYAte vadhe karNasutasya tu .
mahAnsutumulaH shabdo babhUva rathinA.n tadA .. 18..\\
tasminnAkulasa~NgrAme vartamAne mahAbhaye .
mandarashmiH sahasrAMshurasta.n girimupAgamat .. 19..\\
tato rAjanhR^iShIkeshaH sa~NgrAmashirasi sthitam .
tIrNapratiGYaM bIbhatsuM pariShvajyedamabravIt .. 20..\\
diShTyA sampAditA jiShNo pratiGYA mahatI tvayA .
diShTyA cha nihataH pApo vR^iddhakShatraH sahAtmajaH .. 21..\\
dhArtarAShTra balaM prApya deva senApi bhArata .
sIdeta samare jiShNo nAtra kAryA vichAraNA .. 22..\\
na taM pashyAmi lokeShu chintayanpuruSha.n kva chit .
tvadR^ite puruShavyAghra ya etadyodhayedbalam .. 23..\\
mahAprabhAva bahavastvayA tulyAdhikApi vA .
sametAH pR^ithivIpAlA dhArtarAShTrasya kAraNAt .
te tvAM prApya raNe kruddhaM nAbhyavartanta daMshitAH .. 24..\\
tava vIryaM bala.n chaiva rudra shakrAntakopamam .
nedR^isha.n shaknuyatkashchidraNe kartuM parAkramam .
yAdR^isha.n kR^itavAnadya tvamekaH shatrutApanaH .. 25..\\
evameva hate karNe sAnubandhe durAtmani .
vardhayiShyAmi bhUyastvA.n vijitAriM hatadviSham .. 26..\\
tamarjunaH pratyuvAcha prasAdAttava mAdhava .
pratiGYeyaM mayottIrNA vibudhairapi dustarA .. 27..\\
anAshcharyo jayasteShA.n yeShAM nAtho.asi mAdhava .
tvatprasAdAnmahI.n kR^itsnA.n samprApsyati yudhiShThiraH .. 28..\\
tavaiva bhAro vArShNeya tavaiva vijayaH prabho .
vardhanIyAstava vayaM preShyAshcha madhusUdana .. 29..\\
evamuktaH smayankR^iShNaH shanakairvAhayanhayAn .
darshayAmAsa pArthAya krUramAyodhanaM mahat .. 30..\\
k
prArthayanto jaya.n yuddhe pratita.n cha mahadyashaH .
pR^ithivyA.n sherate shUrAH parthivAstvachchharairhatAH .. 31..\\
vikIrNashastrAbharaNA vipannAshvarathadvipAH .
sa~nchinnabhinna varmANo vaiklavyaM parama.n gatAH .. 32..\\
sa sattvagatasattvAshcha prabhayA parayA yutAH .
sa jIvA iva lakShyante gatasattvA narAdhipAH .. 33..\\
teShA.n sharaiH svarNapu~NkhaiH shastraishcha vividhaiH shitaiH .
vAhanairAyudhaishchaiva sampUrNAM pashya medinIm .. 34..\\
varmabhishcharmabhirhAraiH shirobhishcha sakuNDalaiH .
uShNIShairmukuTaiH sragbhishchUDAmaNibhirambaraiH .. 35..\\
kaNThasUtraira~Ngadaishcha niShkairapi cha suprabhaiH .
anyaishchAbrahaNaishchitrairbhAti bhArata medinI .. 36..\\
chAmarairvyajanaishchitrairdhvajaishchAshvarathadvipaiH .
vividhaishcha paristomairashvAnA.n cha prakIrNakaiH .. 37..\\
kuthAbhishcha vichitrAbhirvarUthaishcha mahAdhanaiH .
sa.nstIrNA.n vasudhAM pashya chitrapaTTairivAvR^itAm .. 38..\\
nAgebhyaH patitAnanyAnkalpitebhyo dvipaiH saha .
si.nhAnvajrapraNunnebhyo giryagrebhya iva chyutAn .. 39..\\
sa.nsyUtAnvAjibhiH sArdha.n dharaNyAM pashya chAparAn .
padAtisAdi sa~NghAMshcha kShatajaughapariplutAn .. 40..\\
s
eva.n sandarshayankR^iShNo raNabhUmi.n kirITinaH .
svaiH sametaH sa muditaH pA~nchajanya.n vyanAdayat .. 41..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 124}
s
tato yudhiShThiro rAjA rathAdAplutya bhArata .
paryaShvajattadA kR^iShNAvAnandAshru pariplutaH .. 1..\\
pramR^ijya vadana.n shubhraM puNDarIkasamaprabham .
abravIdvAsudeva.n cha pANDavaM cha dhana~njayam .. 2..\\
diShTyA pashyAmi sa~NgrAme tIrNabhArau mahArathau .
diShTyA cha nihataH pApaH saindhavaH puruShAdhamaH .. 3..\\
kR^iShNa diShTyA mama prItirmahatI pratipAditA .
diShTyA shatrugaNAshchaiva nimagnAH shokasAgare .. 4..\\
na teShA.n duShkaraM kiM chittriShu lokeShu vidyate .
sarvalokagururyeShA.n tvaM nAtho madhusUdana .. 5..\\
tava prasAdAdgovinda vaya.n jeShyAmahe ripUn .
yathApUrvaM prasAdAtte dAnavAnpAkashAsanaH .. 6..\\
pR^ithivI vijayo vApi trailokyavijayo.api vA .
dhruvo hi teShA.n vArShNeya yeShA.n tuShTo.asi mAdhava .. 7..\\
na teShA.n vidyate pApaM sa~NgrAme vA parAjayaH .
tridasheshvaranAthastva.n yeShA.n tuShTo.asi mAdhava .. 8..\\
tvatprasAdAddhR^iShIkesha shakraH suragaNeshvaraH .
trailokyavijaya.n shrImAnprAptavAnraNamUrdhani .. 9..\\
tava chaiva prasAdena tridashAstridasheshvara .
amaratva.n gatAH kR^iShNa lokAMshchAshnuvate.akShayAn .. 10..\\
tvatprasAda samutthena vikrameNAri sUdana .
sureshatva.n gataH shakro hatvA daityAnsahasrashaH .. 11..\\
tvatprasAdAddhR^iShIkesha jagatsthAvaraja~Ngamam .
svavartmani sthita.n vIra japahomeShu vartate .. 12..\\
ekArNavamidaM pUrva.n sarvamAsIttamomayam .
tvatprasAdAtprakAshatva.n jagatprAptaM narottama .. 13..\\
sraShTAra.n sarvalokAnAM paramAtmAnamachyutam .
ye prapannA hR^iShIkeshaM na te muhyanti karhi chit .. 14..\\
anAdi nidhana.n deva.n lokakartAramavyayam .
tvAM bhaktA ye hR^iShIkesha durgANyatitaranti te .. 15..\\
paraM purANaM puruShaM purANAnAM para.n cha yat .
prapadyatastaM paramaM parA bhUtirvidhIyate .. 16..\\
yo.agAta chaturo vedAnyashcha vedeShu gIyate .
taM prapadya mahAtmAnaM bhUtimApnotyanuttamAm .. 17..\\
dhana~njaya sakhA yashcha dhana~njaya hitashcha yaH .
ta.n dhana~njaya goptAraM prapadya sukhamedhate .. 18..\\
ityuktau tau mahAtmAnAvubhau keshava pANDavau .
tAvabrUtA.n tadA hR^iShTau rAjAnaM pR^ithivIpatim .. 19..\\
tava kopAgninA dagdhaH pApo rAjA jayadrathaH .
udIrNa.n chApi sumahaddhArtarAShTra bala.n raNe .. 20..\\
hanyate nihata.n chaiva vina~NkShyati cha bhArata .
tava krodhahatA hyete kauravAH shatrusUdana .. 21..\\
tvA.n hi chakShurhaNaM vIra.n kopayitvA suyodhanaH .
sa mitra bandhuH samare prANA.nstyakShyati durmatiH .. 22..\\
tava krodhahataH pUrva.n devairapi sudurjayaH .
sharatalpagataH shete bhIShmaH kurupitAmahaH .. 23..\\
durlabho hi jayasteShA.n sa~NgrAme ripusUdana .
yAtA mR^ityuvasha.n te vai yeShAM kroddho.asi pANDava .. 24..\\
rAjyaM prANAH priyAH putrAH saukhyAni vividhAni cha .
achirAttasya nashyanti yeShA.n kruddo.asi mAnada .. 25..\\
vinaShTAnkauravAnmanye saputrapashubAndhavAn .
rAjadharmapare nitya.n tvayi kruddhe yudhiShThira .. 26..\\
tato bhImo mahAbAhuH sAtyakishcha mahArathaH .
abhivAdya guru.n jyeShThaM mArgaNaiH kShatavikShatau .
sthitAvAstAM maheShvAsau pA~nchAlyaiH parivAritau .. 27..\\
tau dR^iShTva muditau vIrau prA~njalIchAgrataH sthitau .
abhyanandata kaunteyastAvubhau bhIma sAtyakI .. 28..\\
diShTyA pashyAmi vA.n vIrau vimuktau sainyasAgarAt .
droNa grAhAddurAdharShAddhArdikya makarAlayAt .
diShTyA cha nirjitAH sa~Nkhye pR^ithivyA.n sarvapArthivAH .. 29..\\
yuvA.n vijayinau chApi diShTyA pashyAmi sa.nyuge .
diShTyA droNo jitaH sa~Nkhye hArdikyashcha mahAbalaH .. 30..\\
sainyArNava.n samuttIrNau diShTyA pashyAmi chAnaghau .
samarashlAghinau vIrau samareShvapalAyinau .
mama prANasamau chaiva diShTyA pashyAmi vAm aham .. 31..\\
ityuktvA pANDavo rAjA yuyudhAna vR^ikodarau .
sasvaje puruShavyAghrau harShAdbAShpaM mumocha ha .. 32..\\
tataH pramuditaH sarvaM balamAsIdvishAM pate .
pANDavAnA.n jayaM dR^iShTvA yuddhAya cha mano dadhe .. 33..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 125}
s
saindhave nihate rAjanputrastava suyodhanaH .
ashruklinna mukho dIno nirutsAho dviShajjaye .
amanyatArjuna samo yodho bhuvi na vidyate .. 1..\\
na droNo na cha rAdheyo nAshvatthAmA kR^ipo na cha .
kruddhasya pramukhe sthAtuM paryAptA iti mAriSha .. 2..\\
nirjitya hi raNe pArthaH sarvAnmama mahArathAn .
avadhItsaindhava.n sa~Nkhye naina.n kashchidavArayat .. 3..\\
sarvathA hatamevaitatkauravANAM mahadbalam .
na hyasya vidyate trAta sAkShAdapi purandaraH .. 4..\\
yamupAshritya sa~NgrAme kR^itaH shastrasamudyamaH .
sa karNo nirjitaH sa~Nkhye hatashchaiva jayadrathaH .. 5..\\
paruShANi sabhAmadhye proktavAnyaH sma pANDavAn .
sa karNo nirjitaH sa~Nkhye saindhavashcha nipAtitaH .. 6..\\
yasya vIrya.n samAshritya shamaM yAchantamachyutam .
tR^iNavattamahaM manye sa karNo nirjito yudhi .. 7..\\
eva.n klAntamanA rAjannupAyAddroNamIkShitum .
AgaskR^itsarvalokasya putraste bharatarShabha .. 8..\\
tatastatsarvamAchakhyau kurUNA.n vaishasaM mahat .
parAnvijayatashchApi dhArtarAShTrAnnimajjataH .. 9..\\
dur
pashya mUrdhAvasiktAnAmAchArya kadana.n kR^itam .
kR^itvA pramukhataH shUraM bhIShmaM mama pitAmaham .. 10..\\
taM nihatya pralubdho.aya.n shikhaNDI pUrNamAnasaH .
pA~nchAlaiH sahitaH sarvaiH senAgramabhikarShati .. 11..\\
aparashchApi durdharShaH shiShyaste savyasAchinA .
akShauhiNI sapta hatvA hato rAjA jayadrathaH .. 12..\\
asmadvijayakAmAnA.n suhR^idAmupakAriNAm .
gantAsmi kathamAnR^iNya.n gatAnA.n yamasAdanam .. 13..\\
ye madarthaM parIpsanti vasudhA.n vasudhAdhipAH .
te hitvA vasudhaishvarya.n vasudhAmadhisherate .. 14..\\
so.aha.n kApuruShaH kR^itvA mitrANAM kShayamIdR^isham .
nAshvamedhasahasreNa pAtumAtmAnamutsahe .. 15..\\
mama lubdhasya pApasya tathA dharmApachAyinaH .
vyAyachchhanto jigIShantaH prAptA vaivasvatakShayam .. 16..\\
kathaM patitavR^ittasya pR^ithivI suhR^idA.n druhaH .
vivaraM nAshakaddAtuM mama pArthiva sa.nsadi .. 17..\\
so.aha.n rudhirasiktA~NgaM rAGYAM madhye pitAmaham .
shayAnaM nAshaka.n trAtuM bhIShmamAyodhane hatam .. 18..\\
taM mAmanArya puruShaM mitra druhamadhArmikam .
ki.n sa vakShyati durdharShaH sametya paralokavit .. 19..\\
jalasandhaM maheShvAsaM pashya sAtyakinA hatam .
madarthamudyata.n shUraM prANA.nstyaktvA mahAratham .. 20..\\
kAmbojaM nihata.n dR^iShTvA tathAlambusameva cha .
anyAnbahUMshcha suhR^ido jIvitArtho.adya ko mama .. 21..\\
vyAyachchhanto hatAH shUrA madarthe ye.aparA~NmukhAH .
yatamAnAH para.n shaktyA vijetumahitAnmama .. 22..\\
teShA.n gatvAhamAnR^iNyamadya shaktyA parantapa .
tarpayiShyAmi tAneva jalena yamunAm anu .. 23..\\
satya.n te pratijAnAmi sarvashastrabhR^itA.n varam .
iShTApUrtena cha shape vIryeNa cha sutairapi .. 24..\\
nihatya tAnraNe sarvAnpA~nchAlAnpANDavaiH saha .
shAnti.n labdhAsmi teShAM vA raNe gantA sa lokatAm .. 25..\\
na hIdAnI.n sahAyA me parIpsantyanupaskR^itAH .
shreyo hi pANDUnmanyante na tathAsmAnmahAbhuja .. 26..\\
svaya.n hi mR^ityurvihitaH satyasandhena sa.nyuge .
bhavAnupekShA.n kurute sushiShyatvAddhana~njaye .. 27..\\
ato vinihatAH sarve ye.asmajjaya chikIrShavaH .
karNameva tu pashyAmi sampratyasmajjayaiShiNam .. 28..\\
yo hi mitramaviGYAya yAthAtathyena mandadhIH .
mitrArthe yojayatyena.n tasya so.artho.avasIdati .. 29..\\
tAdR^igrUpamida.n kAryaM kR^itaM mama suhR^idbruvaiH .
mohAllubdhasya pApasya jihmAchAraistatastataH .. 30..\\
hato jayadrathashchaiva saumadattishcha vIryavAn .
abhIShAhAH shUrasenAH shibayo.atha vasAtayaH .. 31..\\
so.ahamadya gamiShyAmi yatra te puruSharShabhAH .
hatA madartha.n sa~NgrAme yudhyamAnAH kirITinA .. 32..\\
na hi me jIvitenArthastAnR^ite puruSharShabhAn .
AchAryaH pANDuputrANAmanujAnAtu no bhavAn .. 33..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 126}
dhr
sindhurAje hate tAta samare savyasAchinA .
tathaiva bhUrishravasi kimAsIdvo manastadA .. 1..\\
duryodhanena cha droNastathoktaH kurusa.nsadi .
kimuktavAnpara.n tasmAttanmamAchakShva sa~njaya .. 2..\\
s
niShTAnako mahAnAsItsainyAnA.n tava bhArata .
saindhavaM nihata.n dR^iShTvA bhUrishravasameva cha .. 3..\\
mantrita.n tava putrasya te sarvamavamenire .
yena mantreNa nihatAH shatashaH kShatriyarShabhAH .. 4..\\
droNastu tadvachaH shrutvA putrasya tava durmanAH .
muhUrtamiva tu dhyAtvA bhR^ishamArto.abhyabhAShata .. 5..\\
duryodhana kimevaM mA.n vAksharairabhikR^intasi .
ajayya.n samare nityaM bruvANaM savyasAchinam .. 6..\\
etenaivArjuna.n GYAtumala.n kaurava sa.nyuge .
yachchhikhaNDyavadhIdbhIShmaM pAlyamAnaH kirITinA .. 7..\\
avadhyaM nihata.n dR^iShTvA sa.nyuge deva mAnuShaiH .
tadaivAGYAsiShamahaM neyamastIti bhAratI .. 8..\\
yaM pu.nsA.n triShu lokeShu sarvashUramama.nsmahi .
tasminvinihate shUre ki.n sheShaM paryupAsmahe .. 9..\\
yAnsma tAnglahate tAtaH shakuniH kurusa.nsadi .
akShAnna te.akShA nishitA bANAste shatrutApanAH .. 10..\\
ta ete ghnanti nastAta vishikhA jaya choditAH .
yA.nstadA khyApyamAnA.nstva.n vidureNa na budhyase .. 11..\\
tAstA vilapatashchApi vidurasya mahAtmanaH .
dhIrasya vAcho nAshrauShIH kShemAya vadataH shivAH .. 12..\\
tadida.n vartate ghoramAgataM vaishasaM mahat .
tasyAvamAnAdvAkyasya duryodhanakR^ite tava .. 13..\\
yachcha naH prekShamANAnA.n kR^iShNAmAnAyayaH sabhAm .
anarhatI.n kule jAtA.n sarvadharmAnuchAriNIm .. 14..\\
tasyAdharmasya gAndhAre phalaM prAptamida.n tvayA .
no chetpApaM pare loke tvamarchchhethAstato.adhikam .. 15..\\
yachcha tAnpANDavAndyUte viShameNa vijitya ha .
prAvrAjayastadAraNye rauravAjinavAsasaH .. 16..\\
putrANAmiva chaiteShA.n dharmamAcharatA.n sadA .
druhyetko nu naro loke madanyo brAhmaNa bruvaH .. 17..\\
pANDavAnAmaya.n kopastvayA shakuninA saha .
AhR^ito dhR^itarAShTrasya saMmate kurusa.nsadi .. 18..\\
duHshAsanena sa.nyuktaH karNena parivardhitaH .
kShatturvAkyamanAdR^itya tvayAbhyastaH punaH punaH .. 19..\\
yattatsarve parAbhUya paryavArayatArjunim .
sindhurAjAnamAshritya sa vo madhye katha.n hataH .. 20..\\
katha.n tvayi cha karNe cha kR^ipe shalye cha jIvati .
ashvatthAmni cha kauravya nidhana.n saindhavo.agamat .. 21..\\
yadvastatsarvarAjAnastejastigmamupAsate .
sindhurAjaM paritrAtu.n sa vo madhye kathaM hataH .. 22..\\
mayyeva hi visheSheNa tathA duryodhana tvayi .
Asha.nsata paritrANamarjunAtsa mahIpatiH .. 23..\\
tatastasminparitrANamalabdhavati phalgunAt .
na ki.n chidanupashyAmi jIvitatrANamAtmanaH .. 24..\\
majjantamiva chAtmAna.n dR^iShTadyumnasya kilbiShe .
pashyAmyahatvA pA~nchAlAnsaha tena shikhaNDinA .. 25..\\
tanmA kimabhitapyanta.n vAksharairabhikR^intasi .
ashaktaH sindhurAjasya bhUtvA trANAya bhArata .. 26..\\
sauvarNa.n satyasandhasya dhvajamakliShTakarmaNaH .
apashyanyudhi bhIShmasya kathamAsha.nsase jayam .. 27..\\
madhye mahArathAnA.n cha yatrAhanyata saindhavaH .
hato bhUrishravAshchaiva ki.n sheSha.n tatra manyase .. 28..\\
kR^ipa eva cha durdharSho yadi jIvati pArthiva .
yo nAgAtsindhurAjasya vartma taM pUjayAmyaham .. 29..\\
yachchApashya.n hataM bhIShmaM pashyataste.anujasya vai .
duHshAsanasya kauravya kurvANa.n karma duShkaram .
avadhyakalpa.n sa~NgrAme devairapi sa vAsavaiH .. 30..\\
na te vasundharAstIti tadaha.n chintaye nR^ipa .
imAni pANDavAnA.n cha sR^i~njayAnAM cha bhArata .
anIkAnyAdravante mA.n sahitAnyadya mAriSha .. 31..\\
nAhatvA sarvapA~nchAlAnkavachasya vimokShaNam .
kartAsmi samare karma dhArtarAShTra hita.n tava .. 32..\\
rAjanbrUyAH sutaM me tvamashvatthAmAnamAhave .
na somakAH pramoktavyA jIvitaM parirakShatA .. 33..\\
yachcha pitrAnushiShTo.asi tadvachaH paripAlaya .
AnR^isha.nsye dame satye Arjave cha sthiro bhava .. 34..\\
dharmArthakAmakushalo dharmArthAvapyapIDayan .
dharmapradhAnaH kAryANi kuryAshcheti punaH punaH .. 35..\\
chakShurmanobhyA.n santoShyA viprAH sevyAshcha shaktitaH .
na chaiShA.n vipriya.n kAryaM te hi vahni shikhopamAH .. 36..\\
eSha tvahamanIkAni pravishAmyarisUdana .
raNAya mahate rAja.nstvayA vAkshalya pIDitaH .. 37..\\
tva.n cha duryodhana bala.n yadi shaknoShi dhAraya .
rAtrAvapi hi yotsyante sa.nrabdhAH kurusR^i~njayAH .. 38..\\
evamuktvA tataH prAyAddroNaH pANDava sR^i~njayAn .
muShNankShatriya tejA.nsi nakShatrANAmivAMshumAn .. 39..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 127}
s
tato duryodhano rAjA droNenaivaM prachoditaH .
amarShavashamApanno yuddhAyaiva mano dadhe .. 1..\\
abravIchcha tadA karNaM putro duryodhanastava .
pashya kR^iShNa sahAyena pANDavena kirITinA .
AchArya vihita.n vyUhaM bhinna.n devaiH sudurbhidam .. 2..\\
tava vyAyachchhamAnasya droNasya cha mahAtmanaH .
miShatA.n yodhamukhyAnAM saindhavo vinipAtitaH .. 3..\\
pashya rAdheya rAjAnaH pR^ithivyaM pravarA yudhi .
pArthenaikena nihatAH si.nhenevetarA mR^igAH .. 4..\\
mama vyAyachchhamAnasya samare shatrusUdana .
alpAvasheSha.n sanyaM me kR^itaM shakrAtmajena ha .. 5..\\
katha.n hyanichchhamAnasya droNasya yudhi phalgunaH .
bhindyAtsudurbhida.n vyUhaM yatamAno.api sa.nyuge .. 6..\\
priyo hi phalguno nityamAchAryasya mahAtmanaH .
tato.asya dattavAndvAraM na yuddhenAri mardana .. 7..\\
abhaya.n saidhavasyAjau dattvA droNaH parantapaH .
prAdAtkirITine dvAraM pashya nirguNatAM mama .. 8..\\
yadyadAsyamanuGYA.n vai pUrvameva gR^ihAnprati .
sindhurAjasya samare nAbhabhiShyajjanakShayaH .. 9..\\
jayadratho jIvitArthI gachchhamAno gR^ihAnprati .
mahAnAryeNa sa.nruddho droNAtprApyAbhaya.n raNe .. 10..\\
adya me bhrAtaraH kShINAshchitrasenAdayo yudhi .
bhImasena.n samAsAdya pashyatAM no durAtmanAm .. 11..\\
karna
AchAryaM mA vigarhasva shaktyA yudhyatyasau dvijaH .
ajayyAnpANDavAnmanye droNenAstravidA mR^idhe .. 12..\\
tathA hyenamatikramya praviShTaH shvetavAhanaH .
daivadR^iShTo.anyathA bhAvo na manye vidyate kva chit .. 13..\\
tato no yudhyamAnAnAM para.n shaktyA suyodhana .
saindhavo nihato rAjandaivamatra para.n smR^itam .. 14..\\
para.n yatna.n kurvatAM cha tvayA sArdhaM raNAjire .
hatvAsmAkaM pauruSha.n hi daivaM pashchAtkaroti naH .
satata.n cheShTamAnAnAM nikR^ityA vikrameNa cha .. 15..\\
daivopasR^iShTaH puruSho yatkarma kurute kva chit .
kR^ita.n kR^ita.n sma tattasya daivena vinihanyate .. 16..\\
yatkartavyaM manuShyeNa vyavasAyavatA satA .
tatkAryamavisha~Nkena siddirdaive pratiShThitA .. 17..\\
nikR^ityA nikR^itAH pArthA viShayogaishcha bhArata .
dagdhA jatu gR^ihe chApi dyUtena cha parAjitAH .. 18..\\
rAjanIti.n vyapAshritya prahitAshchaiva kAnanam .
yatnena cha kR^ita.n yatte daivena vinipAtitam .. 19..\\
yudhyasva yatnamAsthAya mR^ityu.n kR^itvA nivartanam .
yatatastava teShA.n cha daivaM mArgeNa yAsyati .. 20..\\
na teShAM matipUrva.n hi sukR^ita.n dR^ishyate kva chit .
duShkR^ita.n tava vA vIra buddhyA hInaM kurUdvaha .. 21..\\
daivaM pramANa.n sarvasya sukR^itasyetarasya vA .
ananyakarma daiva.n hi jAgarti svapatAm api .. 22..\\
bahUni tava sainyAni yodhAshcha bahavastathA .
na tahA pANDuputrANAmeva.n yuddhamavartata .. 23..\\
tairalpairbahavo yUya.n kShayaM nItAH prahAriNaH .
sha~Nke daivasya tatkarma pauruSha.n yena nAshitam .. 24..\\
s
eva.n sambhAShamANAnAM bahu tattajjanAdhipa .
pANDavAnAmanIkAni samadR^ishyanta sa.nyuge .. 25..\\
tataH pravavR^ite yuddha.n vyatiShakta rathadvipam .
tAvakAnAM paraiH sArdha.n rAjandurmantrite tava .. 26..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 128}
s
tadudIrNagajAshvaughaM bala.n tava janAdhipa .
pANDusenAmabhidrutya yodhayAmAsa sarvataH .. 1..\\
pA~nchAlAH kuravashchaiva yodhayantaH parasparam .
yama rAShTrAya mahate paralokAya dIkShitAH .. 2..\\
shUrAH shUraiH samAgamya sharatomara shaktibhiH .
vivyadhuH samare tUrNaM ninyushchaiva yamakShayam .. 3..\\
rathinA.n rathibhiH sArdhaM rudhirasrAvi dAruNam .
prAvartata mahadyuddhaM nighnatAm itaretaram .. 4..\\
vAraNAshcha mahArAja samAsAdya parasparam .
viShANairdArayAmAsuH sa~NkruddhAshcha mahotkaTAH .. 5..\\
hayArohAnharArohAH prAsashaktiparashvadhaiH .
bibhidustumule yuddhe prArthayanto mayadyashaH .. 6..\\
pattayashcha mahAbAho shatashaH shastrapANayaH .
anyonyamArdayanrAjannityayattAH parAkrame .. 7..\\
gotrANAM nAmadheyAnA.n kulAnAM chaiva mAriSha .
shravaNAddhi vijAnImaH pA~nchAlAnkurubhiH saha .. 8..\\
anyonya.n samare yodhAH sharashaktiparashvadhaiH .
preShayanparalokAya vicharanto hyabhItavat .. 9..\\
sharairdasha disho rAja.nsteShAM muktaiH sahasrashaH .
na bhrAjanta yathApUrvaM bhAskare.asta.n gate.api cha .. 10..\\
tathA prayudhyamAneShu pANaveyeShu nirbhayaH .
duryodhano mahArAja vyavagAhata tadbalam .. 11..\\
saindhavasya vadhenaiva bhR^isha.n duHkhasamanvitaH .
martavyamiti sa~ncintya prAvishattu dviShadbalam .. 12..\\
nAdayanrathaghoSheNa kampayanniva medinIm .
abhyavartata putraste pANDavAnAmanIkinIm .. 13..\\
sa saMnipAtastumulastasya teShA.n cha bhArata .
abhavatsarvasainyAnAmabhAva karaNo mahAn .. 14..\\
mandhya.n dinagata.n sUryaM pratapantaM gabhastibhiH .
tathA tava sutaM madhye pratapanta.n sharormibhiH .. 15..\\
na shekurbhArata.n yuddhe pANDavAH samavekShitum .
palAyane kR^itotsAhA nirtusAhA dviShajjaye .. 16..\\
paryadhAvanta pA~nchAlA vadhyamAnA mahAtmanA .
rukmapu~NkhaiH prasannAgraistava putreNa dhanvinA .
ardyamAnAH sharaistUrNaM nyapatanpANDusainikAH .. 17..\\
na tAdR^isha.n raNe karmakR^itavantastu tAvakAH .
yAdR^isha.n kR^itavAnrAjA putrastava vishAM pate .. 18..\\
putreNa tava sA senA pANDavI mathitA raNe .
nalinI dviradeneva samantAtphullapa~NkajA .. 19..\\
kShINatoyAnilArkAbhyA.n hatatviDiva padminI .
babhUva pANDavI senA tava putrasya tejasA .. 20..\\
pANDusenA.n hatA.n dR^iShTvA tava putreNa bhArata .
bhImasenapurogAstu pA~nchAlAH samupAdravan .. 21..\\
sa bhImasena.n dashabhirmadrI putrau tribhistribhiH .
virATadrupadau ShaDbhiH shatena cha shikhaNDinam .. 22..\\
dhR^iShTadyumna.n cha saptatyA dharmaputraM cha saptabhiH .
kekayAMshchaiva chedIMshcha bahubhirnishitaiH sharaiH .. 23..\\
sAtvataM pa~nchabhirviddhvA draupadeyA.nstribhistribhiH .
ghaTotkacha.n cha samare viddhvA si.nha ivAnadat .. 24..\\
shatashashchAparAnyodhAnsa dvipAshvarathAnraNe .
sharairavachakartograiH kruddho.antaka iva prajAH .. 25..\\
tasya tAnnighnataH shatrUnrukmapR^iShThaM mahaddhanuH .
bhallAbhyAM pANDavo jyeShThastridhA chichchheda mAriSha .. 26..\\
vivyAdha chaina.n dashabhiH samyagastaiH shitaiH sharaiH .
marmANi bhittvA te sarve sambhagnAH kShitimAvishat .. 27..\\
tataH pramuditA yodhAH parivavruryudhiShThiram .
vR^itra hatyai yathA devAH parivavruH purandaram .. 28..\\
tato yudhiShThiro rAjA tava putrasya mAriSha .
sharaM paramadurvAraM preShayAmAsa sa.nyuge .
sa tena bhR^ishasa.nviddho niShasAda rathottame .. 29..\\
tataH pA~nchAla sainyAnAM bhR^ishamAsIdravo mahAn .
hato rAjeti rAjendra muditAnA.n samantataH .. 30..\\
bANashabdaravashchograH shushruve tatra mAriSha .
atha droNo druta.n tatra pratyadR^ishyata sa.nyuge .. 31..\\
hR^iShTo duryodhanashchApi dR^iDhamAdAya kArmukam .
tiShTha tiShTheti rAjAnaM bruvanpANDavamabhyayAt .. 32..\\
pratyudyayusta.n tvaritAH pA~nchAlA rAjagR^iddhinaH .
tAndroNaH pratijagrAha parIpsankurusattamam .
chaNDavAtoddhatAnmeghAnnighnanrashmimucho yathA .. 33..\\
tato rAjanmahAnAsItsa~NgrAmo bhUrivardhanaH .
tAvakAnAM pareShA.n cha sametAnA.n yuyutsayA .. 34..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 129}
dhr
yattadA prAvishatpANDUnAchAryaH kupito vashI .
utkvA duryodhana.n samya~Nmama shAstrAtigaM sutam .. 1..\\
pravishya vicharanta.n cha raNe shUramavasthitam .
katha.n droNaM maheShvAsaM pANDavAH paryavArayan .. 2..\\
ke.arakShandakShiNa.n chakramAchAryasya mahAtmanaH .
ke chottaramarakShanta nighnataH shAtravAnraNe .. 3..\\
nR^ityansa rathamArgeShu sarvashastrabhR^itA.n varaH .
dhUmaketuriva kruddhaH kathaM mR^ityumupeyivAn .. 4..\\
s
sAyAhne saindhava.n hatvA rAGYA pArthaH sametya cha .
sAtyakishcha maheShvAso droNamevAbhyadhAvatAm .. 5..\\
tathA yudhiShThirastUrNaM bhImasenashcha pANDavaH .
pR^ithakchamUbhyA.n sa.nsaktau droNamevAbhyadhAvatAm .. 6..\\
tathaiva nakulo dhImAnsahadevashcha durjayaH .
dhR^iShTadyumnaH shatAnIko virATashcha sa kekayaH .
matsyAH shAlveya senAshcha droNameva yayuryudhi .. 7..\\
drupadashcha tathA rAjA pA~nchAlairabhirakShitaH .
dhR^iShTadyumna pitA rAjandroNamevAbhyavartata .. 8..\\
draupadeyA maheShvAsA rAkShasashcha ghaTotkachaH .
sa senAste.abhyavartanta droNameva mahAdyutim .. 9..\\
prabhadrakashcha pA~nchAlAH ShaTsahasrAH prahAriNaH .
droNamevAbhyavartanta puraskR^itya shikhaNDinam .. 10..\\
tathetare naravyAghrAH pANDavAnAM mahArathAH .
sahitAH saMnyavartanta droNameva dvijarShabham .. 11..\\
teShu shUreShu yuddhAya gateShu bharatarShabha .
babhUva rajanI ghorA bhIrUNAM bhayavardhinI .. 12..\\
yodhAnAmashivA raudrA rAjannantakagAminI .
ku~njarAshvamanuShyANAM prANAnta karaNI tadA .. 13..\\
tasyA.n rajanyA.n ghorAyAM nadantyaH sarvataH shivAH .
nyavedayanbhaya.n ghora.n sa jvAlakavalairmukhaiH .. 14..\\
ulUkAshchApyadR^ishyanta sha.nsanto vipulaM bhayam .
visheShataH kauravANA.n dhvajinyAmatidAruNam .. 15..\\
tataH sainyeShu rAjendra shabdaH samabhavanmahAn .
bherIshabdena mahatA mR^ida~NgAnA.n svanena cha .. 16..\\
gajAnA.n garjitaishchApi tura~NgANAM cha heShitaiH .
khurashabdanipAtaishcha tumulaH sarvato.abhavat .. 17..\\
tataH samabhavadyuddha.n sandhyAyAmatidAruNam .
droNasya cha mahArAja sR^i~njayAnA.n cha sarvashaH .. 18..\\
tamasA chAvR^ite loke na prAGYAyata ki.n chana .
sainyena rajasA chaiva samantAdutthitena ha .. 19..\\
narasyAshvasya nAgasya samasajjata shoNitam .
nApashyAma rajo bhauma.n kashmalenAbhisa.nvR^itAH .. 20..\\
rAtrau vaMshavanasyeva dahyamAnasya parvate .
ghorashchATachaTA shabdaH shastrANAM patatAmabhUt .. 21..\\
naiva sve na pare rAjanprAGYAyanta tamovR^ite .
unmattamiva tatsarvaM babhUva rajanI mukhe .. 22..\\
bhauma.n rajo.atha rAjendra shoNitena prashAmitam .
shAtakaumbhaishcha kavachairbhUShaNaishcha tamo.abhyagAt .. 23..\\
tataH sA bhAratI senA maNihemavibhUShitA .
dyurivAsItsa nakShatrA rajanyAM bharatarShabha .. 24..\\
gomAyubaDa sa~NghuShTA shaktidhvajasamAkulA .
dAruNAbhirutA ghorA kShveDitotkruShTa nAditA .. 25..\\
tato.abhavanmahAshabdastumulo lomaharShaNaH .
samAvR^iNvandishaH sarvA mahendrAshaninisvanaH .. 26..\\
sA nishIthe mahArAja senAdR^ishyata bhAratI .
a~NgadaiH kuNDalairniShkaiH shastaishchaivAvabhAsitA .. 27..\\
tatra nAgA rathAshchaiva jAmbUnadavibhUShitAH .
nishAyAM pratyadR^ishyanta meghA iva sa vidyutaH .. 28..\\
R^iShTishaktigadA bANamusala prAsapaTTishAH .
sampatanto vyadR^ishyanta bhrAjamAnA ivAgnayaH .. 29..\\
duryodhana purovAtA.n rathanAgabalAhakAm .
vAditraghoShastanitA.n chApavidyuddhvajairvR^itAm .. 30..\\
droNa pANDava parjanyA.n khaDgashakti gadAshanim .
sharadhArAstra pavanAM bhR^isha.n shItoShNasa~NkulAm .. 31..\\
ghorA.n vismApanImugrA.n jIvitachchhidamaplavAm .
tAM prAvishannatibhayA.n senAM yuddhachikIrShavaH .. 32..\\
tasminrAtrimukhe ghore mahAshabdaninAdite .
bhIrUNA.n trAsajanane shUrANA.n harShavardhane .. 33..\\
rAtriyuddhe tadA ghore vartamAne sudAruNe .
droNamabhyadravankruddhAH sahitAH pANDusR^i~njayAH .. 34..\\
ye ye pramukhato rAjannyavartanta mahAtmanaH .
tAnsarvAnvimukhAMshchakre kAMshchinninye yamakShayam .. 35..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 130}
dhr
tasminpraviShTe durdharShe sR^i~njayAnamitaujasi .
amR^iShyamANe sa.nrabdhe kA vo.abhUdvai matistadA .. 1..\\
duryodhana.n tathA putramuktvA shAstrAtigaM mama .
yatprAvishadameyAtmA kiM pArthaH pratyapadyata .. 2..\\
nihate saindhave vIre bhUrishravasi chaiva hi .
yadabhyagAnmahAtejAH pA~nchAlAnaparAjitha .. 3..\\
kimamanyata durdharShaH praviShTe shatrutApane .
duryodhanashcha ki.n kR^ityaM prAptakAlamamanyata .. 4..\\
ke cha ta.n varadaM vIramanvayurdvijasattamam .
ke chAsya pR^iShThato.agachchhanvIrAH shUrasya yudhyataH .
ke purastAdayudhyanta nighnataH shAtravAnraNe .. 5..\\
manye.ahaM pADavAnsarvAnbhAradvAja sharArditAn .
shishire kampamAnA vai kR^ishA gAva ivAbhibho .. 6..\\
pravishya sa maheShvAsaH pA~nchAlAnarimardanaH .
kathaM nu puruShavyAghraH pa~nchatvamupajagmivAn .. 7..\\
sarveShu sainyeShu cha sa~NgateShu
rAtrau sameteShu mahAratheShu .
sa.nloDyamAneShu pR^ithagvidheShu
ke vastadAnIM matimanta Asan .. 8..\\
hatAMshchaiva viShaktAMshcha parAbhUtAMshcha sha.nsati .
rathino virathAMshchaiva kR^itAnyuddheShu mAmakAn .. 9..\\
kathameShA.n tadA tatra pArthAnAmapalAyinAm .
prakAshamabhavadrAtrau katha.n kuruShu sa~njaya .. 10..\\
s
rAtriyuddhe tadA rAjanvartamAne sudAruNe .
droNamabhyadravanrAtrau pANDavAH saha sainikAH .. 11..\\
tato droNaH kekayAMshcha dhR^iShTadyumnasya chAtmajAn .
preShayanmR^ityulokAya sarvAniShubhirAshugaiH .. 12..\\
tasya pramukhato rAjanye.avartanta mahArathAH .
tAnsarvAnpreShayAmAsa paralokAya bhArata .. 13..\\
pramathnanta.n tadA vIraM bhAradvAjaM mahAratham .
abhyavartata sa~NkruddhaH shibI rAjanpratApavAn .. 14..\\
tamApatanta.n samprekShya pANDavAnAM mahAratham .
vivyAdha dashabhirdroNaH sarvapArashavaiH sharaiH .. 15..\\
ta.n shibiH prativivyAdha triMshatA nishitaiH sharaiH .
sArathi.n chAsya bhallena smayamAno nyapAtayat .. 16..\\
tasya droNo hayAnhatvA sArathi.n cha mahAtmanaH .
athAsya sa shirastrANa.n shiraH kAyAdapAharat .. 17..\\
kali~NgAnA.n cha sainyena kali~Ngasya suto raNe .
pUrvaM pitR^ivadhAtkruddho bhImasenamupAdravat .. 18..\\
sa bhImaM pa~nchabhirviddhvA punarvivyAdha saptabhiH .
vishoka.n tribhirAjaghne dhvajamekena patriNA .. 19..\\
kali~NgAnA.n tu ta.n shUraM kruddhaM kruddho vR^ikodaraH .
rathAdrathamabhidrutya muShTinAbhijaghAna ha .. 20..\\
tasya muShTihatasyAjau pANDavena balIyasA .
sarvANyasthIni sahasA prApatanvai pR^ithakpR^ithak .. 21..\\
ta.n karNo bhrAtarashchAsya nAmR^iShyanta mahArathAH .
te bhImasenaM nArAchairjaghnurAshIviShopamaiH .. 22..\\
tatra shatruratha.n tyaktvA bhImo dhruvarathaM gataH .
dhruva.n chAsyantamanishaM muShTinA samapothayat .
sa tathA pANDuputreNa balinA nihato.apatat .. 23..\\
taM nihatya mahArAja bhImaseno mahAbalaH .
jaya rAta rathaM prApya muhuH si.nha ivAnadat .. 24..\\
jaya rAtamathAkShipya nadansavyena pANinA .
talena nAshayAmAsa karNasyaivAgrataH sthitam .. 25..\\
karNastu pANDave shakti.n kA~nchanI.n samavAsR^ijat .
tatastAmeva jaghrAha prahasanpANDunandanaH .. 26..\\
karNAyaiva cha durdharShashchikShepAjau vR^ikodaraH .
tAmantarikShe chichchheda shakunistailapAyinA .. 27..\\
tatastava sutA rAjanbhImasya rathamAvrajan .
mahatA sharavarSheNa chhAdayanto vR^ikodaram .. 28..\\
durmadasya tato bhImaH prahasanniva sa.nyuge .
sArathi.n cha hayAMshchaiva sharairninye yamakShayam .
durmadastu tato yAna.n duShkarNasyAvapupluve .. 29..\\
tAvekarathamArUDhau bhrAtarau paratApanau .
sa~NgrAmashiraso madhye bhIma.n dvAvabhyadhAvatAm .
yathAmbupatimitrau hi tAraka.n daitya sattamam .. 30..\\
tatastu durmadashchaiva duShkarNashcha tavAtmajau .
rathameka.n samAruhya bhImaM bANairavidhyatAm .. 31..\\
tataH karNasya miShato drauNerduryodhanasya cha .
kR^ipasya somadattasya bAhlIkasya cha pANDavaH .. 32..\\
durmadasya cha vIrasya duShkarNasya cha ta.n ratham .
pAdaprahAreNa dharAM prAveshayadarindamaH .. 33..\\
tataH sutau te balinau shUrau duShkarNa durmadau .
muShTinAhatya sa~Nkruddho mamarda charaNena cha .. 34..\\
tato hAhAkR^ite sainye dR^iShTvA bhImaM nR^ipAbruvan .
rudro.ayaM bhImarUpeNa dhArtarAShTreShu gR^idhyati .. 35..\\
evamuktvApalAyanta sarve bhArata pArthivAH .
visa~nj~nAvAhayAnvAhAnna cha dvau saha dhAvataH .. 36..\\
tato bale bhR^ishalulite nishAmukhe
supUjito nR^ipa vR^iShabhairvR^ikodaraH .
mahAbalaH kamalavibuddhalochano
yudhiShThiraM nR^ipatimapUjayadbalI .. 37..\\
tato yamau drupada virATa kekayA
yudhiShThirashchApi parAM muda.n yayuH .
vR^ikodaraM bhR^ishamabhipUjayaMsh cha te
yathAndhake pratinihate hara.n surAH .. 38..\\
tataH sutAstava varuNAtmajopamA
ruShAnvitAH saha guruNA mahatmanA .
vR^ikodara.n sa rathapadAtiku~njarA
yuyutsavo bhR^ishamabhiparyavArayan .. 39..\\
tato.abhavattimiraghanairivAvR^itaM
mahAbhaye bhayadamatIva dAruNam .
nishAmukhe baDa vR^ikagR^idhramodanaM
mahAtmanAM nR^ipa varayuddhamadbhutam .. 40..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 131}
s
prAyopaviShTe tu hate putre sAtyakinA tataH .
somadatto bhR^isha.n kruddhaH sAtyakti.n vAkyamabravIt .. 1..\\
kShatradharmaH purA dR^iShTo yastu devairmahAtmabhiH .
ta.n tva.n sAtvata santyajya dasyu dharme kathaM rataH .. 2..\\
parA~NmukhAya dInAya nyastashastrAya yAchate .
kShatradharmarataH prAGYaH kathaM nu praharedraNe .. 3..\\
dvAveva kila vR^iShNInA.n tatra khyAtau mahArathau .
pradyumnashcha mahAbAhustva.n chaiva yudhi sAtvata .. 4..\\
kathaM prAyopaviShTAya pArthena chhinnabAhave .
nR^isha.nsaM patanIya.n cha tAdR^ishaM kR^itavAnasi .. 5..\\
shape sAtvata putrAbhyAmiShTena sukR^itena cha .
anatItAmimA.n rAtriM yadi tvAM vIra mAninam .. 6..\\
arakShyamANaM pArthena jiShNunA sa sutAnujam .
na hanyAM niraye ghore pateya.n vR^iShNipA.nsana .. 7..\\
evamuktvA susa~NkruddhaH somadatto mahAbalaH .
dadhmau sha~Nkha.n cha tAreNa si.nhanAdaM nanAda cha .. 8..\\
tataH kamalapatrAkShaH si.nhadaMShTro mahAbalaH .
sAtvato bhR^ishasa~NkruddhaH somadattamathAbravIt .. 9..\\
hato bhUrishravA vIrastava putro mahArathaH .
sharashchaiva tathA rAjanbhrAtR^ivyasanakarshitaH .. 10..\\
tvA.n chApyadya vadhiShyAmi saputrapashubAndhavam .
tiShThedAnI.n raNe yattaH kauravo.asi visheShataH .. 11..\\
yasmindAna.n damaH shauchamahi.nsA hrIrdhR^itiH kShamA .
anapAyIni sarvANi nitya.n rAGYi yudhiShThire .. 12..\\
mR^ida~Ngaketostasya tva.n tejasA nihataH purA .
sa karNa saubalaH sa~Nkhye vinAsha.n samupeShyasi .. 13..\\
shape.aha.n kR^iShNa charaNairiShTApUrtena chaiva ha .
yadi tvA.n sasutaM pApaM na hanyAM yudhi roShitaH .
apayAsyasi chettyaktvA tato mukto bhaviShyasi .. 14..\\
evamAbhAShya chAnyonya.n krodhasa.nraktalochanau .
pravR^ittau sharasampAta.n kartuM puruShasattamau .. 15..\\
tato gajasahasreNa rathAnAm ayutena cha .
duryodhanaH somadattaM parivArya vyavasthitaH .. 16..\\
shakunishcha susa~NkruddhaH sarvashastrabhR^itA.n varaH .
putrapautraiH parivR^ito bhrAtR^ibhishchendra vikramaiH .
syAlastava mahAbAhurvajrasa.nhanano yuvA .. 17..\\
sAgra.n shatasahasra.n tu hayAnAM tasya dhImataH .
somadattaM maheShvAsa.n samantAtparyarakShata .. 18..\\
rakShyamANashcha balibhishchhAdayAmAsa sAtyakim .
ta.n chhAdyamAna.n vishikhairdR^iShTvA saMnataparvabhiH .
dhR^iShTadyumno.abhyayAtkruddhaH pragR^ihya mahatI.n chamUm .. 19..\\
chaNDavAtAbhisR^iShTAnAmudadhInAmiva svanaH .
AsIdrAjanbalaughAnAmanyonyamabhinighnatAm .. 20..\\
vivyAdha somadattastu sAtvataM navabhiH sharaiH .
sAtyakirdashabhishchainamavadhItkurupu~Ngavam .. 21..\\
so.atividdho balavatA samare dR^iDhadhanvinA .
rathopastha.n samAsAdya mumoha gatachetanaH .. 22..\\
ta.n vimUDhaM samAlakShya sArathistvarayAnvitaH .
apovAha raNAdvIra.n somadattaM mahAratham .. 23..\\
ta.n visa~nj~naM samAlokya yuyudhAna sharArditam .
drauNirabhyadravatkruddhaH sAtvata.n raNamUrdhani .. 24..\\
tamApatanta.n samprekShya shaineyasya rathaM prati .
bhaimaseniH susa~NkruddhaH pratyamitramavArayat .. 25..\\
kArShNAyasamaya.n ghoramR^ikShacharmAvR^itaM mahat .
yukta.n gajanibhairvAhairna hayairnApi vA gajaiH .. 26..\\
vikShiptamaShTachakreNa vivR^itAkSheNa kUjatA .
dhvajenochchhritatuNDena gR^idhrarAjena rAjatA .. 27..\\
lohitArdra patAka.n tamantra mAlA vibhUShitam .
aShTachakrasamAyuktamAsthAya vipula.n ratham .. 28..\\
shUlamudgara dhAriNyA shailapAdapa hastayA .
rakShasA.n ghorarUpANAmakShaihiNyA samAvR^itaH .. 29..\\
tamudyatamahAchApaM nishAmya vyathitA nR^ipAH .
yugAntakAlasamaye daNDahastamivAntakam .. 30..\\
bhayArditA pachukShobha putrasya tava vAhinI .
vAyunA kShobhitAvartA ga~Ngevordhva tara~NgiNI .. 31..\\
gaTotkacha prayuktena si.nhanAdena bhIShitAH .
prasusruvurgajA mUtra.n vivyathushcha narA bhR^isham .. 32..\\
tato.ashmavR^iShTiratyarthamAsIttatra samantataH .
sandhyAkAlAdhika balaiH pramuktA rAkShasaiH kShitau .. 33..\\
AyasAni cha chakrANi bhushuNDyaH prAsatomarAH .
patantyaviralAH shUlAH shataghnyaH paTTishAstathA .. 34..\\
tadugramatiraudra.n cha dR^iShTvA yuddhaM narAdhipAH .
tanayAstava karNashcha vyathitAH prAdravandishaH .. 35..\\
tatraiko.astrabalashlAghI drauNirmAnI na vivyathe .
vyadhamachcha sharairmAyA.n ghaTotkacha vinirmitAm .. 36..\\
nihatAyA.n tu mAyAyAmamarShI sa ghaTotkachaH .
visasarja sharAnghorA.nste.ashvatthAmAnamAvishan .. 37..\\
bhujagA iva vegena valmIka.n krodhamUrchhitAH .
te sharA rudhirAbhyaktA bhittvA shAradvatI sutam .
vivishurdharaNI.n shIghrA rukmapu~NkhAH shilAshitAH .. 38..\\
ashvatthAmA tu sa~Nkruddho laghuhastaH pratApavAn .
ghaTotkachamabhikruddhaM bibheda dashabhiH sharaiH .. 39..\\
ghaTotkacho.atividdhastu droNaputreNa marmasu .
chakra.n shatasahasrAramagR^ihNAdvyathito bhR^isham .. 40..\\
kShurAntaM bAlasUryAbhaM maNivajra vibhUShitam .
ashvatthAmnastu chikShepa bhaimasenirjighA.nsayA .. 41..\\
vegena mahatA gachchhadvikShipta.n drauNinA sharaiH .
abhAgyasyeva sa~NkalpastanmoghaM nyapatadbhuvi .. 42..\\
ghaTotkachastatastUrNa.n dR^iShTvA chakraM nipAtitam .
drauNiM prAchchhAdayadbANaiH svarbhAnuriva bhAskaram .. 43..\\
ghaTotkacha sutaH shrImAnbhinnA~njanachayopamaH .
rurodha drauNimAyAntaM prabha~njanamivAdrirAT .. 44..\\
pautreNa bhImasenasya sharaiH so.a~njana parvaNA .
babhau meghena dhArAbhirghirirmerurivArditaH .. 45..\\
ashvatthAmA tvasambhrAnto rudropendrendra vikramaH .
dhvajamekena bANena chichchhedA~njanaparvaNaH .. 46..\\
dvAbhyA.n tu rathayantAraM tribhishchAsya triveNukam .
dhanurekena chichchheda chaturbhishchaturo hayAn .. 47..\\
virathasyodyata.n hastAddhemabindubhirAchitam .
vishikhena sutIkShNena khaDgamasya dvidhAkarot .. 48..\\
gadA hemA~NgadA rAja.nstUrNa.n haiDimba sUnunA .
bhrAmyotkShiptA sharaiH sApi drauNinAbhyAhatApatat .. 49..\\
tato.antarikShamutpatya kAlamegha ivonnadan .
vavarShA~njana parvA sa drumavarShaM nabhastalAt .. 50..\\
tato mAyAdhara.n drauNirghaTotkacha sutaM divi .
mArgaNairabhivivyAdha dhana.n sUrya ivAMshubhiH .. 51..\\
so.avatIrya punastasthau rathe hemapariShkR^ite .
mahIdhara ivAtyuchchaH shrImAna~njana parvataH .. 52..\\
tamayasmaya varmANa.n drauNirbhImAtmajAtmajam .
jaghAnA~njana parvANaM maheshvara ivAndhakam .. 53..\\
atha dR^iShTvA hataM putramashvatthAmnA mahAbalam .
drauNeH sakAshamabhyetya roShAtpachalitA~NgadaH .. 54..\\
prAha vAkyamasambhrAnto vIra.n shAradvatI sutam .
dahantaM pANDavAnIka.n vanamagnimivoddhatam .. 55..\\
tiShTha tiShTha na me jIvandroNaputra gamiShyasi .
tvAmadya nihaniShyAmi krau~nchamagnisuto yathA .. 56..\\
azv
gachchha vatsa sahAnyaistva.n yudhyasvAmara vikrama .
na hi putreNa haiDimbe pitA nyAyyaM prabAdhitum .. 57..\\
kAma.n khalu na me roSho haiDimbe vidyate tvayi .
ki.n tu roShAnvito janturhanyAdAtmAnamapyuta .. 58..\\
s
shrutvaitatkrudha tAmrAkShaH putrashokasamanvitaH .
ashvatthAmAnamAyasto bhaimasenirabhAShata .. 59..\\
kimaha.n kAtaro drauNe pR^ithagjana ivAhave .
bhImAtkhalvahamutpannaH kurUNA.n vipule kule .. 60..\\
pANDavAnAmahaM putraH samareShvanivartinAm .
rakShasAmadhirAjo.aha.n dashagrIva samo bale .. 61..\\
tiShTha tiShTha na me jIvandroNaputra gamiShyasi .
yuddhashraddhAmaha.n te.adya vineShyAmi raNAjire .. 62..\\
ityuktvA roShatAmrAkSho rAkShasaH sumahAbalaH .
drauNimabhyadravatkruddho gajendramiva kesarI .. 63..\\
rathAkShamAtrairiShubhirabhyavarShadghaTotkachaH .
rathinAmR^iShabha.n drauNiM dhArAbhiriva toyadaH .. 64..\\
sharavR^iShTi.n sharairdrauNiraprAptA.n tAM vyashAtayat .
tato.antarikShe bANAnA.n sa~NgrAmo.anya ivAbhavat .. 65..\\
athAstra sa~NgharShakR^itairvisphuli~NgaiH samAbabhau .
vibhAvarI mukhe vyoma khadyotairiva chitritam .. 66..\\
nishAmya nihataM mAyA.n drauNinA raNamAninA .
ghaTotkachastato mAyA.n sasarjAntarhitaH punaH .. 67..\\
so.abhavadgirirityuchchaH shikharaistarusa~NkaTaiH .
shUlaprAsAsi musalajalaprasravaNo mahAn .. 68..\\
tama~njana chayaprakhya.n drauNirdR^iShTvA mahIdharam .
prapatadbhishcha bahubhiH shastrasa~Nghairna chukShubhe .. 69..\\
tataH smayanniva drauNirvajramastramudIrayat .
sa tenAstreNa shailendraH kShiptaH kShipramanashyata .. 70..\\
tataH sa toyado bhUtvA nIlaH sendrAyudho divi .
ashmavR^iShTibhiratyugro drauNimAchchhAdayadraNe .. 71..\\
atha sandhAya vAyavyamastramastravidA.n varaH .
vyadhamaddroNa tanayo nIlamegha.n samutthitam .. 72..\\
sa mArgaNagaNairdrauNirdishaH prachchhAdya sarvataH .
shata.n rathasahasrANA.n jaghAna dvipadAM varaH .. 73..\\
sa dR^iShTvA punarAyAnta.n rathenAyata kArmukam .
ghaTotkachamasambhrAnta.n rAkShasairbahubhirvR^itam .. 74..\\
si.nhashArdUlasadR^ishairmattadviradavikramaiH .
gajasthaishcha rathasthaishcha vAjipR^iShTha gatairapi .. 75..\\
vivR^itAsya shirogrIvairhaiDimbAnucharaiH saha .
paulastyairyAtudhAnaishcha tAmasaishchogravikramaiH .. 76..\\
nAnAshastradharairvIrairnAnA kavachabhUShaNaiH .
mahAbalairbhImaravaiH sa.nrambhodvR^itta lochanaiH .. 77..\\
upasthitaistato yuddhe rAkShasairyuddhadurmadaiH .
viShaNNamabhisamprekShya putra.n te drauNirabravIt .. 78..\\
tiShTha duryodhanAdya tvaM na kAryaH sambhramastvayA .
sahaibhirbhrAtR^ibhirvIraiH pArthivaishchendra vikramaiH .. 79..\\
nihaniShyAmyamitrA.nste na tavAsti parAjayaH .
satya.n te pratijAnAmi paryAshvAsaya vAhinIm .. 80..\\
dur
na tvetadadbhutaM manye yatte mahadidaM manaH .
asmAsu cha parA bhaktistava gautaminandana .. 81..\\
s
ashvatthAmAnamuktvaiva.n tataH saubalamabravIt .
vR^itaH shatasahasreNa rathAnA.n raNashobhinAm .. 82..\\
ShaShTyA gajasahasraishcha prayAhi tva.n dhana~njayam .
karNashcha vR^iShasenashcha kR^ipo nIlastathaiva cha .. 83..\\
udIchyAH kR^itavarmA cha purumitraH shrutArpaNaH .
duHshAsano nikumbhashcha kuNDa bhedI uru kramaH .. 84..\\
pura~njayo dR^iDharathaH patAkI hemapa~NkajaH .
shalyAruNIndra senAshcha sa~njayo vijayo jayaH .. 85..\\
kamalAkShaH puruH krAthI jaya varmA sudarshanaH .
ete tvAmanuyAsyanti pattInAmayutAni ShaT .. 86..\\
jahi bhIma.n yamau chobhau dharmarAja.n cha mAtula .
asurAniva devendro jayAshA me tvayi sthitA .. 87..\\
dAritAndrauNinA bANairbhR^isha.n vikShata vigrahAn .
ajhi mAtulakaunteyAnasurAniva pAvakiH .. 88..\\
evamukto yayau shIghraM putreNa tava saubalaH .
piprIShuste sutAnrAjandidhakShushchaiva pANDavAn .. 89..\\
atha pravavR^ite yuddha.n drauNirAkShasayormR^idhe .
vibhAvaryA.n sutumulaM shakra prahrAdayoriva .. 90..\\
tato ghaTotkacho bANairdashabhirgautamI sutam .
jaghAnorasi sa~Nkruddho viShAgnipratimairdR^iDhaiH .. 91..\\
sa tairabhyAhato gADha.n sharairbhImasuteritaiH .
chachAla rathamadhyastho vAtoddhUta iva drumaH .. 92..\\
bhUyashchA~njalikenAsya mArgaNena mahAprabham .
drauNihastasthita.n chApaM chichchhedAshu ghaTotkachaH .. 93..\\
tato.anyaddrauNirAdAya dhanurbhArasahaM mahat .
vavarSha vishikhA.nstIkShNAnvAridhArA ivAmbudaH .. 94..\\
tataH shAradvatI putraH preShayAmAsa bhArata .
suvarNapu~NkhA~nshatrughnAnkhacharAnkhacharAnprati .. 95..\\
tadbANairardita.n yUthaM rakShasAM pInavakShasAm .
si.nhairiva babhau matta.n gajAnAmAkulaM kulam .. 96..\\
vidhamya rAkShasAnbANaiH sAshvasUta rathAnvibhuH .
dadAha bhagavAnvahnirbhUtAnIva yugakShaye .. 97..\\
sa dagdhvAkShauhiNIM bANairnairR^itAnruruche bhR^isham .
pureva tripura.n dagdhvA divi devo maheshvaraH .. 98..\\
yugAnte sarvabhUtAni dagdhveva vasurulbaNaH .
rarAja jayatA.n shreShTho droNaputrastavAhitAn .. 99..\\
teShu rAjasahasreShu pANDaveyeShu bhArata .
nainaM nirIkShitu.n kashchichchhaknoti drauNimAhave .
R^ite ghaTotkachAdvIrAdrAkShasendrAnmahAbalAt .. 100..\\
sa punarbharatashreShTha krodhAdraktAntalochanaH .
tala.n talena sa.nhatya sandashya dashanachchhadam .
svasUtamabravItkruddho droNaputrAya mA.n vaha .. 101..\\
sa yayau ghorarUpeNa tena jaitra patAkinA .
dvairatha.n droNa rUpeNa punarapyarisUdanaH .. 102..\\
sa chikShepa tataH kruddho droNaputrAya rAkShasaH .
aShTachakrAM mahAraudrAmashanI.n rudra nirmitAm .. 103..\\
tAmavaplutya jagrAha drauNirnyasya rathe dhanuH .
chikShepa chainA.n tasyaiva syandanAtso.avapupluve .. 104..\\
sAshvasUta dhvaja.n vAhaM bhasmakR^itvA mahAprabhA .
vivesha vasudhaM bhittvA sAshanirbhR^ishadAruNA .. 105..\\
drauNestatkarma dR^iShTvA tu sarvabhUtAnyapUjayan .
yadavaplutya jagrAha ghorA.n sha~Nkara nirmitAm .. 106..\\
dhR^iShTadyumna ratha.n gatvA bhaimasenistato nR^ipa .
mumocha nishitAnbANAnpunardrauNermahorasi .. 107..\\
dhR^iShTadyumno.apyasambhrAnto mumochAshIviShopamAn .
suvarNapu~NkhAnvishikhAndroNaputrasya vakShasi .. 108..\\
tato mumocha nArAchAndrauNistAbhyA.n sahasrashaH .
tAvapyagnishikhA prakhyairjaghnatustasya mArgaNAn .. 109..\\
atitIvramabhUdyuddha.n tayoH puruShasi.nhayoH .
yodhAnAM prItijanana.n drauNeshcha bharatarShabha .. 110..\\
tato rathasahasreNa dviradAnA.n shataistribhiH .
ShaDbhirvAjisahasraishcha bhImasta.n deshamAvrajat .. 111..\\
tato bhImAtmaja.n rakSho dhR^iShTadyumna.n cha sAnugam .
ayodhayata dharmAtmA drauNirakliShTakarmakR^it .. 112..\\
tatrAdbhutatama.n drauNirdarshayAmAsa vikramam .
ashakya.n kartumanyena sarvabhUteShu bhArata .. 113..\\
nimeShAntaramAtreNa sAshvasUta rathadvipAm .
akShauhiNI.n rAkShasAnAM shitairbANairashAtayat .. 114..\\
miShato bhImasenasya haiDimbeH pArShatasya cha .
yamayordharmaputrasya vijayasyAchyutasya cha .. 115..\\
pragADhama~njo gatibhirnArAchairabhitADitAH .
nipeturdviradA bhUmau dvishR^i~NgA iva parvatAH .. 116..\\
nikR^ittairhastihastaishcha vichaladbhiritastataH .
rarAja vasudhA kIrNA visarpadbhirivoragaiH .. 117..\\
kShiptaiH kA~nchanadaNDaishcha nR^ipachchhatraiH kShitirbabhau .
dyaurivodita chandrArkA grahAkIrNA yugakShaye .. 118..\\
pravR^iddhadhvajamaNDUkAM bherI vistIrNakachchapAm .
chhatraha.nsAvalI juShTAM phenachAmaramAlinIm .. 119..\\
ka~NkagR^idhramahAgrAhAM naikAyudha jhaShAkulAm .
rathakShipta mahAvaprAM patAkA ruchiradrumAm .. 120..\\
sharamInAM mahAraudrAM prAsashaktyugraDuNDubhAm .
majjA mA.nsamahApa~NkA.n kabandhAvarjitoDupAm .. 121..\\
keshashaivalakalmAShAM bhIrUNA.n kashmalAvahAm .
nAgendra hayayodhAnA.n sharIravyaya sambhavAm .. 122..\\
shoNitaughamahAvegA.n drauNiH prAvartayannadIm .
yodhArtarava nirghoShA.n kShatajormi samAkulAm .. 123..\\
prAyAdatimahAghora.n yamakShayamahodadhim .
nihatya rAkShasAnbANairdrauNirhaiDimbamArdayat .. 124..\\
punarapyatisa~NkruddhaH sa vR^ikodara pArShatAn .
sa nArAchagaNaiH pArthAndrauNirviddhvA mahAbalaH .. 125..\\
jaghAna surathaM nAma drupadasya suta.n vibhuH .
punaH shruta~njayaM nAma surathasyAnuja.n raNe .. 126..\\
balAnIka.n jayAnIkaM jayAshvaM chAbhijaghnivAn .
shrutAhvaya.n cha rAjendra drauNirninye yamakShayam .. 127..\\
tribhishchAnyaiH sharaistIkShNaiH supu~Nkhai rukmamAlinAm .
shatru~njaya.n cha balina.n shakra lokaM ninAya ha .. 128..\\
jaghAna sa pR^iShadhra.n cha chandra devaM cha mAninam .
kuntibhojasutAMshchAjau dashabhirdasha jaghnivAn .. 129..\\
ashvatthAmA susa~NkruddhaH sandhAyogramajihmagam .
mumochAkarNa pUrNena dhanuShA sharamuttamam .
yamadaNDopama.n goramuddishyAshu ghaTotkacham .. 130..\\
sa bhittvA hR^idaya.n tasya rAkShasasya mahAsharaH .
vivesha vasudhA.n shIghraM sa pu~NkhaH pR^ithivIpate .. 131..\\
ta.n hataM patitaM GYAtvA dhR^iShTadyumno mahArathaH .
drauNeH sakAshAdrAjendra apaninye rathAntaram .. 132..\\
tathA parA~Nmukha ratha.n sainyaM yaudhiShThiraM nR^ipa .
parAjitya raNe vIro droNaputro nanAda ha .
pUjitaH sarvabhUtaishcha tava putraishcha bhArata .. 133..\\
atha sharashatabhinnakR^ittadehair
hatapatitaiH kShaNadAcharaiH samantAt .
nidhanamupagatairmahIkR^itAbhUd
girishikharairiva durgamAtiraudrA .. 134..\\
ta.n siddhagandharvapishAchasa~NghA
nAgAH suparNAH pitaro vayA.nsi .
rakShogaNA bhUtagaNAshcha drauNim
apUjayannapsarasaH surAsh cha .. 135..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 132}
s
drupadasyAtmajAndR^iShTvA kuntibhojasutA.nstathA .
droNaputreNa nihatAnrAkShasAMshcha sahasrashaH .. 1..\\
yudhiShThiro bhImaseno dhR^iShTadyumnashcha pArShataH .
yuyudhAnashcha sa.nyattA yuddhAyaiva mano dadhuH .. 2..\\
somadattaH punaH kurddho dR^iShTvA sAtyakimAhave .
mahatA sharavarSheNa chhAdayAmAsa sarvataH .. 3..\\
tataH samabhavadyuddhamatIva bhayavardhanam .
tvadIyAnAM pareShA.n cha ghora.n vijayakA~NkShiNAm .. 4..\\
dashabhiH sAtvatasyArthe bhImo vivyAdha kauravam .
somadatto.api ta.n vIraM shatena pratyavidhyata .. 5..\\
sAtvatastvabhisa~NkruddhaH putrAdhibhirabhiplutam .
vR^iddhamR^iddha.n guNaiH sarvairyayAtimiva nAhuSham .. 6..\\
vivyAdha dashabhistIkShNaiH sharairvajranipAtibhiH .
shaktyA chainamathAhatya punarvivyAdha saptabhiH .. 7..\\
tatastu sAtyakerarthe bhImaseno nava.n dR^iDham .
mumocha parigha.n ghora.n somadattasya mUrdhani .. 8..\\
sAtyakishchAgnisa~NkAshaM mumocha sharamuttamam .
somadattorasi kruddhaH supatraM nishita.n yudhi .. 9..\\
yugapatpetaturatha ghorau parighamArgaNau .
sharIre somadattasya sa papAta mahArathaH .. 10..\\
vyAmohite tu tanaye bAhlIkaH samupAdravat .
visR^ija~nsharavarShANi kAlavarShIva toyadaH .. 11..\\
bhImo.atha sAtvatasyArthe bAhlIkaM navabhiH sharaiH .
pIDayanvai mahAtmAna.n vivyAdha raNamUrdhani .. 12..\\
prAtipIyastu sa~NkruddhaH shaktiM bhImasya vakShasi .
nichakhAna mahAbAhuH purandara ivAshanim .. 13..\\
sa tayAbhihato bhImash chakampe cha mumoha cha .
prApya chetashcha balavAngadAm asmai sasarja ha .. 14..\\
sA pANDavena prahitA bAhlIkasya shiro.aharat .
sa papAta hataH pR^ithvyA.n vajrAhata ivAdrirAT .. 15..\\
tasminvinihate vIre bAhlIke puruSharShabhe .
putrAste.abhyardayanbhIma.n dasha dAsharatheH samAH .. 16..\\
nArAchairdashabhirbhImastAnnihatya tavAtmajAn .
karNasya dayitaM putra.n vR^iShasenamavAkirat .. 17..\\
tato vR^iSharatho nAma bhrAtA karNasya vishrutaH .
jaghAna bhImaM nArAchaistamapyabhyavadhIdbalI .. 18..\\
tataH sapta rathAnvIraH syAlAnA.n tava bhArata .
nihatya bhImo nArAchaiH shatachandramapothayat .. 19..\\
amarShayanto nihata.n shatachandraM mahAratham .
shakunerbhrAtaro vIrA gajAkShaH sharabho vibhuH .
abhidrutya sharaistAkShNairbhImasenamatADayan .. 20..\\
sa tudyamAno nArAchairvR^iShTivegairivarShabhaH .
jaghAna pa~nchabhirbANaiH pa~nchaivAtibalo rathAn .
tAndR^iShTvA nihatAnvIrAnvichelurnR^ipasattamAH .. 21..\\
tato yudhiShThiraH kruddhastavAnIkamashAtayat .
miShataH kumbhayoneshcha putrANA.n cha tavAnagha .. 22..\\
ambaShThAnmAlavA~nshUrA.nstrigartAnsa shibInapi .
prAhiNonmR^ityulokAya gaNAnyuddhe yudhiShThiraH .. 23..\\
abhIShAhA~nshUrasenAnbAhlIkAnsa vasAtikAn .
nikR^itya pR^ithivI.n rAjA chakre shoNitakardamAm .. 24..\\
yaudheyAraTTa rAjanya madrakANA.n gaNAnyudhi .
prAhiNonmR^ityulokAya shUrAnbANairyudhiShThiraH .. 25..\\
hata Aharata gR^ihNIta vidhyata vyavakR^intata .
ityAsIttumulaH shabdo yudhiShThira rathaM prati .. 26..\\
sainyAni drAvayanta.n taM droNo dR^iShTvA yudhiShThiram .
choditastava putreNa sAyakairabhyavAkirat .. 27..\\
droNastu paramakruddho vayavyAstreNa pArthivam .
vivyAdha so.asya taddivyamastramastreNa jaghnivAn .. 28..\\
tasminvinihate chAstre bhAradvAjo yudhiShThire .
vAruNa.n yAmyamAgneya.n tvAShTraM sAvitrameva cha .
chikShepa paramakruddho jighA.nsuH pANDunandanam .. 29..\\
kShiptAni kShipyamANAni tAni chAstrANi dharmajaH .
jaghAnAstrairmahAbAhuH kumbhayoneravitrasan .. 30..\\
satyA.n chikIrShamANastu prathiGYAM kumbhasambhavaH .
prAdushchakre.astramaindra.n vai prAjApatya.n cha bhArata .
jighA.nsurdharmatanaya.n tava putra hite rataH .. 31..\\
patiH kurUNA.n gajasi.nhagAmI
vishAlavakShAH pR^ithu lohitAkShaH .
prAdushchakArAstramahIna tejA
mAhendramanyatsa jaghAna te.astre .. 32..\\
vihanyamAneShvastreShu droNaH krodhasamanvitaH .
yudhiShThira vadhaprepsurbrAhmamastramudairayat .. 33..\\
tato nAGYAsiSha.n kiM chidghoreNa tamasAvR^ite .
sarvabhUtAni cha para.n trAsaM jagmurmahIpate .. 34..\\
brahmAstramudyata.n dR^iShTvA kuntIputro yudhiShThiraH .
brahmAstreNaiva rAjendra tadastraM pratyavArayat .. 35..\\
tataH sainika mukhyAste prashasha.nsurnararShabhau .
droNa pArthau maheShvAsau sarvayuddhavishAradau .. 36..\\
tataH pramuchya kaunteya.n droNo drupada vAhinIm .
vyadhamadroShatAmrAkSho vAyavyAstreNa bhArata .. 37..\\
te hanyamAnA droNena pA~nchAlAH prAdravanbhayAt .
pashyato bhImasenasya pArthasya cha mahAtmanaH .. 38..\\
tataH kirITI bhImashcha sahasA saMnyavartatAm .
mahadbhyA.n rathavaMshAbhyAM parigR^ihya bala.n tava .. 39..\\
bIbhatsurdakShiNaM pArshvamuttara.n tu vR^ikodaraH .
bhAradvAja.n sharaughAbhyAM mahadbhyAmabhyavarShatAm .. 40..\\
tau tadA sR^i~njayAshchaiva pA~nchAlAshcha mahaujasaH .
anvagachchhanmahArAja matsyAshcha saha sAtvataiH .. 41..\\
tataH sA bhAratI senA vadhyamAnA kirITinA .
droNena vAryamANAste svaya.n tava sutena cha .
nAshakyanta mahArAja yodhA vArayitu.n tadA .. 42..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 133}
s
udIryamANa.n taddR^iShTvA pANDavAnAM mahadbalam .
aviShahya.n cha manvAnaH karNaM duryodhano.abravIt .. 1..\\
aya.n sa kAlaH samprApto mitrANAM mitravatsala .
trAyasva samare karNa sarvAnyodhAnmahAbala .. 2..\\
pA~nchAlairmatsyakaikeyaiH pANDavaishcha mahArathaiH .
vR^itAnsamantAtsa~NkruddhairniHshvasadbhirivoragaiH .. 3..\\
ete nadanti sa.nhR^iShTAH pANDavA jitakAshinaH .
shakropamAshcha bahavaH pA~nchAlAnA.n rathavrajAH .. 4..\\
karna
paritrAtumiha prApto yadi pArtha purandaraH .
tamapyAshu parAjitya tato hantAsmi pANDavam .. 5..\\
satya.n te pratijAnAmi samAshvasihi bhArata .
hantAsmi pANDutanayAnpA~nchAlAMshcha samAgatAn .. 6..\\
jaya.n te pratijAnAmi vAsavasyeva pAvakiH .
priya.n tava mayA kAryamiti jIvAmi pArthiva .. 7..\\
sarveShAmeva pArthAnAM phalguno balavattaraH .
tasyAmoghA.n vimokShyAmi shaktiM shakra vinirmitAm .. 8..\\
tasminhate maheShvAse bhrAtarastasya mAnada .
tava vashyA bhaviShyanti vana.n yAsyanti vA punaH .. 9..\\
mayi jIvati kauravya viShAdaM mA kR^ithAH kva chit .
aha.n jeShyAmi samare sahitAnsarvapANDavAn .. 10..\\
pA~nchAlAnkekayAMshchaiva vR^iShNIMshchApi samAgatAn .
bANaughaiH shakalIkR^itya tava dAsyAmi medinIm .. 11..\\
s
evaM bruvANa.n karNaM tu kR^ipaH shAradvato.abravIt .
smayanniva mahAbAhuH suta putramida.n vachaH .. 12..\\
shobhana.n shobhana.n karNa sa nAthaH kurupu~NgavaH .
tvayA nAthena rAdheya vachasA yadi sidhyati .. 13..\\
bahushaH katthase karNa kauravyasya samIpataH .
na tu te vikramaH kashchiddR^ishyate balameva vA .. 14..\\
samAgamaH pANDusutairdR^iShTaste bahusho yudhi .
sarvatra nirjitashchAsi pANDavaiH sUtanandana .. 15..\\
hriyamANe tadA karNa gandharvairdhR^itarAShTraje .
tadAyudhyanta sainyAni tvamekastu palAyathAH .. 16..\\
virATanagare chApi sametAH sarvakauravAH .
pArthena nirjitA yuddhe tva.n cha karNa sahAnujaH .. 17..\\
ekasyApyasamarthastvaM phalgunasya raNAjire .
kathamutsahase jetu.n sukR^iShNAnsarvapANDavAn .. 18..\\
abruvankarNa yudhyasva bahu katthasi sUtaja .
anuktvA vikramedyastu tadvai satpuruShavratam .. 19..\\
garjitvA sUtaputra tva.n shAradAbhramivAjalam .
niShphalo dR^ishyase karNa tachcha rAjA na budhyate .. 20..\\
tAvadgarjasi rAdheya yAvatpArthaM na pashyasi .
purA pArtha.n hi te dR^iShTvA durlabha.n garjitaM bhavet .. 21..\\
tvamanAsAdya tAnbANAnphalgunasya vigarjasi .
pArtha sAyakaviddhasya durlabha.n garjitaM bhavet .. 22..\\
bAhubhiH kShatriyAH shUrA vAgbhiH shUrA dvijAtayaH .
dhanuShA phalgunaH shUraH karNaH shUro manorathaiH .. 23..\\
evaM paruShitastena tadA shAradvatena saH .
karNaH praharatA.n shreShThaH kR^ipaM vAkyamathAbravIt .. 24..\\
shUrA garjanti satataM prAvR^iShIva balAhakAH .
phala.n chAshu prayachchhanti bIjamuptamR^itAviva .. 25..\\
doShamatra na pashyAmi shUrANA.n raNamUrdhani .
tattadvikatthamAnAnAM bhAra.n chodvahatAM mR^idhe .. 26..\\
yaM bhAraM puruSho voDhuM manasA hi vyavasyati .
daivamasya dhruva.n tatra sAhAyyAyopapadyate .. 27..\\
vyavasAyadvitIyo.ahaM manasA bhAramudvahan .
garjAmi yadyaha.n vipra tava ki.n tatra nashyati .. 28..\\
vR^ithA shUrA na garjanti sa jalA iva toyadAH .
sAmarthyamAtmano GYAtvA tato garjanti paNDitAH .. 29..\\
so.ahamadya raNe yattaH sahitau kR^iShNa pANDavau .
utsahe tarasA jetu.n tato garjAmi gautama .. 30..\\
pashya tva.n garjitasyAsya phalaM me vipra sAnugaH .
hatvA pANDusutAnAjau saha kR^iShNAnsa sAtvatAn .
duryodhanAya dAsyAmi pR^ithivI.n hatakaNTakAm .. 31..\\
krpa
manorathapralApo me na grAhyastava sUtaja .
yadA kShipasi vai kR^iShNau dharmarAja.n cha pANDavam .. 32..\\
dhruvastatra jayaH karNa yatra yuddhavishAradau .
devagandharvayakShANAM manuShyoragarakShasAm .
daMshitAnAmapi raNe ajeyau kR^iShNa pANDavau .. 33..\\
brahmaNyaH satyavAgdAnto guru daivatapUjakaH .
nitya.n dharmaratashchaiva kR^itAstrashcha visheShataH .
dhR^itimAMshcha kR^itaGYashcha dharmaputro yudhiShThiraH .. 34..\\
bhrAtarashchAsya balinaH sarvAstreShu kR^itashramAH .
guruvR^itti ratAH prAGYA dharmanityA yashasvinaH .. 35..\\
sambandhinashchendra vIryAH svanuraktAH prahAriNaH .
dhR^iShTadyumnaH shikhaNDI cha daurmukhirjanamejayaH .. 36..\\
chandra seno bhadra senaH kIrtidharmA dhruvo dharaH .
vasu chandro dAma chandraH si.nhachandraH suvedhanaH .. 37..\\
drupadasya tathA putrA drupadashcha mahAstravit .
yeShAmarthAya sa.nyatto matsyarAjaH sahAnugaH .. 38..\\
shatAnIkaH sudashanaH shrutAnIkaH shrutadhvajaH .
balAnIko jayAnIko jayAshvo rathavAhanaH .. 39..\\
chandrodayaH kAmaratho virATa bhrAtaraH shubhAH .
yamau cha draupadeyAshcha rAkShasashcha ghaTotkachaH .
yeShAmarthAya yudhyante na teShA.n vidyate kShayaH .. 40..\\
kAma.n khalu jagatsarva.n sa devAsuramAnavam .
sa yakSharAkShasa gaNa.n sa bhUtabhujaga dvipam .
niHsheShamastravIryeNa kuryAtAM bhIma phalgunau .. 41..\\
yudhiShThirashcha pR^ithivIM nirdahedghorachakShuShA .
aprameyabalaH shauriryeShAmarthe cha daMshitaH .
katha.n tAnsa.nyuge karNa jetumutsahase parAn .. 42..\\
mahAnapanayastveSha tava nitya.n hi sUtaja .
yastvamutsahase yoddhu.n samare shauriNA saha .. 43..\\
s
evamuktastu rAdheyaH prahasanbharatarShabha .
abravIchcha tadA karNo guru.n shAradvata.n kR^ipam .. 44..\\
satyamukta.n tvayA brahmanpANDavAnprati yadvachaH .
ete chAnye cha bahavo guNAH pANDusuteShu vai .. 45..\\
ajayyAshcha raNe pArthA devairapi sa vAsavaiH .
sa daitya yakShagandharvapishAchoragarAkShasaiH .
tathApi pArthA~njeShyAmi shaktyA vAsava dattayA .. 46..\\
mamApyamoghA datteya.n shaktiH shakreNa vai dvija .
etayA nihaniShyAmi savyasAchinamAhave .. 47..\\
hate tu pANDave kR^iShNo bhrAtarashchAsya sodarAH .
anarjunA na shakShyanti mahIM bhoktu.n kathaM chana .. 48..\\
teShu naShTeShu sarveShu pR^ithivIya.n sasAgarA .
ayatnAtkauraveyasya vashe sthAsyati gautama .. 49..\\
sunItairiha sarvArthAH sidhyante nAtra saMshayaH .
etamarthamaha.n GYAtvA tato garjAmi gautama .. 50..\\
tva.n tu vR^iddhashcha viprashcha ashaktashchApi sa.nyuge .
kR^itasnehashcha pArtheShu mohAnmAm avamanyase .. 51..\\
yadyeva.n vakShyase bhUyo mAm apriyamiha dvija .
tataste khaDgamudyamya jihvA.n chhetsyAmi durmate .. 52..\\
yachchApi pANDavAnvipra stotumichchhasi sa.nyuge .
bhIShayansarvasainyAni kauraveyANi durmate .
atrApi shR^iNu me vAkya.n yathAvadgadato dvija .. 53..\\
duryodhanashcha droNashcha shakunirdurmukho jayaH .
duHshAsano vR^iShaseno madrarAjastvameva cha .
somadattashcha bhUrishcha tathA drauNirviviMshatiH .. 54..\\
tiShTheyurdaMshitA yatra sarve yuddhavishAradAH .
jayedetAnraNe ko nu shakratulyabalo.apyariH .. 55..\\
shUrAshcha hi kR^itAstrAshcha balinaH svargalipsavaH .
dharmaGYA yuddhakushalA hanyuryuddhe surAnapi .. 56..\\
ete sthAsyanti sa~NgrAme pANDavAnA.n vadhArthinaH .
jayamAkA~NkShamANA hi kauraveyasya daMshitAH .. 57..\\
daivAyattamahaM manye jaya.n subalinAm api .
yatra bhIShmo mahAbAhuH shete sharashatAchitaH .. 58..\\
vikarNashchitrasenashcha bAhlIko.atha jayadrathaH .
bhUrishravA jayashchaiva jalasandhaH sudakShiNaH .. 59..\\
shalashcha rathinA.n shreShTho bhagadattashcha vIryavAn .
ete chAnye cha rAjAno devairapi sudurjayAH .. 60..\\
nihatAH samare shUrAH pANDavairbalavattarAH .
kimanyaddaivasa.nyogAnmanyase puruShAdhama .. 61..\\
yAMshcha tAnstauShi satata.n duryodhana ripUndvija .
teShAmapi hatAH shUrAH shatasho.ataH sahasrashaH .. 62..\\
kShIyante sarvasainyAni kurUNAM pANDavaiH saha .
prabhAvaM nAtra pashyAmi pANDavAnA.n kathaM chana .. 63..\\
yA.nstAnbalavato nityaM manyase tva.n dvijAdhama .
yatiShye.aha.n yathAshakti yoddhu.n taiH saha sa.nyuge .
duryodhanahitArthAya jayo daive pratiShThitaH .. 64..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 134}
s
tathA paruShita.n dR^iShTvA sUtaputreNa mAtulam .
khaDgamudyamya vegena drauNirabhyapataddrutam .. 1..\\
azv
karNa pashya sudurbuddhe tiShThedAnIM narAdhama .
eSha te.adya shiraH kAyAduddharAmi sudurmate .. 2..\\
s
tamutpatanta.n vegena rAjA duryodhanaH svayam .
nyavArayanmahArAja kR^ipashcha dvipadA.n varaH .. 3..\\
karna
shUro.aya.n samarashlAghI durmatishcha dvijAdhamaH .
AsAdayatu madvIryaM mu~nchema.n kurusattama .. 4..\\
azv
tavaitatkShamyate.asmAbhiH sUtAtmaja sudurmate .
darpamutsiktametatte phalguno nAshayiShyati .. 5..\\
dur
ashvatthAmanprasIdasva kShantumarhasi mAnada .
kopaH khalu na kartavyaH sUtaputre katha.n chana .. 6..\\
tvayi karNe kR^ipe droNe madrarAje.atha saubale .
mahatkArya.n samAyattaM prasIda dvijasattama .. 7..\\
ete hyabhimukhAH sarve rAdheyena yuyutsavaH .
AyAnti pANDavA brahmannAhvayantaH samantataH .. 8..\\
s
karNo.api rathinA.n shreShThashchApamudyamya vIryavAn .
kauravAgryaiH parivR^itaH shakro devagaNairiva .
paryatiShThata tejasvI svabAhubalamAshritaH .. 9..\\
tataH pravavR^ite yuddha.n karNasya saha pANDavaiH .
sa.nrabdhasya mahArAja si.nhanAda vinAditam .. 10..\\
tataste pANDavA rAjanpA~nchAlAshcha yashasvinaH .
dR^iShTvA karNaM mahAbAhumuchchaiH shabdamathAnadan .. 11..\\
aya.n karNaH kutaH karNastiShTha karNa mahAraNe .
yudhyasva sahito.asmAbhirdurAtmanpuruShAdhama .. 12..\\
anye tu dR^iShTvA rAdheya.n krodharaktekShaNAbruvan .
hanyatAmayamutsiktaH sUtaputro.alpachetanaH .. 13..\\
sarvaiH pArthivashArdUlairnAnenArtho.asti jIvatA .
atyantavairI pArthAnA.n satataM pApapUruShaH .. 14..\\
eSha mUla.n hyanarthAnA.n duryodhana mate sthitaH .
hatainamiti jalpantaH kShatriyAH samupAdravan .. 15..\\
mahatA sharavarSheNa chhAdayanto mahArathAH .
vadhArdha.n sUtaputrasya pANDaveyena choditAH .. 16..\\
tA.nstu sarvA.nstathA dR^iShTvA dhAvamAnAnmahArathAn .
na vivyathe sUra putro na cha trAsamagachchhata .. 17..\\
dR^iShTvA nagarakalpa.n tamuddhUta.n sainyasAgaram .
piprIShustava putrANA.n sa~NgrAmeShvaparAjitaH .. 18..\\
sAyakaughena balavAnkShiprakArI mahAbalaH .
vArayAmAsa tatsainya.n samantAdbharatarShabha .. 19..\\
tatastu sharavarSheNa pArthivAstamavArayan .
dhanUMShi te vidhunvAnAH shatasho.atha sahasrashaH .
ayodhayanta rAdheya.n shakra.n daitya gaNA iva .. 20..\\
sharavarSha.n tu tatkarNaH pArthivaiH samudIritam .
sharavarSheNa mahatA samantAdvyakiratprabho .. 21..\\
tadyuddhamabhavatteShA.n kR^itapratikR^itaiShiNAm .
yathA devAsure yuddhe shakrasya saha dAnavaiH .. 22..\\
tatrAdbhutamapashyAma sUtaputrasya lAghavam .
yadena.n samare yattA nApnuvanta pare yudhi .. 23..\\
nivArya cha sharaughA.nstAnpArthivAnAM mahArathaH .
yugeShvIShAsu chhatreShu dhvajeShu cha hayeShu cha .
AtmanAmA~NkitAnbANAnrAdheyaH prAhiNochchhitAn .. 24..\\
tataste vyAkulIbhUtA rAjAnaH karNa pIDitAH .
babhramustatra tatraiva gAvaH shItArditA iva .. 25..\\
hayAnA.n vadhyamAnAnA.n gajAnAM rathinAM tathA .
tatra tatrAbhyavekShAmaH sa~NghAnkarNena pAtitAn .. 26..\\
shirobhiH patitau rAjanbAhubhishcha samantataH .
AstIrNA vasudhA sarvA shUrANAmanivartinAm .. 27..\\
hataishcha hanyamAnaishcha niShTanadbhishcha sarvashaH .
babhUvAyodhana.n raudraM vaivasvatapuropamam .. 28..\\
tato duryodhano rAjA dR^iShTvA karNasya vikramam .
ashvatthAmAnamAsAdya tadA vAkyamuvAcha ha .. 29..\\
yudhyate.asau raNe karNo daMshitaH sarvapArthivaiH .
pashyaitA.n dravatI.n senAM karNa sAyakapIDitAm .
kArttikeyena vidhvastAmAsurIM pR^itanAm iva .. 30..\\
dR^iShTvainAM nirjitA.n senAM raNe karNena dhImatA .
abhiyAtyeSha bIbhatsuH sUtaputra jighA.nsayA .. 31..\\
tadyathA pashyamAnAnA.n sUtaputraM mahAratham .
na hanyAtpANDavaH sa~Nkhye tathA nItirvidhIyatAm .. 32..\\
tato drauNiH kR^ipaH shalyo hArdikyashcha mahArathaH .
pratyudyayustadA pArtha.n sUtaputra parIpsayA .. 33..\\
AyAnta.n dR^ishyakaunteya.n vR^itraM deva chamUm iva .
prayudyayau tadA karNo yathA shakraH pratApavAn .. 34..\\
dhr
sa.nrabdhaM phalguna.n dR^iShTvA kAlAntakayamopamam .
karNo vaikartanaH sUta pratyapadyatkimuttaram .. 35..\\
sa hyaspardhata pArthena nityameva mahArathaH .
Asha.nsate cha bIbhatsu.n yuddhe jetuM sudAruNe .. 36..\\
sa tu ta.n sahasA prAptaM nityamatyantavairiNam .
karNo vaikartanaH sUta kimuttaramapadyata .. 37..\\
s
AyAntaM pANDava.n dR^iShTvA gajaH pratigaja.n yathA .
asambhrAntataraH karNaH partyudIyAddhana~njayam .. 38..\\
tamApatanta.n vegena vaikartanamajihmagaiH .
vArayAmAsa tejasvI pANDavaH shatrutApanaH .. 39..\\
ta.n karNaH sharajAlena chhAdayAmAsa mAriSha .
vivyAdha cha susa~NkruddhaH sharaistribhirajihmagaiH .. 40..\\
tasya tallAghavaM pArtho nAmR^iShyata mahAbalaH .
tasmai bANA~nshilA dhautAnprasannAgrAnajihmagAn .. 41..\\
prAhiNotsUtaputrAya triMshata.n shatrutApanaH .
vivyAdha chaina.n sa.nrabdho bANenaikena vIryavAn .. 42..\\
savye bhujAgre balavAnnArAchena hasanniva .
tasya viddhasya vegena karAchchApaM papAta ha .. 43..\\
punarAdAya tachchApaM nimeShArdhAnmahAbalaH .
chhAdayAmAsa bANaughaiH phalguna.n kR^itahastavat .. 44..\\
sharavR^iShTi.n tu tAM muktA.n sUtaputreNa bhArata .
vyadhamachchharavarSheNa smayanniva dhana~njayaH .. 45..\\
tau parasparamAsAdya sharavarSheNa pArthiva .
chhAdayetAM maheShvAsau kR^ipa pratikR^itaiShiNau .. 46..\\
tadadbhutamabhUdyuddha.n karNa pANDavayormR^idhe .
kruddhayorvAshitA hetorvanyayorgajayoriva .. 47..\\
tataH pArtho maheShvAso dR^iShTvA karNasya vikramam .
muShTideshe dhanustasya chichchheda tvarayAnvitaH .. 48..\\
ashvAMshcha chaturo bhallairanayadyamasAdanam .
sAratheshcha shiraH kAyAdaharachchhatrutApanaH .. 49..\\
athaina.n chhinnadhanvAna.n hatAshvaM hatasArathim .
vivyAdha sAyakaiH pArtha chaturbhiH pANDunandanaH .. 50..\\
hatAshvAttu rathAttUrNamavaplutya nararShabhaH .
Aruroha ratha.n tUrNaM kR^ipasya sharapIDitaH .. 51..\\
rAdheyaM nirjita.n dR^iShTvA tAvakA bharatarShabha .
dhana~njaya sharairnunnAH prAdravanta disho dasha .. 52..\\
dravatastAnsamAlokya rAjA duryodhano nR^ipa .
nivartayAmAsa tadA vAkya.n chedamuvAcha ha .. 53..\\
ala.n drutena vaH shUrAstiShThadhvaM kShatriyarShabhAH .
eSha pArtha vadhAyAha.n svaya.n gachchhAmi sa.nyuge .
ahaM pArthAnhaniShyAmi sapA~nchAlAnsa somakAn .. 54..\\
adya me yudhyamAnasya saha gANDIvadhanvanA .
drakShyanti vikramaM pArthAH kAlasyeva yugakShaye .. 55..\\
adya madbANajAlAni vimuktAni sahasrashaH .
drakShyanti samare yodhAH shalabhAnAmivAyatIH .. 56..\\
adya bANamaya.n varShaM sR^ijato mama dhanvinaH .
jImUtasyeva gharmAnte drakShyanti yudhi sainikAH .. 57..\\
jeShyAmyadya raNe pArtha.n sAyakairnataparvabhiH .
tiShThadhva.n samare shUrA bhaya.n tyajata phalgunAt .. 58..\\
na hi madvIryamAsAdya phalgunaH prasahiShyati .
yathA velA.n samAsAdya sAgaro makarAlayaH .. 59..\\
ityuktvA prayayau rAjA sainyena mahatA vR^itaH .
phalgunaM prati durdharShaH krodhasa.nraktalochanaH .. 60..\\
taM prayAntaM mahAbAhu.n dR^iShTvA shAradvatastadA .
ashvatthAmAnamAsAdya vAkyametaduvAcha ha .. 61..\\
eSha rAjA mahAbAhuramarShI krodhamUrchhitaH .
pata~NgavR^ittimAsthAya phalguna.n yoddhumichchhati .. 62..\\
yAvannaH pashyamAnAnAM prANAnpArthena sa~NgataH .
na jahyAtpuruShavyAghrastAvadvAraya kauravam .. 63..\\
yAvatphalguna bANAnA.n gocharaM nAdhigachchhati .
kauravaH pArthivo vIrastAvadvAraya ta.n drutam .. 64..\\
yAvatpArtha sharairghorairnirmuktoraga saMnibhaiH .
na bhasmIkriyate rAjA tAvadyuddhAnnivAryatAm .. 65..\\
ayuktamiva pashyAmi tiShThastvasmAsu mAnada .
svaya.n yuddhAya yadrAjA pArthaM yAtyasahAyavAn .. 66..\\
durlabha.n jIvitaM manye kauravyasya kirITinA .
yudhyamAnasya pArthena shArdUleneva hastinaH .. 67..\\
mAtulenaivamuktastu drauNiH shastrabhR^itA.n varaH .
duryodhanamida.n vAkya.n tvaritaM samabhAShata .. 68..\\
mayi jIvati gAndhAre na yuddha.n gantumarhasi .
mAmanAdR^itya kauravya tava nitya.n hitaiShiNam .. 69..\\
na hi te sambhramaH kAryaH pArthasya vijayaM prati .
ahamAvArayiShyAmi pArtha.n tiShTha suyodhana .. 70..\\
dur
AchAryaH pANDuputrAnvai putravatparirakShati .
tvamapyupekShA.n kuruShe teShu nityaM dvijottama .. 71..\\
mama vA mandabhAgyatvAnmandaste vikramo yudhi .
dharmarAja priyArtha.n vA draupadyA vA na vidma tat .. 72..\\
dhigastu mama lubdhasya yatkR^ite sarvabAndhavAH .
sukhArhAH parama.n duHkhaM prApnuvantyaparAjitAH .. 73..\\
ko hi shastrabhR^itAM mukhyo maheshvara samo yudhi .
shatrUnna kShapayechchhakto yo na syAdgautamI sutaH .. 74..\\
ashvatthAmanprasIdasva nAshayaitAnmamAhitAn .
tavAstragochare shaktAH sthAtu.n devApi nAnagha .. 75..\\
pA~nchAlAnsomakAMshchaiva jahi droNe sahAnugAn .
vaya.n sheShAnhaniShyAmastvayaiva parirakShitAH .. 76..\\
ete hi somakA vipra pA~nchAlAshcha yashasvinaH .
mama sainyeShu sa.nrabdhA vicharanti davAgnivat .. 77..\\
tAnvAraya mahAbAho kekayAMsh cha narottama .
purA kurvanti niHsheSha.n rakShyamANAH kirITinA .. 78..\\
Adau vA yadi vA pashchAttaveda.n karma mAriSha .
tvamutpanno mahAbAho pA~nchAlAnA.n vadhaM prati .. 79..\\
kariShyasi jagatsarvamapA~nchAla.n kilAchyuta .
eva.n siddhAbruvanvAcho bhaviShyati cha tattathA .. 80..\\
na te.astragochare shaktAH sthAtu.n devAH sa vAsavAH .
kimu pArthAH sapA~nchAlAH satyametadvacho mama .. 81..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 135}
s
duryodhanenaivamukto drauNirAhavadurmadaH .
pratyuvAcha mahAbAho yathA vadasi kaurava .. 1..\\
priyA hi pANDavA nityaM mama chApi pitush cha me .
tathaivAvAM priyau teShAM na tu yuddhe kurUdvaha .
shaktitastAta yudhyAmastyaktvA prANAnabhItavat .. 2..\\
aha.n karNashcha shalyashcha kR^ipo hArdikya eva cha .
nimeShAtpANDavI.n senA.n kShapayema nR^ipottama .. 3..\\
te chApi kauravI.n senAM nimeShArdhAtkurUdvaha .
kShapayeyurmahAbAho na syAma yadi sa.nyuge .. 4..\\
yudhyatAM pANDavA~nshaktyA teShA.n chAsmAnyuyutsatAm .
tejastu teja AsAdya prashama.n yAti bhArata .. 5..\\
ashakyA tarasA jetuM pANDavAnAmanIkinI .
jIvatsu pANDuputreShu taddhi satyaM bravImi te .. 6..\\
AtmArtha.n yudhyamAnAste samarthAH pANDunandanAH .
kimartha.n tava sainyAni na haniShyanti bhArata .. 7..\\
tva.n hi lubdhatamo rAjannikR^itiGYash cha kaurava .
sarAtisha~NkI mAnI cha tato.asmAnatisha~Nkase .. 8..\\
aha.n tu yatnamAsthAya tvadarthe tyaktajIvitaH .
eSha gachchhAmi sa~NgrAma.n tvatkR^ite kurunandana .. 9..\\
yotsye.aha.n shatrubhiH sArdha.n jeShyAmi cha varAnvarAn .
pA~nchAlaiH saha yotsyAmi somakaiH kekayaistathA .
pANDaveyaishcha sa~NgrAme tvatpriyArthamarindama .. 10..\\
adya madbANanirdagdhAH pA~nchAlAH somakAstathA .
si.nhenevArditA gAvo vidraviShyanti sarvataH .. 11..\\
adya dharmasuto rAjA dR^iShTvA mama parAkramam .
ashvatthAmamaya.n lokaM ma.nsyate saha somakaiH .. 12..\\
AgamiShyati nirveda.n dharmaputro yudhiShThiraH .
dR^iShTvA vinihatAnsa~Nkhye pA~nchAlAnsomakaiH saha .. 13..\\
ye mA.n yuddhe.abhiyotsyanti tAnhaniShyAmi bhArata .
na hi te vIra muchyeranmadbAhvantaramAgatAH .. 14..\\
evamuktvA mahAbAhuH putra.n duryodhanaM tava .
abhyavartata yuddhAya drAvayansarvadhanvinaH .
chikIrShustava putrANAM priyaM prANabhR^itA.n varaH .. 15..\\
tato.abravItsa kaikeyAnpA~nchAlAngautamI sutaH .
praharadhvamitaH sarve mama gAtre mahArathAH .
sthirI bhUtAshcha yudhyadhva.n darshayanto.astralAghavam .. 16..\\
evamuktAstu te sarve shastravR^iShTimapAtayan .
drauNiM prati mahArAja jala.n jaladharA iva .. 17..\\
tAnnihatya sharAndrauNirdashavIrAnapothayat .
pramukhe pANDuputrANA.n dhR^iShTadyumnasya chAbhibho .. 18..\\
te hanyamAnAH samare pA~nchAlAH sR^i~njayAstathA .
parityajya raNe drauNi.n vyadravanta disho dasha .. 19..\\
tAndR^iShTvA dravataH shUrAnpA~nchAlAnsaha somakAn .
dhR^iShTadyumno mahArAja drauNimabhyadravadyudhi .. 20..\\
tataH kA~nchanachitrANA.n sa jalAmbuda nAdinAm .
vR^itaH shatena shUrANA.n rathAnAmanivartinAm .. 21..\\
putraH pA~nchAlarAjasya dhR^iShTadyumno mahArathaH .
drauNimityabravIdvAkya.n dR^iShTvA yodhAnnipAtitAn .. 22..\\
AchArya putra durbuddhe kimanyairnihataistava .
samAgachchha mayA sArdha.n yadi shUro.asi sa.nyuge .
aha.n tvAM nihaniShyAmi tiShThedAnIM mamAgrataH .. 23..\\
tatastamAchArya suta.n dhR^iShTadyumnaH pratApavAn .
marmabhidbhiH sharaistIkShNairjaghAna bharatarShabha .. 24..\\
te tu pa~NktI kR^itA drauNi.n sharA vivishurAshugAH .
rukmapu~NkhAH prasannAgrAH sarvakAyAvadAraNAH .
madhvarthina ivoddAmA bhramarAH puShpita.n drumam .. 25..\\
so.atividdho bhR^isha.n kruddhaH padAkrAnta ivoragaH .
mAnI drauNirasambhrAnto bANapANirabhAShata .. 26..\\
dhR^iShTadyumna sthiro bhUtvA muhUrtaM pratipAlaya .
yAvattvAM nishitairbANaiH preShayAmi yamakShayam .. 27..\\
drauNirevamathAbhAShya pArShataM paravIrahA .
chhAdayAmAsa bANaughaiH samantAllaghuhastavat .. 28..\\
sa chhAdyamAnaH samare drauNinA yuddhadurmadaH .
drauNiM pA~nchAla tanayo vAgbhirAtarjayattadA .. 29..\\
na jAnIShe pratiGYAM me viprotpatti.n tathaiva cha .
droNa.n hatvA kila mayA hantavyastvaM sudurmate .
tatastvAhaM na hanmyadya droNe jIvati sa.nyuge .. 30..\\
imA.n tu rajanIM prAptAmaprabhAtA.n sudurmate .
nihatya pitara.n te.adya tatastvAmapi sa.nyuge .
neShyAmi mR^ityulokAyetyevaM me manasi sthitam .. 31..\\
yaste pArtheShu vidveSho yA bhaktiH kauraveShu cha .
tA.n darshaya sthiro bhUtvA na me jIvanvimokShyase .. 32..\\
yo hi brAhmaNyamutsR^ijya kShatradharmarato dvijaH .
sa vadhyaH sarvalokasya yathA tvaM puruShAdhama .. 33..\\
ityuktaH paruSha.n vAkyaM pArShatena dvijottamaH .
krodhamAhArayattIvra.n tiShTha tiShTheti chAbravIt .. 34..\\
nirdahanniva chakShurbhyAM pArShata.n so.abhyavaikShata .
chhAdayAmAsa cha sharairniHshvasanpannago yathA .. 35..\\
sa chhAdyamAnaH samare drauNinA rAjasattama .
sarvapA~nchAla senAbhiH sa.nvR^ito rathasattamaH .. 36..\\
nAkampata mahAbAhuH svadhairya.n samupAshritaH .
sAyakAMshchaiva vividhAnashvatthAmni mumocha ha .. 37..\\
tau punaH saMnyavartetAM prANadyUtapare raNe .
nivArayantau bANaughaiH parasparamamarShiNau .
utsR^ijantau maheShvAsau sharavR^iShTIH samantataH .. 38..\\
drauNipArShatayoryuddha.n ghorarUpaM bhayAnakam .
dR^iShTvA sampUjayAmAsuH siddhachAraNavAtikAH .. 39..\\
sharaughaiH pUrayantau tAvAkAshaM pradishastathA .
alakShyau samayudhyetAM mahatkR^itvA sharaistamaH .. 40..\\
nR^ityamAnAviva raNe maNDalIkR^itakArmukau .
parasparavadhe yattau parasparajayaiShiNau .. 41..\\
ayudhyetAM mahAbAhU chitra.n laghu cha suShThu cha .
sampUjyamAnau samare yodhamukhyaiH sahasrashaH .. 42..\\
tau prayuddhau raNe dR^iShTvA vane vanyau gajAviva .
ubhayoH senayorharShastumulaH samapadyata .. 43..\\
si.nhanAda ravAshchAsandadhmuH sha~NkhAMshcha mAriSha .
vAditrANyabhyavAdyanta shatasho.atha sahasrashaH .. 44..\\
tasmi.nstu tumule yuddhe bhIrUNAM bhayavardhane .
muhUrtamiva tadyuddha.n samarUpa.n tadAbhavat .. 45..\\
tato drauNirmahArAja pArShatasya mahAtmanaH .
dhvaja.n dhanustathA chhatramubhau cha pArShNisArathI .
sUtamashvAMshcha chaturo nihatyAbhyadravadraNe .. 46..\\
pA~nchAlAMshchaiva tAnsarvAnbANaiH saMnataparvabhiH .
vyadrAvayadameyAtmA shatasho.atha sahasrashaH .. 47..\\
tataH pravivyathe senA pANDavI bharatarShabha .
dR^iShTvA drauNermahatkarma vAsavasyeva sa.nyuge .. 48..\\
shatena cha shata.n hatvA pA~nchAlAnAM mahArathaH .
tribhishcha nishitairbANairhatvA trInvai mahArathAn .. 49..\\
drauNirdrupadaputrasya phalgunasya cha pashyataH .
nAshayAmAsa pA~nchAlAnbhUyiShTha.n ye vyavasthitAH .. 50..\\
te vadhyamAnAH pA~nchAlAH samare saha sR^i~njayaiH .
agachchhandrauNimutsR^ijya viprakIrNarathadhvajAH .. 51..\\
sa jitvA samare shatrUndroNaputro mahArathaH .
nanAda sumahAnAda.n tapAnte jalado yathA .. 52..\\
sa nihatya bahU~nshUrAnashvatthAmA vyarochata .
yugAnte sarvabhUtAni bhasmakR^itveva pAvakaH .. 53..\\
sampUjyamAno yudhi kauraveyair
vijitya sa~Nkhye.arigaNAnsahasrashaH .
vyarochata droNasutaH pratApavAn
yathA surendro.arigaNAnnihatya .. 54..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 136}
s
tato yudhiShThirashchaiva bhImasenashcha pANDavaH .
droNaputraM mahArAja samantAtparyavArayan .. 1..\\
tato duryodhano rAjA bhAradvAjena sa.nvR^itaH .
abhyayAtpANDavAnsa~Nkhye tato yuddhamavartata .
ghorarUpaM mahArAja bhIrUNAM bhayavardhanam .. 2..\\
ambaShThAnmAlavAnva~NgA~nshibI.nstraigartakAnapi .
prAhiNonmR^ityulokAya gaNAnkruddho yudhiShThiraH .. 3..\\
abhIShAhA~nshUrasenAnkShatriyAnyuddhadurmadAn .
nikR^itya pR^ithivI.n chakre bhImaH shoNitakardamAm .. 4..\\
yaudheyAraTTa rAjanyAnmadrakAMshcha gaNAnyudhi .
prAhiNonmR^ityulokAya kirITI nishitaiH sharaiH .. 5..\\
pragADhama~njo gatibhirnArAchairabhipIDitAH .
nipeturdviradA bhUmau dvishR^i~NgA iva parvatAH .. 6..\\
nikR^ittairhastihastaishcha luThamAnaistatastataH .
rarAja vasudhA kIrNA visarpadbhirivoragaiH .. 7..\\
kShiptaiH kanakachitraishcha nR^ipachchhatraiH kShitirbabhau .
dyaurivAditya chandrAdyairgrahaiH kIrNA yugakShaye .. 8..\\
hatapraharatAbhItA vidhyata vyavakR^intata .
ityAsIttumulaH shabdaH shoNAshvasya rathaM prati .. 9..\\
droNastu paramakruddho vAyavyAstreNa sa.nyuge .
vyadhamattAnyathA vAyurmeghAniva duratyayaH .. 10..\\
te hanyamAnA droNena pA~nchAlAH prAdravanbhayAt .
pashyato bhImasenasya pArthasya cha mahAtmanaH .. 11..\\
tataH kirITI bhImashcha sahasA saMnyavartatAm .
mahatA rathavaMshena parigR^ihya bala.n tava .. 12..\\
bIbhatsurdakShiNaM pArshvamuttara.n tu vR^ikodaraH .
bhAradvAja.n sharaughAbhyAM mahadbhyAmabhyavarShatAm .. 13..\\
tau tadA sR^i~njayAshchaiva pA~nchAlAshcha mahArathAH .
anvagachchhanmahArAja matsyAshcha saha somakaiH .. 14..\\
tathaiva tava putrasya rathodArAH prahAriNaH .
mahatyA senayA sArdha.n jagmurdroNa rathaM prati .. 15..\\
tataH sA bharatI senA vadhyamAnA kirITinA .
tamasA nidrayA chaiva punareva vyadIryata .. 16..\\
droNena vAryamANAste svaya.n tava sutena cha .
na shakyante mahArAja yodhA vArayitu.n tadA .. 17..\\
sA pANDuputrasya sharairdAryamANA mahAchamUH .
tamasA sa.nvR^ite loke vyAdravatsarvato mukhI .. 18..\\
utsR^ijya shatasho vAhA.nstatra ke chinnarAdhipAH .
prAdravanta mahArAja bhayAviShTAH samantataH .. 19..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 137}
s
somadatta.n tu samprekShya vidhunvAnaM mahaddhanuH .
sAtyakiH prAha yantAra.n somadattAya mAM vaha .. 1..\\
na hyahatvA raNe shatruM bAhlIka.n kauravAdhamam .
nivartiShye raNAtsUta satyametadvacho mama .. 2..\\
tataH sampreShayadyantA saindhavA.nstAnmahAjavAn .
tura~NgamA~nsha~NkhavarNAnsarvashabdAtigAnraNe .. 3..\\
te.avahanyuyudhAna.n tu manomArutara.nhasaH .
yathendra.n harayo rAjanpurA daityavadhodyatam .. 4..\\
tamApatanta.n samprekShya sAtvataM rabhasaM raNe .
somadatto mahAbAhurasambhrAnto.abhyavartata .. 5..\\
vimu~ncha~nsharavarShANi parjanya iva vR^iShTimAn .
chhAdayAmAsa shaineya.n jalado bhAskara.n yathA .. 6..\\
asambhrAntashcha samare sAtyakiH kurupu~Ngavam .
chhAdayAmAsa bANaughaiH samantAdbharatarShabha .. 7..\\
somadattastu ta.n ShaShTyA vivyAdhorasi mAdhavam .
sAtyakishchApi ta.n rAjannavidhyatsAyakaiH shitaiH .. 8..\\
tAvanyonya.n shariH kR^ittau vyarAjetAM nararShabhau .
supuShpau puShpasamaye puShpitAviva kiMshukau .. 9..\\
rudhirokShitasarvA~Ngau kuru vR^iShNiyashaH karau .
parasparamavekShetA.n dahantAviva lochanau .. 10..\\
rathamaNDala mArgeShu charantAvarimardanau .
ghorarUpau hi tAvAstA.n vR^iShkimantAvivAmbudau .. 11..\\
sharasambhinna gAtrau tau sarvataH shakalIkR^itau .
shvAvidhAviva rAjendra vyadR^iShyetA.n sharakShatau .. 12..\\
suvarNapu~NkhairiShubhirAchitau tau vyarochatAm .
khadyotairAvR^itau rAjanprAvR^iShIva vanaspatI .. 13..\\
sampradIpita sarvA~Ngau sAyakaistau mahArathau .
adR^ishyetA.n raNe kruddhAvulkAbhiriva ku~njarau .. 14..\\
tato yudhi mahArAja somadatto mahArathaH .
ardhachandreNa chichchheda mAdhavasya mahaddhanuH .. 15..\\
athainaM pa~nchaviMshatyA sAyakAnA.n samArpayat .
tvaramANastvarA kAle punashcha dashabhiH sharaiH .. 16..\\
athAnyaddhanurAdAya sAtyakirvegavattaram .
pa~nchabhiH sAyakaistUrNa.n somadattamavidhyata .. 17..\\
tato.apareNa bhallena dhvaja.n chichchheda kA~nchanam .
bAhlIkasya raNe rAjansAtyakiH prahasanniva .. 18..\\
somadattastvasambhrAnto dR^iShTvA ketuM nipAtitam .
shaineyaM pa~nchaviMshatyA sAyakAnA.n samAchinot .. 19..\\
sAtvato.api raNe kruddhaH somadattasya dhanvinaH .
dhanushchichchheda samare kShurapreNa shitena ha .. 20..\\
athaina.n rukmapu~NkhAnAM shatena nataparvaNAm .
AchinodbahudhA rAjanbhagnadaMShTramiva dvipam .. 21..\\
athAnyaddhanurAdAya somadatto mahArathaH .
sAtyaki.n chhAdayAmAsa sharavR^iShTyA mahAbalaH .. 22..\\
somadatta.n tu sa~Nkruddho raNe vivyAdha sAtyakiH .
sAtyaki.n cheShu jAlena somadatto apIDayat .. 23..\\
dashabhiH sAtvatasyArthe bhImo.ahanbAhlikAtmajam .
somadatto.apyasambhrAntaH shaineyamavadhIchchharaiH .. 24..\\
tatastu sAtvatasyArthe bhaimasenirnava.n dR^iDham .
mumocha parigha.n ghora.n somadattasya vakShasi .. 25..\\
tamApatanta.n vegena parigha.n ghoradarshanam .
dvidhA chichchheda samare prahasanniva kauravaH .. 26..\\
sa papAta dvidhA chhinna AyasaH parigho mahAn .
mahIdharasyeva mahachchhikhara.n vajradAritam .. 27..\\
tatastu sAtyakI rAjansomadattasya sa.nyuge .
dhanushchichchheda bhallena hastAvApa.n cha pa~nchabhiH .. 28..\\
chaturbhistu sharaistUrNa.n chaturasturagottamAn .
samIpaM preShayAmAsa pretarAjasya bhArata .. 29..\\
sAratheshcha shiraH kAyAdbhallena nataparvaNA .
jahAra rathashArdUlaH prahasa~nshinipu~NgavaH .. 30..\\
tataH sharaM mahAghora.n jvalantamiva pAvakam .
mumocha sAtvato rAjansvarNapu~Nkha.n shilAshitam .. 31..\\
sa vimukto balavatA shaineyena sharottamaH .
ghorastasyorasi vibho nipapAtAshu bhArata .. 32..\\
so.atividdho balavatA sAtvatena mahArathaH .
somadatto mahAbAhurnipapAta mamAra cha .. 33..\\
ta.n dR^iShTvA nihataM tatra somadattaM mahArathAH .
mahatA sharavarSheNa yuyudhAnamupAdravan .. 34..\\
chhAdyamAna.n sharairdR^iShTvA yuyudhAnaM yudhiShThiraH .
mahatyA senayA sArdha.n droNAnIkamupAdravat .. 35..\\
tato yudhiShThiraH kruddhastAvakAnAM mahAbalam .
sharairvidrAvayAmAsa bhAradvAjasya pashyataH .. 36..\\
sainyAni drAvayanta.n tu droNo dR^iShTvA yudhiShThiram .
abhidudrAva vegena krodhasa.nraktalochanaH .. 37..\\
tataH sunishitairbANaiH pArtha.n vivyAdha saptabhiH .
so.atividdho mahAbAhuH sR^ikkiNI parisa.nlihan .
yudhiShThirasya chichchheda dhvaja.n kArmukameva cha .. 38..\\
sa chhinnadhanvA tvaritastvarA kAle nR^ipottamaH .
anyadAdatta vegena kArmuka.n samare dR^iDham .. 39..\\
tataH sharasahasreNa droNa.n vivyAdha pArthivaH .
sAshvasUta dhvajaratha.n tadadbhutamivAbhavat .. 40..\\
tato muhUrta.n vyathitaH sharaghAta prapIDitaH .
niShasAda rathopasthe droNo bharatasattama .. 41..\\
pratilabhya tataH sa~nj~nAM muhUrtAddvijasattamaH .
krodhena mahatAviShTo vAyavyAstramavAsR^ijat .. 42..\\
asambhrAntastataH pArtho dhanurAkR^iShya vIryavAn .
tadastramastreNa raNe stambhayAmAsa bhArata .. 43..\\
tato.abravIdvAsudevaH kuntIputra.n yudhiShThiram .
yudhiShThira mahAbAho yattvA vakShyAmi tachchhR^iNu .. 44..\\
upAramasva yuddhAya droNAdbharatasattama .
gR^idhyate hi sadA droNo grahaNe tava sa.nyuge .. 45..\\
nAnurUpamahaM manye yuddhamasya tvayA saha .
yo.asya sR^iShTo vinAshAya sa ena.n shvo haniShyati .. 46..\\
parivarjya guru.n yAhi yatra rAjA suyodhanaH .
bhImashcha rathashArdUlo yudhyate kauravaiH saha .. 47..\\
vAsudeva vachaH shrutvA dharmarAjo yudhiShThiraH .
muhUrta.n chintayitvA tu tato dAruNamAhavam .. 48..\\
prAyAddrutamamitraghno yatra bhImo vyavasthitaH .
vinighna.nstAvakAnyodhAnvyAditAsya ivAntakaH .. 49..\\
rathaghoSheNa mahatA nAdayanvasudhAtalam .
parjanya iva gharmAnte nAdayanvai disho dasha .. 50..\\
bhImasya nighnataH shatrUnpArShNi.n jagrAha pANDavaH .
droNo.api pANDupA~nchAlAnvyadhamadrajanI mukhe .. 51..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 138}
s
vartamAne tathA yuddhe ghorarUpe bhayAvahe .
tamasA sa.nvR^ite loke rajasA cha mahIpate .
nApashyanta raNe yodhAH parasparamavasthitAH .. 1..\\
anumAnena sa~nj~nAbhiryuddha.n tadvavR^ite mahat .
naranAgAshvamathanaM parama.n lomaharShaNam .. 2..\\
droNakarNakR^ipA vIrA bhImapArShata sAtyakAH .
anyonya.n kShobhayAmAsuH sainyAni nR^ipasattamaH .. 3..\\
vadhyamAnAni sainyAni samantAttairmahArathaiH .
tamasA rajasA chaiva samantAdvipradudruvuH .. 4..\\
te sarvato vidravanto yodhA vitrastachetasaH .
ahanyanta mahArAja dhAvamAnAshcha sa.nyuge .. 5..\\
mahArataH sahasrANi jaghnuranyonyamAhave .
andhe tamasi mUDhAni putrasya tava mantrite .. 6..\\
tataH sarvANi sainyAni senA gopAshcha bhArata .
vyamuhyanta raNe tatra tamasA sa.nvR^ite sati .. 7..\\
dhr
teShA.n sa.nloDyamAnAnAM pANDavairnihataujasAm .
andhe tamasi magnAnAmAsIkkA vo matistadA .. 8..\\
kathaM prakAshasteShA.n vA mama sainyeShu vA punaH .
babhUva loke tamasA tathA sa~njaya sa.nvR^ite .. 9..\\
dhr
tataH sarvANi sainyAni hatashiShTAni yAni vai .
senA goptR^InathAdishya punarvyUhamakalpayat .. 10..\\
droNaH purastAjjaghane tu shalyas
tathA drauNiH pArshvataH saubalash cha .
svaya.n tu sarvANi balAni rAjan
rAjAbhyayAdgopayanvai nishAyAm .. 11..\\
uvAcha sarvAMshcha padAtisa~NghAn
duryodhanaH pArthiva sAntvapUrvam .
utsR^ijya sarve paramAyudhAni
gR^ihNIta hastairjvalitAnpradIpAn .. 12..\\
te choditAH pArthiva sattamena
tataH prahR^iShTA jagR^ihuH pradIpAn .
sA bhUya eva dhvajinI vibhaktA
vyarochatAbhiprabhayA nishAyAm .. 13..\\
mahAdhanairAbharaNaishcha divyaiH
shastraiH pradIptairabhisampatadbhiH .
kShaNena sarve vihitAH pradIpA
vyadIpayaMshcha dhvajanI.n tadAshu .. 14..\\
sarvAstu senA vyatisevyamAnAH
padAtibhiH pAvakatailahastaiH .
prakAshyamAnA dadR^ishurnishAyAM
yathAntarikShe jaladAstaDidbhiH .. 15..\\
prakAshitAyA.n tu tathA dhvajinyAM
droNo.agnikalpaH pratapansamantAt .
rarAja rAjendra suvarNavarmA
madhya.n gataH sUrya ivAMshumAlI .. 16..\\
jAmbUnadeShvAbharaSheShu chaiva
niShkeShu shuddheShu sharAvareShu .
pIteShu shastreShu cha pAvakasya
pratiprabhAstatra tato babhUvuH .. 17..\\
gadAshcha shaikyAH parighAshcha shubhrA
ratheShu shaktyashcha vivartamAnAH .
pratiprabhA rashmibhirAjamIDha
punaH punaH sa~njanayanti dIptAH .. 18..\\
chhatrANi bAlavyajanAnuSha~NgA
dIptA maholkAshcha tathaiva rAjan .
vyAghUrNamAnAshcha suvarNamAlA
vyAyachchhatA.n tatra tadA virejuH .. 19..\\
shastraprabhAbhishcha virAjamAnaM
dIpaprabhAbhishcha tadA bala.n tat .
prakAshita.n chAbharaNa prabhAbhir
bhR^ishaM prakAshaM nR^ipate babhUva .. 20..\\
pItAni shastrANyasR^igukShitAni
vIrAvadhUtAni tanu druhANi .
dIptAM prabhAM prAjanayanta tatra
tapAtyaye vidyudivAntarikShe .. 21..\\
prakampitAnAmabhighAta vegair
abhighnatA.n chApatatAm javena .
vaktrANyashobhanta tadA narANAM
vAyvIritAnIva mahAmbujAni .. 22..\\
mahAvane dAva iva pradIpte
yathA prabhA bhAskarasyApi nashyet .
tathA tavAsIddhvajinI pradIptA
mahAbhaye bhArata bhImarUpA .. 23..\\
tatsampradIptaM balamasmadIyaM
nishAmya pArthastvaritAstathaiva .
sarveShu sainyeShu padAtisa~NghAn
achodaya.nste.atha chakruH pradIpAn .. 24..\\
gaje gaje sapta kR^itAH pradIpA
rathe rathe chaiva dasha pradIpAH .
dvAvashvapR^iShThe paripArshvato.anye
dhvajeShu chAnye jaghaneShu chAnye .. 25..\\
senAsu sarvAsu cha pArshvato.anye
pashchAtpurastAchcha samantatash cha .
madhye tathAnye jvalitAgnihastAH
senA dvaye.api sma narA vicheruH .. 26..\\
sarveShu sainyeShu padAtisa~NghA
vyAmishritA hastirathAshvavR^indaiH .
madhye tathAnye jvalitAgnihastA
vyadIpayanpANDusutasya senAm .. 27..\\
tena pradIptena tathA pradIptaM
bala.n tadAsIdbalavadbalena .
bhAH kurvatA bhAnumatA graheNa
divAkareNAgnirivAbhitaptaH .. 28..\\
tayoH prabhAH pR^ithivImantarikShaM
sarvA vyatikramya dishashcha vR^iddhAH .
tena prakAshena bhR^ishaM prakAshaM
babhUva teShA.n tava chaiva sainyam .. 29..\\
tena prakAshena diva.n gamena
sambodhitA devagaNAshcha rAjan .
gandharvayakShAsurasiddhasa~NghAH
samAgamannapsarasashcha sarvAH .. 30..\\
taddevagandharvasamAkula.n cha
yakShAsurendrApsarasA.n gaNaish cha .
hataishcha vIrairdivamAruhadbhir
Ayodhana.n divyakalpaM babhUva .. 31..\\
rathAshvanAgAkula dIpadIptaM
sa.nrabdha yodhAhata vidrutAshvam .
mahadbala.n vyUDharathAshvanAgaM
surAsuravyUha samaM babhUva .. 32..\\
tachchhakti sa~NghAkula chaNDavAtaM
mahArathAbhra.n rathavAji ghoSham .
shastraughavarSha.n rudhirAmbudhAraM
nishi pravR^ittaM naradeva yuddham .. 33..\\
tasminmahAgnipratimo mahAtmA
santApayanpANDavAnvipramukhyaH .
gabhastibhirmadhyagato yathArko
varShAtyaye tadvadabhUnnarendra .. 34..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 139}
s
prakAshite tathA loke rajasA cha tamovR^ite .
samAjagmuratho vIrAH parasparavadhaiShiNaH .. 1..\\
te sametya raNe rAja~nshastraprAsAsi dhAriNaH .
parasparamudakShanta parasparakR^itAgasaH .. 2..\\
pradIpAnA.n sahasraishcha dIpyamAnaiH samantataH .
virarAja tadA bhUmirdyaurgrahairiva bhArata .. 3..\\
ulkA shataiH prajvalitai raNabhUNirvyarAjata .
dahyamAneva lokAnAmabhAve vai vasundharA .. 4..\\
pradIpyanta dishaH sarvAH pradIpaistaiH samantataH .
varShA pradoShe khadyotairvR^itA vR^ikShA ivAbabhuH .. 5..\\
asajjanta tato vIrA vIreShveva pR^ithakpR^ithak .
nAgA nAgaiH samAjagmusturagAH saha vAjibhiH .. 6..\\
rathA rathavaraireva samAjagmurmudAnvitAH .
tasminrAtrimukhe ghore putrasya tava shAsanAt .. 7..\\
tato.arjuno mahArAja kauravANAmanIkinIm .
vyadhamattvarayA yuktaH kShapayansarvapArthivAn .. 8..\\
dhr
tasminpraviShTe sa.nrabdhe mama putrasya vAhinIm .
amR^iShyamANe durdharShe ki.n va AsInmanastadA .. 9..\\
kimamanyanta sainyAni praviShTe shatrutApane .
duryodhanashcha ki.n kR^ityaM prAptakAlamamanyata .. 10..\\
ke chaina.n samare vIraM pratyudyayurarindamam .
ke.arakShandakShiNa.n chakraM ke cha droNasya savyataH .. 11..\\
ke pR^iShThato.asya hyabhavanvIrA vIrasya yudhyataH .
ke purastAdagachchhanta nighnataH shAtravAnraNe .. 12..\\
yatprAvishanmaheShvAsaH pA~nchAlAnaparAjitaH .
nR^ityanniva naravyAghro rathamArgeShu vIryavAn .. 13..\\
dadAha cha sharairdroNaH pA~nchAlAnA.n rathavrajAn .
dhUmaketuriva kruddhaH sa kathaM mR^ityumIyivAn .. 14..\\
avyagrAneva hi parAnakthayasyaparAjitAn .
hatAMshchaiva viShaNNAMshcha viprakIrNAMshcha sha.nsasi .
rathino virathAMshchaiva kR^itAnyuddheShu mAmakAn .. 15..\\
dhr
droNasya matamAGYAya yoddhukAmasya tAM nishAm .
duyodhano mahArAja vashyAnbhrAtR^InabhAShata .. 16..\\
vikarNa.n chitrasenaM cha mahAbAhuM cha kauravam .
durdharSha.n dIrghabAhuM cha ye cha teShAM padAnugAH .. 17..\\
droNa.n yattAH parAkrAntAH sarve rakShata pR^iShThataH .
hArdikyo dakShiNa.n chakra.n shalyashchaivottaraM tathA .. 18..\\
trigartAnA.n cha ye shUrA hatashiShTA mahArathAH .
tAMshchaiva sarvAnputraste samachodayadagrataH .. 19..\\
AchAryo hi susa.nyatto bhR^isha.n yattAshcha pANDavAH .
ta.n rakShata susa.nyattA nighnantaM shAtravAnraNe .. 20..\\
droNo hi balavAnyuddhe kShiprahastaH parAkramI .
nirjayettridashAnyuddhe kimu pArthAnsa somakAn .. 21..\\
te yUya.n sahitAH sarve bhR^ishaM yattA mahArathAH .
droNa.n rakShata pA~nchAlyAddhR^iShTadyumnAnmahArathAt .. 22..\\
pANDaveyeShu sainyeShu yodhaM pashyAmyahaM na tam .
yo jayeta raNe droNa.n dhR^iShTadyumnAdR^ite nR^ipAH .. 23..\\
tasya sarvAtmanA manye bhAradvAjasya rakShaNam .
sa guptaH somakAnhanyAtsR^i~njayAMshcha sarAjakAn .. 24..\\
sR^i~njayeShvatha sarveShu nihateShu chamUmukhe .
dhR^iShTadyumna.n raNe drauNirnAshayiShyatyasaMshayam .. 25..\\
tathArjuna.n raNe karNo vijeShyati mahArathaH .
bhImasenamaha.n chApi yuddhe jeShyAmi daMshitaH .. 26..\\
so.ayaM mama jayo vyakta.n dIrghakAlaM bhaviShyati .
tasmAdrakShata sa~NgrAme droNameva mahArathAH .. 27..\\
ityuktvA bharatashreShTha putro duryodhanastava .
vyAdidesha tataH sainya.n tasmi.nstamasi dAruNe .. 28..\\
tataH pravavR^ite yuddha.n rAtrau tadbharatarShabha .
ubhayoH senayorghora.n vijayaM prati kA~NkShiNoH .. 29..\\
arjunaH kaurava.n sainyamarjuna.n chApi kauravAH .
nAnAshastrasamAvApairanyonyaM paryapIDayan .. 30..\\
drauNiH pA~nchAlarAjAnaM bhAradvAjashcha sR^i~njayAn .
dhAdayAmAsatuH sa~Nkhye sharaiH saMnataparvabhiH .. 31..\\
pANDupA~nchAla senAnA.n kauravANAM cha mAriSha .
AsInniShTAnako ghoro nighnatAm itaretaram .. 32..\\
naivAsmAbhirna pUrvairno dR^iShTaM pUrva.n tathAvidham .
yuddha.n yAdR^ishamevAsIttAM rAtriM sumahAbhayam .. 33..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 140}
s
vartamAne tathA raudre rAtriyuddhe vishAM pate .
sarvabhUtakShayakare dharmaputro yudhiShThiraH .. 1..\\
abravItpANDavAMshchaiva pA~nchAlAMshcha sa somakAn .
abhyadravata gachchhadhva.n droNameva jighA.nsayA .. 2..\\
rAGYaste vachanAdrAjanpA~nchAlAH somakAstathA .
droNamevAbhyavartanta nadanto bhairavAnravAn .. 3..\\
tAnvayaM pratigarjantaH pratyudyAtAstvamarShitAH .
yathAshakti yathotsAha.n yathA sattva.n cha sa.nyuge .. 4..\\
kR^itavarmA cha hArdikyo yudhiShThiramupAdravat .
droNaM prati jighA.nsantaM matto mattamiva dvipam .. 5..\\
shaineya.n sharavarShANi vikirantaM samantataH .
abhyayAtkauravo rAjanbhUriH sa~NgrAmamUrdhani .. 6..\\
sahadevamathAyAnta.n droNa prepsuM mahAratham .
karNo vaikartano rAjanvArayAmAsa pANDavam .. 7..\\
bhImasenamathAyAnta.n vyAditAsyamivAntakam .
svaya.n duryodhano yuddhe pratIpaM mR^ityumAvrajat .. 8..\\
nakula.n cha yudhA.n shreShThaM sarvayuddhavishAradam .
shakuniH saubalo rAjanvArayAmAsa sa tvaraH .. 9..\\
shikhaNDinamathAyAnta.n rathena rathinAM varam .
kR^ipo shAradvato rAjanvArayAmAsa sa.nyuge .. 10..\\
prativindhyamathAyAntaM mayUrasadR^ishairhayaiH .
duHshAsano mahArAja yatto yattamavArayat .. 11..\\
bhaimasenimathAyAntaM mAyA shatavishAradam .
ashvatthAmA piturmAna.n kurvANaH pratyaShedhayat .. 12..\\
drupada.n vR^iShasenastu sa sainyaM sapadAnugam .
vArayAmAsa samare droNa prepsuM mahAratham .. 13..\\
virATa.n drutamAyAntaM droNasya nidhanaM prati .
madrarAjaH susa~Nkruddho vArayAmAsa bhArata .. 14..\\
shatAnIkamathAyAntaM nAkuli.n rabhasaM raNe .
chitraseno rurodhAshu sharairdroNa vadhepsayA .. 15..\\
arjuna.n cha yudhA.n shreShThaM prAdravantaM mahAratham .
alambuso mahArAja rAkShasendro nyavArayat .. 16..\\
tathA droNaM maheShvAsaM nighnanta.n shAtravAnraNe .
dhR^iTadyumno.atha pA~nchAlyo hR^iShTarUpamavArayat .. 17..\\
tathAnyAnpANDuputrANA.n samAyAtAnmahArathAn .
tAvakA rathino rAjanvArayAmAsurojasA .. 18..\\
gajArohA gajaistUrNa.n saMnipatya mahAmR^idhe .
yodhayantaH sma dR^ishyante shatasho.atha sahasrashaH .. 19..\\
nishIthe turagA rAjannAdravantaH parasparam .
samadR^ishyanta vegena pakShavanta ivAdrayaH .. 20..\\
sAdinaH sAdibhiH sArdhaM prAsashaktyR^iShTipANayaH .
samAgachchhanmahArAja vinadantaH pR^ithakpR^ithak .. 21..\\
narAstu bahavastatra samAjagmuH parasparam .
gadAbhirmusalaishchaiva nAnAshastraishcha sa~NghashaH .. 22..\\
kR^itavarmA tu hArdikyo dharmaputra.n yudhiShThiram .
vArayAmAsa sa~Nkruddho velevodvR^ittamarNavam .. 23..\\
yudhiShThirastu hArdikya.n viddhvA pa~nchabhirAshugaiH .
punarvivyAdha viMshatyA tiShTha tiShTheti chAbravIt .. 24..\\
kR^itavarmA tu sa~Nkruddho dharmaputrasya mAriSha .
dhanushchichchheda bhallena ta.n cha vivyAdha saptabhiH .. 25..\\
athAnyaddhanurAdAya dharmaputro yudhiShThiraH .
hArdikya.n dashabhirbANairbAhvorurasi chArpayat .. 26..\\
mAdhavastu raNe viddho dharmaputreNa mAriSha .
prAkampata cha roSheNa saptabhishchArdayachchharaiH .. 27..\\
tasya pArtho dhanushchhittvA hastAvApaM nikR^itya cha .
prAhiNonnishitAnbANAnpa~ncha rAja~nshilAshitAn .. 28..\\
te tasya kavachaM bhittvA hemachitraM mahAdhanam .
prAvishandharaNImugrA valmIkamiva pannagAH .. 29..\\
akShNornimeSha mAtreNa so.anyadAdAya kArmukam .
vivyAdha pANDava.n ShaShTyA sUta.n cha navabhiH sharaiH .. 30..\\
tasya shaktimameyAtmA pANDavo bhujagopamAm .
chikShepa bharatashreShTha rathe nyasya mahaddhanuH .. 31..\\
sA hemachitrA mahatI pANDavena praveritA .
nirbhidya dakShiNaM bAhuM prAvishaddharaNItalam .. 32..\\
etasminneva kAle tu gR^ihya pArthaH punardhanuH .
hArdikya.n chhAdayAmAsa sharaiH saMnataparvabhiH .. 33..\\
tatastu samare shUro vR^iShNInAM pravaro rathI .
vyashva sUta ratha.n chakre nimeShArdhAdyudhiShThiram .. 34..\\
tatastu pANDavo jyeShThaH khaDgacharma samAdade .
tadasya nishitairbANairvyadhamanmAdhavo raNe .. 35..\\
tomara.n tu tato gR^ihya svarNadaNDaM durAsadam .
preShayatsamare tUrNa.n hArdikyasya yudhiShThiraH .. 36..\\
tamApatanta.n sahasA dharmarAja bhujachyutam .
dvidhA chichchheda hArdikyaH kR^itahastaH smayanniva .. 37..\\
tataH sharashatenAjau dharmaputramavAkirat .
kavacha.n chAsya sa~NkruddhaH shairastIkShNairadArayat .. 38..\\
hArdikya sharasa~nchinna.n kavachaM tanmahAtmanaH .
vyashIryata raNe rAja.nstArAjAlamivAmbarAt .. 39..\\
sa chhinnadhanvA virathaH shIrNavarmA sharArditaH .
apAyAsIdraNAttUrNa.n dharmaputro yudhiShThiraH .. 40..\\
kR^itavarmA tu nirjitya dharmaputra.n yudhiShThiram .
punardroNasya jugupe chakrameva mahAbalaH .. 41..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 141}
s
bhUristu samare rAja~nshaineya.n rathinAM varam .
ApatantamapAsedhatprapAnAdiva ku~njaram .. 1..\\
athaina.n sAtyakiH kruddhaH pa~nchabhirnishitaiH sharaiH .
vivyAdha hR^idaye tUrNaM prAsravattasya shoNitam .. 2..\\
tathaiva kauravo yuddhe shaineya.n yuddhadurmadam .
dashabhirvishikhaistIkShNairavidhyata bhujAntare .. 3..\\
tAvanyonyaM mahArAja tatakShAte sharairbhR^isham .
krodhasa.nraktanayanau krodhAdvisphArya kArmuke .. 4..\\
tayorAsInmahArAja shastravR^iShTiH sudAruNA .
kruddhayoH sAyakamuchoryamAntakanikAshayoH .. 5..\\
tAvanyonya.n sharai rAjanprachchhAdya samare sthitau .
muhUrta.n chaiva tadyuddha.n samarUpamivAbhavat .. 6..\\
tataH kruddho mahArAja shaineyaH prahasanniva .
dhanushchichchheda samare kauravyasya mahAtmanaH .. 7..\\
athaina.n chhinnadhanvAnaM navabhirnishitaiH sharaiH .
vivyAdha hR^idaye tUrNa.n tiShTha tiShTheti chAbravIt .. 8..\\
so.atividdho balavatA shatruNA shatrutApanaH .
dhanuranyatsamAdAya sAtvataM pratyavidhyata .. 9..\\
sa viddhvA sAtvataM bANaistribhireva vishAM pate .
dhanushchichchheda bhallena sutIkShNena hasanniva .. 10..\\
chhinnadhanvA mahArAja sAtyakiH krodhamUrchhitaH .
prajahAra mahAvegA.n shakti.n tasya mahorasi .. 11..\\
sa tu shaktyA vibhinnA~Ngo nipapAta rathottamAt .
lohitA~Nga ivAkAshAddIptarashmiryadR^ichchhayA .. 12..\\
ta.n tu dR^iShTvA taha.n shUramashvatthAmA mahArathaH .
abhyadhAvata vegena shaineyaM prati sa.nyuge .
abhyavarShachchharaugheNa meru.n vR^iShTyA yathAmbudaH .. 13..\\
tamApatanta.n sa.nrabdhaM shaineyasya rathaM prati .
ghaTotkacho.abravIdrAjannAdaM muktvA mahArathaH .. 14..\\
tiShTha tiShTha na me jIvandroNaputra gamiShyasi .
eSha tvAdya haniShyAmi mahiSha.n skanda rAD iva .
yuddhashraddhAmaha.n te.adya vineShyAmi raNAjire .. 15..\\
ityuktvA roShatAmrAkSho rAkShasaH paravIrahA .
drauNimabhyadravatkruddho gajendramiva kesarI .. 16..\\
rathAkShamAtrairiShubhirabhyavarShadghaTotkachaH .
rathinAmR^iShabha.n drauNiM dhArAbhiriva toyadaH .. 17..\\
sharavR^iShTi.n tu tAM prAptA.n sharairAshIviShopamaiH .
shAtayAmAsa samare tarasA drauNirutsmayan .. 18..\\
tataH sharashataistIkShNairmarmabhedibhirAshugaiH .
samAchinodrAkShasendra.n ghaTotkachamarindama .. 19..\\
sa sharairAchitastena rAkShaso raNamUrdhani .
vyakAshata mahArAja shvAvichchhalalito yathA .. 20..\\
tataH krodhasamAviShTo bhaimaseniH pratApavAn .
sharairavachakartograirdrauNi.n vajrAshanisvanaiH .. 21..\\
kShuraprairardhachandraishcha nArAchaiH sa shilImukhaiH .
varAhakarNairnAlIkaistIkShNaishchApi vikarNibhiH .. 22..\\
tA.n shastravR^iShTimatulAM vajrAshanisamasvanAm .
patantImupari kruddho drauNiravyathitendriyaH .. 23..\\
suduHsahA.n sharairghorairdivyAstrapratimantritaiH .
vyadhamatsa mahAtejA mahAbhrANIva mArutaH .. 24..\\
tato.antarikShe bANAnA.n sa~NgrAmo.anya ivAbhavat .
ghorarUpo mahArAja yodhAnA.n harShavardhanaH .. 25..\\
tato.astrasa~NgharSha kR^itairvisphuli~NgaiH samantataH .
babhau nishAmukhe vyoma khadyotairiva sa.nvR^itam .. 26..\\
sa mArgaNagaNairdrauNirdishaH prachchhAdya sarvataH .
priyArtha.n tava putrANA.n rAkShasaM samavAkirat .. 27..\\
tataH pravavR^ite yuddha.n drauNirAkShasayormR^idhe .
vigADhe rajanImadhye shakra prahrAdayoriva .. 28..\\
tato ghaTotkacho bANairdashabhirdrauNimAhave .
jaghAnorasi sa~NkruddhaH kAlajvalana saMnibhaiH .. 29..\\
sa tairabhyAyatairviddho rAkShasena mahAbalaH .
chachAla samare drauNirvAtanunna iva drumaH .
sa mohamanusamprApto dhvajayaShTi.n samAshritaH .. 30..\\
tato hAhAkR^ita.n sainya.n tava sarvaM janAdhipa .
hata.n sma menire sarve tAvakAstaM vishAM pate .. 31..\\
ta.n tu dR^iShTvA tathAvasthamashvatthAmAnamAhave .
pA~nchAlAH sR^i~njayAshchaiva si.nhanAdaM prachakrire .. 32..\\
pratilabhya tataH sa~nj~nAmashvatthAmA mahAbalaH .
dhanuH prapIDya vAmena kareNAmitrakarshanaH .. 33..\\
mumochAkarNa pUrNena dhanuShA sharamuttamam .
yamadaNDopama.n ghoramuddishyAshu ghaTotkacham .. 34..\\
sa bhittvA hR^idaya.n tasya rAkShasasya sharottamaH .
vivesha vasudhAmugraH supu~NkhaH pR^ithivIpate .. 35..\\
so.atividdho mahArAja rathopastha upAvishat .
rAkShasendraH subalavAndrauNinA raNamAninA .. 36..\\
dR^iShTvA vimUDha.n haiDimbaM sArathistaM raNAjirAt .
drauNeH sakAshAtsambhrAntastvapaninye tvarAnvitaH .. 37..\\
tathA tu samare viddhvA rAkShasendra.n ghaTotkacham .
nanAda sumahAnAda.n droNaputro mahAbalaH .. 38..\\
pUjitastava putraishcha sarvayodhaishcha bhArata .
vapuShA pratijajvAla madhyAhna iva bhAskaraH .. 39..\\
bhImasena.n tu yudhyantaM bhAradvAja rathaM prati .
svaya.n duryodhano rAjA pratyavidhyachchhitaiH sharaiH .. 40..\\
taM bhImaseno navabhiH sharairvivyAdha mAriSha .
duryodhano.api viMshatyA sharANAM pratyavidhyata .. 41..\\
tau sAyakairavachchhannAvadR^ishyetA.n raNAjire .
meghajAlasamAchchhannau nabhasIvendu bhAskarau .. 42..\\
atha duryodhano rAjA bhIma.n vivyAdha patribhiH .
pa~nchabhirbharatashreShTha tiShTha tiShTheti chAbravIt .. 43..\\
tasya bhImo dhanushchhittvA dhvaja.n cha navabhiH sharaiH .
vivyAdha kauravashreShThaM navatyA nataparvaNAm .. 44..\\
tato duryodhanaH kruddho bhImasenasya mAriSha .
chikShepa sa sharAnrAjanpashyatA.n sarvadhanvinAm .. 45..\\
tAnnihatya sharAnbhImo duryodhana dhanushchyutAn .
kauravaM pa~nchaviMshatyA krudrakANA.n samArpayat .. 46..\\
duryodhanastu sa~Nkruddho bhImasenasya mAriSha .
kShurapreNa dhanushchhittvA dashabhiH pratyavidhyata .. 47..\\
athAnyaddhanurAdAya bhImaseno mahAbalaH .
vivyAdha nR^ipati.n tUrNa.n saptabhirnishitaiH sharaiH .. 48..\\
tadapyasya dhanuH kShipra.n chichchheda laghuhastavat .
dvitIya.n cha tR^itIyaM cha chaturthaM pa~nchamaM tathA .. 49..\\
AttamAttaM mahArAja bhImasya dhanurAchchhinat .
tava putro mahArAja jitakAshI madotkaTaH .. 50..\\
sa tadA chhidyamAneShu kArmukeShu punaH punaH .
shakti.n chikShepa samare sarvapArashavI.n shubhAm .. 51..\\
aprAptAmeva tA.n shakti.n tridhA chichchheda kauravaH .
pashyataH sarvalokasya bhImasya cha mahAtmanaH .. 52..\\
tato bhImo mahArAja gadA.n gurvIM mahAprabhAm .
chikShepAvidhya vegena duryodhana rathaM prati .. 53..\\
tataH sa sahasA vAhA.nstava putrasya sa.nyuge .
sArathi.n cha gadA gurvI mamarda bharatarShabha .. 54..\\
putrastu tava rAjendra rathAddhemapariShkR^itAt .
AplutaH sahasA yAnaM nandakasya mahAtmanaH .. 55..\\
tato bhImo hataM matvA tava putraM mahAratham .
si.nhanAdaM mahachchakre tarjayanniva kauravAn .. 56..\\
tAvakAH sainikAshchApi menire nihataM nR^ipam .
tato vichukrushuH sarve hAheti cha samantataH .. 57..\\
teShA.n tu ninada.n shrutvA trastAnAM sarvayodninAm .
bhImasenasya nAda.n cha shrutvA rAjanmahAtmanaH .. 58..\\
tato yudhiShThiro rAjA hataM matvA suyodhanam .
abhyavartata vegena yatra pArtho vR^ikodaraH .. 59..\\
pA~nchAlAH kekayA matsyAH sR^i~njayAshcha vishAM pate .
sarvodyogenAbhijagmurdroNameva yuyutsayA .. 60..\\
tatrAsItsumahadyuddha.n droNasyAtha paraiH saha .
ghore tamasi magnAnAM nighnatAm itaretaram .. 61..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 142}
s
sahadevamathAyAnta.n droNa prepsu.n vishAM pate .
karNo vaikartano yuddhe vArayAmAsa bhArata .. 1..\\
sahadevastu rAdheya.n viddhvA navabhirAshugaiH .
punarvivyAdha dashabhirnishitairnataparvabhiH .. 2..\\
ta.n karNaH prativivyAdha shatena nataparvaNAm .
sajya.n chAsya dhanuH shIghraM chichchheda laghuhastavat .. 3..\\
tato.anyaddhanurAdAya mAdrIputraH pratApavAn .
karNa.n vivyAdha viMshatyA tadadbhutamivAbhavat .. 4..\\
tasya karNo hayAnhatvA sharaiH saMnataparvabhiH .
sArathi.n chAsya bhallena drutaM ninye yamakShayam .. 5..\\
virathaH sahadevastu khaDga.n charma samAdade .
tadapyasya sharaiH karNo vyadhamatprahasanniva .. 6..\\
tato gurvIM mahAghorA.n hemachitrAM mahAgadAm .
preShayAmAsa samare vaikartana rathaM prati .. 7..\\
tAmApatantI.n sahasA sahadeva praveritAm .
vyaShTambhayachchharaiH karNo bhUmau chainAmapAtayat .. 8..\\
gadA.n vinihatA.n dR^iShTvA sahadevastvarAnvitaH .
shakti.n chikShepa karNAya tAmapyasyAchchhinachchharaiH .. 9..\\
sa sambhramastatastUrNamavaplutya rathottamAt .
sahadevo mahArAja dR^iShTvA karNa.n vyavasthitam .
rathachakra.n tato gR^ihya mumochAdhirathiM prati .. 10..\\
tamApatanta.n sahasA kAlachakramivodyatam .
sharairanekasAhasrairachhinatsUtanandanaH .. 11..\\
tasmi.nstu vitathe chakre kR^ite tena mahAtmanA .
vAryamANashcha vishikhaiH sahadevo raNa.n jahau .. 12..\\
tamabhidrutya rAdheyo muhUrtAdbharatarShabha .
abravItprahasanvAkya.n sahadevaM vishAM pate .. 13..\\
mA yudhyasva raNe vIra vishiShTai rathibhiH saha .
sadR^ishairyudhya mAdreya vacho me mA visha~NkitAH .. 14..\\
athaina.n dhanuSho.agreNa tudanbhUyo.abravIdvachaH .
eSho.arjuno raNe yatto yudhyate kurubhiH saha .
tatra gachchhasva mAdreya gR^iha.n vA yadi manyase .. 15..\\
evamuktvA tu ta.n karNo rathena rathinA.n varaH .
prAyAtpA~nchAla pANDUnA.n sainyAni prahasanniva .. 16..\\
vadhaprApta.n tu mAdreyaM nAvadhItsamare.arihA .
kuntyAH smR^itvA vacho rAjansatyasandho mahArathaH .. 17..\\
sahadevastato rAjanvimanAH sharapIDitaH .
karNa vAkshalya taptashcha jIvitAnniravidyata .. 18..\\
Aruroha ratha.n chApi pA~nchAlyasya mahAtmana .
janamejayasya samare tvarAyukto mahArathaH .. 19..\\
virATa.n saha sena.n tu droNArthe drutamAgatam .
madrarAjaH sharaugheNa chhAdayAmAsa dhanvinam .. 20..\\
tayoH samabhavadyuddha.n samare dR^iDhadhanvinoH .
yAdR^isha.n hyabhavadrAja~njambha vAsavayoH purA .. 21..\\
madrarAjo mahArAja virATa.n vAhinIpatim .
Ajaghne tvarita.n tIkShNaiH shatena nataparvaNAm .. 22..\\
prativivyAdha ta.n rAjA navabhirnishitaiH sharaiH .
punashchaiva trisaptatyA bhUyashchaiva shatena ha .. 23..\\
tasya madrAdhipo hatvA chaturo rathavAjinaH .
sUta.n dhvajaM cha samare rathopasthAdapAtayat .. 24..\\
hatAshvAttu rathAttUrNamavaplutya mahArathaH .
tasthau visphArayaMshchApa.n vimu~nchaMshcha shitA~nsharAn .. 25..\\
shatAnIkastato dR^iShTvA bhrAtara.n hatavAhanam .
rathenAbhyapatattUrNa.n sarvalokasya pashyataH .. 26..\\
shatAnIkamathAyAntaM madrarAjo mahAmR^idhe .
vishikhairbahubhirviddhvA tato ninye yamakShayam .. 27..\\
tasmi.nstu nihate vIre virATo rathasattamaH .
Aruroha ratha.n tUrNaM tameva dhvajamAlinam .. 28..\\
tato visphArya nayane krodhAddviguNavikramaH .
madrarAjaratha.n tUrNaM chhAdayAmAsa patribhiH .. 29..\\
tato madrAdhipaH kruddhaH shatena nataparvaNAm .
AjaghAnorasi dR^iDha.n virATaM vAhinIpatim .. 30..\\
so.atividdho mahArAja rathopastha upAvishat .
kashmala.n chAvishattIvra.n virATo bharatarShabha .
sArathistamapovAha samare sharavikShatam .. 31..\\
tataH sA mahatI senA prAdravannishi bhArata .
vadhyamAnA sharashataiH shalyenAhava shobhinA .. 32..\\
tA.n dR^iShTvA vidrutA.n senAM vAsudevadhana~njayau .
prAyAtA.n tatra rAjendra yatra shalyo vyavasthitaH .. 33..\\
tau tu pratyudyayau rAjanrAkShasendro hyalambusaH .
aShTachakrasamAyuktamAsthAya pravara.n ratham .. 34..\\
tura~Ngama mukhairyuktaM pishAchairghoradarshanaiH .
lohitArdra patAka.n ta.n raktamAlyavibhUShitam .
kArShNAyasamaya.n ghoramR^ikShacharmAvR^itaM mahat .. 35..\\
raudreNa chitrapakSheNa vivR^itAkSheNa kUjatA .
dhvajenochchhritatuNDena gR^idhrarAjena rAjatA .. 36..\\
sa babhau rAkShaso rAjanbhinnA~njanachayopamaH .
rurodhArjunamAyAntaM prabha~njanamivAdrirAT .
kiranbANagaNAnrAja~nshatasho.arjunamUrdhani .. 37..\\
atitIvramabhUdyuddhaM nararAkShasayormR^idhe .
draShTR^INAM prItijanana.n sarveShAM bharatarShabha .. 38..\\
tamarjunaH shatenaiva patriNAmabhyatADayat .
navabhishcha shitairbANaish chichchheda dhvajamuchchhritam .. 39..\\
sArathi.n cha tribhirbANaistribhireva triveNukam .
dhanurekena chichchheda chaturbhishchaturo hayAn .
virathasyodyata.n khaDga.n shareNAsya dvidhAchhinat .. 40..\\
athainaM nishitairbANaishchaturbhirbharatarShabha .
pArtho.ardayadrAkShasendra.n sa viddhaH prAdravadbhayAt .. 41..\\
ta.n vijityArjunastUrNa.n droNAntikamupAyayau .
kira~nsharagaNAnrAjannaravAraNavAjiShu .. 42..\\
vadhyamAnA mahArAja pANDavena yashasvinA .
sainikA nyapatannurvyA.n vAtanunnA iva drumAH .. 43..\\
teShu tUtsAdyamAneShu phalgunena mahAtmanA .
samprAdravadbala.n sarvaM putrANA.n te vishAM pate .. 44..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 143}
s
shatAnIka.n sharaistUrNaM nirdahanta.n chamUM tava .
chitrasenastava suto vArayAmAsa bhArata .. 1..\\
nAkulishchitrasena.n tu nArAchenArdayadbhR^isham .
sa cha taM prativivyAdha dashabhirnishitaiH sharaiH .. 2..\\
chitraseno mahArAja shatAnIkaM punaryudhi .
navabhirnishitairbANairAjaghAna stanAntare .. 3..\\
nAkulistasya vishikhairvarma saMnataparvabhiH .
gAtrAtsa~ncyAvayAmAsa tadadbhutamivAbhavat .. 4..\\
so.apetavarmA putraste virarAja bhR^ishaM nR^ipa .
utsR^ijya kAle rAjendra nirmokamiva pannagaH .. 5..\\
tato.asya nishitairbANairdhvaja.n chichchheda nAkuliH .
dhanushchaiva mahArAja yatamAnasya sa.nyuge .. 6..\\
sa chhinnadhanvA samare vivarmA cha mahArathaH .
dhanuranyanmahArAja jagrAhAri vidAraNam .. 7..\\
tatastUrNa.n chitraseno nAkuliM navabhiH sharaiH .
vivyAdha samare kruddho bharatAnAM mahArathaH .. 8..\\
shatAnIko.atha sa~Nkruddhashchitrasenasya mAriSha .
jaghAna chaturo vAhAnsArathi.n cha narottamaH .. 9..\\
avaplutya rathAttasmAchchitraseno mahArathaH .
nAkuliM pa~nchaviMshatyA sharANAmArdayadbalI .. 10..\\
tasya tatkurvataH karma nakulasya suto raNe .
ardhachandreNa chichchheda chApa.n ratnavibhUShitam .. 11..\\
sa chhinnadhanvA viratho hatAshvo hatasArathiH .
Aruroha ratha.n tUrNa.n hArdikyasya mahAtmanaH .. 12..\\
drupada.n tu sahAnIkaM droNa prepsuM mahAratham .
vR^iShaseno.abhyayAttUrNa.n kira~nsharashatairtadA .. 13..\\
yaGYasenastu samare karNa putraM mahAratham .
ShaShTyA sharANA.n vivyAdha bAhvorurasi chAnagha .. 14..\\
vR^iShasenastu sa~Nkruddho yaGYasena.n rathe sthitam .
bahubhiH sAyakaistIkShNairAjaghAna stanAntare .. 15..\\
tAvubhau sharanunnA~Ngau sharakaNTakinau raNe .
vyabhrAjetAM mahArAja shvAvidhau shalalairiva .. 16..\\
rukmapu~NkhairajihmAgraiH sharaish chhinnatanuchchhadau .
rudhiraughapariklinnau vyabhrAjetAM mahAmR^idhe .. 17..\\
tapanIyanibhau chitrau kalpavR^ikShAvivAdbhutau .
kiMshukAviva chotphullau vyakAshetA.n raNAjire .. 18..\\
vR^iShasenastato rAjannavabhirdrupada.n sharaiH .
viddhvA vivyAdha saptatyA punashchAnyaistribhiH sharaiH .. 19..\\
tataH sharasahasrANi vimu~nchanvibabhau tadA .
karNa putro mahArAja varShamANa ivAmbudaH .. 20..\\
tatastu drupadAnIka.n sharaish chhinnatanuchchhadam .
samprAdravadraNe rAjannishIthe bhairave sati .. 21..\\
pradIpairhi parityaktairjvaladbhistaiH samantataH .
vyarAjata mahI rAjanvItAbhrA dyauriva grahaiH .. 22..\\
tathA~NgadairnipatitairvyarAjata vasundharA .
prAvR^iTkAle mahArAja vidyudbhiriva toyadaH .. 23..\\
tataH karNasuta trastAH somakA vipradudruvuH .
yathendra bhayavitrastA dAnavAstArakA maye .. 24..\\
tenArdyamAnAH samare dravamANAshcha somakAH .
vyarAjanta mahArAja pradIpairavabhAsitAH .. 25..\\
tA.nstu nirjitya samare karNa putro vyarochata .
madhyandinamanuprApto gharmAMshuriva bhArata .. 26..\\
teShu rAjasahasreShu tAvakeShu pareShu cha .
eka eva jvala.nstasthau vR^iShasenaH pratApavAn .. 27..\\
sa vijitya raNe shUrAnsomakAnAM mahArathAn .
jagAma tvaritastatra yatra rAjA yudhiShThiraH .. 28..\\
prativindhyamatha kruddhaM pradahanta.n raNe ripUn .
duHshAsanastava sutaH pratyudgachchhanmahArathaH .. 29..\\
tayoH samAgamo rAjaMshchitrarUpo babhUva ha .
vyapetajalade vyomni budha bhArgavayoriva .. 30..\\
prativindhya.n tu samare kurvANaM karma duShkaram .
duHshAsanastribhirbANairlalATe samavidhyata .. 31..\\
so.atividdho balavatA putreNa tava dhanvinA .
virarAja mahAbAhuH sa shR^i~Nga iva parvataH .. 32..\\
duHshAsana.n tu samare prativindhyo mahArathaH .
navabhiH sAyakairviddhvA punarvivyAdha saptabhiH .. 33..\\
tatra bhArata putraste kR^itavAnkarma duShkaram .
prativindhya hayAnugraiH pAtayAmAsa yachchharaiH .. 34..\\
sArathi.n chAsya bhallena dhvajaM cha samapAtayat .
ratha.n cha shatasho rAjanvyadhamattasya dhanvinaH .. 35..\\
patAkAshcha sa tUNIrAnrashmInyoktrANi chAbhibho .
chichchheda tilashaH kruddhaH sharaiH saMnataparvabhiH .. 36..\\
virathaH sa tu dharmAtmA dhanuShpANiravasthitaH .
ayodhayattava suta.n kira~nsharashatAnbahUn .. 37..\\
kShurapreNa dhanustasya chichchheda kR^itahastavat .
athaina.n dashabhirbhallaishchhinnadhanvAnamArdayat .. 38..\\
ta.n dR^iShTvA virathaM tatra bhArato.asya mahArathAH .
anvavartanta vegena mahatyA senayA saha .. 39..\\
AplutaH sa tato yAna.n suta somasya bhAsvaram .
dhanurgR^ihya mahArAja vivyAdha tanaya.n tava .. 40..\\
tatastu tAvakAH sarve parivArya suta.n tava .
abhyavartanta sa~NgrAme mahatyA senayA vR^itAH .. 41..\\
tataH pravavR^ite yuddha.n tava teShAM cha bhArata .
nishIthe dAruNe kAle yama rAShTravivardhanam .. 42..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 144}
s
nakula.n rabhasaM yuddhe nighnantaM vAhinI.n tava .
abhyayAtsaubalaH kruddhastiShTha tiShTheti chAbravIt .. 1..\\
kR^itavairo tu tau vIrAvanyonyavadhakA~NkShiNau .
sharaiH pUrNAyatotsR^iShTairanyonyamabhijaghnatuH .. 2..\\
yathaiva saubalaH kShipra.n sharavarShANi mu~nchati .
tathaiva nakulo rAja~nshikShA.n sandarshayanyudhi .. 3..\\
tAvubhau samare shUrau sharakaNTakinau tadA .
vyarAjetAM mahArAja kaNTakairiva shAlmalI .. 4..\\
sujihmaM prekShamANau cha rAjanvivR^italochanau .
krodhasa.nraktanayanau nirdahantau parasparam .. 5..\\
syAlastu tava sa~Nkruddho mAdrIputra.n hasanniva .
karNinaikena vivyAdha hR^idaye nishitena ha .. 6..\\
nakulastu bhR^isha.n viddhaH syAlena tava dhanvinA .
niShasAda rathopasthe kashmala.n chainamAvishat .. 7..\\
atyantavairiNa.n dR^iptaM dR^iShTvA shatruM tathAgatam .
nanAda shakunI rAja.nstapAnte jalado yathA .. 8..\\
pratilabhya tataH sa~nj~nAM nakulaH pANDunandanaH .
abhyayAtsaubalaM bhUyo vyAttAnana ivAntakaH .. 9..\\
sa~NkruddhaH shakuni.n ShaShTyA vivyAdha bharatarShabha .
punashchaiva shatenaiva nArAchAnA.n stanAntare .. 10..\\
tato.asya sa shara.n chApaM muShTideshe sa chichchhide .
dhvaja.n cha tvaritaM chhittvA rathAdbhUmAvapAtayat .. 11..\\
so.atividdho mahArAja rathopastha upAvishat .
ta.n visa~nj~naM nipatita.n dR^iShTvA syAlaM tavAnagha .
apovAha rathenAshu sArathirdhvajinImukhAt .. 12..\\
tataH sa~ncukrushuH pArthA ye cha teShAM padAnugAH .
nirjitya cha raNe shatrUnnakulaH shatrutApanaH .
abravItsArathi.n kruddho droNAnIkAya mA.n vaha .. 13..\\
tasya tadvachana.n shrutvA mAdrIputrasya dhImataH .
prAyAttena raNe rAjanyena droNo.anvayudhyata .. 14..\\
shikhaNDina.n tu samare droNa prepsu.n vishAM pate .
kR^ipaH shAradvato yattaH pratyudgachchhatsuvegitaH .. 15..\\
gautama.n drutamAyAntaM droNAntikamarindamam .
vivyAdha navabhirbhallaiH shikhaNDI prahasanniva .. 16..\\
tamAcharyo mahArAja viddhvA pa~nchabhirAshugaiH .
punarvivyAdha viMshatyA putrANAM priyakR^ittava .. 17..\\
mahadyuddha.n tayorAsIdghorarUpa.n vishAM pate .
yathA devAsure yuddhe shambarAmara rAjayoH .. 18..\\
sharajAlAvR^ita.n vyoma chakratustau mahArathau .
prakR^ityA ghorarUpa.n tadAsIdghorataraM punaH .. 19..\\
rAtrishcha bharatashreShTha yodhAnA.n yuddhashAlinAm .
kAlarAtri nibhA hyAsIdghorarUpA bhayAvahA .. 20..\\
shikhaNDI tu mahArAja gautamasya mahaddhanuH .
ardhachandreNa chichchheda sajya.n sa vishikha.n tadA .. 21..\\
tasya kruddhaH kR^ipo rAja~nshakti.n chikShepa dAruNAm .
svarNadaNDAmakuNThAgrA.n karmAra parimArjitAm .. 22..\\
tAmApatantI.n chichchheda shikhaNDI bahubhiH sharaiH .
sApatanmedinI.n dIptA bhasayantI mahAprabhA .. 23..\\
athAnyaddhanurAdAya gautamo rathinA.n varaH .
prAchchhAdayachchhitairbANairmahArAja shikhaNDinam .. 24..\\
sa chhAdyamAnaH samare gautamena yashasvinA .
vyaShIdata rathopasthe shikhaNDI rathinA.n varaH .. 25..\\
sIdanta.n chainamAlokya kR^ipaH shAradvato yudhi .
Ajaghne bahubhirbANairjighA.nsanniva bhArata .. 26..\\
vimukha.n ta.n raNe dR^iShTvA yAGYaseniM mahAratham .
pA~nchAlAH somakAshchaiva parivavruH samantataH .. 27..\\
tathaiva tava putrAsh cha parivavrurdvijottamam .
mahatyA senayA sArdha.n tato yuddhamabhUtpunaH .. 28..\\
rathAnA.n cha raNe rAjannanyonyamabhidhAvatAm .
babhUva tumulaH shabdo meghAnAM nadatAm iva .. 29..\\
dravatA.n sAdinA.n chaiva gajAnAM cha vishAM pate .
anyonyamabhito rAjankrUramAyodhanaM babhau .. 30..\\
pattInA.n dravatAM chaiva padashabdena medinI .
akampata mahArAja bhayatrasteva chA~NganA .. 31..\\
rathA rathAnsamAsAdya pradrutA vegavattaram .
nyagR^ihNanbahavo rAja~nshalabhAnvAyasA iva .. 32..\\
tathA gajAnprabhinnAMshcha suprabhinnA mahAgajAH .
tasminneva pade yattA nigR^ihNanti sma bhArata .. 33..\\
sAdI sAdinamAsAdya padAtI cha padAtinam .
samAsAdya raNe.anyonya.n sa.nrabdhA nAtichakramuH .. 34..\\
dhAvatA.n dravatAM chaiva punarAvartanAm api .
babhUva tatra sainyAnA.n shabdaH sutumulo nishi .. 35..\\
dIpyamAnAH pradIpAshcha rathavAraNavAjiShu .
adR^ishyanta mahArAja maholkA iva khAchchyutAH .. 36..\\
sA nishA bharatashreShTha pradIpairavabhAsitA .
divasapratimA rAjanbabhUva raNamUrdhani .. 37..\\
Adityena yathA vyApta.n tamo loke praNashyati .
tathA naShTa.n tamo ghoraM dIpairdIptairala~NkR^itam .. 38..\\
shastrANA.n kavachAnAM cha maNInAM cha mahAtmanAm .
antardadhuH prabhAH sarvA dIpaistairavabhAsitAH .. 39..\\
tasminkolAhale yuddhe vartamAne nishAmukhe .
avadhItsamare putraM pitA bharatasattama .. 40..\\
putrashcha pitaraM mohAtsakhAya.n cha sakhA tathA .
sambandhina~nca sambandhI svasrIya.n chApi mAtulaH .. 41..\\
sve svAnpare parAMshchApi nijaghnuritaretaram .
nirmaryAdamabhUdyuddha.n rAtrau ghoraM bhayAvaham .. 42..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 145}
s
tasminsutumule yuddhe vartamAne bhayAvahe .
dhR^iShTadyumne mahArAja droNamevAbhyavartata .. 1..\\
saMmR^ijAno dhanuHshreShTha.n jyA.n vikarShanpunaH punaH .
abhyavartata droNasya ratha.n rukmavibhUShitam .. 2..\\
dhR^iShTadyumna.n tadAyAntaM droNasyAnta chikIrShayA .
parivavrurmahArAja pA~nchAlAH pANDavaiH saha .. 3..\\
tathA parivR^ita.n dR^iShTvA droNamAchArya sattamam .
putrAstte sarvato yattA rarakShurdorNamAhave .. 4..\\
balArNavau tatastau tu sameyAtAM nishAmukhe .
vAtoddhUtau kShubdhasattvau bhairavau sAgarAviva .. 5..\\
tato droNaM mahArAja pA~nchAlyaH pa~nchabhiH sharaiH .
vivyAdha hR^idaye tUrNa.n si.nhanAdaM nanAda cha .. 6..\\
ta.n droNaM pa~nchaviMshatyA viddhvA bhArata sa.nyuge .
chichchhedAnyena bhallena dhanurasya mahAprabham .. 7..\\
dhR^iShTadyumnastu nirviddho droNena bharatarShabha .
utsasarja dhanustUrNa.n sandashya dashanachchhadam .. 8..\\
tataH kruddho mahArAja dhR^iShTadyumnaH pratApavAn .
Adade.anyaddhanuHshreShTha.n droNasyAnta chikIrShayA .. 9..\\
vikR^iShya cha dhanushchitramAkarNAtparavIrahA .
droNasyAnta kara.n ghora.n vyasR^ijatsAyakaM tataH .. 10..\\
sa visR^iShTo balavalA sharo ghoro mahAmR^idhe .
bhAsayAmAsa tatsainya.n divAkara ivoditaH .. 11..\\
ta.n dR^iShTvA tu sharaM ghoraM devagandharvamAnavAH .
svastyastu samare rAjandroNAyetyabruvanvachaH .. 12..\\
ta.n tu sAyakamaprAptamAchAryasya rathaM prati .
karNo dvAdashadhA rAjaMshchichchheda kR^itahastavat .. 13..\\
sa chhinno bahudhA rAjansUtaputreNa mAriSha .
nipapAta sharastUrNaM nikR^ittaH karNa sAyakaiH .. 14..\\
chhittvA tu samare bANa.n sharaiH saMnataparvabhiH .
dhR^iShTadyumna.n raNe karNo vivyAdha dashabhiH sharaiH .. 15..\\
pa~nchabhirdroNaputrastu svaya.n droNashcha saptabhiH .
shalyashcha navabhirbANaistribhirduHshAsanastathA .. 16..\\
duryodhanashcha viMshatyA shakunishchApi pa~nchabhiH .
pA~nchAlya.n tvaritAvidhyansarva eva mahArathAH .. 17..\\
sa viddhaH saptabhirvIrairdroNa trANArthamAhave .
sarvAnasambhramAdrAjanpratyavidhyattribhistribhiH .
droNa.n drauNiM cha karNaM cha vivyAdha tava chAtmajam .. 18..\\
te viddhvA dhanvinA tena dhR^iShTadyumnaM punarmR^idhe .
vivyadhuH pa~nchabhistUrNamekaiko rathinA.n varaH .. 19..\\
drumasenastu sa~Nkruddho rAjanvivyAdha patriNA .
tribhishchAnyaiH sharaistUrNa.n tiShTha tiShTheti chAbravIt .. 20..\\
sa tu taM prativivyAdha tribhistIkShNairajihmagaiH .
svarNapu~NkhaiH shilA dhautaiH prANAnta karaNairyudhi .. 21..\\
bhallenAnyena tu punaH suvarNojjvala kuNDalam .
unmamAtha shiraH kAyAddrumasenasya vIryavAn .. 22..\\
tachchhiro nyapatadbhUmau sandaShTauShTha puTa.n raNe .
mahAvAtasamuddhUtaM pakva.n tAlaphala.n yathA .. 23..\\
tAMshcha viddhvA punarvIrAnvIraH sunishitaiH sharaiH .
rAdheyasyAchchhinadbhallaiH kArmuka.n chitrayodhinaH .. 24..\\
na tu tanmamR^iShe karNo dhanuShashchhedana.n tathA .
nikartanamivAtyugro lA~NgUlasya yathA hariH .. 25..\\
so.anyaddhanuH samAdAya krodharaktekShaNaH shvasan .
abhyavarShachchharaughaista.n dhR^iShTadyumnaM mahAbalam .. 26..\\
dR^iShTvA tu karNa.n sa.nrabdha.n te vIrAH ShaDratharShabhAH .
pA~nchAlya putra.n tvaritAH parivavrurjighA.nsayA .. 27..\\
ShaNNA.n yodhapravIrANA.n tAvakAnAM puraskR^itam .
mR^ityorAsyamanuprApta.n dhR^iShTadyumnamama.nsmahi .. 28..\\
etasminneva kAle tu dAshArho vikira~nsharAn .
dhR^iShTadyumnaM parAkrAnta.n sAtyakiH pratyapadyata .. 29..\\
tamAyAntaM maheShvAsa.n sAtyakiM yuddhadurmadam .
rAdheyo dashabhirbANaiH pratyavidhyadajihmagaiH .. 30..\\
ta.n sAtyakirmahArAja vivyAdha dashabhiH sharaiH .
pashyatA.n sarvavIrANAM mAgAstiShTheti chAbravIt .. 31..\\
sa sAtyakestu balinaH karNasya cha mahAtmanaH .
AsItsamAgamo ghoro balivAsavayoriva .. 32..\\
trAsaya.nstalaghoSheNa kShatriyAnkShatriyarShabhaH .
rAjIvalochana.n karNa.n sAtyakiH pratyavidhyata .. 33..\\
kampayanniva ghoSheNa dhanuSho vasudhAM balI .
sUtaputro mahArAja sAtyakiM pratyayodhayat .. 34..\\
vipATha karNinArAchairvatsa dAntaiH kShurairapi .
karNaH sharashataishchApi shaineyaM pratyavidhyata .. 35..\\
tathaiva yuyudhAno.api vR^iShNInAM pravaro rathaH .
abhyavarShachchharaiH karNa.n tadyuddhamabhavatsamam .. 36..\\
tAvakAshcha mahArAja karNa putrashcha daMshitaH .
sAtyaki.n vivyadhustUrNaM samantAnnishitaiH sharaiH .. 37..\\
astrairastrANi sa.nvArya teShA.n karNasya chAbhibho .
avidhyatsAtyakiH kruddho vR^iShasena.n stanAntare .. 38..\\
tena bANena nirviddho vR^iShaseno vishAM pate .
nyapatatsa rathe mUDho dhanurutsR^ijya vIryavAn .. 39..\\
tataH karNo hataM matvA vR^iShasenaM mahArathaH .
putrashokAbhisantaptaH sAtyakiM pratyapIDayat .. 40..\\
pIDyamAnastu karNena yuyudhAno mahArathaH .
vivyAdha bahubhiH karNa.n tvaramANaH punaH punaH .. 41..\\
sa karNa.n dashabhirviddhvA vR^iShasenaM cha saptabhiH .
sa hastAvApa dhanuShI tayoshchichchheda sAtvataH .. 42..\\
tAvanye dhanuShI sajye kR^itvA shatrubhaya.n kare .
yuyudhAnamavidhyetA.n samantAnnishitaiH sharaiH .. 43..\\
vartamAne tu sa~NgrAme tasminvIravarakShaye .
atIva shushruve rAjangANDIvasya mahAsvanaH .. 44..\\
shrutvA tu rathanirghoSha.n gANDIvasya cha nisvanam .
sUtaputro.abravIdrAjanduryodhanamida.n vachaH .. 45..\\
eSha sarvA~nshibInhatvA mukhyashashcha nararShabhAn .
pauravAMshcha maheShvAsAngANDIvaninado mahAn .. 46..\\
shrUyate rathaghoShashcha vAsavasyeva nardataH .
karoti pANDavo vyakta.n karmaupayikamAtmanaH .. 47..\\
eShA vidIryate rAjanbahudhA bhAratI chamUH .
viprakIrNAnyanIkAni nAvatiShThanti karhi chit .. 48..\\
vAteneva samuddhUtamabhrajAla.n vidIryate .
savyasAchinamAsAdya bhinnA nauriva sAgare .. 49..\\
dravatA.n yodhamukhyAnA.n gANDIvapreShitaiH sharaiH .
viddhAnA.n shatasho rAja~nshrUyate ninado mahAn .
nishIthe rAjashArdUla stanayitnorivAmbare .. 50..\\
hAhAkAraravAMshchaiva si.nhanAdAMshcha puShkalAn .
shR^iNu shabdAnbahuvidhAnarjunasya rathaM prati .. 51..\\
ayaM madhye sthito.asmAka.n sAtyakiH sAtvatAdhamaH .
iha chellabhyate lakShya.n kR^itsnA~njeShyAmahe parAn .. 52..\\
eSha pA~nchAlarAjasya putro droNena sa~NgataH .
sarvataH sa.nvR^ito yodhai rAjanpuruShasattamaiH .. 53..\\
sAtyaki.n yadi hanyAmo dhR^iTSha dyumna.n cha pArShatam .
asaMshayaM mahArAja dhruvo no vijayo bhavet .. 54..\\
saubhadravadimau vIrau parivArya mahArathau .
prayatAmo mahArAja nihantu.n vR^iShNipArShatau .. 55..\\
savyasAchI puro.abhyeti droNAnIkAya bhArata .
sa.nsakta.n sAtyakiM GYAtvA bahubhiH kurupu~NgavaiH .. 56..\\
tatra gachchhantu bahavaH pravarA rathasattamAH .
yAvatpArtho na jAnAti sAtyakiM bahubhirvR^itam .. 57..\\
te tvaradhva.n yathA shUrAH sharANAM mokShaNe bhR^isham .
yathA tUrNa.n vrajatyeSha paralokaya mAdhavaH .. 58..\\
karNasya matamAGYAya putraste prAha saubalam .
yathendraH samare rAjanprAha viShNu.n yashasvinam .. 59..\\
vR^itaH sahasrairdashabhirgajAnAmanivartinAm .
rathaishcha dashasAhasrairvR^ito yAhi dhana~njayam .. 60..\\
duHshAsano durviShahaH subAhurduShpradharShaNaH .
ete tvAmanuyAsyanti pattibhirbahubhirvR^itAH .. 61..\\
jahi kR^iShNau mahAvAho dharmarAja.n cha mAtula .
nakula.n sahadeva.n cha bhImasenaM cha bhArata .. 62..\\
devAnAmiva devendre jayAshA me tvayi sthitA .
jahi mAtulakaunteyAnasurAniva pAvakiH .. 63..\\
evamukto yayau pArthAnputreNa tava saubalaH .
mahatyA senayA sArdha.n tava putraistathA vibho .. 64..\\
priyArtha.n tava putrANAM didhakShuH pANDunandanAn .
tatra pravavR^ite yuddha.n tAvakAnAM paraiH saha .. 65..\\
prayAte saubale rAjanpANDavAnAmanIkinIm .
balena mahatA yuktaH sUtaputrastu sAtvatam .. 66..\\
abhyayAttvarita.n yuddhe kira~nsharashatAnbahUn .
tathaiva pANDavAH sarve sAtyakiM paryavArayan .. 67..\\
mahadyuddha.n tadAsIttu droNasya nishi bhArata .
dhR^iShTadyumnena shUreNa pA~nchAlaishcha mahAtmanaH .. 68..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 146}
s
tataste prAdravansarve tvaritA yuddhadurmadAH .
amR^iShyamANAH sa.nrabdhA yuyudhAna rathaM prati .. 1..\\
te rathaiH kalpitai rAjanhemarUpya vibhUShitaiH .
sAdibhishcha gajaishchaiva parivavruH sma sAtvatam .. 2..\\
athaina.n koShThakI kR^ityasarvataste mahArathAH .
si.nhanAdA.nstadA chakrustarjayantaH sma sAtyakim .. 3..\\
te.abhyavarSha~nsharaistIkShNaiH sAtyaki.n satyavikramam .
tvaramANA mahAvIryA mAdhavasya vadhaiShiNaH .. 4..\\
tAndR^iShTvA patatastUrka.n shaineyaH paravIharAH .
pratyagR^ihNAnmahAbAhuH pramu~nchanvishikhAnbahUn .. 5..\\
tatra vIro maheShvAsaH sAtyakiryuddhadurmadaH .
nichakarta shirA.nsyugraiH sharaiH saMnataparvabhiH .. 6..\\
hastihastAnhayagrIvAnbAhUnapi cha sAyudhAn .
kShurapraiH pAtayAmAsa tAvakAnA.n sa mAdhavaH .. 7..\\
patitaishchAmaraishchaiva shvetachchhatraishcha bhArata .
babhUva dharaNI pUrNA nakShatrairdyauriva prabho .. 8..\\
teShA.n tu yuyudhAnena yudhyatA.n yudhi bhArata .
babhUva tumulaH shabdaH pretAnAmiva krandatAm .. 9..\\
tena shabdena mahatA pUritAsIdvasundharA .
rAtriH samabhavachchaiva tIvrarUpA bhayAvahA .. 10..\\
dIryamANaM bala.n dR^iShTvA yuyudhAna sharAhatam .
shrutvA cha vipulaM nAdaM nishIthe lomaharShaNam .. 11..\\
sutastavAbravIdrAjansArathi.n rathinAM varaH .
yatraiSha shabdastatrAshvAMshchodayeti punaH punaH .. 12..\\
tena sa~ncodyamAnastu tata tA.nsturagottamAn .
sUtaH sa~ncodayAmAsa yuyudhAna rathaM prathi .. 13..\\
tato duryodhanaH kruddho dR^iDhadhanvA jitaklamaH .
shIghrahastashchitrayodhI yuyudhAnamupAdravat .. 14..\\
tataH pUrNAyatotsR^iShTairmA.nsashoNitabhojanaiH .
duryodhana.n dvAdashabhirmAdhavaH patyavidhyata .. 15..\\
duryodhanastena tathA pUrvamevArditaH sharaiH .
shaineya.n dashabhirbANaiH pratyavidhyadamarShitaH .. 16..\\
tataH samabhavadyuddhamAkulaM bharatarShabha .
pA~nchAlAnA.n cha sarveShAM bhAratAnAM cha dAruNam .. 17..\\
shaineyastu raNe kruddhastava putraM mahAratham .
sAyakAnAmashItyA tu vivyAdhorasi bhArata .. 18..\\
tato.asya vAhAnsamare sharairninye yamakShayam .
sArathi.n cha rathAttUrNaM pAtayAmAsa patriNA .. 19..\\
hatAshve tu rathe tiShThanputrastava vishAM pate .
mumocha nishitAnbANA~nshaineyasya rathaM prati .. 20..\\
sharAnpa~nchAshatastA.nstu shaineyaH kR^itahastavat .
chichchheda samare rAjanpreShitA.nstanayena te .. 21..\\
athApareNa bhallena muShTideshe mahaddhanuH .
chichchheda rabhaso yuddhe tava putrasya mAriSha .. 22..\\
viratho vidhanuShkashcha sarvalokeshvaraH prabhuH .
Aruroha ratha.n tUrNaM bhAsvaraM kR^itavarmaNaH .. 23..\\
duryodhane parAvR^itte shaineyastava vAhinIm .
drAvayAmAsa vishikhairnishA madhye vishAM pate .. 24..\\
shakunishchArjuna.n rAjanparivArya samantatha .
rathairanekasAhasrairgajaishchaiva sahasrashaH .
tathA hayasahasraishcha tumula.n sarvato.akarot .. 25..\\
te mahAstrANi divyAni vikiranto.arjunaM prati .
arjuna.n yodhayanti sma kShatriyAH kAlachoditAH .. 26..\\
tAnyarjunaH sahasrANi rathavAraNavAjinAm .
pratyavArayadAyastaH prakurvanvipula.n kShayam .. 27..\\
tatastu samare shUraH shakuniH saubalastadA .
vivyAdha nishitairbANairarjunaM prahasanniva .. 28..\\
punashchaiva shatenAsya sa.nrurodha mahAratham .
tamarjunastu viMshatyA vivyAdha yudhi bhArata .. 29..\\
athetarAnmaheShvAsA.nstribhistribhiravidhyata .
sa.nvArya tAnbANagaNairyudhi rAjandhana~njayaH .
avadhIttAvakAnyodhAnvajrapANirivAsurAn .. 30..\\
bhujaishchhinnairmahArAja sharIraishcha sahasrashaH .
samAstIrNA dharA tatra babhau puShpairivAchitAH .. 31..\\
sa viddhvA shakuniM bhUyaH pa~nchabhirnataparvabhiH .
ulUka.n tribhirAjaghne tribhireva mahAyasaiH .. 32..\\
tamulUkastathA viddhvA vAsudevamatADayat .
nanAda cha mahAnAdaM pUrayanvasudhAtalam .. 33..\\
arjunastu druta.n gatvA shakunerdhanurAchchhinat .
ninye cha chaturo vAhAnyamasya sadanaM prati .. 34..\\
tato rathAdavaplutya saubalo bharatarShabha .
ulUkasya ratha.n tUrNamAruroha vishAM pate .. 35..\\
tAvekarathamArUDhau pitA putrau mahArathau .
pArtha.n siShichaturbANairgiriM meghAvivotthitau .. 36..\\
tau tu viddhvA mahArAja pANDavo nishitaiH sharaiH .
vidrAvaya.nstava chamU.n shatasho vyadhamachchharaiH .. 37..\\
anilena yathAbhrANi vichchhinnAni samantataH .
vichchhinnAni tathA rAjanbalAnyAsanvishAM pate .. 38..\\
tadbalaM bharatashreShTha vadhyamAna.n tathA nishi .
pradudrAva dishaH sarvA vIkShamANaM bhayArditam .. 39..\\
utsR^ijya vAhAnsamare chodayantastathApare .
sambhrAntAH paryadhAvanta tasmi.nstamasi dAruNe .. 40..\\
vijitya samare yodhA.nstAvakAnbharatarShabha .
dadhmaturmuditau sha~Nkhau vAsudevadhana~njayau .. 41..\\
dhR^iShTadyumno mahArAja droNa.n viddhvA tribhiH sharaiH .
chichchheda dhanuShastUrNa.n jyA.n shareNa shitena ha .. 42..\\
tannidhAya dhanurnIDe droNaH kShatriya mardanaH .
Adade.anyaddhanuH shUro vegavatsAravattaram .. 43..\\
dhR^iShTadyumna.n tato droNo viddhvA saptabhirAshugaiH .
sArathiM pa~nchabhirbANai rAjanvivyAdha sa.nyuge .. 44..\\
taM nivArya sharaistUrNa.n dhR^iShTadyumno mahArathaH .
vyadhamatkauravI.n senAM shatasho.atha sahasrashaH .. 45..\\
vadhyamAne bale tasmi.nstava putrasya mAriSha .
prAvartata nadI ghorA shoNitaughatara~NgiNI .. 46..\\
ubhayoH senayormadhye narAshvadvipavAhinI .
yathA vaitaraNI rAjanyama rAShTrapuraM prati .. 47..\\
dravayitvA tu tatsainya.n dhR^iShTadyumnaH pratApavAn .
atyarAjata tejasvI shakro devagaNeShviva .. 48..\\
atha dadhmurmahAsha~NkhAndhR^iShTadyumna shikhaNDinau .
yamau cha yuyudhAnashcha pANDavashcha vR^ikodaraH .. 49..\\
jitvA rathasahasrANi tAvakAnAM mahArathAH .
si.nhanAda ravAMshchakruH pANDavA jitakAshinaH .. 50..\\
pashyatastava putrasya karNasya cha madotkaTAH .
tathA droNasya shUrasya drauNeshchaiva vishAM pate .. 51..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 147}
s
vidruta.n svabala.n dR^iShTvA vadhyamAnaM mahAtmabhiH .
krodhena mahatAviShTaH putrastava vishAM pate .. 1..\\
abhyetya sahasA karNa.n droNaM cha jayatA.n varam .
amarShavashamApanno vAkyaGYo vAkyamabravIt .. 2..\\
bhavadbhyAmiha sa~NgrAmo kruddhAbhyA.n sampravartitaH .
Ahave nihata.n dR^iShTvA saindhava.n savyasAchinA .. 3..\\
nihanyamAnAM pANDUnAM balena mama vAhinIm .
bhUtvA tadvijaye shaktAvashaktAviva pashyataH .. 4..\\
yadyahaM bhavatostyAjyo na vAchyo.asi.n tadaiva hi .
AvAM pANDusutAnsa~Nkhye jeShyAva iti mAnadau .. 5..\\
tadaivAha.n vachaH shrutvA bhavadbhyAmanusaMmatam .
kR^itavAnpANDavaiH sArdha.n vairaM yodhavinAshanam .. 6..\\
yadi nAhaM parityAjyo bhavadbhyAM puruSharShabhau .
yudhyetAmanurUpeNa vikrameNa suvikramau .. 7..\\
vAkpratodena tau vIrau praNunnau tanayena te .
prAvartayetA.n tau yuddhaM ghaTTitAviva pannagau .. 8..\\
tatastau rathinA.n shreShThau sarvalokadhanurdharau .
shaineya pramukhAnpArthAnabhidudruvatU raNe .. 9..\\
tathaiva sahitAH pArthAH svena sainyena sa.nvR^itAH .
abhyavartanta tau vIrau nardanmAnau muhurmuhuH .. 10..\\
atha droNo maheShvAso dashabhiH shinipu~Ngavam .
avidhyattvarita.n kruddhaH sarvashastrabhR^itA.n varaH .. 11..\\
karNashcha dashabhirbANaiH putrashcha tava saptabhiH .
dashabhirvR^iShasenashcha saubalashchApi saptabhiH .
ete kaurava sa~Nkrande shaineyaM paryavArayan .. 12..\\
dR^iShTvA cha samare droNaM nighnantaM pANDavI.n chamUm .
vivyadhuH somakAstUrNa.n samantAchchharavR^iShTibhiH .. 13..\\
tato droNo.aharatprANAnkShatriyANA.n vishAM pate .
rashmibhirbhAskaro rAja.nstamasAmiva bhArata .. 14..\\
droNena vadhyamAnAnAM pA~nchAlAnA.n vishAM pate .
shushruve tumulaH shabdaH kroshatAm itaretaram .. 15..\\
putrAnanye pitR^Inanye bhrAtR^Inanyacha mAtulAn .
bhAgineyAnvayasyAMshcha tathA sambandhibAndhavAn .
utsR^ijyotsR^ijya gachchhanti tvaritA jIvitepsavaH .. 16..\\
apare mohitA mohAttamevAbhimukhA yayuH .
pANDavAnA.n raNe yodhAH paraloka.n tathApare .. 17..\\
sA tathA pANDavI senA vadhyamAnA mahAtmabhiH .
nishi samprAdravadrAjannutsR^ijyolkAH sahasrashaH .. 18..\\
pashyato bhImasenasya vijayasyAchyutasya cha .
yamayordharmaputrasya pArShatasya cha pashyataH .. 19..\\
tamasA sa.nvR^ite loke na prAGYAyata ki.n chana .
kauravANAM prakAshena dR^ishyante tu drutAH pare .. 20..\\
dravamANa.n tu tatsainyaM droNakarNau mahArathau .
jaghnatuH pR^iShThato rAjankirantau sAyakAnbahUn .. 21..\\
pA~nchAleShu prabhagneShu dIryamANeShu sarvashaH .
janArdano dInamanAH pratyabhAShata phalgunam .. 22..\\
droNakarNau maheShvAsAvetau pArShata sAtyakI .
pA~nchAlAMshchaiva sahitau jaghnatuH sAyakairbhR^isham .. 23..\\
etayoH sharavarSheNa prabhagnA no mahArathAH .
vAryamANApi kaunteya pR^itanA nAvatiShThate .. 24..\\
etAvAvA.n sarvasainyairvyUDhaiH samyagudAyudhaiH .
droNa.n cha sUtaputraM cha prayatAvaH prabAdhitum .. 25..\\
etau hi balinau shUrau kR^itAstrau jitakAshinau .
upekShitau bala.n kruddhau nAshayetAM nishAmimAm .
eSha bhImo.abhiyAtyugraH punarAvartya vAhinIm .. 26..\\
vR^ikodara.n tathAyAntaM dR^iShTvA tatra janArdanaH .
punarevAbravIdrAjanharShayanniva pANDavam .. 27..\\
eSha bhImo raNashlAghI vR^itaH somaka pANDavaiH .
ruShito.abhyeti vegena droNakarNau mahAbalau .. 28..\\
etena sahito yudhya pA~nchAlaishcha mahArathaiH .
AshvAsanArtha.n sarveShAM sainyAnAM pANDunandana .. 29..\\
tatastau puruShavyAghrAvubhau mAdhava pANDavau .
droNakarNau samAsAdya diShThitau raNamUrdhani .. 30..\\
tatastatpunarAvR^itta.n yudhiShThirabalaM mahat .
tato droNashcha karNashcha parAnmamR^idaturyudhi .. 31..\\
sa samprahArastumulo nishi pratyabhavanmahAn .
yathA sAgarayo rAjaMshchandrodayavivR^iddhayoH .. 32..\\
tata utsR^ijya pANibhyaH pradIpA.nstava vAhinI .
yuyudhe pANDavaiH sArdhamunmattavadahaH kShaye .. 33..\\
rajasA tamasA chaiva sa.nvR^ite bhR^ishadAruNe .
kevalaM nAmagotreNa prAyudhyanta jayaiShiNaH .. 34..\\
ashrUyanta hi nAmAni shrAvyamANAni pArthivaiH .
praharadbhirmahArAja svaya.nvara ivAhave .. 35..\\
niHshabdamAsItsahasA punaH shabdo mahAnabhUt .
kruddhAnA.n yudhyamAnAnA.n jayatAM jIyatAm api .. 36..\\
yatra yatra sma dR^ishyante pradIpAH kurusattama .
tatra tatra sma te shUrA nipatanti pata~Ngavat .. 37..\\
tathA sa.nyudhyamAnAnA.n vigADhAhUnmahAnishA .
pANDavAnA.n cha rAjendra kauravANAM cha sarvashaH .. 38..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 148}
s
tataH karNo raNe dR^iShTvA pArShataM paravIrahA .
AjaghAnorasi sharairdashabhirmarmabhedibhiH .. 1..\\
prativivyAdha ta.n tUrNaM dhR^iShTadyumno.api mAriSha .
pa~nchabhiH sAyakairhR^iShTastiShTha tiShTheti chAbravIt .. 2..\\
tAvanyonya.n sharaiH sa~Nkhye sa~nchAdya sumahArathau .
punaH pUrNAyatotsR^iShTairvivyadhAte parasparam .. 3..\\
tataH pA~nchAla mukhyasya dhR^iShTadyumnasya sa.nyuge .
sArathi.n chaturashchAshvAnkarNo vivyAdha sAyakaiH .. 4..\\
kArmukapravara.n chAsya prachichchheda shitaiH sharaiH .
sArathi.n chAsya bhallena rathanIDAdapAtayat .. 5..\\
dhR^iShTadyumnastu viratho hatAshvo hatasArathiH .
gR^ihItvA parigha.n ghoraM karNasyAshvAnapIpiShat .. 6..\\
viddhashcha bahubhistena sharairAshIviShopamaiH .
tato yudhiShThirAnIkaM padbhyAmevAnvavartata .
Aruroha ratha.n chApi sahadevasya mAriSha .. 7..\\
karNasyApi rathe vAhAnanyAnsUto nyayojayat .
sha~NkhavarNAnmahAvegAnsaindhavAnsAdhu vAhinaH .. 8..\\
labdhalakShyastu rAdheyaH pA~nchAlAnAM mahArathAn .
abhyapIDayadAyastaH sharairmegha ivAchalAn .. 9..\\
sA pIDyamAnA karNena pA~nchAlAnAM mahAchamUH .
samprAdravatsusantrastA si.nhenevArditA mR^igI .. 10..\\
patitAsturagebhyashcha gajebhyashcha mahItale .
rathebhyashcha narAstUrNamadR^ishyanta tatastataH .. 11..\\
dhAvamAnasya yodhasya kShurapraiH sa mahAmR^idhe .
bAhU chichchheda vai karNaH shirashchaiva sakuNDalam .. 12..\\
UrU chichchheda chAnyasya gajasthasya vishAM pate .
vAjipR^iShTha gatasyApi bhUmiShThasya cha mAriSha .. 13..\\
nAGYAsiShurdhAvamAnA bahavashcha mahArathAH .
sa~nchinnAnyAtmagAtrANi vAhanAni cha sa.nyuge .. 14..\\
te vadhyamAnAH samare pA~nchAlAH sR^i~njayaiH saha .
tR^iNapraspandanAchchApi sUtaputra.n sma menire .. 15..\\
api sva.n samare yodha.n dhAvamAnaM vichetasaH .
karNamevAbhyamanyanta tato bhItA dravanti te .. 16..\\
tAnyanIkAni bhagnAni dravamANAni bhArata .
abhyadravaddruta.n karNaH pR^iShThato vikira~nsharAn .. 17..\\
avekShamANAste.anyonya.n susaMmUDhA vichetasaH .
nAshaknuvannavasthAtu.n kAlyamAnA mahAtmanA .. 18..\\
karNenAbhyAhatA rAjanpA~nchAlAH parameShubhiH .
droNena cha dishaH sarvA vIkShamANAH pradudruvuH .. 19..\\
tato yudhiShThiro rAjA svasainyaM prekShya vidrutam .
apayAne mati.n kR^itvA phalguna.n vAkyamabravIt .. 20..\\
pashya karNaM maheShvAsa.n dhanuShpANimavasthitam .
nishIthe dAruNe kAle tapantamiva bhAskaram .. 21..\\
karNa sAyakanunnAnA.n kroshatAmeSha nisvanaH .
anisha.n shrUyate pArtha tvadbandhUnAmanAthavat .. 22..\\
yathA visR^ijatashchAsya sandadhAnasya chAshugAn .
pashyAmi jaya vikrAnta.n kShapayiShyati no dhruvam .. 23..\\
yadatrAnantara.n kAryaM prAptakAlaM prapashyasi .
karNasya vadhasa.nyukta.n tatkuruShva dhana~njaya .. 24..\\
evamukto mahAbAhuH pArthaH kR^iShNamathAbravIt .
bhItaH kuntIsuto rAjA rAdheyasyAtivikramAt .. 25..\\
eva~Ngate prAptakAla.n karNAnIke punaH punaH .
bhavAnvyavasyatA.n kShipraM dravate hi varUthinI .. 26..\\
droNa sAyakanunnAnAM bhagnAnAM madhusUdana .
karNena trAsyamAnAnAmavasthAnaM na vidyate .. 27..\\
pashyAmi cha tathA karNa.n vicharantamabhItavat .
dravamANAnrathodArAnkiranta.n vishikhaiH shitaiH .. 28..\\
naitadasyotsahe soDhu.n charita.n raNamUrdhani .
pratyakSha.n vR^iShNishArdUla pAdasparshamivoragaH .. 29..\\
sa bhavAnatra yAtvAshu yatra karNo mahArathaH .
ahamena.n vadhiShyAmi mAM vaiSha madhusUdana .. 30..\\
vaasu
pashyAmi karNa.n kaunteya devarAjamivAhave .
vicharantaM naravyAghramatimAnuSha vikramam .. 31..\\
naitasyAnyo.asmi samare pratyudyAta dhana~njaya .
R^ite tvAM puruShavyAghra rAkShasAdvA ghaTotkachAt .. 32..\\
na tu tAvadahaM manye prAptakAla.n tavAnagha .
samAgamaM mahAbAho sUtaputreNa sa.nyuge .. 33..\\
dIpyamAnA maholkeva tiShThatyasya hi vAsavI .
tvadartha.n hi mahAbAho raudrarUpaM bibharti cha .. 34..\\
ghaTotkachastu rAdheyaM pratyudyAtu mahAbalaH .
sa hi bhImena balinA jAtaH suraparAkramaH .. 35..\\
tasminnastrANi divyAni rAkShasAnyasurANi cha .
satata.n chAnurakto vo hitaiShI cha ghaTotkachaH .
vijeShyati raNe karNamiti me nAtra saMshayaH .. 36..\\
vaasu
evamuktvA mahAbAhuH pArthaM puShkara lochanaH .
AjuhAvAtha tadrakShastachchAsItprAduragrataH .. 37..\\
kavachI sa sharI khaDgI sadhanvA cha vishAM pate .
abhivAdya tataH kR^iShNaM pANDava.n cha dhana~njayam .
abravItta.n tadA hR^iShTastvayamasmyanushAdhi mAm .. 38..\\
tatastaM meghasa~NkAsha.n dIptAsyaM dIptakuNDalam .
abhyabhAShata haiDimba.n dAshArhaH prahasanniva .. 39..\\
ghaTotkacha vijAnIhi yattvA.n vakShyAmi putraka .
prApto vikramakAlo.aya.n tava nAnyasya kasya chit .. 40..\\
sa bhavAnmajjamAnAnAM bandhUnA.n tvaM plavo yathA .
vividhAni tavAstrANi santi mAyA cha rAkShasI .. 41..\\
pashya karNena haiDimba pANDavAnAmanIkinI .
kAlyamAnA yathA gAvaH pAlena raNamUrdhani .. 42..\\
eSha karNo maheShvAso matimAndR^iDhavikramaH .
pANDavAnAmanIkeShu nihanti kShatriyarShabhAn .. 43..\\
kirantaH sharavarShANi mahAnti dR^iDhadhanvinaH .
na shaknuvantyavasthAtuM pIDyamAnAH sharArchiShA .. 44..\\
nishIthe sUtaputreNa sharavarSheNa pIDitAH .
ete dravanti pA~nchAlAH si.nhasyeva bhayAnmR^igAH .. 45..\\
etasyaivaM pravR^iddhasya sUtaputrasya sa.nyuge .
niSheddhA vidyate nAnyastvadR^ite bhImavikrama .. 46..\\
sa tva.n kuru mahAbAho karma yuktamihAtmanaH .
mAtulAnAM pitR^INA.n cha tejaso.astrabalasya cha .. 47..\\
etadartha.n hi haiDimba putrAnichchhanti mAnavAH .
kathaM nastArayedduHkhAtsa tva.n tAraya bAndhavAn .. 48..\\
tava hyastrabalaM bhImaM mAyAshcha tava dustarAH .
sa~NgrAme yudhyamAnasya satataM bhImanandana .. 49..\\
pANDavAnAM prabhagnAnA.n karNena shitasAyakaiH .
majjatA.n dhArtarAShTreShu bhava pAraM parantapa .. 50..\\
rAtrau hi rAkShasA bhUyo bhavantyamitavikramAH .
balavantaH sudurdharShAH shUrA vikrAntachAriNaH .. 51..\\
jahi karNaM maheShvAsaM nishIthe mAyayA raNe .
pArthA droNa.n vadhiShyanti dhR^iShTadyumnapurogamAH .. 52..\\
keshavasya vachaH shrutvA bIbhatsurapi rAkShasam .
abhyabhAShata kauravya ghaTotkachamarindamam .. 53..\\
ghaTotkacha bhavAMshchaiva dIrghabAhushcha sAtyakiH .
matau me sarvasainyeShu bhImasenashcha pANDavaH .. 54..\\
sa bhavAnyAtu karNena dvairatha.n yudhyatAM nishi .
sAtyakiH pR^iShThagopaste bhaviShyati mahArathaH .. 55..\\
jahi karNa.n raNe shUraM sAtvatena sahAyavAn .
yathendrastArakaM pUrva.n skandena saha jaghnivAn .. 56..\\
gh
alamevAsmi karNAya droNAyAla.n cha sattama .
anyeShA.n kShatriyANAM cha kR^itAstrANAM mahAtmanAm .. 57..\\
adya dAsyAmi sa~NgrAma.n sUtaputrAya taM nishi .
ya.n janAH sampravakShyanti yAvadbhUmirdhariShyati .. 58..\\
na chAtra shUrAnmokShyAmi na bhItAnna kR^itA~njalIn .
sarvAmeva vadhiShyAmi rAkShasa.n dharmamAsthitaH .. 59..\\
gh
evamuktvA mahAbAhurhaiDimbaH paravIrahA .
abhyayAttumule karNa.n tava sainya.n vibhIShayan .. 60..\\
tamApatanta.n sa~Nkruddha.n dIptAsyamiva pannagam .
abhyasyanparameShvAsaH pratijagrAha sUtajaH .. 61..\\
tayoH samabhavadyuddha.n karNa rAkShasayornishi .
garjato rAjashArdUla shakra prahrAdayoriva .. 62..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 149}
s
dR^iShTvA ghaTotkacha.n rAjansUtaputra rathaM prati .
prayAnta.n tvayarA yuktaM jighA.nsuM karNamAhave .. 1..\\
abravIttava putrastu duHshAsanamida.n vachaH .
etadrakShoraNe tUrNa.n dR^iShTvA karNasya vikramam .. 2..\\
abhiyAti druta.n karNaM tadvAraya mahAratham .
vR^itaH sainyena mahatA yAhi yatra mahAbalaH .. 3..\\
karNo vaikartano yuddhe rAkShasena yuyutsati .
rakSha karNa.n raNe yatto vR^itaH sainyena mAnada .. 4..\\
etasminnantare rAja~njaTAsurasuto balI .
duryodhanamupAgamya prAha praharatA.n varaH .. 5..\\
duryodhana tavAmitrAnprakhyAtAnyuddhadurmadAn .
pANDavAnhantumichchhAmi tvayAGYaptaH sahAnugAn .. 6..\\
jaTAsuro mama pitA rakShasAmagraNIH purA .
prayujya karma rakShoghna.n kShudraiH pArthairnipAtitaH .
tasyApachitimichchhAmi tvaddiShTo gantumIshvara .. 7..\\
tamabravIttato rAjA prIyamANaH punaH punaH .
droNakarNAdibhiH sArdhaM paryApto.aha.n dviShadvadhe .
tva.n tu gachchha mayAGYapto jahi yuddhaM ghaToktacham .. 8..\\
tathetyuktvA mahAkAyaH samAhUya ghaTotkacham .
jaTAsurirbhaimaseniM nAnA shastairavAkirat .. 9..\\
alambala.n cha karNaM cha kurusainyaM cha dustaram .
haiDimbaH pramamAthaiko mahAvAto.ambudAniva .. 10..\\
tato mAyAmaya.n dR^iShTvA rathaM tUrNamalambalaH .
ghaTotkacha.n sharavrAtairnAnA li~NgaiH samArdayat .. 11..\\
viddhvA cha bahubhirbANairbhaimasenimalambalaH .
vyadrAvayachchharavrAtaiH pANDavAnAmanIkinIm .. 12..\\
tena vidrAvyamANAni pANu sainyAni mAriSha .
nishIthe viprakIryante vAtanunnA ghanA iva .. 13..\\
ghaTotkacha sharairnunnA tathaiva kuru vAhinI .
nishIthe prAdravadrAjannutsR^ijyolkAH sahasrashaH .. 14..\\
alambalastataH kruddho bhaimaseniM mahAmR^idhe .
Ajaghne nishitairbANaistottrairiva mahAdvipam .. 15..\\
tilashastasya tadyAna.n sUtaM sarvAyudhAni cha .
ghaTotkachaH prachichchheda prANadachchAtidAruNam .. 16..\\
tataH karNa.n sharavrAtaiH kurUnanyAnsahasrashaH .
alambala.n chAbhyavarShanmeghomerumivAchalam .. 17..\\
tataH sa~ncukShubhe sainya.n kurUNA.n rAkShasArditam .
uparyupari chAnyonya.n chatura~NgaM mamarda ha .. 18..\\
jaTAsurirmahArAja viratho hatasArathiH .
ghaTotkacha.n raNe kruddho muShTinAbhyahanaddR^iDham .. 19..\\
muShTinAbhihatastena prachachAla ghaTotkachaH .
kShitikampe yathA shailaH sa vR^ikShagaNagulmavAn .. 20..\\
tataH sa parighAbhena dviTsa~Nghaghnena bAhunA .
jaTAsuriM bhaimaseniravadhInmuShTinA bhR^isham .. 21..\\
taM pramathya tatha kruddhastUrNa.n haiDimbirAkShipat .
dorbhyAmindradhvajAhAbhyAM niShpipeSha mahItale .. 22..\\
alambalo.api vikShipya samutkShipya cha rAkShasam .
ghaTotkacha.n raNe roShAnniShpipeSha mahItale .. 23..\\
tayoH samabhavadyuddha.n garjatoratikAyayoH .
ghaTotkachAlambalayostumula.n lomaharShaNam .. 24..\\
visheShayantAvanyonyaM mAyAbhiratimAyinau .
yuyudhAte mahAvIryAvindra vairochanAviva .. 25..\\
pAvakAmbunidhI bhUtvA punargaruDa takShakau .
punarmeghamahAvAtau punarvajramahAchalau .
punaH ku~njarashArdUlau punaH svarbhAnu bhAskarau .. 26..\\
evaM mAyA shatasR^ijAvanyonyavadhakA~NkShiNau .
bhR^isha.n chitramayudhyetAmalambala ghaTotkachau .. 27..\\
parighaishcha gadAbhishcha prAsamudgara paTTishaiH .
musalaiH paratAgraishcha tAvanyonyaM nijaghnatuH .. 28..\\
hayAbhyA.n cha gajAbhyAM cha padAtirathinau punaH .
yuyudhAte mahAmAyau rAkShasa pravarau yudhi .. 29..\\
tato ghaTotkachau rAjannalambala vadhepsayA .
utpapAta bhR^isha.n kruddhaH shyenavannipapAta ha .. 30..\\
gR^ihItvA cha mahAkAya.n rAkShasendramalambalam .
udyamya nyavadhIdbhUmau maya.n viShNurivAhave .. 31..\\
tato ghaTotkachaH khaDgamudgR^ihyAdbhuta darshanam .
chakarta kAyAddhi shiro bhIma.n vikR^itadarshanam .. 32..\\
tachchhiro rudhirAbhyakta.n gR^ihya kesheShu rAkShasaH .
ghaTotkacho yayAvAshu duryodhana rathaM prati .. 33..\\
abhyetya cha mahAbAhuH smayamAnaH sa rAkShasaH .
rathe.asya nikShipya shiro vikR^itAnanamUrdhajam .
prANadadbhairavaM nAdaM prAvR^iShIva balAhakaH .. 34..\\
abravIchcha tato rAjanduryodhanamida.n vachaH .
eSha te nihato bandhustvayA dR^iShTo.asya vikramaH .
punardraShTAsi karNasya niShThAmetA.n tathAtmanaH .. 35..\\
evamuktvA tataH prAyAtkarNaM prati janeshvara .
kira~nsharashatA.nstIkShNAnvimu~nchankarNa mUrdhani .. 36..\\
tataH samabhavadyuddha.n ghorarUpaM bhayAnakam .
vismApanaM mahArAja nararAkShasayormR^idhe .. 37..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 150}
dhr
yatra vaikartanaH karNo rAkShasashcha ghaTotkachaH .
nishIthe samasajjetA.n tadyuddhamabhavatkatham .. 1..\\
kIdR^isha.n chAbhavadyuddhaM tasya ghorasya rakShasaH .
rathashcha kIdR^ishastasya mAyAH sarvAyudhAni cha .. 2..\\
kimpramANA hayAstasya rathaketurdhanustathA .
kIdR^isha.n varma chaivAsya kaNThatrANa.n cha kIdR^isham .
pR^iShThastvametadAchakShva kushalo hyasisa~njaya .. 3..\\
gh
lohitAkSho mahAkAyastAmrAsyo nimnitodaraH .
UrdhvaromA hari shmashruH sha~NkukarNo mahAhanuH .. 4..\\
AkarNAddAritAsyashcha tIkShNadaMShTraH karAlavAn .
sudIrgha tAmrajihvauShTho lambabhrUH sthUlanAsikaH .. 5..\\
nIlA~Ngo lohitagrIvo niri varShmA bhaya~NkaraH .
mahAkAyo mahAbAhurmahAshIrSho mahAbalaH .. 6..\\
vikachaH paruShasparsho vikaTodbaddha piNDikaH .
sthUlasphiggUDhanAbhishcha shithilopachayo mahAn .. 7..\\
tathaiva hastAbharaNI mahAmAyo.a~NgadI tathA .
urasA dhArayanniShkamagnimAlA.n yathAchalaH .. 8..\\
tasya hemamaya.n chitraM bahurUpA~Ngashobhitam .
toraNapratima.n shubhra.n kirITaM mUrdhnyashobhata .. 9..\\
kuNDale bAlasUryAbhe mAlA.n hemamayIM shubhAm .
dhArayanvipula.n kA.nsyaM kavachaM cha mahAprabham .. 10..\\
ki~NkiNIshatanirghoSha.n raktadhvajapatAkinam .
R^ikShacharmAvanaddhA~NgaM nalva mAtraM mahAratham .. 11..\\
sarvAyudhavaropetamAsthito dhvajamAlinam .
aShTachakrasamAyuktaM meghagambhIra nisvanam .. 12..\\
tatra mAta~Ngasa~NkAshA lohitAkShA vibhIShaNAH .
kAmavarNajavA yuktA balavanto.avahanhayAH .. 13..\\
rAkShaso.asya virUpAkShaH sUto dIptAsya kuNDalaH .
rashmibhiH sUryarashmyAbhaiH sa~njagrAha hayAnraNe .
sa tena sahitastasthAvaruNena yathA raviH .. 14..\\
sa.nsakta iva chAbhreNa yathAdrirmahatA mahAn .
divaspR^iksumahAnketuH syandane.asya samuchchhritaH .
rathottamAgnaH kravyAdo gR^idhraH paramabhIShaNaH .. 15..\\
vAsavAshani nirghoSha.n dR^iDhajyamabhivikShipan .
vyakta.n kiShku parINAhaM dvAdashAratni kArmukam .. 16..\\
rathAkShamAtrairiShubhiH sarvAH prachchhAdayandishaH .
tasyA.n vIrApahAriNyAM nishAyA.n karNamabhyayAt .. 17..\\
tasya vikShipatashchApa.n rathe viShTabhya tiShThataH .
ashrUyata dhanurghoSho visphUrjitamivAshaneH .. 18..\\
tena vitrAsyamAnAni tava sainyAni bhArata .
samakampanta sarvANi sindhoriva mahormayaH .. 19..\\
tamApatanta.n samprekShya virUpAkShaM vibhIShaNam .
utsmayanniva rAdheyastvaramANo.abhyavArayat .. 20..\\
tataH karNo.abhyayAdenamasyannasyantamantikAt .
mAta~Nga iva mAta~Nga.n yUtharShabha ivarShabham .. 21..\\
sa saMnipAtastumulastayorAsIdvishAM pate .
karNa rAkShasayo rAjannindra shambarayoriva .. 22..\\
tau pragR^ihya mahAvege dhanuShI bhImanisvane .
prAchchhAdayetAmanyonya.n takShamANau maheShubhiH .. 23..\\
tataH pUrNAyatotsR^iShTaiH sharaiH saMnataparvabhiH .
nyavArayetAmanyonya.n kA.nsye nirbhidya varmaNI .. 24..\\
tau nakhairiva shArdUlau dantairiva mahAdvipau .
rathashaktibhiranyonya.n vishikhaishcha tatakShatuH .. 25..\\
sa~nchindantau hi gAtrANi sandadhAnau cha sAyakAn .
dhakShyamANau sharavrAtairnodIkShitumashaknutAm .. 26..\\
tau tu vikShata sarvAgnau rudhiraughapariplutau .
vyabhrAjetA.n yathA vAri prasrutau gaurikAchalau .. 27..\\
tau sharAgra vibhinnA~Ngau nirbhindantau parasparam .
nAkampayetAmanyonya.n yatamAnau mahAdyutI .. 28..\\
tatpravR^ittaM nishAyuddha.n chara.n samamivAbhavat .
prANayordIvyato rAjankarNa rAkShasayormR^idhe .. 29..\\
tasya sandadhatastIkShNA~nsharAMshchAsaktamasyataH .
dhanurghoSheNa vitrastAH sve pare cha tadAbhavan .
ghaTotkacha.n yadA karNo visheShayati no nR^ipa .. 30..\\
tataH prAduShkaroddivyamastramastravidA.n varaH .
karNena vihita.n dR^iShTvA divyamastraM ghaTotkachaH .
prAdushchakre mahAmAyA.n rAkShasaH pANDunandanaH .. 31..\\
shUlamudgara dhAriNyA shailapAdapa hastayA .
rakShasA.n ghorarUpANAM mahatyA senayA vR^itaH .. 32..\\
tamudyatamahAchApa.n dR^iShTvA te vyathitA nR^ipAH .
bhUtAntakamivAyAnta.n kAladaNDogra dhAriNam .. 33..\\
ghaTotkacha pramuktena si.nhanAdena bhIShitAH .
prasusruvurgajA mUtra.n vivyathushcha narA bhR^isham .. 34..\\
tato.ashmavR^iShTiratyugrA mahatyAsItsamantataH .
ardharAtre.adhikabalairvimuktA rakShasAM balaiH .. 35..\\
AyasAni cha chakrANi bhushuNDyaH shaktitomarAH .
patantyaviralAH shUlAH shatadhnyaH paTTishAstathA .. 36..\\
tadugramatiraudra.n cha dR^iTvA yuddhaM narAdhipAH .
putrAshcha tava yodhAshcha vyathitA vipradudruvuH .. 37..\\
tatraiko.astrabalashlAghI karNo mAnI na vivyathe .
vyadhamachcha sharairmAyA.n ghaTotkacha vinirmitAm .. 38..\\
mAyAyA.n tu prahINAyAmamarShAtsa ghaTotkachaH .
visasarja sharAnghorAnsUtaputra.n ta Avishan .. 39..\\
tataste rudhirAbhaktA bhittvA karNaM mahAhave .
vivishurdharaNIM bANAH sa~NkruddhA iva pannagAH .. 40..\\
sUtaputrastusa~Nkruddho laghuhastaH pratApavAn .
ghaTotkachamatikramya bibheda dashabhiH sharaiH .. 41..\\
ghaTotkacho vinirbhinnaH sUtaputreNa marmasu .
chakra.n divya.n sahasrAramagR^ihNAdvyathito bhR^isham .. 42..\\
kShurAntambAlasUryAbhaM maNiratnavibhUShitam .
chikShepAdhiratheH kruddho bhaima senirjigha.nsayA .. 43..\\
praviddhamativegena vikShipta.n karNa sAyakaiH .
abhAgyasyeva sa~Nkalpastanmoghamapatadbhuvi .. 44..\\
ghaTotkachastu sa~Nkruddho dR^iShTvA chakraM nipAtitam .
karNaM prAchchhAdayadbANaiH svarbhAnuriva bhAskaram .. 45..\\
sUtaputrastvasambhrAnto rudropendrendra vikramaH .
ghaTotkacha ratha.n tUrNaM chhAdayAmAsa patribhiH .. 46..\\
ghaTotkachena kruddhena gadA hemA~NgadA tadA .
kShiptA bhrAmya sharaiH sApi karNenAbhyAhatApatat .. 47..\\
tato.antarikShamutpatya kAlamegha ivonnadan .
pravavarSha mahAkAyo drumavarShaM nabhastalAt .. 48..\\
tato mAyAvina.n karNo bhImasena sutaM divi .
mArgaNairabhivivyAdha dhana.n sUrya ivAMshubhiH .. 49..\\
tasya sarvAnhayAnhatvA sa~nchidya shatadhA ratham .
abhyavarShachchharaiH karNaH parjanya iva vR^iShTimAn .. 50..\\
na chAsyAsIdanirbhinna.n gAtre dvya~Ngulamantaram .
so.adR^ishyata muhUrtena shvAvichchhalalito yathA .. 51..\\
na hayAnna ratha.n tasya na dhvajaM na ghaTotkacham .
dR^iShTavantaH sma samare sharaughairabhisa.nvR^itam .. 52..\\
sa tu karNasya taddivyamastramastreNa shAtayan .
mAyAyuddhena mAyAvI sUtaputramayodhayat .. 53..\\
so.ayodhayattadA karNaM mAyayA lAghavena cha .
alakShyamANo.atha divi sharajAleShu sampatan .. 54..\\
bhaimasenirmahAmAyo mAyayA kurusattama .
prachakAra mahAmAyAM mohayanniva bhArata .. 55..\\
sa sma kR^itvA virUpANi vadanAnyashubhAnanaH .
agrasatsUtaputrasya divyAnyastrANi mAyayA .. 56..\\
punashchApi mahAkAyaH sa~nchinnaH shatadhA raNe .
gatasattvo nirutsAhaH patitaH khAdvyadR^ishyata .
hata.n taM manyamAnAH sma prANadankurupu~NgavaH .. 57..\\
atha dehairnavairanyairdikShu sarvAsvadR^ishyata .
punashchApi mahAkAyaH shatashIrShaH shatodaraH .. 58..\\
vyadR^ishyata mahAbAhurmainAka iva parvataH .
a~NguShTha mAtro bhUtvA cha punareva sa rAkShasaH .
sAgarormirivoddhUtastiryagUrdhvamavartata .. 59..\\
vasudhA.n dArayitvA cha punarapsu nyamajjata .
adR^ishyata tadA tatra punarunmajjito.anyataH .. 60..\\
so.avatIrya punastasthau rathe hemapariShkR^ite .
kShiti.n dyAM cha dishashchaiva mAyayAvR^itya daMshitaH .. 61..\\
gatvA karNa rathAbhyAsha.n vichalatkuNDalAnanaH .
prAha vAkyamasambhrAntaH sUtaputra.n vishAM pate .. 62..\\
tiShThedAnIM na me jIvansUtaputra gamiShyasi .
yuddhashraddhAmaha.n te.adya vineShyAmi raNAjire .. 63..\\
ityuktvA roShatAmrAkSha.n rakShaH krUraparAkramam .
utpapAtAntarikSha.n cha jahAsa cha suvisvaram .
karNamabhyAhanachchaiva gajendramiva kesarI .. 64..\\
rathAkShamAtrairiShubhirabhyavarShadghaTotkachaH .
rathinAmR^iShabha.n karNaM dhArAbhiriva toyadaH .
sharavR^iShTi.n cha tAM karNo dUraprAptAmashAtayat .. 65..\\
dR^iShTvA cha vihatAM mAyA.n karNena bharatarShabha .
ghaTotkachastato mAyA.n sasarjAntarhitaH punaH .. 66..\\
so.abhavadgirirityuchchaH shikharaistarusa~NkaTaiH .
shUlaprAsAsi musalajalaprasravaNo mahAn .. 67..\\
tama~njana chayaprakhya.n karNo dR^iShTvA mahIdharam .
prapAtairAyudhAnyugrANyudvahantaM na chukShubhe .. 68..\\
smayanniva tataH karNo divyamastramudIrayat .
tataH so.astreNa shailendro vikShipto vai vyanashyata .. 69..\\
tataH sa toyado bhUtvA nIlaH sendrAyudho divi .
ashmavR^iShTibhiratyugraH sUtaputramavAkirat .. 70..\\
atha sandhAya vAyavyamastramastravidA.n varaH .
vyadhamatkAlamegha.n taM karNo vaikartano vR^iShA .. 71..\\
sa mArgaNagaNaiH karNo dishaH prachchhAdya sarvashaH .
jaghAnAstraM mahArAja ghaTotkacha samIritam .. 72..\\
tataH prahasya samare bhaimasenirmahAbalaH .
prAdushchakre mahAmAyA.n karNaM prati mahAratham .. 73..\\
sa dR^iShTvA punarAyAnta.n rathena rathinAM varam .
ghaTotkachamasambhrAnta.n rAkShasairbahubhirvR^itam .. 74..\\
si.nhashArdUlasadR^ishairmattadviradavikramaiH .
gajasthaishcha rathasthaishcha vAjipR^iShTha gataistathA .. 75..\\
nAnAshastradharairghorairnAnA kavachabhUShaNaiH .
vR^ita.n ghaTotkachaM krUrairmarudbhiriva vAsavam .
dR^iShTvA karNo maheShvAso yodhayAmAsa rAkShasam .. 76..\\
ghaTotkachastataH karNa.n viddhvA pa~nchabhirAshugaiH .
nanAda bhairavaM nAdaM bhIShayansarvapArthivAn .. 77..\\
bhUyashchA~njalikenAtha sa mArgaNagaNaM mahat .
karNa hastasthita.n chApaM chichchhedAshu ghaTotkachaH .. 78..\\
athAnyaddhanurAdAya dR^iDhaM bhArasahaM mahat .
vyakarShata balAtkarNa indrAyudhamivochchhritam .. 79..\\
tataH karNo mahArAja preShayAmAsa sAyakAn .
suvarNapu~NkhA~nshatrughnAnkhacharAnrAkShasAnprati .. 80..\\
tadbANairardita.n yUthaM rakShasAM pInavakShasAm .
si.nhenevArdita.n vanya.n gajAnAmAkulaM kulam .. 81..\\
vidhamya rAkShasAnbANaiH sAshvasUta gajAnvibhuH .
dadAha bhagavAnvahnirbhUtAnIva yugakShaye .. 82..\\
sa hatvA rAkShasI.n senAM shushubhe sUtanandanaH .
pureva tripura.n dagdhvA divi devo maheshvaraH .. 83..\\
teShu rAjasahasreShu pANDaveyeShu mAriSha .
nainaM nirIkShitumapi kashchichchhaknoti pArthiva .. 84..\\
R^ite ghaTotkachAdrAjanrAkShasendrAnmahAbalAt .
bhImavIryabalopetAtkruddhAdvaivasvatAdiva .. 85..\\
tasya kruddhasya netrAbhyAM pAvakaH samajAyata .
maholkAbhyA.n yathA rAjansArchiShaH snehabindavaH .. 86..\\
tala.n talena sa.nhatya sandashya dashanachchhadam .
rathamAsthAya cha punarmAyayA nirmitaM punaH .. 87..\\
yukta.n gajanibhairvAhaiH pishAchavachanaiH kharaiH .
sasUtamabravItkruddhaH sUtaputrAya mA vaha .. 88..\\
sa yayau ghorarUpeNa rathena rathinA.n varaH .
dvairatha.n sUtaputreNa punareva vishAM pate .. 89..\\
sa chikShepa punaH kruddhaH sUtaputrAya rAkShasaH .
aShTachakrAM mahAghorAmashani.n rudra nirmitAm .. 90..\\
tAmavaplutya jagrAha karNo nyasya rathe dhanuH .
chikShepa chainA.n tasyaiva syandanAtso.avapupluve .. 91..\\
sAshvasUta dhvaja.n yAnaM bhasmakR^itvA mahAprabhA .
vivesha vasudhAM bhittvA surAstatra visismiyuH .. 92..\\
karNa.n tu sarvabhUtAni pUjayAmAsura~njasA .
yadavaplutya jagrAha deva sR^iShTAM mahAshanim .. 93..\\
eva.n kR^itvA raNe karNa Aruroha rathaM punaH .
tato mumocha nArAchAnsUtaputraH parantapaH .. 94..\\
ashakya.n kartumanyena sarvabhUteShu mAnada .
yadakArShIttadA karNaH sa~NgrAme bhImadarshane .. 95..\\
sa hanyamAno nArAchairdhArAbhiriva parvataH .
gandharvanagarAkAraH punarantaradhIyata .. 96..\\
eva.n sa vai mahAmAyo mAyayA lAghavena cha .
astrANi tAni divyAni jaghAna ripusUdanaH .. 97..\\
nihanyamAneShvastreShu mAyayA tena rakShasA .
asambhrAntastataH karNastadrakShaH pratyayudhyata .. 98..\\
tataH kruddho mahArAja bhaimasenirmahAbalaH .
chakAra bahudhAtmAnaM bhIShayANo narAdhipAn .. 99..\\
tato digbhyaH samApetuH si.nhavyAghra tarakShavaH .
agnijihvAshcha bhujagA vihagAshchApyayomukhAH .. 100..\\
sa kIryamANo nishitaiH karNa chApachyutaiH sharaiH .
nagarAdrivanaprakhyastatraivAntaradhIyata .. 101..\\
rAkShasAshcha pishAchAshcha yAtudhAnAH shalAvR^ikAH .
te karNaM bhakShayiShyantaH sarvataH samupAdravan .
athaina.n vAgbhirugrAbhistrAsayA.n chakrire tadA .. 102..\\
udyatairbahubhirghorairAyudhaiH shoNitokShitaiH .
teShAmanekairekaika.n karNo divyAdha chAshugaiH .. 103..\\
pratihatya tu tAM mAyA.n divyenAstreNa rAkShasIm .
AjaghAna hayAnasya sharaiH saMnataparvabhiH .. 104..\\
te bhagnA vikR^itA~NgAshcha chhinnapR^iShThAshcha sAyakaiH .
vasudhAmanvapadyanta pashyatastasya rakShasaH .. 105..\\
sa bhagnamAyo haiDimbaH karNa.n vaikartana.n tataH .
eSha te vidadhe mR^ityumityuktvAntaradhIyata .. 106..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 151}
s
tasmi.nstathA vartamAne karNa rAkShasayormR^idhe .
alAyudho rAkShasendro vIryavAnabhyavartata .. 1..\\
mahatyA senayA yuktaH suyodhanamupAgamat .
rAkShasAnA.n virUpANAM sahasraiH parivAritaH .
nAnArUpadharairvIraiH pUrvavairamanusmaran .. 2..\\
tasya GYAtirhi vikrAnto brAhmaNAdo bako hataH .
kirmIrashcha mahAtejA hiDimbashcha sakhA tathA .. 3..\\
sa dIrghakAlAdhyuShitaM pUrvavairamanusmaran .
viGYAyaitannishAyuddha.n jighA.nsurbhImamAhave .. 4..\\
sa matta iva mAta~NgaH sa~Nkruddha iva choragaH .
duryodhanamida.n vAkyamabravIdyuddhalAlasaH .. 5..\\
vidita.n te mahArAja yathA bhImena rAkShasAH .
hiDimbabakakirmIrA nihatA mama bAndhavAH .. 6..\\
parAmarshashcha kanyAyA hiDimbAyAH kR^itaH purA .
kimanyadrAkShasAnanyAnasmAMshcha paribhUya ha .. 7..\\
tamaha.n sagaNaM rAjansa vAjirathaku~njaram .
haiDimba.n cha sahAmAtya.n hantumabhyAgataH svayam .. 8..\\
adya kuntIsutAnsarvAnvAsudeva purogamAn .
hatvA sambhakShayiShyAmi sarvairanucharaiH saha .
nivAraya bala.n sarvaM vayaM yotsyAma pANDavAn .. 9..\\
tasya tadvachana.n shrutvA hR^iShTo duryodhanastadA .
pratipUjyAbravIdvAkyaM bhrAtR^ibhiH parivAritaH .. 10..\\
tvAM puraskR^itya sagaNa.n vayaM yotsyAmahe parAn .
na hi vairAnta manasaH sthAsyanti mama sainikAH .. 11..\\
evamastviti rAjAnamuktvA rAkShasapu~NgavaH .
abhyayAttvarito bhIma.n sahitaH puruShAshanaiH .. 12..\\
dIpyamAnena vapuShA rathenAdityavarchasA .
tAdR^ishenaiva rAjendra yAdR^ishena ghaTotkachaH .. 13..\\
tasyApyatulanirghoSho bahu toraNachitritaH .
R^ikShacharmAvanaddhA~Ngo nalva mAtro mahArathaH .. 14..\\
tasyApi turagAH shIghrA hastikAyAH kharasvanAH .
shata.n yuktA mahAkAyA mA.nsashoNitabhojanAH .. 15..\\
tasyApi rathanirghoSho mahAmegharavopamaH .
tasyApi sumahachchApa.n dR^iDhajyaM balavattaram .. 16..\\
tasyApyakShasamA bANA rukmapu~NkhAH shilAshitAH .
so.api vIro mahAbAhuryathaiva sa ghaTotkachaH .. 17..\\
tasyApi gomAyubaDAbhigupto
babhUva keturjvalanArkatulyaH .
sa chApi rUpeNa ghaTotkachasya
shrImattamo vyAkuladIpitAsyaH .. 18..\\
dIptA~Ngado dIptakirITa mAlI
baddhasraguShNISha nibaddhakhaDgaH .
gadI bhushuNDI musalI harI cha
sharAsanI vAraNatulyavarShmA .. 19..\\
rathena tenAnala varchasA cha
vidrAvayanpANDava vAhinI.n tAm .
rarAja sa~Nkhye parivartamAno
vidyunmAlI megha ivAntarikShe .. 20..\\
te chApi sarve pravarA narendrA
mahAbalA varmiNashcharmiNash cha .
harShAnvitA yuyudhustatra rAjan
samantataH pANDava yodhavIrAH .. 21..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 152}
s
tamAgatamabhiprekShya bhImakarmANamAhave .
harShamAhArayA.n chakruH kuravaH sarva eva te .. 1..\\
tathaiva tava putrAste duryodhana purogamAH .
aplavAH plavamAsAdya tartukAmA ivArNavam .. 2..\\
punarjAtamivAtmAnaM manvAnAH pArthivAstadA .
alAyudha.n rAkShasendraM svAgatenAbhyapUjayan .. 3..\\
tasmi.nstvamAnuShe yuddhe vartamAne bhayAvahe .
karNa rAkShasayornakta.n dAruNapratidarshane .. 4..\\
upapraikShanta pA~nchAlAH smayamAnAH sarAjakAH .
tathaiva tAvakA rAjanghUrNamAnAstatastataH .. 5..\\
chukrushurnedamastIti droNa drauNikR^ipAdayaH .
tatkarma dR^iShTvA sambhrAntA haiDimbasya raNAjire .. 6..\\
sarvamAvighnamabhavaddhAhA bhUtamachetanam .
tava sainyaM mahArAja nirAsha.n karNa jIvite .. 7..\\
duryodhanastu samprekShya karNamArtiM parA.n gatam .
alAyudha.n rAkShasendramAhUyedamathAbravIt .. 8..\\
eSha vaikartanaH karNo haiDimbena samAgataH .
kurute karma sumahadyadasyaupayikaM mR^idhe .. 9..\\
pashyaitAnpArthivA~nshUrAnnihatAnbhaimaseninA .
nAnAshastrairabhihatAnpAdapAniva dantinA .. 10..\\
tavaiSha bhAgaH samare rAjamadhye mayA kR^itaH .
tavaivAnumate vIra ta.n vikramya nibarhaya .. 11..\\
purA vaikartana.n karNameSha pApo ghaTotkachaH .
mAyAbalamupAshritya karshayatyarikarshanaH .. 12..\\
evamuktaH sa rAGYA tu rAkShasastIvravikramaH .
tathetyuktvA mahAbAhurghaTotkachamupAdravat .. 13..\\
tataH karNa.n samutsR^ijya bhaimasenirapi prabho .
pratyamitramupAyAntaM mardayAmAsa mArgaNaiH .. 14..\\
tayoH samabhavadyuddha.n kruddhayo rAkShasendrayoH .
mattayorvAshitA hetordvipayoriva kAnane .. 15..\\
rakShasA vipramuktastu karNo.api rathinA.n varaH .
abhyadravadbhImasena.n rathenAdityavarchasA .. 16..\\
tamAyAntamanAdR^itya dR^iShTvA grasta.n ghaTotkacham .
alAyudhena samare si.nheneva gavAM patim .. 17..\\
rathenAdityavapuShA bhImaH praharatA.n varaH .
kira~nsharaughAnprayayAvalAyudha rathaM prati .. 18..\\
tamAyAntamabhiprekShya sa tadAlAyudhaH prabho .
ghaTotkacha.n samutsR^ijya bhImasenaM samAhvayat .. 19..\\
taM bhImaH sahasAbhyetya rAkShasAnta karaH prabho .
sagaNa.n rAkShasendra.n taM sharavarShairavAkirat .. 20..\\
tathaivAlAyudho rAja~nshilA dhautairajihmagaiH .
abhyavarShata kaunteyaM punaH punararindamaH .. 21..\\
tathA te rAkShasAH sarve bhImasenamupAdravan .
nAnApraharaNA bhImAstvatsutAnA.n jayaiShiNaH .. 22..\\
sa tADyamAno balibhirbhImaseno mahAbalaH .
pa~nchabhiH pa~nchabhiH sarvA.nstAnavidhyachchhitaiH sharaiH .. 23..\\
te vadhyamAnA hImena rAkShasAH kharayonayaH .
vinedustumulAnnAdAndudruvushcha disho dasha .. 24..\\
tA.nstrAsyamAnAnbhImena dR^iShTvA rakSho mahAbalam .
abhidudrAva vegena sharaishchainamavAkirat .. 25..\\
taM bhImasenaH samare tIkShNAgrairakShiNochchharaiH .
alAyudhastu tAnastAnbhImena vishikhAnraNe .
chichchheda kAMshchitsamare tvarayA kAMshchidagrahIt .. 26..\\
sa ta.n dR^iShTvA rAkShasendraM bhImo bhImaparAkramaH .
gadA.n chikShepa vegena vajrapAtopamAM tadA .. 27..\\
tAmApatantI.n vegena gadA.n jvAlAkulAM tataH .
gadayA tADayAmAsa sA gadA bhImamAvrajat .. 28..\\
sa rAkShasendra.n kaunteyaH sharavarShairavAkirat .
tAnapyasyAkaronmoghAnrAkShaso nishitaiH sharaiH .. 29..\\
te chApi rAkShasAH sarve sainikA bhImarUpiNaH .
shAsanAdrAkShasendrasya nijaghnU rathaku~njarAn .. 30..\\
pA~nchAlAH sR^i~njayAshchaiva vAjinaH paramadvipAH .
na shAnti.n lebhire tatra rakShasairbhR^ishapIDitAH .. 31..\\
ta.n tu dR^iShTvA mahAghora.n vartamAnaM mahAhave .
abravItpuruShashreShTho dhana~njayamida.n vachaH .. 32..\\
pashyaM bhImaM mahAbAho rAkShasendra vasha~Ngatam .
padavImasya gachchha tvaM mA vichAraya pANDava .. 33..\\
dhR^iShTadyumnaH shikhaNDI cha yudhAmanyUttamaujasau .
sahitA draupadeyAshcha karNa.n yAntu mahArathAH .. 34..\\
nakulaH sahadevashcha yuyudhAnashcha vIryavAn .
itarAnrAkShasAnghnantu shAsanAttava pANDava .. 35..\\
tvamapImAM mahAbAho chamU.n droNa puraskR^itAm .
vArayasva naravyAghra mahaddhi bhayamAgatam .. 36..\\
evamukte tu kR^iShNena yathoddiShTA mahArathAH .
jagmurvaikartana.n karNa.n rAkShasAMshchetarAnraNe .. 37..\\
atha pUrNAyatotsR^iShTaiH sharairAshIviShopamaiH .
dhanushchichchheda bhImasya rAkShasendraH pratApavAn .. 38..\\
hayAMshchAsya shitairbANaiH sArathi.n cha mahAbalaH .
jaghAna miShataH sa~Nkhye bhImasenasya bhArata .. 39..\\
so.avatIrya rathopasthAddhatAshvo hatasArathiH .
tasmai gurvI.n gadAM ghorA.n sa vinadyotsasarja ha .. 40..\\
tatastAM bhImanirghoShAmApatantIM mahAgadAm .
gadayA rAkShaso ghoro nijaghAna nanAda cha .. 41..\\
taddR^iShTvA rAkShasendrasya ghora.n karma bhayAvaham .
bhImasenaH prahR^iShTAtmA gadAmAshu parAmR^ishat .. 42..\\
tayoH samabhavadyuddha.n tumulaM nararakShasoH .
gadA nipAtasa.nhrAdairbhuva.n kampayatorbhR^isham .. 43..\\
gadA vimuktau tau bhUyaH samAsadyetaretaram .
muShTibhirvajrasa.nhrAdairanyonyamabhijaghnatuH .. 44..\\
rathachakrairyugairakShairadhiShThAnairupaskaraiH .
yathAsannamupAdAya nijaghnaturamarShaNau .. 45..\\
tau vikSharantau rudhira.n samAsAdyetaretaram .
mattAviva mahAnAgAvakR^iShyetAM punaH punaH .. 46..\\
tamapashyaddhR^iShIkeshaH pANDavAnA.n hite rataH .
sa bhImasena rakShArtha.n haiDimbaM pratyachodayat .. 47..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 153}
s
samprekShya samare bhIma.n rakShasA grastamantikAt .
vAsudevo.abravIdvAkya.n ghaTotkachamidaM tadA .. 1..\\
pashya bhImaM mahAbAho rakShasA grastamantikAt .
pashyatA.n sarvasainyAnA.n tava chaiva mahAdyute .. 2..\\
sa karNa.n tva.n samutsR^ijya rAkShasendramalAyudham .
jahi kShipraM mahAbAho pashchAtkarNa.n vadhiShyasi .. 3..\\
sa vArShNeya vachaH shrutvA karNamutsR^ijya vIryavAn .
yuyudhe rAkShasendreNa bakabhrAtrA ghaTotkachaH .
tayoH sutumula.n yuddhaM babhUva nishi rakShasoH .. 4..\\
alAyudhasya yodhA.nstu rAkShasAnbhImadarshanAn .
vegenApatataH shUrAnpragR^ihItasharAsanAn .. 5..\\
AttAyudhaH susa~Nkruddho yuyudhAno mahArathaH .
nakulaH sahadevashcha chichchhidurnishitaiH sharaiH .. 6..\\
sarvAMshcha samare rAjankirITI kShatriyarShabhAn .
parichikShepa bIbhatsuH sarvatha prakShipa~nsharAn .. 7..\\
karNashcha samare rAjanvyadrAvayata pArthivAn .
dhR^iShTadyumna shikhaNDyAdInpA~nchAlAnAM mahArathAn .. 8..\\
tAnvadhyamAnAndR^iShTvA tu bhImo bhImaparAkramaH .
abhyayAttvaritaH karNa.n vishikhannvikiranraNe .. 9..\\
tataste.apyAyayurhatvA rAkShasAnyatra sUtajaH .
nakulaH sahadevashcha sAtyakishcha mahArathaH .
te karNa.n yodhayAmAsuH pA~nchAlA droNameva cha .. 10..\\
alAyudhastu sa~Nkruddho ghaTotkachamarindamam .
parigheNAtikAyena tADayAmAsa mUrdhani .. 11..\\
sa tu tena prahAreNa bhaimasenirmahAbalaH .
IShanmUrchhAnvito.a.atmAna.n sa.nstambhayata vIryavAn .. 12..\\
tato dIptAgnisa~NkAshA.n shataghaNTAmala~NkR^itAm .
chikShepa samare tasmai gadA.n kA~nchanabhUShaNAm .. 13..\\
sA hayAnsArathi.n chaiva rathaM chAsya mahAsvanA .
chUrNayAmAsa vegena visR^iShTA bhImakarmaNA .. 14..\\
sa bhagnahayachakrAkSho vishIrNadhvajakUbaraH .
utpapAta rathAttUrNaM mAyAmAsthAya rAkShasIm .. 15..\\
sa samAsthAya mAyA.n tu vavarSha rudhiraM bahu .
vidyudvibhrAjita.n chAsIttimirAbhrAkulaM nabhaH .. 16..\\
tato vajranipAtAshcha sAshanistanayitnavaH .
mahAMshchaTachaTA shabdastatrAsIddhi mahAhave .. 17..\\
tAM prekShya vihitAM mAyA.n rAkShaso rAkShasena tu .
Urdhvamutpatya haiDimbastAM mAyAM mAyayAvadhIt .. 18..\\
so.abhivIkShya hatAM mAyAM mAyAvI mAyayaiva hi .
ashmavarSha.n sutumulaM visasarja ghaTotkache .. 19..\\
ashmavarSha.n sa tadghoraM sharavarSheNa vIryavAn .
disho vidhva.nsayAmAsa tadadbhutamivAbhavat .. 20..\\
tato nAnApraharaNairanyonyamabhivarShatAm .
AyasaiH parighaiH shUlairgadAmusalamudgalaiH .. 21..\\
pinAkaiH karavAlairshcha tomaraprAsakampanaiH .
nArAchairnishitairbhallaiH sharaishchakraiH parashvadhaiH .. 22..\\
ayo guDairbhiNDipAlairgoshIrSholUkhalairapi .
utpATya cha mahAshAkhairvividhairjagatI ruhaiH .. 23..\\
shamI pIlu karIraishcha shamyAkaishchaiva bhArata .
i~NgudairbadarIbhishcha kovidAraishcha puShpitaiH .. 24..\\
palAshairarimedaishcha plakShanyagrodhapippalaiH .
mayadbhiH samare tasminnanyonyamabhijaghnatuH .. 25..\\
vividhaiH parvatAgraishcha nAnAdhAtubhirAchitaiH .
teShA.n shabdho mahAnAsIdvajrANAM bhidyatAm iva .. 26..\\
yuddha.n tadabhavadghoraM bhaimyalAyudhayornR^ipa .
harIndrayoryathA rAjanvAlisugrIvayoH purA .. 27..\\
tau yuddhvA vividhairghorairAyudhairvishikhaistathA .
pragR^ihya nishitau khaDgAvanyonyamabhijaghnatuH .. 28..\\
tAvanyonyamabhidrutya kesheShu sumahAbalau .
bhujAbhyAM paryagR^ihNItAM mahAkAyau mahAbalau .. 29..\\
tau bhinnagAtrau prasveda.n susruvAte janAdhipa .
rudhira.n cha mahAkAyAvabhivR^iShTAvivAchalau .. 30..\\
athAbhipatya vegena samudbhrAmya cha rAkShasam .
balenAkShipya haiDimbashchakartAsya shiromahat .. 31..\\
so.apahR^itya shirastasya kuNDalAbhyA.n vibhUShitam .
tadA sutumulaM nAdaM nanAda sumahAbalaH .. 32..\\
hata.n dR^iShTvA mahAkAyaM bakaGYAtimarindamam .
pA~nchAlAH pANDavAshchaiva si.nhanAdAnvinedire .. 33..\\
tato bherIsahasrANi sha~NkhAnAmayutAni cha .
avAdayanpANDaveyAstasminrakShasi pAtite .. 34..\\
atIva sA nishA teShAM babhUva vijayAvahA .
vidyotamAnA vibabhau samantAddIpamAlinI .. 35..\\
alAyudhasya tu shiro bhaimasenirmahAbalaH .
duryodhanasya pramukhe chikShepa gatachetanam .. 36..\\
atha duryodhano rAjA dR^iShTvA hatamalAyudham .
babhUva paramodvignaH saha sainyena bhArata .. 37..\\
tena hyasya pratiGYAtaM bhImasenamaha.n yudhi .
hanteti svayamAgamya smaratA vairamuttamam .. 38..\\
dhruva.n sa tena hantavya ityamanyanta pArthivaH .
jIvita.n chirakAlAya bhrAtR^INAM chApyamanyata .. 39..\\
sa ta.n dR^iShTvA vinihataM bhImasenAtmajena vai .
pratiGYAM bhImasenasya pUrNAmevAbhyamanyata .. 40..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 154}
s
nihatyAlAyudha.n rakShaH prahR^iShTAtmA ghaTotkachaH .
nanAda vividhAnnAdAnvAhinyAH pramukhe sthitaH .. 1..\\
tasya ta.n tumula.n shabdaM shrutvA ku~njarakampanam .
tAvakAnAM mahArAja bhayamAsItsudAruNam .. 2..\\
alAyudha viShakta.n tu bhaimaseniM mahAbalam .
dR^iShTvA karNo mahAbAhuH pA~nchAlAnsamupAdravat .. 3..\\
dashabhirdashabhirbANairdhR^iShTadyumna shikhaNDinau .
dR^iDhaiH pUrNAyatotsR^iShTairbibheda nataparvabhiH .. 4..\\
tataH paramanArAchairyudhAmanyUttamaujasau .
sAtyaki.n cha rathodAraM kampayAmAsa mArgaNaiH .. 5..\\
teShAmabhyasyatA.n tatra sarveShA.n savyadakShiNam .
maNDalAnyeva chApAni vyadR^ishyanta janAdhipa .. 6..\\
teShA.n jyAtalanirghoSho rathanemi svanash cha ha .
meghAnAmiva gharmAnte babhUva tumulo nishi .. 7..\\
jyAnemighoShastanayitnumAnvai
dhanustaDinmaNDalaketushR^i~NgaH .
sharaughavarShAkula vR^iShTimAMsh cha
sa~NgrAmameghaH sa babhUva rAjan .. 8..\\
tadudhata.n shaila ivAprakampyo
varShaM mahachchhailasamAnasAraH .
vidhva.nsayAmAsa raNe narendra
vaikartanaH shatrugaNAvamardI .. 9..\\
tato.atulairvajranipAta kalpaiH
shitaiH sharaiH kA~nchanachitrapu~NkhaiH .
shatrUnvyapohatsamare mahAtmA
vaikartanaH putra hite rataste .. 10..\\
sa~nchinnabhinna dhvajinash cha ke chit
ke chichchharairardita bhinnadehAH .
ke chidvisUtA vihayAsh cha ke chid
vaikartanenAshu kR^itA babhUvuH .. 11..\\
avindamAnAstvatha sharma sa~Nkhye
yaudhiShThira.n te balamanvapadyan .
tAnprekShya bhagnAnvimukhIkR^itAMsh cha
ghaTotkacho roShamatIva chakre .. 12..\\
AsthAya ta.n kA~nchanaratnachitraM
rathottama.n si.nha ivonanAda .
vaikartana.n karNamupetya chApi
vivyAdha vajrapratimaiH pR^iShatkaiH .. 13..\\
tau karNinArAcha shilImukhaish
cha nAlIkadaNDaishcha sa vatsadantaiH .
varAhakarNaiH sa viShANa shR^i~NgaiH
kShurapra varShaishcha vinedatuH kham .. 14..\\
tadbANadhArAvR^itamantarikShaM
tiryaggatAbhiH samare rarAja .
suvarNapu~Nkha jvalitaprabhAbhir
vichitrapuShpAbhiriva srajAbhiH .. 15..\\
sama.n hi tAvApratima prabhAvAv
anyonyamAjaghnaturuttamAstraiH .
tayorhi vIrottamayorna kash chid
dadarsha tasminsamare visheSham .. 16..\\
atIva tachchitramatIva rUpaM
babhUva yuddha.n ravibhIma sUnvoH .
samAkula.n shastranipAta ghoraM
divIva rAhvaMshumatoH prataptam .. 17..\\
ghaTotkacho yadA karNaM na visheShayate nR^ipa .
tadA prAdushchakArogramastramastravidA.n varaH .. 18..\\
tenAstreNa hayAnpUrva.n hatvA karNasya rAkShasaH .
sArathi.n chaiva haiDimbaH kShipramantaradhIyata .. 19..\\
dhr
tathA hyantarhite tasminkUTayodhini rAkShase .
mAmakaiH pratipanna.n yattanmamAchakShva sa~njaya .. 20..\\
s
antarhita.n rAkShasa.n taM viditvA
samprAkroshankuravaH sarva eva .
kathaM nAya.n rAkShasaH kUTayodhI
hanyAtkarNa.n samare.adR^ishyamAnaH .. 21..\\
tataH karNo laghuchitrAstra yodhI
sarvA disho vyAvR^iNodbANajAlaiH .
na vai ki.n chidvyApatattatra bhUtaM
tamo bhUte sAyakairantarikShe .. 22..\\
na chAdadAno na cha sandadhAno
na cheShudhI spR^ishamAnaH karAgraiH .
adR^ishyadvai lAghavAtsUtaputraH
sarvaM bANaishchhAdayAno.antarikSham .. 23..\\
tato mAyA.n vihitAmantarikShe
ghorAM bhImA.n dAruNA.n rAkShasena .
sampashyAmo lohitAbhra prakAshAM
dedIpyantImagnishikhAmivogrAm .. 24..\\
tatastasyA vidyutaH prAdurAsann
ulkAshchApi jvalitAH kauravendra .
ghoShashchAnyaH prAdurAsItsughoraH
sahasrasho nadatA.n dundubhInAm .. 25..\\
tataH sharAH prApatanrukmapu~NkhAH
shaktyAH prAsA musalAnyAyudhAni .
parashvadhAstailadhautAshcha khaDgAH
pradIptAgrAH paTTishAstomarAsh cha .. 26..\\
mayUkhinaH parighA lohabaddhA
gadAshchitrAH shitadhArAshcha shUlAH .
gurvyo gadA hemapaTTAvanaddhAH
shataghnyashcha prAdurAsansamantAt .. 27..\\
mahAshilAshchApata.nstatra tatra
sahasrashaH sAshanayaH savajrAH .
chakrANi chAneka shatakShurANi
prAdurbabhUvurjvalanaprabhANi .. 28..\\
tA.n shaktipAShANa parashvadhAnAM
prAsAsivajrAshanimudgarANAm .
vR^iShTi.n vishAlA.n jvalitAM patantIM
karNaH sharaughairna shashAka hantum .. 29..\\
sharAhatAnAmatatA.n hayAnAM
vajrAhatAnAM patatA.n gajAnAm .
shilA hatAnA.n cha mahArathAnAM
mahAnninAdaH patatAM babhUva .. 30..\\
subhIma nAnAvidha shastrapAtair
ghaTotkachenAbhihata.n samantAt .
dauryodhana.n tadbalamArtarUpam
AvartamAna.n dadR^ishe bhramantam .. 31..\\
hAhAkR^ita.n samparivartamAnaM
sa.nlIyamAna.n cha viShaNNarUpam .
te tvArya bhAvAtpuruShapravIrAH
parA~NmukhA na babhUvustadAnIm .. 32..\\
tA.n rAkShasI.n ghoratarAM subhImAM
vR^iShTiM mahAshastramayIM patantIm .
dR^iShTvA balaughAMshcha nipAtyamAnAn
mahadbhaya.n tava putrAnvivesha .. 33..\\
shivAshcha vaishvAnaradIptajihvAH
subhIma nAdAH shatasho nadantyaH .
rakShogaNAnnardatashchAbhivIkShya
narendra yodhA vyathitA babhUvuH .. 34..\\
te dIptajihvAnana tIkShNadaMShTrA
vibhIShaNAH shailanikAsha kAyAH .
nabhogatAH shaktiviShakta hastA
meghA vyamu~nchanniva vR^iShTimArgam .. 35..\\
tairAhatAste sharashaktishUlair
gadAbhirugraiH parighaishcha dIptaiH .
vajraiH pinAkairashaniprahAraish
chakraiH shataghnyunmathitAshcha petuH .. 36..\\
huDA bhushuNDyo.ashmaguDAH shatadhnyaH
sthUNAshcha kArShNAyasa paTTanaddhAH .
avAkira.nstava putrasya sainyaM
tathA raudra.n kashmalaM prAdurAsIt .. 37..\\
niShkIrNAntrA vihatairuttamA~NgaiH
sambhagnA~NgAH sherate tatra shUrAH .
bhinnA hayAH ku~njarAshchAvabhagnAH
sa~ncUrNitAshchaiva rathAH shilAbhiH .. 38..\\
evaM mahachchhastra varSha.n sR^ijantas
te yAtudhAnA bhuvi ghorarUpAH .
mAyAH sR^iShTAstatra ghaTotkachena
nAmu~nchanvai yAchamAnaM na bhItam .. 39..\\
tasminghore kuruvIrAvamarde
kAlotsR^iShTe kShatriyANAmabhAve .
te vai bhagnAH sahasA vyadravanta
prAkroshantaH kauravAH sarva eva .. 40..\\
palAyadhva.n kuravo naitadasti
sendrA devA ghnanti naH pANDavArthe .
tathA teShAM majjatAM bhAratAnAM
na sma dvIpastatra kashchidbabhUva .. 41..\\
tasminsa~Nkrande tumule vartamAne
sainye bhagne lIyamAne kurUNAm .
anIkAnAM pravibhAge.aprakAshe
na GYAyante kuravo netare vA .. 42..\\
nirmaryAde vidrave ghorarUpe
sarvA dishaH prekShamANAH sma shUnyAH .
tA.n shastravR^iShTimurasA gAhamAnaM
karNa.n chaikaM tatra rAjannapashyam .. 43..\\
tato bANairAvR^iNodantarikShaM
divyAM mAyA.n yodhayanrAkShasasya .
hrImAnkurvanduShkaramArya karma
naivAmuhyatsa.nyuge sUtaputraH .. 44..\\
tato bhItAH samudaikShanta karNaM
rAjansarve saindhavA bAhlikAsh cha .
asaMmohaM pUjayanto.asya sa~Nkhye
sampashyanto vijaya.n rAkShasasya .. 45..\\
tenotsR^iShTA chakrayuktA shataghnI
sama.n sarvAMshchaturo.ashvA~njaghAna .
te jAnubhirjagatIm anvapadyan
gatAsavo nirdashanAkShi jihvAH .. 46..\\
tato hatAshvAdavaruhya vAhAd
antarmanAH kuruShu prAdravatsu .
divye chAstre mAyayA vadhyamAne
naimAmuhyachchintayanprAptakAlam .. 47..\\
tato.abruvankuravaH sarva eva
karNa.n dR^iShTvA ghorarUpAM cha mAyAm .
shaktyA rakSho jahi karNAdya tUrNaM
nashyantyete kuravo dhArtarAShTrAH .. 48..\\
kariShyataH ki.n cha no bhIma pArthau
patantamena.n jahi rakSho nishIthe .
yo naH sa~NgrAmAdghorarUpAdvimuchyet
sa naH pArthAnsamare yodhayeta .. 49..\\
tasmAdena.n rAkShasa.n ghorarUpaM
jahi shaktyA dattayA vAsavena .
mA kauravAH sarva evendra kalpA
rAtrI mukhe karNa neshuH sa yodhAH .. 50..\\
sa vadhyamAno rakShasA vai nishIthe
dR^iShTvA rAjannashyamAnaM bala.n cha .
mahachcha shrutvA ninada.n kauravANAM
mati.n dadhre shaktimokShAya karNaH .. 51..\\
sa vai kruddhaH si.nha ivAtyamarShI
nAmarShayatpratighAta.n raNe tam .
shakti.n shreShThAM vaijayantImasahyAM
samAdade tasya vadha.n chikIrShan .. 52..\\
yAsau rAjannihitA varShapUgAn
vadhAyAjau satkR^itA phalgunasya .
yA.n vai prAdAtsUtaputrAya shakraH
shakti.n shreShThA.n kuNDalAbhyAM nimAya .. 53..\\
tA.n vai shaktiM lelihAnAM pradIptAM
pAshairyuktAmantakasyeva rAtrim .
mR^ityoH svasAra.n jvalitAmivolkAM
vaikartanaH prAhiNodrAkShasAya .. 54..\\
tAmuttamAM parakAyApahantrIM
dR^iShTvA sauterbAhusa.nsthA.n jvalantIm .
bhIta.n rakSho vipradudrAva rAjan
kR^itvAtmAna.n vindhyapAdapramANam .. 55..\\
dR^iShTvA shakti.n karNa bAhvantarasthAM
nedurbhUtAnyantarikShe narendra .
vavurtAvAstumulAshchApi rAjan
sa nirghAtA chAshAnirgA.n jagAma .. 56..\\
sA tAM mAyAM bhasmakR^itvA jvalantI
bhittvA gADha.n hR^idayaM rAkShasasya .
Urdhva.n yayau dIpyamAnA nishAyAM
nakShatrANAmantarANyAvishantI .. 57..\\
yuddhvA chitrairvividhaiH shastrapUgair
divyairvIro mAnuShai rAkShasaish cha .
nadannAdAnvividhAnbhairavAMsh cha
prANAniShTA.nstyAjitaH shakra shaktyA .. 58..\\
ida.n chAnyachchitramAshcharyarUpaM
chakArAsau karma shatrukShayAya .
tasminkAle shaktinirbhinna marmA
babhau rAjanmeghashailaprakAshaH .. 59..\\
tato.antarikShAdapatadgatAsuH
sa rAkShasendro bhuvi bhinnadehaH .
avAkshirAH stabdhagAtro vijihvo
ghaTotkacho mahadAsthAya rUpam .. 60..\\
sa tadrUpaM bhairavaM bhImakarmA
bhIma.n kR^itvA bhaimaseniH papAta .
hato.apyeva.n tava sainyekadesham
apothayatkauravAnbhIShayANaH .. 61..\\
tato mishrAH prANadansi.nhanAdair
bheryaH sha~NkhA murajAshchAnakAsh cha .
dagdhAM mAyAM nihata.n rAkShasa.n cha
dR^iShTvA hR^iShTAH prANadankauraveyAH .. 62..\\
tataH karNaH kurubhiH pUjyamAno
yathA shakro vR^itravadhe marudbhiH .
anvArUDhastava putra.n rathasyaM
hR^iShTashchApi prAvishatsva.n sa sainyam .. 63..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 155}
s
haiDimbaM nihata.n dR^iShTvA vikIrNamiva parvatam .
pANDavA dInamanasaH sarve bAShpAkulekShaNAH .. 1..\\
vAsudevastu harSheNa mahatAbhipariplutaH .
nanAda si.nhavannAda.n vyathayanniva bhArata .
vinadya cha mahAnAdaM paryaShvajata phalgunam .. 2..\\
sa vinadya mahAnAdamabhIshUnsaMniyamya cha .
nanarta harShasa.nvIto vAtoddhUta iva drumaH .. 3..\\
tato vinirbhrAmya punaH pArthamAsphoTya chAsakR^it .
rathopastha gato bhImaM prANadatpunarachyutaH .. 4..\\
prahR^iShTamanasa.n GYAtvA vAsudevaM mahAbalam .
abravIdarjuno rAjannAtihR^iShTamanA iva .. 5..\\
atiharSho.ayamasthAne tavAdya madhusUdana .
shokasthAne pare prApte haiDimbasya vadhena vai .. 6..\\
vimukhAni cha sainyAni hata.n dR^iShTvA ghaTotkacham .
vaya.n cha bhR^ishamAvignA haiDimbasya nipAtanAt .. 7..\\
naitatkAraNamalpa.n hi bhaviShyati janArdana .
tadadya sha.nsa me pR^iShTaH satya.n satyavatAM vara .. 8..\\
yadyetanna rahasya.n te vaktumarhasyarindama .
dhairyasya vaikR^itaM brUhi tvamadya madhusUdana .. 9..\\
samudrasyeva sa~NkShobho meroriva visarpaNam .
tathaitallAghavaM manye tava karma janArdana .. 10..\\
vaasu
atiharShamimaM prApta.n shR^iNu me tva.n dhana~njaya .
atIva manasaH sadyaH prasAdakaramuttamam .. 11..\\
shakti.n ghaTotkachenemA.n vya.nsayitvA mahAdyute .
karNaM nihatamevAjau viddhi sadyo dhana~njaya .. 12..\\
shaktihastaM punaH karNa.n ko loke.asti pumAniha .
ya enamabhitastiShThetkArttikeyamivAhave .. 13..\\
diShTyApanIta kavacho diShTyApahR^ita kuNDalaH .
diShTyA cha vya.nsitA shaktiramoghasya ghaTotkache .. 14..\\
yadi hi styAtsa kavachastathaiva cha sakuNDalaH .
sAmarAnapi lokA.nstrInekaH karNo jayedbalI .. 15..\\
vAsavo vA kubero vA varuNo vA jaleshvaraH .
yamo vA notsahetkarNa.n raNe pratisamAsitum .. 16..\\
gANDIvamAyamya bhavAMshchakra.n vAhaM sudarshanam .
na shaktau svo raNe jetu.n tathAyuktaM nararShabham .. 17..\\
tvaddhitArtha.n tu shakreNa mAyayA hR^itakuNDalaH .
vihInakavachashchAya.n kR^itaH parapura~njayaH .. 18..\\
utkR^itya kavacha.n yasmAtkuNDale vimale cha te .
prAdAchchhakrAya karNo vai tena vaikartanaH smR^itaH .. 19..\\
AshIviSha iva kruddhaH stambhito mantratejasA .
tathAdya bhAti karNo me shAntajvAla ivAnalaH .. 20..\\
yadA prabhR^iti karNAya shaktirdattA mahAtmanA .
vAsavena mahAbAho prAptA yAsau ghaTotkache .. 21..\\
kuNDalAbhyAM nimAyAtha divyena kavachena cha .
tAM prApyAmanyata vR^iShA satata.n tvA.n hataM raNe .. 22..\\
eva~Ngate.api shakyo.aya.n hantuM nAnyena kena chit .
R^ite tvA puruShavyAghra shape satyena chAnagha .. 23..\\
brahmaNyaH satyavAdI cha tapasvI niyatavrataH .
ripuShvapi dayAvAMshcha tasmAtkarNo vR^iShA smR^ipaH .. 24..\\
yuddhashauNDo mahAbAhurnityodyata sharAsanaH .
kesarIva vane mardanmattamAta~NgayUthapAn .
vimadAnrathashArdUlAnkurute raNamUrdhani .. 25..\\
madhya.n gata ivAdityo yo na shakyo nirIkShitum .
tvadIyaiH puruShavyAghra yodhamukhyairmahAtmabhiH .
sharajAlasahasrAMshuH sharadIva divAkaraH .. 26..\\
tapAnte toyado yadvachchharadhArAH kSharatyasau .
divyAstrajaladaH karNaH parjanya iva vR^iShTimAn .
so.adya mAnuShatAM prApto vimuktaH shakradattayA .. 27..\\
eko hi yogo.asya bhavedvadhAya
chhidre hyena.n svapramattaH pramattam .
kR^ichchhraprApta.n rathachakre nimagne
hanyAH pUrva.n tvaM tu sa~nj~nA.n vichArya .. 28..\\
jarAsandhashchedirAjo mahAtmA
mahAbalashchaikalabyo niShAdaH .
ekaikasho nihatAH sarva eva
yogaistaistaistvaddhitArthaM mayaiva .. 29..\\
athApare nihatA rAkShasendrA
hiDimbakirmIrabakapradhAnAH .
alAyudhaH parasainyAvamardI
ghaTotkachashchograkarmA tarasvI .. 30..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 156}
arj
kathamasmaddhitArtha.n te kaishcha yogairjanArdana .
jarAsandhaprabhR^itayo ghAtitAH pR^ithivIShvarAH .. 1..\\
vaasu
jarA sa~NghashchedirAjo naiShAdishcha mahAbalaH .
yadi syurna hatAH pUrvamidAnI.n syurbhaya~NkarAH .. 2..\\
suyodhanastAnapashya.n kR^iShuyAdrathasattamAn .
te.asmAbhirnityasanduShTAH saMshrayeyushcha kauravAn .. 3..\\
te hi vIrA mahAtmAnaH kR^itAstrA dR^iDhayodhinaH .
dhArtarAShTrI.n chamUM kR^itsnA.n rakSheyuramarA iva .. 4..\\
sUtaputro jarAsandhashchedirAjo niShAdajaH .
suyodhana.n samAshritya pateranpR^ithivImimAm .. 5..\\
yogairapi hatA yaiste tAnme shR^iNu dhana~njaya .
ajayyA hi vinA yogairmR^idhe te daivatairapi .. 6..\\
ekaiko hi pR^ithakteShA.n samastAM suravAhinIm .
yodhayetsamare pArtha lokapAlAbhirakShitAm .. 7..\\
jarAsandho hi ruShito rauhiNeya pradharShitaH .
asmadvadhArtha.n chikShepa gadA.n vai lohitA mukhIm .. 8..\\
sImantamiva kurvANAM nabhasaH pAvakaprabhAm .
vyadR^ishyatApatantI sA shakra muktA yathAshaniH .. 9..\\
tAmApatantI.n dR^iShTvaiva gadA.n rohiNinandanaH .
pratighAtArthamastra.n vai sthUNAkarNamavAsR^ijat .. 10..\\
astravegapratihatA sA gadA prApatadbhuvi .
dArayantI dharA.n devIM kampayantIva parvatAn .. 11..\\
tatra sma rAkShasI ghorA jarA nAmAshu vikramA .
sandhayAmAsa ta.n jAtaM jarAlsandhamarindamam .. 12..\\
dvAbhyA.n jAto hi mAtR^ibhyAmardhadehaH pR^ithakpR^ithak .
tayA sa sandhito yasmAjjarAsandhastataH smR^itaH .. 13..\\
sA tu bhUmigatA pArtha hatA sa sutabAndhavA .
gadayA tena chAstreNa sthUNAkarNena rAkShasI .. 14..\\
vinA bhUtaH sagadayA jarAsandho mahAmR^idhe .
nihato bhImasenena pashyataste dhana~njaya .. 15..\\
yadi hi syAdgadApANirjarAsandhaH pratApavAn .
sendrA devA na ta.n hantuM raNe shaktA narottama .. 16..\\
tvaddhitArtha.n hi naiShAdira~NguShThena viyojitaH .
droNenAchAryaka.n kR^itvA chhadmanA satyavikramaH .. 17..\\
sa tu baddhA~Nguli trANo naiShAdirdR^iDhavikramaH .
asyanneko vanacharo babhau rAma ivAparaH .. 18..\\
ekalabya.n hi sA~NguShThamashaktA devadAnavAH .
sa rAkShasoragAH pArtha vijetu.n yudhi karhi chit .. 19..\\
kimu mAnuShamAtreNa shakyaH syAtprativIkShitum .
dR^iDhamuShTiH kR^itI nityamasyamAno divAnisham .. 20..\\
tvaddhitArtha.n tu sa mayA hataH sa~NgrAmamUdhani .
chedirAjashcha vikrAntaH pratyakShaM nihatastava .. 21..\\
sa chApyashakyaH sa~NgrAme jetu.n sarvaiH surAsuraiH .
vadhArtha.n tasya jAto.ahamanyeShAM cha suradviShAm .. 22..\\
tvatsahAyo naravyAghra lokAnA.n hitakAmyayA .
hiDimbabakakirmIrA bhImasenena pAtitAH .
rAvaNena samaprANA brahma yaGYavinAshanAH .. 23..\\
hatastathaiva mAyAvI haiDimbenApyalAyudhaH .
haiDimbashchApyupAyena shaktyA karNena ghAtitaH .. 24..\\
yadi hyenaM nAhaniShyatkarNaH shaktyA mahAmR^idhe .
mayA vadhyo.abhaviShyatsa bhaimasenirghaTotkachaH .. 25..\\
mayA na nihataH pUrvameSha yuShpatpriyepsayA .
eSha hi brAhmaNa dveShI yaGYadveShI cha rAkShasaH .. 26..\\
dharmasya loptA pApAtmA tasmAdeSha nipAtitaH .
vya.nsitA chApyupAyena shakradattA mayAnagha .. 27..\\
ye hi dharmasya loptAro vadhyAste mama pANDava .
dharmasa.nsthApanArtha.n hi pratiGYaiShA mamAvyayA .. 28..\\
brahmasatya.n damaH shauchaM dharmo hrIH shrIrdhR^itiH kShamA .
yatra tatra rame nityamaha.n satyena te shape .. 29..\\
na viShAdastvayA kAryaH karma vaikartanaM prati .
upadekShyAmyupAya.n te yena taM prasahiShyasi .. 30..\\
suyodhana.n chApi raNe haniShyati vR^ikodaraH .
tasya chApi vadhopAya.n vakShyAmi tava pANDavaH .. 31..\\
vardhate tumulastveSha shabdaH parachamUM prati .
vidravanti cha sainyAni tvadIyAni disho dasha .. 32..\\
labdhalakShyA hi kauravyA vidhamanti chamU.n tava .
dahatyeSha cha vaH sainya.n droNaH praharatA.n varaH .. 33..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 157}
dhr
ekavIra vadhe moghA shaktiH sUtAtmaje yadA .
kasmAtsarvAnsamutsR^ijya sa tAM pArthe na muktavAn .. 1..\\
tasminhate hatA hi syuH sarve pANDava sR^i~njayAH .
ekavIra vadhe kasmAnna yuddhe jayamAdadhat .. 2..\\
AhUto na nivarteyamiti tasya mahAvratam .
svayamAhvayitavyaH sasUtaputreNa phalgunaH .. 3..\\
tato dvairathamAnIya phalguna.n shakradattayA .
na jaghAna vR^iShA kasmAttanmamAchakShva sa~njaya .. 4..\\
nUnaM buddhivihInashchApyasahAyashcha me sutaH .
shatrubhirvyasitopAyaH kathaM nu sa jayedarIn .. 5..\\
yA hyasya paramA shaktirjayasya cha parAyaNam .
sA shaktirvAsudevena vya.nsitAsya ghaTotkache .. 6..\\
kuNeryathA hastagata.n hriyedbilvaM balIyasA .
tathA shaktiramoghA sA moghI bhUtA ghaTotkache .. 7..\\
yathA varAhasya shunash cha yudhyatos
tayorabhAve shvapachasya lAbhaH .
manye vidvanvAsudevasya tadvad
yuddhe lAbhaH karNa haiDimbayorvai .. 8..\\
ghaTotkacho yadi hanyAddhi karNaM
paro lAbhaH sa bhavetpANDavAnAm .
vaikartano vA yadi taM nihanyAt
tathApi kR^itya.n shaktinAshAtkR^itaM syAt .. 9..\\
iti prAGYaH praGYayaitadvichArya
ghaTotkacha.n sUtaputreNa yuddhe .
ayodhayadvAsudevo nR^isi.nhaH
priya.n kurvanpANDavAnA.n hitaM cha .. 10..\\
etachchikIrShita.n GYAtvA karNe madhunihA nR^ipa .
niyojayAmAsa tadA dvairathe rAkShaseshvaram .. 11..\\
ghaTotkachaM mahAvIryaM mahAbuddhirjanArdanaH .
amoghAyA vighAtArtha.n rAjandurmantrite tava .. 12..\\
tadaiva kR^itakAryA hi vaya.n syAma kurUdvaha .
na rakShedyadi kR^iShNastaM pArtha.n karNAnmahArathAt .. 13..\\
sAshvadhvajarathaH sa~Nkhye dhR^itarAShTra patedbhuvi .
vinA janArdanaM pArtho yogAnAmIshvaraM prabhum .. 14..\\
taistairupAyairbahubhI rakShyamANaH sa pArthiva .
jayatyabhimukhaH shatrUnpArthaH kR^iShNena pAlitaH .. 15..\\
sa visheSha.n tvamoghAyAH kR^iShNo.arakShata pANDavam .
hanyAtkShiptA hi kaunteya.n shaktirvR^ikShamivAshaniH .. 16..\\
dhr
virodhI cha kumantrI cha prAGYamAnI mamAtmajaH .
yasyaiSha samatikrAnto vadhopAyo jayaM prati .. 17..\\
tavApi samatikrAntametadgAvalgaNe katham .
etamarthaM mahAbuddhe yattvayA nAvabodhitaH .. 18..\\
s
duryodhanasya shakunermama duHshAsanasya cha .
rAtrau rAtrau bhavatyeShA nityameva samarthanA .. 19..\\
shvaH sarvasainyAnutsR^ijya jahi karNa dhana~njayam .
preShyavatpANDupA~nchAlAnupabhokShyAmahe tataH .. 20..\\
atha vA nihate pArthe pANDuShvanyatama.n tataH .
sthApayedyudhi vArShNeyastasmAtkR^iShNo nipAtyatAm .. 21..\\
kR^iShNo hi mUlaM pANDUnAM pArthaH skandha ivodgataH .
shAkhA ivetare pArthAH pA~nchAlAH patrasa~nj~nitAH .. 22..\\
kR^iShNAshrayAH kR^iShNa balAH kR^iShNa nAthAshcha pANDavAH .
kR^iShNaH parAyaNa.n chaiShAM jyotiShAmiva chandramAH .. 23..\\
tasmAtparNAni shAkhAshcha skandha.n chotsR^ijya sUtaja .
kR^iShNaM nikR^indhi pANDUnAM mUla.n sarvatra sarvadA .. 24..\\
hanyAdyadi hi dAshArha.n karNo yAdavanandanam .
kR^itsnA vasumatI rAjanvashe te syAnna saMshayaH .. 25..\\
yadi hi sa nihataH shayIta bhUmau
yadukulapANDavanandano mahAtmA .
nanu tava vasudhA narendra sarvA
sa girisamudra vanA vasha.n vrajeta .. 26..\\
sA tu buddhiH kR^itApyeva.n jAgrati tridasheshvare .
aprameye hR^iShIkeshe yuddhakAle vyamuhyata .. 27..\\
arjuna.n chApi kaunteya.n sadA rakShati keshavaH .
na hyenamaichchhatpramukhe sauteH sthApayitu.n raNe .. 28..\\
anyAMshchAsmai rathodArAnupasthApayadachyutaH .
amoghA.n tAM katha.n shaktiM moghAM kuryAm iti prabho .. 29..\\
tataH kR^iShNaM mahAbAhuH sAtyakiH satyavikramaH .
paprachchha rathashArdUla karNaM prati mahAratham .. 30..\\
aya.n cha pratyayaH karNe shaktyA chAmitavikrama .
kimartha.n sUtaputreNa na muktA phalgune tu sA .. 31..\\
vaasu
duHShAsanashcha karNashcha shakunishcha sa saindhavaH .
satataM mantrayanti sma duryodhana purogamAH .. 32..\\
karNa karNa maheShvAsa raNe.amitaparAkrama .
nAnyasya shaktireShA te moktavyA jayatA.n vara .. 33..\\
R^ite mahArathAtpArthAtkuntIputrAddhana~njayAt .
sa hi teShAmatiyashA devAnAmiva vAsavaH .. 34..\\
tasminvinihate sarve pANDavAH sR^i~njayaiH saha .
bhaviShyanti gatAtmAnaH surA iva niragnayaH .. 35..\\
tatheti cha pratiGYAta.n karNena shinipu~Ngava .
hR^idi nitya.n tu karNasya vadho gANDIvadhanvanaH .. 36..\\
ahameva tu rAdheyaM mohayAmi yudhA.n vara .
yato nAvasR^ijachchhaktiM pANDave shvetavAhane .. 37..\\
phalgunasya hi tAM mR^ityumavagamya yuyutsataH .
na nidrA na cha me harSho manaso.asti yudhA.n vara .. 38..\\
ghaTotkache vya.nsitA.n tu dR^iShTvA tA.n shinipu~Ngava .
mR^ityorAsyAntarAnmuktaM pashyAmyadya dhana~njayam .. 39..\\
na pitA na cha me mAtA na yUyaM bhrAtarastathA .
na cha prANAstathA rakShyA yathA bIbhatsurAhave .. 40..\\
trailokyarAjyAdyatki.n chidbhavedanyatsudurlabham .
nechchheya.n sAtvatAha.n tadvinA pArthaM dhana~njayam .. 41..\\
ataH praharShaH sumahAnyuyudhAnAdya me.abhavat .
mR^itaM pratyAgatamiva dR^iShTvA pArtha.n dhana~njayam .. 42..\\
atashcha prahito yuddhe mayA karNAya rAkShasaH .
na hyanyaH samare rAtrau shaktaH karNaM prabAdhitum .. 43..\\
s
iti sAtyakaye prAha tadA devakinandanaH .
dhana~njaya hite yuktastatpriye satata.n rataH .. 44..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 158}
dhr
karNaduryodhanAdInA.n shakuneH saubalasya cha .
apanItaM mahattAta tava chaiva visheShataH .. 1..\\
yadAjAnIta tA.n shaktimekaghnIM satataM raNe .
anivAryAmasahyA.n cha devairapi sa vAsavaiH .. 2..\\
sA kimarthaM na karNena pravR^itte samare purA .
na devakI sute muktA phalgune vApi sa~njaya .. 3..\\
s
sa~NgrAmAdvinivR^ittAnA.n sarveShAM yo vishAM pate .
rAtrau kuru kulashreShTha mantro.aya.n samajAyata .. 4..\\
prabhAtamAtre shvobhUte keshavAyArjunAya vA .
shaktireSha vimoktavyA karNa karNeti nityashaH .. 5..\\
tataH prabhAtasamaye rAjankarNasya daivataiH .
anyeShA.n chaiva yodhAnA.n sA buddhirnashyate punaH .. 6..\\
daivameva paraM manye yatkarNo hastasa.nsthayA .
na jaghAna raNe pArtha.n kR^iShaN.n vA devakI sutam .. 7..\\
tasya hastisthitA shaktiH kAlarAtririvodyatA .
daivopahatabuddhitvAnna tA.n karNo vimuktavAn .. 8..\\
kR^iShNe vA devakIputre mohito deva mAyayA .
pArthe vA shakra kalpe vai vadhArtha.n vAsavI prabho .. 9..\\
dhr
daivenaiva hatA yUya.n svabuddhyA keshavasya cha .
gatA hi vAsavI hatvA tR^iNabhUta.n ghaTotkacham .. 10..\\
karNashcha mama putrAshcha sarve chAnye cha pArthivAH .
anena duShpraNItena gatA vaivasvatakShayam .. 11..\\
bhUya eva tu me sha.nsa yathA yuddhamavartata .
kurUNAM pANDavAnA.n cha haiDimbe nihate tadA .. 12..\\
ye cha te.abhyadravandroNa.n vyADhAnIkAH prahAriNaH .
sR^i~njayAH saha pA~nchAlaiste.apyakurvankatha.n raNam .. 13..\\
saumadattervadhAddroNamAyasta.n saidhavasya cha .
amarShAjjIvita.n tyaktvA gAhamAna.n varUthinIm .. 14..\\
jR^imbhamANamiva vyAghra.n vyAttAnanamivAntakam .
kathaM pratyudyayurdroNamasyantaM pANDusR^i~njayAH .. 15..\\
AchArya.n ye cha te.arakShanduryodhana purogamAH .
drauNikarNakR^ipAstAta te.apyakurvankimAhave .. 16..\\
bhAradvAja.n jighA.nsantau savyasAchi vR^ikodarau .
samArchhanmAmakA yuddhe katha.n sa~njaya sha.nsa me .. 17..\\
sindhurAjavadheneme ghaTotkacha vadhena te .
amarShitAH susa~NkruddhA raNa.n chakruH kathaM nishi .. 18..\\
s
hate ghaTotkache rAjankarNena nishi rAkShase .
praNadatsu cha hR^iShTeShu tAvakeShu yuyutsuShu .. 19..\\
Apatatsu cha vegena vadhyamAne bale.api cha .
vigADhAyA.n rajanyA.n cha rAjA dainyaM paraM gataH .. 20..\\
abravIchcha mahAbAhurbhImasenaM parantapaH .
AvAraya mahAbAho dhArtarAShTrasya vAhinIm .
haiDimbasyAbhighAtena moho mAmAvishanmahAn .. 21..\\
evaM bhIma.n samAdishya svarathe samupAvishat .
ashrupUrNamukho rAjA niHshvasaMshcha punaH punaH .
kashmalaM prAvishadghora.n dR^iShTvA karNasya vikramam .. 22..\\
ta.n tathA vyathitaM dR^iShTvA kR^iShNo vachanamabravIt .
mA vyathA.n kuru kaunteya naitattvayyupapadyate .
vaiklavyaM bharatashreShTha yathA prAkR^itapUruShe .. 23..\\
uttiShTha rAjanyudhyasva vaha gurvI.n dhura.n vibho .
tvayi vaiklavyamApanno saMshayo vijaye bhavet .. 24..\\
shrutvA kR^iShNasya vachana.n dharmarAjo yudhiShThiraH .
vimR^ijya netre pANibhyA.n kR^iShNa.n vachanamabravIt .. 25..\\
viditA te mahAbAho dharmANAM paramA gatiH .
brahmahatyA phala.n tasya yaH kR^itaM nAvabudhyate .. 26..\\
asmAka.n hi vanasthAnAM haiDimbena mahAtmanA .
balenApi satA tena kR^ita.n sAhya.n janArdana .. 27..\\
astrahetorgata.n GYAtvA pANDavaM shvetavAhanam .
asau kR^iShNa maheShvAsaH kAmyake mAmupasthitaH .
uShitashcha sahAsmAbhiryAvannAsIddhana~njayaH .. 28..\\
gandhamAdana yAtrAyA.n durgebhyashcha sma tAritAH .
pA~nchAlI cha parishrAntA pR^iShThenoDhA mahAtmanA .. 29..\\
ArambhAchchaiva yuddhAnA.n yadeSha kR^itavAnprabho .
madartha.n duShkaraM karmakR^itaM tena mahAtmanA .. 30..\\
svabhAvAdyA cha me prItiH sahadeve janArdana .
saiva me dviguNA prItI rAkShasendre ghaTotkache .. 31..\\
bhaktashcha me mahAbAhuH priyo.asyAhaM priyash cha me .
yena vindAmi vArShNeya kashmala.n shokatApitaH .. 32..\\
pashya sainyAni vArShNeya drAvyamANAni kauravaiH .
droNakarNau cha sa.nyattau pashya yuddhe mahArathau .. 33..\\
nishIthe pANDava.n sainyamAbhyAM pashya pramarditam .
gajAbhyAmiva mattAbhyA.n yathA naDavanaM mahat .. 34..\\
anAdR^itya balaM bAhvorbhImasenasya mAdhava .
chitrAstratA.n cha pArthasya vikramante sma kauravAH .. 35..\\
eSha droNashcha karNashcha rAjA chaiva suyodhanaH .
nihatya rAkShasa.n yuddhe hR^iShTA nardanti sa.nyuge .. 36..\\
kathamasmAsu jIvatsu tvayi chaiva janArdana .
haiDimbaH prAptavAnmR^ityu.n sUtaputreNa sa~NgataH .. 37..\\
kadarthI kR^ityanaH sarvAnpashyataH savyasAchinaH .
nihato rAkShasaH kR^iShNa bhaimasenirmahAbalaH .. 38..\\
yadAbhimanyurnihato dhArtarAShTrairdurAtmabhiH .
nAsIttatra raNe kR^iShNa savyasAchI mahArathaH .. 39..\\
niruddhAshcha vaya.n sarve saindhavena durAtmanA .
nimittamabhavaddroNaH saputrastatra karmaNi .. 40..\\
upadiShTo vadhopAyaH karNasya guruNA svayam .
vyAyachchhatashcha khaDgena dvidhA khaDga.n chakAra ha .. 41..\\
vyasane vartamAnasya kR^itavarmA nR^isha.nsavat .
ashvA~njaghAna sahasA tathobhau pArShNisArathI .
tathetare maheShvAsAH saubhadra.n yudhyapAtayan .. 42..\\
alpe cha kAraNe kR^iShNe hato gANDIvadhanvanA .
saindhavo yAdava shreShTha tachcha nAtipriyaM mama .. 43..\\
yadi shatruvadhe nyAyyo bhavetkartu.n cha pANDavaiH .
droNakarNau raNe pUrva.n hantavyAviti me matiH .. 44..\\
etau mUla.n hi duHkhAnAmasmAkaM puruSharShabha .
etau raNe samAsAdya parAshvastaH suyodhanaH .. 45..\\
yatra vadhyo bhaveddroNaH sUtaputrashcha sAnugaH .
tatrAvadhInmahAbAhuH saindhava.n dUravAsinam .. 46..\\
avashya.n tu mayA kAryaH sUtaputrasya nigrahaH .
tato yAsyAmyaha.n vIra svaya.n karNa jighA.nsayA .
bhImaseno mahAbAhurdroNAnIkena sa~NgataH .. 47..\\
evamuktvA yayau tUrNa.n tvaramANo yudhiShThiraH .
sa visphArya mahachchApa.n sha~NkhaM pradhmApya bhairavam .. 48..\\
tato rathasahasreNa gajAnA.n cha shataistribhiH .
vAjibhiH pa~ncha sAhasraistrisAhasraiH prabhadrakaiH .
vR^itaH shikhaNDI tvarito rAjAnaM pR^iShThato.anvayAt .. 49..\\
tato bherIH samAjaghnuH sha~NkhAndadhmushcha daMshitAH .
pA~nchAlAH pANDavAshchaiva yudhiShThirapurogamAH .. 50..\\
tato.abravInmahAbAhurvAsudevo dhana~njayam .
eSha prayAti tvarito krodhAviShTo yudhiShThiraH .
jighA.nsuH sUtaputrasya tasyopekShA na yujyate .. 51..\\
evamuktvA hR^iShIkeshaH shIghramashvAnachodayat .
dUra.n cha yAtma rAjAnamanvagachchhajjanArdanaH .. 52..\\
ta.n dR^iShTvA sahasA yAnta.n sUtaputra jighA.nsayA .
shokopahatasa~Nkalpa.n dahyamAnamivAgninA .
abhigamyAbravIdvyAso dharmaputra.n yudhiShThiram .. 53..\\
karNamAsAdya sa~NgrAme diShTyA jIvati phalgunaH .
savyasAchi vadhAkA~NkShI shakti.n rakShitavAnhi saH .. 54..\\
na chAgAdvairatha.n jiShNurdiShTyA taM bharatarShabha .
sR^ijetA.n spardhinAvetau divyAnyastrANi sarvashaH .. 55..\\
vadhyamAneShu chAstreShu pIDitaH sUtanandanaH .
vAsavI.n samare shakti.n dhruvaM mu~nchedyudhiShThira .. 56..\\
tato bhavette vyasana.n ghoraM bharatasattama .
diShTyA rakSho hata.n yuddhe sUtaputreNa mAnada .. 57..\\
vAsavI.n kAraNaM kR^itvA kAlenApahato hyasau .
tavaiva kAraNAdrakSho nihata.n tAta sa.nyuge .. 58..\\
mA krudho bharatashreShTha mA cha shoke manaH kR^ithAH .
prANinAmiha sarveShAmeShA niShThA yudhiShThira .. 59..\\
bhrAtR^ibhiH sahitaH sarvaiH pArthivaishcha mahAtmabhiH .
kauravAnsamare rAjannabhiyudhyasva bhArata .
pa~nchame divase chaiva pR^ithivI te bhaviShyati .. 60..\\
nitya.n cha puruShavyAghra dharmameva vichintaya .
AnR^isha.nsya.n tapo dAnaM kShamA.n satyaM cha pANDava .. 61..\\
sevethAH paramaprIto yato dharmastato jayaH .
ityuktvA pANDava.n vyAsattatraivAntaradhIyata .. 62..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 159}
s
ghaTotkache tu nihate sUtaputreNa tAM nishAm .
duHkhAmarSha vashaM prApto dharmaputro yudhiShThiraH .. 1..\\
dR^iShTva bhImena mahatI.n vAryamANA.n chamUM tava .
dhR^iShTadyumnamuvAcheda.n kumbhayoniM nivAraya .. 2..\\
tva.n hi droNa vinAshAya samutpanno hutAshanAt .
sa sharaH kavachI khaDgI dhanvI cha paratApanaH .
abhidrava raNe hR^iShTo na cha te bhIH katha.n chana .. 3..\\
janamejayaH shikhaNDI cha daurmukhishcha yasho dhanaH .
abhidravantu sa.nhR^iShTAH kumbhayoni.n samantatAH .. 4..\\
nakulaH sahadevashcha draupadeyAH prabhadrakAH .
drupadashcha virATashcha putrabhrAtR^isamanvitau .. 5..\\
sAtyakiH kekayAshchaiva pANDavashcha dhana~njayaH .
abhidravantu vegena bhAradvAja vadhepsayA .. 6..\\
tathaiva rathinaH sarve hastyashva.n yachcha ki.n chana .
pAdAtAshcha raNe droNaM prApayantu mahAratham .. 7..\\
tathAGYaptAstu te sarve pANDavena mahAtmanA .
abhyadravanta vegena kumbhayoni.n yuyutsayA .. 8..\\
AgachchhatastAnsahasA sarvodyogena pANDavAn .
pratijagrAha samare droNaH shastrabhR^itA.n varaH .. 9..\\
tato duryodhano rAjA sarvodyogena pANDavAn .
abhyadravatsusa~Nkruddha ichchhandroNasya jIvitam .. 10..\\
tataH pravavR^ite yuddha.n shrAntavAhana sainikam .
pANDavAnA.n kurUNAM cha garjatAm itaretaram .. 11..\\
nidrAndhAste mahArAja parishrAntAshcha sa.nyuge .
nAbhyapadyanta samare kA.n chichcheShTAM mahArathAH .. 12..\\
triyAmA rajanI chaiShA ghorarUpA bhayAnakA .
sahasrayAma pratimA babhUva prANahAriNI .
vadhyatA.n cha tathA teShAM kShatAnAM cha visheShataH .. 13..\\
ahorAtriH samAjaGYe nidrAndhAnA.n visheShataH .
sarve hyAsannirutsAhAH kShatriyA dInachetasaH .
tava chaiva pareShA.n cha gatAstrA vigateShavaH .. 14..\\
te tathA parayantashcha hrImantashcha visheShataH .
svadharmamanupashyanto na jahursvAmanIkinIm .. 15..\\
shastrANyanye samutsR^ijya nidrAndhAH sherate janAH .
gajeShvanye ratheShvanye hayeShvanye cha bhArata .. 16..\\
nidhrAndhA no bubudhire kA.n chichcheShTAM narAdhipAH .
te.anyonya.n samare yodhAH preShayanta yamakShayam .. 17..\\
svapnAyamAnAstvapare parAniti vichetasaH .
AtmAna.n samare jaghnu svAneva cha parAnapi .. 18..\\
nAnA vAcho vimu~nchanto nidrAndhAste mahAraNe .
yoddhavyamiti tiShThanto nidrA sa.nsaktalochanAH .. 19..\\
saMmardyAnye raNe ke chinnidrAndhAsh cha parasparam .
jaghnuH shUrA raNe rAja.nstasmi.nstamasi dAruNe .. 20..\\
hanyamAna.n tathAtmAnaM parebhyo bahavo janAH .
nAbhyajAnanta samare nidrayA mohitA bhR^isham .. 21..\\
teShAmetAdR^ishI.n cheShTA.n viGYAya puruSharShabhaH .
uvAcha vAkyaM bIbhatsuruchchaiH saMnAdayandishaH .. 22..\\
shrAntA bhavanto nidrAndhAH sarva eva sa vAsavAH .
tamasA chAvR^ite sainye rajasA bahulena cha .. 23..\\
te yUya.n yadi manyadhvamupAramata sainikAH .
nimIlayata chAtraiva raNabhUmau muhUrtakam .. 24..\\
tato vinidra vishrAntAshchandramasyudite punaH .
sa.nsAdhayiShyathAnyonya.n svargAya kurupANDavAH .. 25..\\
tadvachaH sarvadharmaGYA dhArmikasya nishamya te .
arochayanta sainyAni tathA chAnyonyamabruvan .. 26..\\
chukrushuH karNa karNeti rAjanduryodhaneti cha .
upAramata pANDUnA.n viratA hi varUthinI .. 27..\\
tathA vikroshamAnasya phalgunasya tatastataH .
upAramata pANDUnA.n senA tava cha bhArata .. 28..\\
tAmasya vAcha.n devAshcha R^iShayashcha mahAtmanaH .
sarvasainyAni chAkShudrAH prahR^iShTAH patyapUjayan .. 29..\\
tatsampUjya vacho.akrUra.n sarvasainyAni bhArata .
muhUtamasvapanrAja~nshrAntAni bharatarShabha .. 30..\\
sA tu samprApya vishrAma.n dhvajinI tava bhArata .
sukhamAptavatI vIramarjunaM pratyapUjayat .. 31..\\
tvayi vedAstathAstrANi tvayi buddhiparAkramau .
dharmastvayi mahAbAho dayA bhUteShu chAnagha .. 32..\\
yachchAshvastAstavechchhAmaH sharma pArtha tadastu te .
manasashcha priyAnarthAnvIra kShipramavApnuhi .. 33..\\
iti te taM naravyAghraM prasha.nsanto mahArathAH .
nidrayA samavAkShiptAstUShNImAsanvishAM pate .. 34..\\
ashvapR^iShTheShu chApyanye rathanIDeShu chApare .
gajaskandhagatAshchAnye sherate chApare kShitau .. 35..\\
sAyudhAH sagadAshchaiva sa khaDgAH sa parashvadhAH .
sa prAsakavachAshchAnye narAH suptAH pR^ithakpR^ithak .. 36..\\
gajAste pannagAbhogairhastairbhUreNu rUShitaiH .
nidrAndhA vasudhA.n chakrurghrANaniHshvAsashItalAm .. 37..\\
gajAH shushubhire tatra niHshvasanto mahItale .
vishIrNA girayo yadvanniHshvasadbhirmahoragaiH .. 38..\\
samA.n cha viShamAM chakruH khurAgrairvikShatAM mahIm .
hayAH kA~nchanayoktrAshcha kesarAlambibhiryugaiH .
suShupustatra rAjendra yuktA vAheShu sarvashaH .. 39..\\
tattathA nidrayA bhagnamavAchamasvapadbalam .
kushalairiva vinyastaM paTe chitramivAdbhutam .. 40..\\
te kShatriyAH kuNDalino yuvAnaH
paraspara.n sAyakavikShatA~NgAH .
kumbheShu lInAH suShupurgajAnAM
kucheShu lagnA iva kAminInAm .. 41..\\
tataH kumudanAthena kAminI gaNDapANDunA .
netrAnandena chandreNa mAhendrI digala~NkR^itA .. 42..\\
tato muhUrtAdbhagavAnpurastAchchhashalakShaNaH .
aruNa.n darshayAmAsa grasa~njyotiH prabhaM prabhuH .. 43..\\
aruNasya tu tasyAnu jAtarUpasamaprabham .
rashmijAlaM mahachchandro mandaM mandamavAsR^ijat .. 44..\\
utsArayantaH prabhayA tamaste chandrarashmayaH .
paryagachchha~nshanaiH sarvA dishaH kha.n cha kShitiM tathA .. 45..\\
tato muhUrtAdbhuvana.n jyotirbhUtamivAbhavat .
aprakhyamaprakAsha.n cha jagAmAshu tamastathA .. 46..\\
pratiprakAshite loke divA bhUte nishAkare .
vicherurna vicherushcha rAjannakta~ncarAstataH .. 47..\\
bodhyamAna.n tu tatsainya.n rAjaMshchandrasya rashmibhiH .
bubudhe shatapatrANA.n vanaM mahadivAmbhasi .. 48..\\
yathA chandrodayodbhUtaH kShubhitaH sAgaro bhavet .
tathA chandrodayodbhUtaH sa babhUva balArNavaH .. 49..\\
tataH pravavR^ite yuddhaM punareva vishAM pate .
loke lokavinAshAya para.n lokamabhIpsatAm .. 50..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 160}
s
tato duryodhano droNamabhigamyedamabravIt .
amarShavashamApanno janayanharShatejasI .. 1..\\
na marShaNIyAH sa~NgrAme vishramantaH shramAnvitAH .
sapatnA glAna manaso labdhalakShyA visheShataH .. 2..\\
tattu marShitamasmAbhirbhavataH priyakAmyayA .
ta ete parivishrAntAH pANDavA balavattarAH .. 3..\\
sarvathA parihInAH sma tejasA cha balena cha .
bhavatA pAlyamAnAste vivardhante punaH punaH .. 4..\\
divyAnyastrANi sarvANi brahmAstrAdIni yAnyapi .
tAni sarvANi tiShThanti bhavatyeva visheShataH .. 5..\\
na pANDaveyA na vayaM nAnye loke dhanurdharAH .
yudhyamAnasya te tulyAH satyametadbravImi te .. 6..\\
sa surAsuragandharvAnimA.NllokAndvijottama .
sarvAstravidbhavAnhanyAddivyairastrairna saMshayaH .. 7..\\
sa bhavAnmarShayatyenA.nstvatto bhItAnvisheShataH .
shiShyatva.n vA puraskR^itya mama vA mandabhAgyatAm .. 8..\\
evamuddharShito droNaH kopitashchAtmajena te .
sa manyurabravIdrAjanduryodhanamida.n vachaH .. 9..\\
sthaviraH sanpara.n shaktyA ghaTe duryodhanAhave .
ataH paraM mayA kArya.n kShudra.n vijayagR^iddhinA .
anastravidaya.n sarvo hantavyo.astravidA janaH .. 10..\\
yadbhavAnmanyate chApi shubha.n vA yadi vAshubham .
tadvai kartAsmi kauravya vachanAttava nAnyathA .. 11..\\
nihatya sarvapA~nchAlAnyuddhe kR^itvA parAkramam .
vimokShye kavacha.n rAjansatyenAyudhamAlabhe .. 12..\\
manyase yachcha kaunteyamarjuna.n shrAntamAhave .
tasya vIryaM mahAbAho shR^iNu satyena kaurava .. 13..\\
taM na devA na gandharvA na yakShA na cha rAkShasAH .
utsahante raNe soDhu.n kupita.n savyasAchinam .. 14..\\
khANDave yena bhagavAnpratyudyAtaH sureshvaraH .
sAyakairvAritashchApi varShamANo mahAtmanA .. 15..\\
yakShA nAgAstathA daityA ye chAnye balagarvitAH .
nihatAH puruShendreNa tachchApi vidita.n tava .. 16..\\
gandharvA ghoShayAtrAyA.n chitrasenAdayo jitAH .
yUya.n tairhriyamANAshcha mokShitA dR^iDhadhanvinA .. 17..\\
nivAtakavachAshchApi devAnA.n shatravastathA .
surairavadhyAH sa~NgrAme tena vIreNa nirjitAH .. 18..\\
dAnavAnA.n sahasrANi hiraNyapuravAsinAm .
vijigye puruShavyAghraH sa shakyo mAnuShaiH katham .. 19..\\
pratyakSha.n chaiva te sarva.n yathAbalamidaM tava .
kShapitaM pANDuputreNa cheShTatAM no vishAM pate .. 20..\\
ta.n tathAbhiprasha.nsantamarjunaM kupitastadA .
droNa.n tava suto rAjanpunarevedamabravIt .. 21..\\
aha.n duHshAsanaH karNaH shakunirmAtulash cha me .
haniShyAmo.arjuna.n sa~Nkhye dvaidhI kR^ityAdya bhAratIm .. 22..\\
tasya tadvachana.n shrutvA bhAradvAjo hasanniva .
anvavartata rAjAna.n svasti te.astviti chAbravIt .. 23..\\
ko hi gANDIvadhanvAna.n jvalantamiva tejasA .
akShaya.n kShapayetkashchitkShatriyaH kShatriyarShabham .. 24..\\
taM na vittapatirnendro na yamo na jaleshvaraH .
nAsuroraga rakShA.nsi kShapayeyuH sahAyudham .. 25..\\
mUDhAstvetAni bhAShante yAnImAnyAttha bhArata .
yuddhe hyarjunamAsAdya svastimAnko vrajedgR^ihAn .. 26..\\
tva.n tu sarvAtisha~NkitvAnniShThuraH pApanishchayaH .
shreyasastvaddhite yuktA.nstattadvaktumihechchhasi .. 27..\\
gachchha tvamapi kaunteyamAtmArthebhyo hi mAchiram .
tvamapyAsha.nsase yoddhu.n kulajaH kShatriyo hyasi .. 28..\\
imAnkiM pArthivAnsarvAnghAtayiShyasyanAgasaH .
tvamasya mUla.n vairasya tasmAdAsAdayArjunam .. 29..\\
eSha te mAtulaH prAGYaH kShatradharmamanuvrataH .
dUrdyUta devI gAndhAriH prayAtvarjunamAhave .. 30..\\
eSho.akShakushalo jihmo dyUtakR^itkitavaH shaThaH .
devitA nikR^itipraGYo yudhi jeShyati pANDavAn .. 31..\\
tvayA kathitamatyanta.n karNena saha hR^iShTavat .
asakR^ichchhUnyavanmohAdghR^itarAShTrasya shR^iNvataH .. 32..\\
aha.n cha tAta karNashcha bhrAtA duHshAsanash cha me .
pANDuputrAnhaniShyAmaH sahitAH samare trayaH .. 33..\\
iti te katthamAnasya shruta.n sa.nsadi sa.nsadi .
anutiShTha pratiGYA.n tA.n satyavAgbhava taiH saha .. 34..\\
eSha te pANDavaH shatruraviShahyo.agrataH sthitaH .
kShatradharmamavekShasva shlAghyastava vadho jayAt .. 35..\\
dattaM bhuktamadhIta.n cha prAptamaishvaryamIpsitam .
kR^itakR^ityo.anR^iNashchAsi mA bhairyudhyasva pANDavam .. 36..\\
ityuktvA samare droNo nyavartata yataH pare .
dvaidhI kR^ityatataH senA.n yuddhaM samabhavattadA .. 37..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 161}
s
tribhAgamAtrasheShAyA.n rAtryAM yuddhamavartata .
kurUNAM pANDavAnA.n cha sa.nhR^iShTAnA.n vishAM pate .. 1..\\
atha chandraprabhAM muShNannAdiyasya puraHsaraH .
aruNo.abhyudayA.n chakre tAmrI kurvannivAmbaram .. 2..\\
tato dvaidhI kR^ite sainye droNaH somaka pANDavAn .
abhyadravatsapA~nchAlAnduryodhana purogamaH .. 3..\\
dvaidhI bhUtAnkurUndR^iShTvA mAdhavo.arjunamabravIt .
sapatnAnsavyataH kurmi savyasAchinnimAnkurUn .. 4..\\
sa mAdhavamanuGYAya kuruShveti dhana~njayaH .
droNakarNau maheShvAsau savyataH paryavartata .. 5..\\
abhiprAya.n tu kR^iShNasya GYAtvA parapura~njayaH .
AjishIrSha gata.n dR^iShTvA bhImasena.n samAsadat .. 6..\\
bhm
arjunArjuna bIbhatso shR^iNu me tattvato vachaH .
yadartha.n kShatriyA sUte tasya kAlo.ayamAgataH .. 7..\\
asmiMshchedAgato kAle shreyo na pratipatsyase .
asambhAvita rUpaH sannAnR^isha.nsya.n kariShyasi .. 8..\\
satyashrI dharmayashasA.n vIryeNAnR^iNyamApnuhi .
bhindhyanIka.n yudhAM shreShTha savyasAchinnimAnkuru .. 9..\\
s
sa savyasAchI bhImena choditaH keshavena cha .
karNa droNAvatikramya samantAtparyavArayat .. 10..\\
tamAjishIrShamAyAnta.n dahantaM kShatriyarShabhAn .
parAkrAntaM parAkramya yatantaH kShatriyarShabhAH .
nAshaknuvanvArayitu.n vardhamAnamivAnalam .. 11..\\
atha duryodhanaH karNaH shakunishchApi saubalaH .
abhyavarSha~nsharavrAtaiH kuntIputra.n dhana~njayam .. 12..\\
teShAmastrANi sarveShAmuttamAstravidA.n varaH .
kadarthI kR^ityarAjendra sharavarShairavAkirat .. 13..\\
astrairastrANi sa.nvArya laghuhasto dhana~njayaH .
sarvAnavidhyannishitairdashabhirdashabhiH sharaiH .. 14..\\
uddhUtA rajaso vR^iShTi.n sharavR^iShTistathaiva cha .
tamashcha ghora.n shabdashcha tadA samabhavanmahAn .. 15..\\
na dyaurna bhUmirna dishaH prAGYAyanta tathAgate .
sainyena rajasA mUDha.n sarvamandhamivAbhavat .. 16..\\
naiva te na vaya.n rAjanpraGYAsiShma parasparam .
uddeshena hi tena sma samayudhyanta pArthivAH .. 17..\\
virathA rathino rAjansamAsAdya parasparam .
keSheshu samasajjanta kavacheShu bhujeShu cha .. 18..\\
hatAshvA hatasUtAshcha nishcheShTA rathinastadA .
jIvanta iva tatra sma vyadR^ishyanta bhayArditAH .. 19..\\
hatAngajAnsamAshliShya parvatAniva vAjinaH .
gatasattvA vyadR^ishyanta tathaiva saha sAdibhiH .. 20..\\
tatastvabhyavasR^ityaiva sa~NgrAmAduttarA.n disham .
atiShThadAhave droNo vidhUma iva pAvakaH .. 21..\\
tamAjishIrShAdekAntamapakrAntaM nishAmya tu .
samakampanta sainyAni pANDavAnA.n vishAM pate .. 22..\\
bhrAjamAna.n shriyA yukta.n jvalantamiva tejasA .
droNa.n dR^iShTvArayastresushchelurmamlushcha mAriSha .. 23..\\
AhvayantaM parAnIkaM prabhinnamiva vAraNam .
naina.n shasha.nsire jetu.n dAnavA vAsavaM yathA .. 24..\\
ke chidAsannirutsAhAH ke chitkruddhA manasvinaH .
vistmitAshchAbhavanke chitke chidAsannamarShitAH .. 25..\\
hastairhastAgramapare pratyapiMShannarAdhipAH .
apare dashanairoShThAnadashankrodhamUrchhitAH .. 26..\\
vyAkShipannAyudhAnanye mamR^idushchApare bhujAn .
anye chAnvapatandroNa.n tyaktAtmAno mahaujasaH .. 27..\\
pA~nchAlAstu visheSheNa droNa sAyakapIDitAH .
samasajjanta rAjendra samare bhR^ishavedanAH .. 28..\\
tato virATadrupadau droNaM pratiyayU raNe .
tathA charanta.n sa~NgrAme bhR^ishaM samaradurjayam .. 29..\\
drupadasya tataH pautrAstraya eva vishAM pate .
chedayashcha maheShvAsA droNamevAbhyayuryudhi .. 30..\\
teShA.n drupada pautrANAM trayANAM nishitaiH sharaiH .
tribhirdroNo.aharatprANA.nste hatA nyapatanbhuvi .. 31..\\
tato droNo.ajayadyuddhe chedikekayasR^i~njayAn .
matsyAMshchaivAjayatsarvAnbhAradvAjo mahArathaH .. 32..\\
tatastu drupadaH krodhAchchharavarShamavAkirat .
droNaM prati mahArAja virATashchaiva sa.nyuge .. 33..\\
tato droNaH supItAbhyAM bhallAbhyAmarimardanaH .
drupada.n cha virATaM cha praiShIdvaivastavakShayam .. 34..\\
hate virATe drupade kekayeShu tathaiva cha .
tathaiva chedimatsyeShu pA~nchAleShu tathaiva cha .. 35..\\
hateShu triShu vIreShu drupadasya cha naptR^iShu .
droNasya karma taddR^iShTvA kopaduHkhasamanvitaH .. 36..\\
shashApa rathinAM madhye dhR^iShTadyumno mahAmanAH .
iShTApUrtAttathA kShAtrAdbrAhmaNyAchcha sa nashyatu .
droNo yasyAdya muchyeta yo vA droNAtparA~NmukhaH .. 37..\\
iti teShAM pratishrutya madhye sarvadhanuShmatAm .
AyAddroNa.n sahAnIkaH pA~nchAlyaH paravIrahA .
pA~nchAlAstvekato droNamabhyaghnanpANDavAnyataH .. 38..\\
duryodhanashcha karNashcha shakunishchApi saubalaH .
sodaryAshcha yathAmukhyAste.arakShandroNamAhave .. 39..\\
rakShyamANa.n tathA droNa.n samare tairmahAtmabhiH .
yatamAnApi pA~nchAlA na shekuH prativIkShitum .. 40..\\
tatrAkrudhyadbhImaseno dhR^iShTadyumnasya mAriSha .
sa ena.n vAgbhirugrAbhistatakSha puruSharShabha .. 41..\\
drupadasya kule jAtaH sarvAstreShvastravittamaH .
kaH kShatriyo manyamAnaH prekShetArimavasthitam .. 42..\\
pitR^iputra vadhaM prApya pumAnkaH parihApayet .
visheShatastu shapatha.n shapitvA rAjasa.nsadi .. 43..\\
eSha vaishvAnara iva samiddhaH svena tejasA .
sharachApendhano droNaH kShatra.n dahati tejasA .. 44..\\
purA karoti niHsheShAM pANDavAnAmanIkinIm .
sthitAH pashyata me karma droNameva vrajAmyaham .. 45..\\
ityuktvA prAvishatkruddho droNAnIka.n vR^ikodaraH .
dR^iDhaiH pUrNAyatotsR^iShTairdrAvaya.nstava vAhinIm .. 46..\\
dhR^iShTadyumno.api pA~nchAlyaH pravishya mahatI.n chamUm .
AsasAda raNe droNa.n tadAsIttumulaM mahat .. 47..\\
naiva nastAdR^isha.n yuddha.n dR^iShTapUrvaM na cha shrutam .
yathA sUryodaye rAjansamutpi~njo.abhavanmahAn .. 48..\\
sa.nsaktAni vyadR^ishyanta rathavR^indAni mAriSha .
hatAni cha vikIrNAni sharIrANi sharIriNAm .. 49..\\
ke chidanyatra gachchhantaH pathi chAnyairupadrutAH .
vimukhAH pR^iShThatashchAnye tADyante pArthivo.apare .. 50..\\
tathA sa.nsaktayuddha.n tadabhavadbhR^ishadAruNam .
ataH sandhyAgataH sUryaH kShaNena samapadyata .. 51..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 162}
s
te tathaiva mahArAja daMshitA raNamUrdhani .
sandhyAgata.n sahasrAMshumAdityamupatasthire .. 1..\\
udite tu sahasrAMshau taptakA~nchanasaprabhe .
prakAshiteShu lokeShu punaryuddhamavartata .. 2..\\
dvandvAni yAni tatrAsansa.nsaktAni purodayAt .
tAnyevAbhyudite sUrye samasajjanta bhArata .. 3..\\
rathairhayA hayairnAgAH pAdAtAshchApi ku~njaraiH .
hayA hayaiH samAjagmuH pAdAtAshcha padAtibhiH .
sa.nsaktAshcha viyuktAshcha yodhAH saMnyapatanraNe .. 4..\\
te rAtrau kR^itakarmANaH shrAntAH sUryasya tejasA .
kShutpipAsAparItA~NgA visa~nj~nA bahavo.abhavan .. 5..\\
sha~Nkhabheri mR^ida~NgAnA.n ku~njarANAM cha garjatAm .
visphArita vikR^iShTAnA.n kArmukANAM cha kUjatAm .. 6..\\
shabdaH samabhavadrAjandivispR^igbharatarShabha .
dravatA.n cha padAtInA.n shastrANAM vinipAtyatAm .. 7..\\
hayAnA.n heShatA.n chaiva rathAnAM cha nivartatAm .
kroshatA.n garjatAM chaiva tadAsIttumulaM mahat .. 8..\\
vivR^iddhastumulaH shabdo dyAmagachchhanmahAsvanaH .
nAnAyudha nikR^ittAnA.n cheShTatAmAturaH svanaH .. 9..\\
bhUmAvashrUyata mahA.nstadAsItkR^ipaNaM mahat .
patatAM patitAnA.n cha pattyashvarathahastinAm .. 10..\\
teShu sarveShvanIkeShu vyatiShakteShvanekashaH .
sve svA~njaghnuH pare svAMshcha sve parAMshcha parAnpare .. 11..\\
vIrabAhuvisR^iShTAshcha yodheShu cha gajeShu cha .
asayaH pratyadR^ishyanta vAsasAM nejaneShviva .. 12..\\
udyatapratipiShTAnA.n khaDgAnA.n vIrabAhubhiH .
sa eva shabdastadrUpo vAsasAM nijyatAm iva .. 13..\\
ardhAsibhistathA khaDgaistomaraiH saparashvadhaiH .
nikR^iShTa yuddha.n sa.nsaktaM mahadAsItsudAruNam .. 14..\\
gajAsha kAyaprabhavAM naradeva pravAhinIm .
shastramatsya susampUrNAM mA.nsashoNitakardamAm .. 15..\\
ArtanAdasvanavatIM patAkAvastraphenilAm .
nadIM prAvartayanvIrAH paralokapravAhinIm .. 16..\\
sharashaktyarditAH klAntA rAtrimUDhAlpa chetasaH .
viShTabhya sarga gAtrANi vyatiShThangajavAjinaH .
saMshukShka vadanA vIrAH shirobhishchArukuNDalaiH .. 17..\\
yuddhopakaraNaishchAnyairatra tatra prakAshitaiH .
kravyAdasa~NghairAkIrNaM mR^itairardhamR^itairapi .
nAsIdrathapathastatra sarvamAyodhanaM prati .. 18..\\
majjatsu chakreShu rathAnsattvamAsthAya vAjinaH .
katha.n chidavaha~nshrAntA vepamAnAH sharArditAH .
kulasattvabalopetA vAjino vAraNopamAH .. 19..\\
vihvala.n tatsamudbhrAnta.n sa bhayaM bhAratAturam .
balamAsIttadA sarvamR^ite droNArjunAvubhau .. 20..\\
tAvevAstAM nilayana.n tAvArtAyanameva cha .
tAvevAnye samAsAdya jagmurvaivastavakShayam .. 21..\\
Avighnamabhavatsarva.n kauravANAM mahadbalam .
pA~nchAlAnA.n cha sa.nsaktaM na prAGYAyata kiM chana .. 22..\\
antakAkrIDa sadR^ishe bhIrUNAM bhayavardhane .
pR^ithivyA.n rAjavaMshAnAmutthite mahati kShaye .. 23..\\
na tatra karNaM na droNaM nArjunaM na yudhiShThiram .
na bhImasenaM na yamau na pA~nchAlyaM na sAtyakim .. 24..\\
na cha duHshAsana.n drauNiM na duryodhana saubalau .
na kR^ipaM madrarAja.n vA kR^itavarmANameva cha .. 25..\\
na chAnyAnnaiva chAtmAnaM na kShitiM na dishastathA .
pashyAma rAjansa.nsaktAnsainyena rajasAvR^itAn .. 26..\\
sambhrAnte tumule ghore rajo medhe samutthite .
dvitIyAmiva samprAptAmamanyanta nishA.n tadA .. 27..\\
na GYAyante kauraveyA na pA~nchAlA na pANDavAH .
na disho na divaM norvIM na sama.n viShama.n tathA .. 28..\\
hastasa.nsparshamApannAnparAnvApyatha vA svakAn .
nyapAtaya.nstadA yuddhe narAH sma vijayaiShiNaH .. 29..\\
uddhUtatvAttu rajasaH prasekAchchhoNitasya cha .
prashashAma rajo bhauma.n shIghratvAdanilasya cha .. 30..\\
tatra nAgA hayA yodhA rathino.atha padAtayaH .
pArijAta vanAnIva vyarochanrudhirokShitAH .. 31..\\
tato duryodhanaH karNo droNo duHshAsanastathA .
pANDavaiH samasajjanta chaturbhishchaturo rathAH .. 32..\\
duryodhanaH saha bhrAtrA yamAbhyA.n samasajjata .
vR^ikodareNa rAdheyo bhAradvAjena chArjunaH .. 33..\\
tadghoraM mahadAshcharya.n sarve praikShansamantataH .
ratharShabhANAmugrANA.n saMnipAtamamAnuSham .. 34..\\
rathamArgairvichitraishcha vichitrarathasa~Nkulam .
apashyanrathino yuddha.n vichitra.n chitrayodhinAm .. 35..\\
yatamAnAH parAkrAntAH parasparajigIShavaH .
jImUtA iva gharmAnte sharavarShairavAkiran .. 36..\\
te rathAnsUryasa~NkAshAnAsthitAH puruSharShabhAH .
ashobhanta yathA meghAH shAradAH samupasthitAH .. 37..\\
spardhinaste maheShvAsAH kR^itayatnA dhanurdharAH .
abhyagachchha.nstathAnyonyaM mattA gajavR^iShA iva .. 38..\\
na nUna.n dehabhedo.asti kAle tasminsamAgate .
yatra sarve na yugapadvyashIryanta mahArathAH .. 39..\\
bAhubhishcharaNaishchhinnaiH shirobhishchArukuNDalaiH .
kArmukairvishikhaiH prAsaiH khaDgaiH parashu paTTishaiH .. 40..\\
nAlIkakShura nArAchairnakharaiH shaktitomaraiH .
anyaishcha vividhAkArairdhautaiH praharaNottamaiH .. 41..\\
chitraishcha vividhAkAraiH sharIrAvaraNairapi .
vichitraishcha rathairbhagnairhataishcha gajavAjibhiH .. 42..\\
shUnyaishcha nagarAkArairhatayodhadhvajai rathaiH .
amanuShyairhayairtrastaiH kR^iShyamANaistatastataH .. 43..\\
vAtAyamAnairasakR^iddhatavIrairala~NkR^itaiH .
vyajanaiH ka~NkaTaishchaiva dhvajaishcha vinipAtitaiH .. 44..\\
chhatrairAbharaNairvastrairmAlyaishcha susugandhibhiH .
hAraiH kirITairmukuTairuShNIShaiH ki~NkiNI gaNaiH .. 45..\\
urasyairmaNibhirniShkaishchUDAmaNibhireva cha .
AsIdAyodhana.n tatra nabhastArAgaNairiva .. 46..\\
tato duryodhanasyAsInnakulena samAgamaH .
amarShitena kruddhasya kruddhenAmarShitasya cha .. 47..\\
apasavya.n chakArAtha mAdrIputrastavAtmajam .
kira~nsharashatairhR^iShTastatra nAdo mahAnabhUt .. 48..\\
apasavya.n kR^itaH sa~Nkhye bhrAtR^ivyenAtyamarShiNA .
so.amarShitastamapyAjau pratichakre.apasavyataH .. 49..\\
tataH pratichikIrShantamapasavya.n tu te sutam .
nyavArayata tejasvI nakulashchitramArgavit .. 50..\\
sarvato vinivAryaina.n sharajAlena pIDayan .
vimukhaM nakulashchakre tatsainyAH samapUjayan .. 51..\\
tiShTha tiShTheti nakulo babhAShe tanaya.n tava .
sa.nsmR^itya sarvaduHkhAni tava durmantritena cha .. 52..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 163}
s
tato duHshAsanaH kruddhaH sahadevamupAdravat .
rathavegena tIvreNa kampayanniva medinIm .. 1..\\
tasyApatata evAshu bhallenAmitrakarshanaH .
mAdrI sutaH shiro yantuH sa shirastrANamachchhinat .. 2..\\
naina.n duHshAsanaH sUtaM nApi kashchana sainikaH .
hR^itotamAgnamAshutvAtsahasevena buddhavAn .. 3..\\
yadA tvasmagR^ihItatvAtprayAntyashvA yathAsukham .
tato duHshAsanaH sUtaM buddhavAngatachetasam .. 4..\\
sahayAnsaMnigR^ihyAjau svaya.n hayavishAradaH .
yuyudhe rathinA.n shreShThashchitraM laghu cha suShThu cha .. 5..\\
tadasyApUjayankarma sve pare chaiva sa.nyuge .
hatasUta rathenAjau vyacharadyadabhItavat .. 6..\\
sahadevastu tAnashvA.nstIkShNairbANairavAkirat .
pIDyamAnAH sharaishchAshu prAdrava.nste tatastataH .. 7..\\
sa rashmishu viShaktatvAdutsasarja sharAsanam .
dhanuShA karma kurva.nstu rashmInsa punarutsR^ijat .. 8..\\
chhidreShu teShu taM bANairmAdrIputro.abhyavAkirat .
parIpsa.nstvatsuta.n karNastadantaramavApatat .. 9..\\
vR^ikodaro.ataH karNa.n tribhirbhallaiH samAhitaiH .
AkarNapUrNairabhyaghnanbAhvorurasi chAnadat .. 10..\\
saMnyavartata ta.n karNaH sa~NghaTTita ivoragaH .
tadabhUttumula.n yuddhaM bhIma rAdheyayortadA .. 11..\\
tau vR^iShAviva sa~Nkruddhau vivR^ittanayanAvubhau .
vegena mahatAnyonya.n sa.nrabdhAvabhipetatuH .. 12..\\
abhisaMshliShTayostatra tayorAhavashauNDayoH .
abhinna sharapAtatvAdgayA yuddhamavartata .. 13..\\
gadayA bhImasenastu karNasya rathakUbaram .
bibhedAshu tadA rAja.nstadadbhutamivAbhavat .. 14..\\
tato bhImasya rAdheyo gadAmAdAya vIryavAn .
avAsR^ijadrathe tA.n tu bibheda gadayA gadAm .. 15..\\
tato bhImaH punargurvI.n chikShepAdhirathergadAm .
tA.n sharairdashabhiH karNaH supu~NkhaiH susamAhitaiH .
pratyavidhyatpunashchAnyaiH sA bhImaM punarAvrajat .. 16..\\
tasyAH pratinipAtena bhImasya vipulo dhvajaH .
papAta sArathishchAsya mumoha gadayA hataH .. 17..\\
sa karNe sAyakAnaShTau vyasR^ijatkrodhamUrchhitaH .
dhvaje sharAsane chaiva sharAvApe cha bhArata .. 18..\\
tataH punastu rAdheyo hayAnasya ratheShubhiH .
R^iShyavarNA~njaghAnAshu tathobhau pArShNisArathI .. 19..\\
sa vipannaratho bhImo nakulasyApluto ratham .
hariryathA gireH shR^i~Nga.n samAkrAmadarindamaH .. 20..\\
tathA droNArjunau chitramayudhyetAM mahArathau .
AchArya shiShyau rAjendra kR^itapraharaNau yudhi .. 21..\\
laghu sandhAnayogAbhyA.n rathayoshcha raNena cha .
mohayantau manuShyANA.n chakShUMShi cha manA.nsi cha .. 22..\\
upAramanta te sarve yoddhA asmAkaM pare tathA .
adR^iShTapUrvaM pashyantastadyuddha.n guru shiShyayoH .. 23..\\
vichitrAnpR^itanA madhye rathamArgAnudIryataH .
anyonyamapasavya.n cha kartu.n vIrau tadaiShitaH .
parAkrama.n tayoryodhA dadR^ishusta.n suvismitAH .. 24..\\
tayoH samabhavadyuddha.n droNa pANDavayormahat .
AmiShArthaM mahArAja gagane shyenayoriva .. 25..\\
yadyachchakAra droNastu kuntIputra jigIShayA .
tattatpratijaghAnAshu prahasa.nstasya pANDavaH .. 26..\\
yadA droNo na shaknoti pANDavasya visheShaNe .
tataH prAdushchakArAstramastramArga vishAradaH .. 27..\\
aindraM pAshupata.n tvAShTra.n vAyavyamatha vAruNam .
muktaM mukta.n droNa chApAttajjaghAna dhana~njayaH .. 28..\\
astrANyastrairyadA tasya vidhivaddhanti pANDavaH .
tato.astraiH paramairdivyairdroNaH pArthamavAkirat .. 29..\\
yadyadastra.n sa pArthAya prayu~Nkte vijigIShayA .
tasyAstrasya vighAtArtha.n tattatsa kurute.arjunaH .. 30..\\
sa vadhyamAneShvastreShu divyeShvapi yathAvidhi .
arjunenArjuna.n droNo manasaivAbhyapUjayat .. 31..\\
mene chAtmAnamadhikaM pR^ithivyAmapi bhArata .
tena shiShyeNa sarvebhyaH shastravidbhyaH samantataH .. 32..\\
vAryamANastu pArthena tathA madhye mahAtmanAm .
yatamAno.arjunaM prItyA pratyavArayadutsmayan .. 33..\\
tato.antarikShe devAshcha gandharvAshcha sahasrashaH .
R^iShayaH siddhasa~NghAshcha vyatiShThanta didR^ikShayA .. 34..\\
tadapsarobhirAkIrNa.n yakSharAkShasa sa~Nkulam .
shrImadAkAshamabhavadbhUyo meghAkula.n yathA .. 35..\\
tatra smAntarhitA vAcho vyacharanta punaH punaH .
droNasya stavasa.nyuktAH pArthasya cha mahAtmanaH .
visR^ijyamAneShvastreShu jvAlayatsu disho dasha .. 36..\\
naivedaM mAnuSha.n yuddhaM nAsuraM na cha rAkShasam .
na daivaM na cha gAndharvaM brAhma.n dhruvamidaM param .
vichitramidamAshcharyaM na no dR^iShTaM na cha shrutam .. 37..\\
ati pANDavamAchAryo droNa.n chApyati pANDavaH .
nAnayorantara.n draShTu.n shakyamastreNa kena chit .. 38..\\
yadi rudro dvidhAkR^ityayudhyetAtmAnamAtmanA .
tatra shakyopamA kartumanyatra tu na vidyate .. 39..\\
GYAnamekasthamAchArye GYAna.n yogashcha pANDave .
shauryamekasthamAchArye bala.n shaurya.n cha pANDave .. 40..\\
nemau shakyau maheShvAsau raNe kShepayituM paraiH .
ichchhamAnau punarimau hanyetA.n sAmara.n jagat .. 41..\\
ityabruvanmahArAja dR^iShTvA tau puruSharShabhau .
antarhitAni bhUtAni prakAshAni cha sa~NghashaH .. 42..\\
tato droNo brAhmamastraM prAdushchakre mahAmatiH .
santApayanraNe pArthaM bhUtAnyantarhitAni cha .. 43..\\
tatashchachAla pR^ithivI sa parvata vanadrumA .
vavau cha viShamo vAyuH sAgarAshchApi chukShubhuH .. 44..\\
tatastrAso mahAnAsItkurupANDavasenayoH .
sarveShA.n chaiva bhUtAnAmudyate.astre mahAtmanA .. 45..\\
tataH pArtho.apyasambhrAntastadastraM pratijaghnivAn .
brahmAstreNaiva rAjendra tataH sarvamashIshamat .. 46..\\
yadA na gamyate pAra.n tayoranyatarasya vA .
tataH sa~Nkulayuddhena tadyuddha.n vyakulI kR^itam .. 47..\\
nAGYAyata tataH ki.n chitpunareva vishAM pate .
pravR^itte tumule yuddhe droNa pANDavayormR^idhe .. 48..\\
sharajAlaiH samAkIrNe meghajAlairivAmbare .
na sma sampatate kashchidantarikShacharastadA .. 49..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 164}
s
tasmi.nstathA vartamAne narAshvagajasa~NkShaye .
duHshAsano mahArAja dhR^iShTadyumnamayodhayat .. 1..\\
sa tu rukmarathAsakto duHshAsana sharArditaH .
amarShAttava putrasya sharairvAhAnavAkirat .. 2..\\
kShaNena sa rathastasya sa dhvajaH saha sArathiH .
nAdR^ishyata mahArAja pArShatasya sharaishchitaH .. 3..\\
duHshAsanastu rAjendra pA~nchAlyasya mahAtmanaH .
nAshakatpramukhe sthAtu.n sharajAlaprapIDitaH .. 4..\\
sa tu duHshAsanaM bANairvimukhIkR^itya pArShataH .
kira~nsharasahasrANi droNamevAbhyayAdraNe .. 5..\\
pratyapadyata hArdikyaH kR^itavarmA tadantaram .
sodaryANA.n trayashchaiva ta enaM paryavArayan .. 6..\\
ta.n yamau pR^iShThato.anvaitAM rakShantau puruSharShabhau .
droNAyAbhimukha.n yAnta.n dIpyamAnamivAnalam .. 7..\\
samprahAramakurva.nste sarve sapta mahArathAH .
amarShitAH sattvavantaH kR^itvA maraNamagrataH .. 8..\\
shuddhAtmAnaH shuddhavR^ittA rAjansvargapuraskR^itAH .
Arya.n yuddhamakurvanta parasparajigIShavaH .. 9..\\
shuklAbhijana karmANo matimanto janAdhipAH .
dharmayuddhamayudhyanta prekShanto gatimuttamAm .. 10..\\
na tatrAsIdadharmiShThamashastra.n yuddhameva cha .
nAtra karNI na nAlIko na lipto na cha vastakaH .. 11..\\
na sUchI kapisho nAtra na gavAsthirgajAsthikaH .
iShurAsInna saMshliShTo na pUtirna cha jihmagaH .. 12..\\
R^ijUnyeva vishuddhAni sarve shastrANyadhArayan .
suyuddhena parA.NllokAnIpsantaH kIrtimeva cha .. 13..\\
tadAsIttumula.n yuddhaM sarvadoShavivarjitam .
chaturNA.n tava yodhAnAM taistribhiH pANDavaiH saha .. 14..\\
dhR^iShTadyumnastu tAnhitvA tava rAjanratharShabhAn .
yamAbhyA.n vAritAndR^iShTvA shIghrAstro droNamabhyayAt .. 15..\\
nivAritAstu te vIrAstayoH puruShasi.nhayoH .
samasajjanta chatvAro vAtAH parvatayoriva .. 16..\\
dvAbhyA.n dvAbhyA.n yamau sArdhaM rathAbhyAM rathapu~Ngavau .
samAsaktau tato droNa.n dhR^iShTadyumno.abhyavartata .. 17..\\
dR^iShTvA droNAya pA~nchAlya.n vrajantaM yuddhadurmadam .
yamAbhyA.n tAMshcha sa.nsaktA.nstadantaramupAdravat .. 18..\\
duryodhano mahArAja kira~nshoNitabhojanAn .
ta.n sAtyakiH shIghrataraM punarevAbhyavartata .. 19..\\
tau parasparamAsAdya samippe kuru mAdhavau .
hasamAnau nR^ishArdUlAvabhItau samagachchhatAm .. 20..\\
bAlye vR^ittAni sarvANi prIyamANau vichintya tau .
anyonyaM prekShamANau cha hasamAnau punaH punaH .. 21..\\
atha duryodhano rAjA sAtyakiM pratyabhAShata .
priya.n sakhAyaM satata.n garhayanvR^ittamAtmanaH .. 22..\\
dhikkrodha.n dhiksakhe lobhaM dhinmohaM dhigamarShitam .
dhigastu kShAtramAchAra.n dhigastu balamaurasam .. 23..\\
yattvaM mAmabhisandhatse tvA.n chAha.n shinipu~Ngava .
tva.n hi prANaiH priyataro mamAha.n cha sadA tava .. 24..\\
smarAmi tAni sarvANi bAlye vR^ittAni yAni nau .
tAni sarvANi jIrNAni sAmprataM nau raNAjire .
kimanyatkrodhalobhAbhyA.n yudhyAmi tvAdya sAtvata .. 25..\\
ta.n tathA vAdina.n rAjansAtyakiH pratyabhAShata .
prahasanvishikhA.nstIkShNAnudyamya paramAstravit .. 26..\\
neya.n sabhA rAjaputra na chAchArya niveshanam .
yatra krIDitamasmAbhistadA rAjansamAgataiH .. 27..\\
dur
kva sA krIDA gatAsmAkaM bAlye vai shinipu~Ngava .
kva cha yuddhamidaM bhUyaH kAlo hi duratikramaH .. 28..\\
kiM nu no vidyate kR^itya.n dhanena dhanalipsayA .
yatra yudhyAmahe sarve dhanalobhAtsamAgatAH .. 29..\\
samjaya
ta.n tathA vAdinaM tatra rAjAnaM mAdhavo.abravIt .
eva.nvR^ittha.n sadA kShatraM yaddhantIha gurUnapi .. 30..\\
yadi te.ahaM priyo rAja~njahi mAM mAchira.n kR^ithAH .
tvatkR^ite sukR^itA.NllokAngachchheyaM bharatarShabha .. 31..\\
yA te shaktirbala.n chaiva tatkShipraM mayi darshaya .
nechchhAmyetadaha.n draShTuM mitrANA.n vyasanaM mahat .. 32..\\
ityeva.n vyaktamAbhAShya pratibhAShya cha sAtyakiH .
abhyayAttUrNamavyagro nirapekSho vishAM pate .. 33..\\
tamAyAntamabhiprekShya pratyagR^ihNAttavAtmajaH .
sharaishchAvAkiradrAja~nshaineya.n tanayastava .. 34..\\
tataH pravavR^ite yuddha.n kuru mAdhava si.nhayoH .
anyonya.n kruddhayorghora.n yathA dviradasi.nhayoH .. 35..\\
tataH pUrNAyatotsR^iShTaiH sAtvata.n yuddhadurmadam .
duryodhanaH pratyavidhyaddashabhirnishitaiH sharaiH .. 36..\\
ta.n sAtyakiH pratyaviddhattathaiva dashabhiH sharaiH .
pa~nchAshatA punashchAjau triMshatA dashabhish cha ha .. 37..\\
tasya sandhadhatashcheShUnsa.nhiteShu.n cha kArmukam .
achchhinatsAtyakistUrNa.n sharaishchaivAbhyavIvR^iShat .. 38..\\
sa gADhaviddho vyathitaH pratyapAyAdrathAntaram .
duryodhano mahArAja dAshArha sharapIDitaH .. 39..\\
samAshvasya tu putraste sAtyakiM punarabhyayAt .
visR^ijanniShujAlAni yuyudhAna rathaM prathi .. 40..\\
tathaiva sAtyakirbANAnduryodhana rathaM prati .
pratata.n vyasR^ijadrAja.nstatsa~Nkulamavartata .. 41..\\
tatreShubhiH kShipyamANaiH patadbhishcha samantataH .
agneriva mahAkakShe shabdaH samabhavanmahAn .. 42..\\
tatrAbhyadhikamAlakShya mAdhava.n rathasattamam .
kShipramabhyapatatkarNaH parIpsa.nstanaya.n tava .. 43..\\
na tu taM marShayAmAsa bhImaseno mahAbalaH .
abhyayAttvaritaH karNa.n visR^ijansAyakAnbahUn .. 44..\\
tasya karNaH shitAnbANAnpratihanya hasanniva .
dhanuH sharAMshcha chichchheda sUta.n chAbhyahanachchharaiH .. 45..\\
bhImasenastu sa~Nkruddho gadAmAdAya pANDavaH .
dhvaja.n dhanushcha sUtaM cha saMmamardAhave ripoH .. 46..\\
amR^iShyamANaH karNastu bhImasenamayudhyata .
vividhairiShujAlaishcha nAnAshastraishcha sa.nyuge .. 47..\\
sa~Nkule vartamAne tu rAjA dharmasuto.abravIt .
pA~nchAlAnAM naravyAghrAnmatsyAnA.n cha nararShabhAn .. 48..\\
ye naH prANAH shiro ye no ye no yodhA mahAbalAH .
ta ete dhArtarAShTreShu viShaktAH puruSharShabhAH .. 49..\\
ki.n tiShThata yathA mUDhAH sarve vigatachetasaH .
tatra gachchhata yatraite yudhyante mAmakA rathAH .. 50..\\
kShatradharmaM puraskR^itya sarva eva gatajvarAH .
jayanto vadhyamAnA vA gatimiShTA.n gamiShyatha .. 51..\\
jitvA cha bahubhiryaGYairyakShyadhvaM bhUridakShiNaiH .
hatA vA devasAdbhUtvA lokAnprApsyatha puShkalAn .. 52..\\
te rAGYA choditA vIrA yotsyamAnA mahArathAH .
chaturdhA vahinI.n kR^itvA tvaritA droNamabhyayuH .. 53..\\
pA~nchAlAstvekato droNamabhyaghnanbahubhiH sharaiH .
bhImasenapurogAshcha ekataH paryavArayan .. 54..\\
Asa.nstu pANDuputrANA.n trayo.ajihmA mahArathAH .
yamau cha bhImasenashcha prAkroshanta dhana~njayam .. 55..\\
abhidravArjuna kShipra.n kurUndroNAdanAnuda .
tata ena.n haniShyanti pA~nchAlA hatarakShiNam .. 56..\\
kauraveyA.nstataH pArthaH sahasA samupAdravat .
pA~nchAlAneva tu droNo dhR^iShTadyumnapurogamAn .. 57..\\
pA~nchAlAnA.n tato droNo.apyakarotkadanaM mahat .
yathA kruddho raNe shakro dAnavAnA.n kShayaM purA .. 58..\\
droNAstreNa mahArAja vadhyamAnAH pare yudhi .
nAtrasanta raNe droNAtsattvavanto mahArathAH .. 59..\\
vadhyamAnA mahArAja pA~nchAlAH sR^i~njayAstathA .
droNamevAbhyayuryuddhe mohayanto mahAratham .. 60..\\
teShA.n tUtsAdyamAnAnAM pA~nchAlAnA.n samantataH .
abhavadbhairavo nAdo vadhyatA.n sharashaktibhiH .. 61..\\
vadhyamAneShu sa~NgrAme pA~nchAleShu mahAtmanA .
udIryamANe droNAstre pANDavAnbhayamAvishat .. 62..\\
dR^iShTvAshvanarasa~NghAnA.n vipula.n cha kShayaM yudhi .
pANDaveyA mahArAja nAsha.nsurvijaya.n tadA .. 63..\\
kachchiddroNo na naH sarvAnkShapayetparamAstravit .
samiddhaH shishirApAye dahankakShamivAnalaH .. 64..\\
na chaina.n sa.nyuge kashchitsamarthaH prativIkShitum .
na chainamarjuno jAtu pratiyudhyeta dharmavit .. 65..\\
trastAnkuntIsutAndR^iShTvA droNa sAyakapIDitAn .
matimA~nshreyase yuktaH keshavo.arjunamabravIt .. 66..\\
naiSha yuddhena sa~NgrAme jetu.n shakyaH katha.n chana .
api vR^itrahaNA yuddhe rathayUthapa yUthapaH .. 67..\\
AsthIyatA.n jaye yogo dharmamutsR^ijya pANDava .
yathA vaH sa.nyuge sarvAnna hanyAdrukmavAhanaH .. 68..\\
ashvatthAmni hate naiSha yudhyediti matirmama .
ta.n hataM sa.nyuge kashchidasmai sha.nsatu mAnavaH .. 69..\\
etannArochayadrAjankuntIputro dhana~njayaH .
anye tvarochayansarve kR^ichchhreNa tu yudhiShThiraH .. 70..\\
tato bhImo mahAbAhuranIke sve mahAgajam .
jaghAna gadayA rAjannashvatthAmAnamityuta .. 71..\\
bhImasenastu savrIDamupetya droNamAhave .
ashvatthAmA hata iti shabdamuchchaishchakAra ha .. 72..\\
ashvattmAmeti hi gajaH khyAto nAmnA hato.abhavat .
kR^itvA manasi taM bhImo mithyA vyAhR^itavA.nstadA .. 73..\\
bhImasena vachaH shrutvA droNastatparamapriyam .
manasA sannagAtro.abhUdyathA saikatamambhasi .. 74..\\
sha~NkamAnaH sa tanmithyA vIryaGYaH svasutasya vai .
hataH sa iti cha shrutvA naiva dhairyAdakampata .. 75..\\
sa labdhvA chetanA.n droNaH kShaNenaiva samAshvasat .
anuchintyAtmanaH putramaviShahyamarAtibhiH .. 76..\\
sa pArShatamabhidrutya jighA.nsurmR^ityumAtmanaH .
avAkiratsahasreNa tIkShNAnA.n ka~NkapatriNAm .. 77..\\
ta.n vai viMshatisAhasrAH pA~nchAlAnAM nararShabhAH .
tathA charanta.n sa~NgrAme sarvato vyakirachchharaiH .. 78..\\
tataH prAduShkaroddroNo brAhmamastraM parantapaH .
vadhAya teShA.n shUrANAM pA~nchAlAnAmamarShitaH .. 79..\\
tato vyarochata droNo vinighnansarvasomakAn .
shirA.nsyapAtayachchApi pA~nchAlAnAM mahAmR^idhe .
tathaiva parighAkArAnbAhUnkanakabhUShaNAn .. 80..\\
te vadhyamAnAH samare bhAradvAjena pArthivAH .
medinyAmanvakIryanta vAtanunnA iva drumAH .. 81..\\
ku~njarANA.n cha patatA.n hayaughAnAM cha bhArata .
agamyarUpA pR^ithivI mA.nsashoNitakardamA .. 82..\\
hatvA viMshatisAhasrAnpA~nchAlAnA.n rathavrajAn .
atiShThadAhave droNo vidhUmo.agniriva jvalan .. 83..\\
tathaiva cha punaH kruddho bhAradvAjaH pratApavAn .
vasu dAnasya bhallena shiraH kAyAdapAharat .. 84..\\
punaH pa~nchashatAnmastyAnShaTsahasrAMshcha sR^i~njayAn .
hastinAmayuta.n hatvA jaghAnAshvAyutaM punaH .. 85..\\
kShatriyANAmabhAvAya dR^iShTvA droNamavasthitam .
R^iShayo.abhyAgama.nstUrNa.n havyavAhapurogamAH .. 86..\\
vishvAmitro jamadagnirbhAradvAjo.atha gautamaH .
vasiShThaH kashyapo.atrishcha brahmalokaM ninIShavaH .. 87..\\
sikatAH pR^ishnayo gargA bAlakhilyA marIchipAH .
bhR^igavo.a~Ngirasashchaiva sUkShmAshchAnye maharShayaH .. 88..\\
ta enamabruvansarve droNamAhavashobhinam .
adharmataH kR^ita.n yuddhaM samayo nidhanasya te .. 89..\\
nyasyAyudha.n raNe droNa sametyAsmAnavasthitAn .
nAtaH krUratara.n karma punaH kartuM tvamarhasi .. 90..\\
vedavedA~NgaviduShaH satyadharmaparasya cha .
brAhmaNasya visheSheNa tavaitannopapadyate .. 91..\\
nyasyAyudhamamogheSho tiShTha vartmani shAshvate .
paripUrNashcha kAlaste vastu.n loke.adya mAnuShe .. 92..\\
iti teShA.n vachaH shrutvA bhImasena vachash cha tat .
dhR^iShTadyumna.n cha samprekShya raNe sa vimanAbhavat .. 93..\\
sa dahyamAno vyathitaH kuntIputra.n yudhiShThiram .
ahata.n vA hataM veti paprachchha sutamAtmanaH .. 94..\\
sthirA buddhirhi droNasya na pArtho vakShyate.anR^itam .
trayANAmapi lokAnAmaishvaryArthe katha.n chana .. 95..\\
tasmAttaM paripaprachchha nAnya.n kaM chidvisheShataH .
tasmi.nstasya hi satyAshA bAlyAtprabhR^iti pANDave .. 96..\\
tato niShpANDavAmurvI.n kariShyanta.n yudhAM patim .
droNa.n GYAtvA dharmarAja.n govindo vyathito.abravIt .. 97..\\
yadyardhadivasa.n droNo yudhyate manyumAsthitaH .
satyaM bravImi te senA vinAsha.n samupaiShyati .. 98..\\
sa bhavA.nstrAtuno droNAtsatyAjjyAyo.anR^itaM bhavet .
anR^ita.n jIvitasyArthe vachanna spR^ishyate.anR^itaiH .. 99..\\
tayoH sa.nvadatorevaM bhImaseno.abravIdidam .
shrutvaiva taM mahArAja vadhopAyaM mahAtmanaH .. 100..\\
gAhamAnasya te senAM mAlavasyendra varmaNaH .
ashvatthAmeti vikhyAto gajaH shakra gajopamaH .. 101..\\
nihato yudhi vikramya tato.aha.n droNamabruvam .
ashvatthAmA hato brahmannivartasvAhavAditi .. 102..\\
nUnaM nAshraddadhadvAkyameSha me puruSharShabhaH .
sa tva.n govinda vAkyAni mAnayasva jayaiShiNaH .. 103..\\
droNAya nihata.n sha.nsa rAja~nshAradvatI sutam .
tvayokto naiSha yudhyeta jAtu rAjandvijarShabhaH .
satyavAnhi nR^iloke.asminbhavAnkhyAto janAdhipa .. 104..\\
tasya tadvachana.n shrutvA kR^iShNa vAkyaprachoditaH .
bhAvitvAchcha mahArAja vaktu.n samupachakrame .. 105..\\
tamatathya bhaye magno jaye sakto yudhiShThiraH .
avyaktamabravIdrAjanhataH ku~njara ityuta .. 106..\\
tasya pUrva.n rathaH pR^ithvyAshchatura~Ngula uttaraH .
babhUvaiva.n tu tenokte tasya vAhAspR^ishanmahIm .. 107..\\
yudhiShThirAttu tadvAkya.n shrutvA droNo mahArathaH .
putravyasanasantapto nirAsho jIvite.abhavat .. 108..\\
AgaH kR^itamivAtmAnaM pANDavAnAM mahAtmanAm .
R^iShivAkya.n cha manvAnaH shrutvA cha nihata.n sutam .. 109..\\
vichetAH paramodvigno dhR^iShTadyumnamavekShya cha .
yoddhuM nAshaknuvadrAjanyathApUrvamarindama .. 110..\\
ta.n dR^iShTvA paramodvigna.n shokopahatachetasam .
pA~nchAlarAjasya suto dhR^iShTadyumnaH samAdravat .. 111..\\
ya iShTvA manujendreNa drupadena mahAmakhe .
labdhvA droNa vinAshAya samiddhAddhavyavAhanAt .. 112..\\
sadhanurjaitramAdAya ghora.n jaladanisvanam .
dR^iDhajyamajara.n divya.n sharAMshchAshIviShopamAn .. 113..\\
sandadhe kArmuke tasmi~nsharamAshIviShopamam .
droNa.n jighA.nsuH pA~nchAlyo mahAjvAlamivAnalam .. 114..\\
tasya rUpa.n sharasyAsIddhanurjyA maNDalAntare .
dyotato bhAskarasyeva ghanAnte pariveshinaH .. 115..\\
pArShatena parAmR^iShTa.n jvalantamiva taddhanuH .
antakAlamiva prAptaM menire vIkShya sainikAH .. 116..\\
tamiShu.n sa.nhita.n tena bhAradvAjaH pratApavAn .
dR^iShTvAmanyata dehasya kAlaparyAyamAgatam .. 117..\\
tataH sa yatnamAtiShThadAchAryastasya vAraNe .
na chAsyAstrANi rAjendra prAdurAsanmahAtmanaH .. 118..\\
tasya tvahAni chatvAri kShapA chaikAsyato gatA .
tasya chAhnastribhAgena kShaya.n jagmuH patatriNaH .. 119..\\
sa sharakShayamAsAdya putrashokena chArditaH .
vividhAnA.n cha divyAnAmastrANAmaprasannatAm .. 120..\\
utsraShTukAmaH shastrANi vipravAkyAbhichoditaH .
tejasA preryamANashcha yuyudhe so.atimAnuSham .. 121..\\
athAnyatsa samAdAya divyamA~Ngirasa.n dhanuH .
sharAMshcha sharavarSheNa mahatA samavAkirat .. 122..\\
tatasta.n sharavarSheNa mahatA samavAkirat .
vyashAtayachcha sa~Nkruddho dhR^iShTadyumnamamarShaNaH .. 123..\\
ta.n sharaM shatadhA chAsya droNashchichchheda sAyakaiH .
dhvaja.n dhanushcha nishitaiH sArathiM chApyapAtayat .. 124..\\
dhR^iShTadyumnaH prahasyAnyatpunarAdAya kArmukam .
shitena chainaM bANena pratyavidhyatstanAntare .. 125..\\
so.atividdho maheShvAsaH sambhrAnta iva sa.nyuge .
bhallena shitadhAreNa chichchhedAsya mahaddhanuH .. 126..\\
yachchAsya bANa.n vikR^ita.n dhanUMShi cha vishAM pate .
sarva.n sa~nchidya durdharSho gadA.n khaDgamathApi cha .. 127..\\
dhR^iShTadyumna.n tato.avidhyannavabhirnishitaiH sharaiH .
jIvitAntakaraiH kruddhaiH kruddha rUpaM parantapaH .. 128..\\
dhR^iShTadyumna rathasyAshvAnsvarathAshvairmahArathaH .
amishrayadameyAtmA brAhmamastramudIrayan .. 129..\\
te mishrA bahvashobhanta javanA vAtara.nhasaH .
pArAvata savarNAshcha shoNAshcha bharatarShabha .. 130..\\
yathA sa vidyuto meghA nadanto jalalAgame .
tathA rejurmahArAja mishritA raNamUrdhani .. 131..\\
IShA bandha.n chakrabandha.n rathabandhaM tathaiva cha .
praNAshayadameyAtmA dhR^iShTadyumnasya sa dvijaH .. 132..\\
sa chhinnadhanvA viratho hatAshvo hatasArathiH .
uttamAmApadaM prApya gadA.n vIraH parAmR^ishat .. 133..\\
tAmasya vishikhaistIkShNaiH kShipyamANAM mahArathaH .
nijaghAna sharairdroNaH kruddhaH satyaparAkramaH .. 134..\\
tA.n dR^iShTvA tu naravyAghro droNena nihatA.n sharaiH .
vimala.n khaDgamAdatta shatachandraM cha bhAnumat .. 135..\\
asaMshaya.n tathA bhUte pA~nchAlyaH sAdhvamanyata .
vadhamAchArya mukhyasya prAptakAlaM mahAtmanaH .. 136..\\
tataH svarathanIDasthaH svarathasya ratheShayA .
agachchhadasimudyamya shatachandra.n cha bhAnumat .. 137..\\
chikIrShurduShkara.n karma dhR^iShTadyumno mahArathaH .
iyeSha vakSho bhettu.n cha bhAradvAjasya sa.nyuge .. 138..\\
so.atiShThadyugamadhye vai yugasaMnahaneShu cha .
shoNAnA.n jaghanArdheShu tatsainyAH samapUjayan .. 139..\\
tiShThato yugapAlIShu shoNAnapyadhitiShThataH .
nApashyadantara.n doNastadadbhutamivAbhavat .. 140..\\
kShipra.n shyenasya charato yathaivAmiSha gR^iddhinaH .
tadvadAsIdabhIsAro droNaM prArthayato raNe .. 141..\\
tasyAshvAnrathashaktyAsau tadA kruddhaH parAkramI .
sarvAnekaikasho droNaH kapotAbhAnajIghanat .. 142..\\
te hatA nyapatanbhUmau dhR^iShTadyumnasya vAjinaH .
shoNAshcha paryamuchyanta rathabandhAdvishAM pate .. 143..\\
tAnhayAnnihatAndR^iShTvA dvijAgryeNa sa pArShataH .
nAmR^iShyata yudhA.n shreShTho yAGYasenirmahArathaH .. 144..\\
virathaH sa gR^ihItvA tu khaDga.n khaDgabhR^itA.n varaH .
droNamabhyapatadrAjanvainateya ivoragam .. 145..\\
tasya rUpaM babhau rAjanbhAradvAja.n jighA.nsataH .
yathA rUpaM para.n viShNorhiraNyakashiporvadhe .. 146..\\
so.achiradvividhAnmArgAnprakArAnekaviMshatim .
bhrAntamudbhrAntamAviddhamAplutaM prasR^ita.n sR^itam .. 147..\\
parivR^ittaM nivR^itta~nca khaDga.n charma cha dhArayan .
sampAta.n samudIrNa.n cha darshayAmAsa pArShataH .. 148..\\
tataH sharasahasreNa shatachandramapAtayat .
khaDga.n charma cha sambAdhe dhR^iShTadyumnasya sa dvijaH .. 149..\\
te tu vaitastikA nAma sharA hyAsanna ghAtinaH .
nikR^iShTa yuddhe droNasya nAnyeShA.n santi te sharAH .. 150..\\
shAradvatasya pArthasya drauNervaikartanasya cha .
pradyumna yuyudhAnAbhyAmabhimanyoshcha te sharAH .. 151..\\
athAsyeShu.n samAdhatta dR^iDhaM paramasaMshitam .
antevAsinamAchAryo jighA.nsuH putra saMmitam .. 152..\\
ta.n sharairdashabhistIkShNaishchichchheda shinipu~NgavaH .
pashyatastava putrasya karNasya cha mahAtmanaH .
grastamAchArya mukhyena dhR^iTShadyumnamamochayat .. 153..\\
charanta.n rathamArgeShu sAtyakiM satyavikramam .
droNakarNAntara gata.n kR^ipasyApi cha bhArata .
apashyetAM mahAtmAnau viShvaksena dhana~njayau .. 154..\\
apUjayetA.n vArShNeyaM bruvANau sAdhu sAdhviti .
divyAnyastrANi sarveShA.n yudhi nighnantamachyutam .
abhipatya tataH senA.n viShvaksena dhana~njayau .. 155..\\
dhana~njayastataH kR^iShNamabravItpashya keshava .
AchArya varamukhyAnAM madhye krIDanmadhUdvahaH .. 156..\\
Anandayati mAM bhUyaH sAtyakiH satyavikramaH .
mAdrIputrau cha bhIma.n cha rAjAnaM cha yudhiShThiram .. 157..\\
yachchhikShayAnuddhataH sanraNe charati sAtyakiH .
mahArathAnupakrIDanvR^iShNInA.n kIrtivardhanaH .. 158..\\
tamete pratinandanti siddhAH sainyAshcha vismitAH .
ajayya.n samare dR^iShTvA sAhu sAdhviti sAtvatam .
yodhAshchobhayataH sarve karmabhiH samapUjayan .. 159..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 165}
s
krUramAyodhana.n jaGYe tasminrAjasamAgame .
rudrasyeva hi kruddhasya nighnatastu pashUnyathA .. 1..\\
hastAnAmuttamA~NgAnA.n kArmukANAM cha bhArata .
chhatrANA.n chApaviddhAnAM chAmarANAM cha sa.nyuge .. 2..\\
bhagnachakrai rathaishchApi pAtitaishcha mahAdhvajaiH .
sAdibhishcha hataiH shUraiH sa~NkIrNA vasudhAbhavat .. 3..\\
bANapAta nikR^ittAstu yodhAste kurusattama .
cheShTanto vividhAshcheShTA vyadR^ishyanta mahAhave .. 4..\\
vartamAne tathA yuddhe ghore devAsuropame .
abravItkShatriyA.nstatra dharmarAjo yudhiShThiraH .
abhidravata sa.nyattAH kumbhayoniM mahArathAH .. 5..\\
eSha vai pArShato vIro bhAradvAjena sa~NgataH .
ghaTate cha yathAshakti bhAradvAjasya nAshane .. 6..\\
yAdR^ishAni hi rUpANi dR^ishyante no mahAraNe .
adya droNa.n raNe kruddhaH pAtayiShyati pArShataH .
te yUya.n sahitA bhUtvA kumbhayoniM parIpsata .. 7..\\
yudhiShThira samAGYaptAH sR^i~njayAnAM mahArathAH .
abhyadravanta sa.nyattA bhAradvAja.n jighA.nsavaH .. 8..\\
tAnsamApatataH sarvAnbhAradvAjo mahArathaH .
abhyadravata vegena martavyamiti nishchitaH .. 9..\\
prayAte satyasandhe tu samakampata medinI .
vavurvAtAH sa nirghAtAstrAsayanti varUthinIm .. 10..\\
papAta mahatI cholkA AdityAnnirgateva ha .
dIpayantIva tApena sha.nsantIva mahadbhayam .. 11..\\
jajvalushchaiva shastrANi bhAradvAjasya mAriSha .
rathAH svananti chAtyartha.n hayAshchAshrUNyavAsR^ijan .. 12..\\
hataujA iva chApyAsIdbhAradvAjo mahArathaH .
R^iShINAM brahmavAdAnA.n svargasya gamanaM prati .
suyuddhena tataH prANAnutsraShTumupachakrame .. 13..\\
tatashchaturdisha.n sainyairdrupadasyAbhisa.nvR^itaH .
nirdahankShatriya vrAtAndroNaH paryacharadraNe .. 14..\\
hatvA viMshatisAhasrAnkShatriyAnarimardanaH .
dashAyutAni tIkShNAgrairavadhIdvishikhaiH shitaiH .. 15..\\
so.atiShThadAhave yatto vidhUma iva pAvakaH .
kShatriyANAmabhAvAya brAhmamAtmAnamAsthitaH .. 16..\\
pA~nchAlya.n virathaM bhImo hatasarvAyudhaM vashI .
aviShaNNaM mahAtmAna.n tvaramANaH samabhyayAt .. 17..\\
tataH svarathamAropya pA~nchAlyamarimardanaH .
abravIdabhisamprekShya droNamasyantamantikAt .. 18..\\
na tvadanya ihAchArya.n yoddhumutsahate pumAn .
tvarasva prAgvadhAyaiva tvayi bhAraH samAhitaH .. 19..\\
sa tathokto mahAbAhuH sarvabhArasahaM navam .
abhipatyAdade kShipramAyudhapravara.n dR^iDham .. 20..\\
sa.nrabdhashchasharAnasyandroNa.n durvAraNa.n raNe .
vivArayiShurAchArya.n sharavarShairavAkirat .. 21..\\
tau nyavArayatA.n shreShThau sa.nrabdhau raNashobhinau .
udIrayetAM brAhmANi divyAnyastrANyanekashaH .. 22..\\
sa mahAstrairmahArAja droNamAchchhAdayadraNe .
nihatya sarvANyastrANi bhAradvAjasya pArShataH .. 23..\\
sa vasAtI~nshibIMshchaiva bAhlIkAnkauravAnapi .
rakShiShyamANAnsa~NgrAme droNa.n vyadhamadachyutaH .. 24..\\
dhR^iShTadyumnastadA rAjangabhastibhirivAMshumAn .
babhau prachchhAdayannAshAH sharajAlaiH samantataH .. 25..\\
tasya droNo dhanushchhittvA viddhvA chaina.n shilImukhaiH .
marmANyabhyahanadbhUyaH sa vyathAM paramAmagAt .. 26..\\
tato bhImo dR^iDhakrodho droNasyAlshiShya ta.n ratham .
shanakairiva rAjendra droNa.n vachanamabravIt .. 27..\\
yadi nAma na yudhyera~nshikShitA brahma bandhavaH .
svakarmabhirasantuShTA na sma kShatra.n kShaya.n vrajet .. 28..\\
ahi.nsA sarvabhUteShu dharma.n jyAyastara.n viduH .
tasya cha brAhmaNo mUlaM bhavAMshcha brahmavittamaH .. 29..\\
shvapAkavanmlechchha gaNAnhatvA chAnyAnpR^ithagvidhAn .
aGYAnAnmUDhavadbrahmanputradAradhanepsayA .. 30..\\
ekasyArthe bahUnhatvA putrasyAdharmavidyathA .
svakarmasthAnvikarmastho na vyapatrapase katham .. 31..\\
sa chAdya patitaH shete pR^iShTenAveditastava .
dharmarAjena tadvAkyaM nAtisha~Nkitumarhasi .. 32..\\
evamuktastato droNo bhImenotsR^ijya taddhanuH .
sarvANyastrANi dharmAtmA hAtu kAmo.abhyabhAShata .
karNa karNa maheShvAsa kR^ipa duryodhaneti cha .. 33..\\
sa~NgrAme kriyatA.n yatno bravImyeSha punaH punaH .
pANDavebhyaH shiva.n vo.astu shastramabhyutsR^ijAmyaham .. 34..\\
iti tatra mahArAja prAkroshaddrauNimeva cha .
utsR^ijya cha raNe shastra.n rathopasthe niveshya cha .
abhaya.n sarvabhUtAnAM pradadau yogayuktavAn .. 35..\\
tasya tachchhidramAGYAya dhR^iShTadyumnaH samutthitaH .
khaDgI rathAdavaplutya sahasA droNamabhyayAt .. 36..\\
hAhAkR^itAni bhUtAni mAnuShANItarANi cha .
droNa.n tathAgataM dR^iShTvA dhR^iShTadyumna vasha~Ngatam .. 37..\\
hAhAkAraM bhR^isha.n chakruraho dhigiti chAbruvan .
droNo.api shastrANyutsR^ijya parama.n sAmyamAsthitaH .. 38..\\
tathoktvA yogamAsthAya jyotirbhUto mahAtapAH .
divamAkrAmadAchAryaH sadbhiH saha durAkramam .. 39..\\
dvau sUryAviti no buddhirAsIttasmi.nstathAgate .
ekAgramiva chAsIddhi jyotirbhiH pUritaM nabhaH .
samapadyata chArkAbhe bhAradvAja nishAkare .. 40..\\
nimeSha mAtreNa cha tajjyotirantaradhIyata .
AsItkilakilA shabdaH prahR^iShTAnA.n divaukasAm .
brahmaloka.n gate droNe dhR^iShTadyumne cha mohite .. 41..\\
vayameva tadAdrAkShma pa~ncha mAnuShayonayaH .
yogayuktaM mahAtmAna.n gachchhantaM paramAM gatim .. 42..\\
aha.n dhana~njayaH pArthaH kR^ipaH shAradvato dvijaH .
vAsudevashcha vArShNeyo dharmarAjashcha pANDavaH .. 43..\\
anye tu sarve nApashyanbhAradvAjasya dhImataH .
mahimAnaM mahArAja yogamuktasya gachchhataH .. 44..\\
gatiM paramikAM prAptamajAnanto nR^iyonayaH .
nApashyangachchhamAna.n hi taM sArdhamR^iShipu~NgavaiH .
AchArya.n yogamAsthAya brahmalokamarindamam .. 45..\\
vitunnA~Nga.n sharashatairnyastAyudhamasR^ikkSharam .
dhikkR^itaH pArtaShasta.n tu sarvabhUtaiH parAmR^ishat .. 46..\\
tasya mUrdhAnamAlambya gatasattvasya dehinaH .
ki.n chidabruvataH kAyAdvichakartAsinA shiraH .. 47..\\
harSheNa mahatA yukto bhAradvAje nipAtite .
si.nhanAda rava.n chakre bhAmayankhaDgamAhave .. 48..\\
AkarNapalitaH shyAmo vayasAshIti pa~nchakaH .
tvatkR^ite vyacharatsa~Nkhye sa tu ShoDada varShavat .. 49..\\
uktavAMshcha mahAbAhuH kuntIputro dhana~njayaH .
jIvantamAnayAchAryaM mA vadhIrdrupadAtmajaH .. 50..\\
na hantavyo na hantavya iti te sainikAsh cha ha .
utkroshannarjunashchaiva sAnukroshastamAdravat .. 51..\\
kroshamAne.arjune chaiva pArthiveShu cha sarvashaH .
dhR^iShTadyumno.avadhIddroNa.n rathatalpe nararShabham .. 52..\\
shoNitena pariklinno rathAdbhUmimarindamaH .
lohitA~Nga ivAdityo durdarshaH samapadyata .
eva.n taM nihata.n sa~Nkhye dadR^ishe sainiko janaH .. 53..\\
dheShTadyumnastu tadrAjanbhAradvAja shiromahat .
tAvakAnAM maheShvAsaH pramukhe tatsamAkShipat .. 54..\\
te tu dR^iShTvA shiro rAjanbhAradvAjasya tAvakAH .
palAyanakR^itotsAhA dudruvuH sarvatodisham .. 55..\\
droNastu divamAsthAya nakShatrapathamAvishat .
ahameva tadAdrAkSha.n droNasya nidhanaM nR^ipa .. 56..\\
R^iSheH prasAdAtkR^iShNasya satyavatyAH sutasya cha .
vidhUmAmiva sa.nyAntImulkAM prajvalitAm iva .
apashyAma diva.n stabdhvA gachchhanta.n taM mahAdyutim .. 57..\\
hate droNe nirutsAhAnkurUnpANDava sR^i~njayAH .
abhyadravanmahAvegAstataH sainya.n vyadIryata .. 58..\\
nihatA hayabhUyiShThAH sa~NgrAme nishitaiH sharaiH .
tAvakA nihate droNe gatAsava ivAbhavan .. 59..\\
parAjayamathAvApya paratra cha mahadbhayam .
ubhayenaiva te hInA nAvindandhR^itimAtmanaH .. 60..\\
anvichchhantaH sharIra.n tu bhAradvAjasya pArthivAH .
nAdhyagachchha.nstadA rAjankabandhAyuta sa~Nkule .. 61..\\
pANDavAstu jaya.n labdhvA paratra cha mahadyashaH .
bANashabdaravAMshchakruH si.nhanAdAMshcha puShkalAn .. 62..\\
bhImasenastato rAjandhR^iShTadyumnashcha pArShataH .
varUthinyAmanR^ityetAM pariShvajya parasparam .. 63..\\
abravIchcha tadA bhImaH pArShata.n shatrutApanam .
bhUyo.aha.n tvA.n vijayinaM pariShvakShyAmi pArShata .
sUtaputre hate pApe dhArtarAShTre cha sa.nyuge .. 64..\\
etAvaduktvA bhImastu harSheNa mahatA yutaH .
bAhushabdena pR^ithivI.n kampayAmAsa pANDavaH .. 65..\\
tasya shabdena vitrastAH prAdrava.nstAvakA yudhi .
kShatradharma.n samutsR^ijya palAyanaparAyaNAH .. 66..\\
pANDavAstu jaya.n labdhvA hR^iShTA hyAsanvishAM pate .
arikShaya.n cha sa~NgrAme tena te sukhamApnuvan .. 67..\\
tato droNe hate rAjankuravaH shastrapIDitAH .
hatapravIrA vidhvastA bhR^isha.n shokaparAyaNAH .. 68..\\
vichetaso hatotsAhAH kashmalAbhihataujasaH .
ArtasvareNa mahatA putra.n te paryavArayan .. 69..\\
rajasvalA vepamAnA vIkShamANA disho dasha .
ashrukaNThA yathA daityA hiraNyAkShe purA hate .. 70..\\
sa taiH parivR^ito rAjA trastaiH kShudramR^igairiva .
ashaknuvannavasthAtumapAyAttanayastava .. 71..\\
kShutpipAsAparishrAntAste yodhAstava bhArata .
Adityena cha santaptA bhR^isha.n vimanaso.abhavan .. 72..\\
bhAskarasyeva patana.n samudrasyeva shoShaNam .
viparyAsa.n yathA merorvAsavasyeva nirjayam .. 73..\\
amarShaNIya.n taddR^iShTvA bhAradvAjasya pAtanam .
trastarUpatarA rAjankauravAH prAdravanbhayAt .. 74..\\
gAndhArarAjaH shakunistrastastrastataraiH saha .
hata.n rukmaratha.n dR^iShTvA prAdravatsahito rathaiH .. 75..\\
varUthinI.n vegavatIM vidrutAM sa patAkinIm .
parigR^ihya mahAsenA.n sUtaputro.apayAdbhayAt .. 76..\\
rathanAgAshvakalilAM puraskR^itya tu vAhinIm .
madrANAmIshvaraH shalyo vIkShamANo.apayAdbhayAt .. 77..\\
hatapravIrairbhUyiShTha.n dvipairbahu padAtibhiH .
vR^itaH shAradvato.agachchhatkaShTa.n kathamiti bruvan .. 78..\\
bhojAnIkena shiShTena kali~NgAraTTa bAhlikaiH .
kR^itavarmA vR^ito rAjanprAyAnsujavanairhayaiH .. 79..\\
padAtigaNasa.nyuktastrasto rAjanbhayArditaH .
ulUkaH prAdravattatra dR^iShTvA droNaM nipAtitam .. 80..\\
darshanIyo yuvA chaiva shaurye cha kR^italakShaNaH .
duHshAsano bhR^ishodvignaH prAdravadgajasa.nvR^itaH .. 81..\\
gajAshvarathasa.nyukto vR^itashchaiva padAtibhiH .
duryodhano mahArAja prAyAttatra mahArathaH .. 82..\\
gajAnrathAnsamAruhya parasyApi hayA~njanAH .
prakIrNakeshA vidhvastA na dvAvekatra dhAvataH .. 83..\\
nedamastIti puruShA hatotsAhA hataujasaH .
utsR^ijya kavachAnanye prAdrava.nstAvakA vibho .. 84..\\
anyonya.n te samAkroshansainikA bharatarShabha .
tiShTha tiShTheti na cha te svaya.n tatrAvatasthire .. 85..\\
dhuryAnpramuchya tu rathAddhatasUtAnsvala~NkR^itAn .
adhiruhya hayAnyodhAH kShipraM padbhirachodayan .. 86..\\
dravamANe tathA sainye trastarUpe hataujasi .
pratisrota iva grAho droNaputraH parAniyAt .. 87..\\
hatvA bahuvidhA.n senAM pANDUnAM yuddhadurmadaH .
katha.n chitsa~NkaTAnmukto mattadviradavikramaH .. 88..\\
dravamANaM bala.n dR^iShTvA palAyanakR^itakShaNam .
duryodhana.n samAsAdya droNaputro.abravIdidam .. 89..\\
kimiya.n dravate senA trastarUpeva bhArata .
dravamANA.n cha rAjendra nAvasthApayase raNe .. 90..\\
tva.n chApi na yathA pUrvaM prakR^itistho narAdhipa .
karNaprabhR^itayashcheme nAvatiShThanti pArthivAH .. 91..\\
anyeShvapi cha yuddheShu naiva senAdravattadA .
kachchitkShemaM mahAbAho tava sainyasya bhArata .. 92..\\
kasminnida.n hate rAjanrathasi.nhe bala.n tava .
etAmavasthA.n samprApta.n tanmamAchakShva kaurava .. 93..\\
tattu duryodhanaH shrutvA droNaputrasya bhAShitam .
ghoramapriyamAkhyAtuM nAshakatpArthivarShabhaH .. 94..\\
bhinnA nauriva te putro nimagnaH shokasAgare .
bAShpeNa pihito dR^iShTvA droNaputra.n rathe sthitam .. 95..\\
tataH shAradvata.n rAjA savrIDamidamabravIt .
sha.nseha sarvaM bhadra.n te yathA sainyamidaM drutam .. 96..\\
ataH shAradvato rAjannArti.n gachchhanpunaH punaH .
shasha.nsa droNaputrAya yathA droNo nipAtitaH .. 97..\\
krpa
vaya.n droNaM puraskR^itya pR^ithivyAM pravara.n ratham .
prAvartayAma sa~NgrAmaM pA~nchAlaireva kevalaiH .. 98..\\
tataH pravR^itte sa~NgrAme vimishrAH kuru somakAH .
anyonyamabhigarjantaH shastrairdehAnapAtayan .. 99..\\
tato droNo brAhmamastra.n vikurvANo nararShabhaH .
ahanachchhAtravAnbhallaiH shatasho.atha sahasrashaH .. 100..\\
pANDavAH kekayA matsyAH pA~nchAlAshcha visheShataH .
sa~Nkhye droNa rathaM prApya vyanashankAlachoditAH .. 101..\\
sahasra.n rathasi.nhAnA.n dvisAhasraM cha dantinAm .
droNo brahmAstra nirdagdhaM preShayAmAsa mR^ityave .. 102..\\
AkarNapalitaH shyAmo vayasAshIti pa~nchakaH .
raNe paryacharaddroNo vR^iddhaH ShoDashavarShavat .. 103..\\
klishyamAneShu sainyeShu vadhyamAneShu rAjasu .
amarShavashamApannAH pA~nchAlA vimukhAbhavan .. 104..\\
teShu ki.n chitprabhagneShu vimukheShu sapatnajit .
divyamastra.n vikurvANo babhUvArka ivoditaH .. 105..\\
sa madhyaM prApya pANDUnA.n shararashmiH pratApavAn .
madhya.n gata ivAdityo duShprekShyaste pitAbhavat .. 106..\\
te dahyamAnA droNena sUryeNeva virAjatA .
dagdhavIryA nirutsAhA babhUvurgatachetasaH .. 107..\\
tAndR^iShTvA pIDitAnbANairdroNena madhusUdanaH .
jayaiShI pANDuputrANAmida.n vachanamabravIt .. 108..\\
naiSha jAtu paraiH shakyo jetu.n shastrabhR^itAM varaH .
api vR^itrahaNA sa~Nkhye rathayUthapa yUthapaH .. 109..\\
te yUya.n dharmamutsR^ijya jaya.n rakShata pANDavAH .
yathA vaH sa.nyuge sarvAnna hanyAdrukmavAhanaH .. 110..\\
ashvatthAmni hate naiSha yudhyediti matirmama .
hata.n ta.n sa.nyuge kashchidAkhyAtvasmai mR^iShA naraH .. 111..\\
etannArochayadvAkya.n kuntIputro dhana~njayaH .
arochaya.nstu sarve.anye kR^ichchhreNa tu yudhiShThiraH .. 112..\\
bhImasenastu savrIDamabravItpitara.n tava .
ashvatthAmA hata iti tachchAbudhyata te pitA .. 113..\\
sa sha~NkamAnastanmithyA dharmarAjamapR^ichchhata .
hata.n vApyahataM vAjau tvAM pitA putravatsalaH .. 114..\\
tadatathya bhaye magno jaye sakto yudhiShThiraH .
ashvatthAmAnamAheda.n hataH ku~njara ityuta .
bhImena girivarShmANaM mAlavasyendra varmaNaH .. 115..\\
upasR^itya tadA droNamuchchairidamabhAShata .
yasyArthe shastramAdhatse yamavekShya cha jIvasi .
putraste dayito nitya.n sho.ashvatthAmA nipAtitaH .. 116..\\
tachchhruttA vimanAstatra AchAryo mahadapriyam .
niyamya divyAnyastrANi nAyudhyata yathA purA .. 117..\\
ta.n dR^iShTvA paramodvigna.n shokopahatachetasam .
pA~nchAlarAjasya sutaH krUrakarmA samAdravat .. 118..\\
ta.n dR^iShTvA vihitaM mR^ityu.n lokatattvavichakShaNaH .
divyAnyastrANyathotsR^ijya raNe prAya upAvishat .. 119..\\
tato.asya keshAnsavyena gR^ihItvA pANinA tadA .
pArShataH kroshamAnAnA.n vIrANAmachchhinachchhiraH .. 120..\\
na hantavyo na hantavya iti te sarvato.abruvan .
tathaiva chArjuno vAhAdavaruhyainamAdravat .. 121..\\
udyamya bAhU tvarito bruvANashcha punaH punaH .
jIvantamAnayAchAryaM mA vadhIriti dharmavit .. 122..\\
tathApi vAryamANena kauravairarjunena cha .
hata eva nR^isha.nsena pitA tava nararShabha .. 123..\\
sainikAshcha tataH sarve prAdravanta bhayArditAH .
vaya.n chApi nirutsAhA hate pitari te.anagha .. 124..\\
s
tachchhrutvA droNaputrastu nidhanaM piturAhave .
krodhamAhArayattIvraM padAhata ivoragaH .. 125..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 166}
dhr
adharmeNa hata.n shrutvA dhR^iShTadyumnena sa~njaya .
brAhmaNaM pitara.n vR^iddhamashvatthAmA kimabravIt .. 1..\\
mAnuSha.n vAruNAgneyaM brAhmamastra.n cha vIryavAn .
aindraM nArAyaNa.n chaiva yasminnityaM pratiShThitam .. 2..\\
tamadharmeNa dharmiShTha.n dhR^iShTadyumnena sa~njaya .
shrutvA nihatamAchAryamashvatthAmA kimabravIt .. 3..\\
yena rAmAdavApyeha dhanurvedaM mahAtmanA .
proktAnyastrANi divyAni putrAya guru kA~NkShiNe .. 4..\\
ekameva hi loke.asminnAtmano guNavattaram .
ichchhanti putraM puruShA loke nAnya.n kathaM chana .. 5..\\
AchAryANAM bhavantyeva rahasyAni mahAtmanAm .
tAni putrAya vA dadyuH shiShyAyAnugatAya vA .. 6..\\
sa shilpaM prApya tatsarva.n sa visheSha.n cha sa~njaya .
shUraH shAradvatI putraH sa~Nkhye droNAdanantaraH .. 7..\\
rAmasyAnumataH shAstre purandarasamo yudhi .
kArtavIrya samo vIrye bR^ihaspatisamo matau .. 8..\\
mahIdhara samo dhR^ityA tejasAgnisamo yuvA .
samudra iva gAmbhIrye krodhe sarvaviShopamaH .. 9..\\
sa rathI prathamo loke dR^iDhadhanvA jitaklamaH .
shIghro.anila ivAkrande charankruddha ivAntakaH .. 10..\\
asyatA yena sa~NgrAme dharaNyabhinipIDitA .
yo na vyathati sa~NgrAme vIraH satyaparAkramaH .. 11..\\
veda snAto vratasnAto dhanurvede cha pAragaH .
mahodadhirivAkShobhyo rAmo dAsharathiryathA .. 12..\\
tamadharmeNa dharmiShTha.n dhR^iShTadyumnena sa.nyuge .
shrutvA nihatamAchAryamashvatthAmA kimabravIt .. 13..\\
dhR^iShTadyumnasya yo mR^ityuH sR^iShTastena mahAtmanA .
yathA droNasya pA~nchAlyo yaGYasena suto.abhavat .. 14..\\
taM nR^isha.nsena pApena krUreNAtyalpa darshinA .
shrutvA nihatamAchAryamashvatthAmA kimabravIt .. 15..\\
s
chhadmanA nihata.n shrutvA pitaraM papa karmaNA .
bAShpeNApUryata drauNI roSheNa cha nararShabha .. 16..\\
tasya kruddhasya rAjendra vapurdivyamadR^ishyata .
antakasyeva bhUtAni jihIrShoH kAlaparyaye .. 17..\\
ashrupUrNe tato netre apamR^ijya punaH punaH .
uvAcha kopAnniHshvasya duryodhanamida.n vachaH .. 18..\\
pitA mama yathA kShudraurnyastashastro nipAtitaH .
dharmadhvajavatA pApa.n kR^itaM tadviditaM mama .
anArya.n sunR^isha.nsasya dharmaputrasya me shrutam .. 19..\\
yuddheShvapi pravR^ittAnA.n dhruvau jayaparAjayau .
dvayametadbhavedrAjanvadhastatra prashasyate .. 20..\\
nyAyavR^itto vadho yastu sa~NgrAme yudhyato bhavet .
na sa duHkhAya bhavati tathA dR^iShTo hi sa dvijaH .. 21..\\
gataH sa vIralokAya pitA mama na saMshayaH .
na shochyaH puruShavyAghrastathA sa nidhana.n gataH .. 22..\\
yattu dharmapravR^ittaH sankeshagrahaNamAptavAn .
pashyatA.n sarvasainyAnA.n tanme marmANi kR^intati .. 23..\\
kAmAtkrodhAdavaGYAnAddarpAdbAlyena vA punaH .
vaidharmikAni kurvanti tathA paribhavena cha .. 24..\\
tadidaM pArShateneha mahadAdharmikamkR^itam .
avaGYAya cha mAM nUnaM nR^isha.nsena durAtmanA .. 25..\\
tasyAnubandha.n sa draShTA dhR^iShTadyumnaH sudAruNam .
anAryaM parama.n kR^itvA mithyAvAdI cha pANDavaH .. 26..\\
yo hyasau chhadmanAchArya.n shastraM sanyAsayattadA .
tasyAdya dharmarAjasya bhUmiH pAsyati shoNitam .. 27..\\
sarvopAyairyatiShyAmi pA~nchAlAnAmaha.n vadhe .
dhR^iShTadyumne cha samare hantAhaM pApakAriNam .. 28..\\
karmaNA yena teneha mR^idunA dAruNena vA .
pA~nchAlAnA.n vadha.n kR^itvA shAntiM labdhAsmi kaurava .. 29..\\
yadarthaM puruShavyAghra putramichchhanti mAnavAH .
pretya cheha cha samprApta.n trANAya mahato bhayAt .. 30..\\
pitrA tu mama sAvasthA prAptA nirbandhunA yathA .
mayi shailapratIkAshe putra shiShye cha jIvati .. 31..\\
dhinmamAstrANi divyAni dhigbAhU dhikparAkramam .
yanmA.n droNaH sutaM prApya keshagrahaNamAptavAn .. 32..\\
sa tathAha.n kariShyAmi yathA bharatasattama .
paralokagatasyApi gamiShyAmyanR^iNaH pituH .. 33..\\
AryeNa tu na vaktavyA kadA chitstutirAtmanaH .
piturvadhamamR^iShya.nstu vakShyAmyadyeha pauruSham .. 34..\\
adya pashyantu me vIryaM pANDavAH sajanArdanAH .
mR^idnataH sarvasainyAni yugAntamiva kurvataH .. 35..\\
na hi devA na gandharvA nAsurA na cha rAkShasAH .
adya shaktA raNe jetu.n rathasthaM mAM nararShabha .. 36..\\
madanyo nAsti loke.asminnarjunAdvAstravittamaH .
aha.n hi jvalatAM madhye mayUdhAnAmivAMshumAn .
prayoktA deva sR^iShTAnAmastrANAM pR^itanA gataH .. 37..\\
kR^ishAshvatanayA hyadya matprayuktA mahAmR^idhe .
darshayanto.a.atmano vIryaM pramathiShyanti pANDavAn .. 38..\\
adya sarvA disho rAjandhArAbhiriva sa~NkulAH .
AvR^itAH patribhistIkShNairdraShTAro mAmakairiha .. 39..\\
kiranhi sharajAlAni sarvato bhairava svaram .
shatrUnnipAtayiShyAmi mahAvAta iva drumAn .. 40..\\
na cha jAnAti bIbhatsustadastraM na janArdanaH .
na bhImaseno na yamau na cha rAjA yudhiShThiraH .. 41..\\
na pArShato durtAmAsau na shikhaNDI na sAtyakiH .
yadidaM mayi kauravya sa kalya.n sa nivartanam .. 42..\\
nArAyaNAya me pitrA praNamya vidhipUrvakam .
upahAraH purA datto brahmarUpa upasthite .. 43..\\
ta.n svayaM pratigR^ihyAtha bhagavAnsa vara.n dadau .
vavre pitA me paramamastraM nArAyaNa.n tataH .. 44..\\
athainamabravIdrAjanbhagavAndeva sattamaH .
bhavitA tvatsamo nAnyaH kashchidyudhi naraH kva chit .. 45..\\
na tvida.n sahasA brahmanprayoktavya.n kathaM chana .
na hyetadastramanyatra vadhAchchhatrornivartate .. 46..\\
na chaitachchhakyate GYAtu.n ko na vadhyediti prabho .
avadhyamapi hanyAddhi tasmAnnaitatprayojayet .. 47..\\
vadhaH sa~Nkhye dravashchaiva shastrANA.n cha visarjanam .
prayAchana.n cha shatrUNAM gamana.n sharaNasya cha .. 48..\\
ete prashamane yogA mahAstrasya parantapa .
sarvathA pIDito hi syAdavadhyAnpIDayanraNe .. 49..\\
tajjagrAha pitA mahyamabravIchchaiva sa prabhuH .
tva.n varShiShyasi divyAni shastravarShANyanekashaH .
anenAstreNa sa~NgrAme tejasA cha jvaliShyasi .. 50..\\
evamuktvA sa bhagavAndivamAchakrame prabhuH .
etannArAyaNAdastra.n tatprAptaM mama bandhunA .. 51..\\
tenAhaM pANDavAMshchaiva pA~nchAlAnmatsyakekayAn .
vidrAvayiShyAmi raNe shachIpatirivAsurAn .. 52..\\
yathA yathAhamichchheya.n tathA bhUtvA sharA mama .
nipateyuH sapatneShu vikramatsvapi bhArata .. 53..\\
yatheShTamashvavarSheNa pravarShiShye raNe sthitaH .
ayomukhaishcha vihagairdrAvayiShye mahArathAn .
parashvadhAMshcha vividhAnprasakShye.ahamasaMshayam .. 54..\\
so.ahaM nArAyaNAstreNa mahatA shatrutApana .
shatrUnvidhva.nsayiShyAmi kadarthI kR^ityapANDavAn .. 55..\\
mitra brahma guru dveShI jAlmakaH suvigarhitaH .
pA~nchAlApasadashchAdya na me jIvanvimokShyate .. 56..\\
tachchhrutvA droNaputrasya paryavartata vAhinI .
tataH sarve mahAsha~NkhAndadhmuH puruShasattamAH .. 57..\\
bherIshchAbhyahananhR^iShTA diNDimAMshcha sahasrashaH .
tathA nanAda vasudhA khuranemiprapIDitA .
sa shabdastumulaH kha.n dyAM pR^ithivIM cha vyanAdayat .. 58..\\
ta.n shabdaM pANDavAH shrutvA parjanyaninadopamam .
sametya rathinA.n shreShThAH sahitAH saMnyamantrayan .. 59..\\
tathoktvA droNaputro.api tathopaspR^ishya bhArata .
prAdushchakAra taddivyamastraM nArAyaNa.n tadA .. 60..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 167}
s
prAdurbhUte tatastasminnastre nArAyaNe tadA .
prAvAtsapR^iShato vAyuranabhre stanayitnumAn .. 1..\\
chachAla pR^ithivI chApi chukShubhe cha mahodadhiH .
pratisrotaH pravR^ittAshcha gantu.n tatra samudragAH .. 2..\\
shikharANi vyadIryanta girINA.n tatra bhArata .
apasavyaM mR^igAshchaiva pANDuputrAnprachakrire .. 3..\\
tamasA chAvakIryanta sUryashcha kaluSho.abhavat .
sampatanti cha bhUtAni kravyAdAni prahR^iShTavat .. 4..\\
devadAnavagandharvAstrastA AsanvishAM pate .
katha.n kathAbhavattIvrA dR^iShTvA tadvyAkulaM mahat .. 5..\\
vyathitAH sarvarAjAnastadA hyAsanvichetasaH .
taddR^iShTvA ghorarUpa.n tu drauNerastraM bhayAvaham .. 6..\\
dhr
nivartiteShu sainyeShu droNaputreNa sa.nyuge .
bhR^isha.n shokAbhitaptena piturvadhamamR^iShyatA .. 7..\\
kurUnApatato dR^iShTvA dhR^iShTadyumnasya rakShaNe .
ko mantraH pANDaveShvAsIttanmamAchakShva sa~njaya .. 8..\\
s
prAgeva vidrutAndR^iShTvA dhArtarAShTrAnyudhiShThiraH .
punashcha tumula.n shabdaM shrutvArjunamabhAShata .. 9..\\
AchArye nihate droNe dhR^iShTadyumnena sa.nyuge .
nihate vajrahastena yathA vR^itre mahAsure .. 10..\\
nAsha.nsanta jaya.n yuddhe dInAtmAno dhana~njaya .
AtmatrANe mati.n kR^itvA prAdravankuravo yathA .. 11..\\
ke chidbhrAntai rathaistUrNaM nihatapArShNi yantR^ibhiH .
vipatAka dhvajachchhattraiH pArthivAH shIrNakUbaraiH .. 12..\\
bhagnanIDairAkulAshvairAruhyanye vichetasaH .
bhItAH pAdairhayAnkechchittvarayantaH svaya.n rathaiH .
yugachakrAkSha bhagnaishcha drutAH ke chidbhayAturAH .. 13..\\
gajaskandheShu sa.nsyUtA nArAchaishchalitAsanAH .
sharArtairvidrutairnAgairhR^itAH ke chiddisho dasha .. 14..\\
vishastra kavachAshchAnye vAhanebhyaH kShiti.n gatAH .
sa~nchannA nemiShu gatA mR^iditAshcha hayadvipaiH .. 15..\\
kroshantastAta putreti pAlayanto.apare bhayAt .
nAbhijAnanti chAnyonya.n kashmalAbhihataujasaH .. 16..\\
putrAnpitR^InsakhInbhrAtR^InsamAropya dR^iDhakShatAn .
jalena kledayantyanye vimuchya kavachAnyapi .. 17..\\
avasthA.n tAdR^ishIM prApya hate droNe drutaM balam .
punarAvartita.n kena yadi jAnAsi sha.nsa me .. 18..\\
hayAnA.n heShatAM shabdaH ku~njarANA.n cha bR^i.nhatAm .
rathanemi svanashchAtra vimishraH shrUyate mahAn .. 19..\\
ete shabdA bhR^isha.n tIvrAH pravR^ittAH kuru sAgare .
muhurmuhurudIryantaH kampayanti hi mAmakAn .. 20..\\
ya eSha tumulaH shabdaH shrUyate lomaharShaNaH .
sendrAnapyeSha lokA.nstrInbhu~njyAditi matirmama .. 21..\\
manye vajradharasyaiSha ninAdo bhairavasvanaH .
droNe hate kauravArtha.n vyaktamabhyeti vAsavaH .. 22..\\
prahR^iShTaloma kUpAH sma sa.nvignarathaku~njarAH .
dhana~njaya guru.n shrutvA tatra nAdaM subhIShaNam .. 23..\\
ka eSha kauravAndIrNAnavasthApya mahArathaH .
nivartayati yuddhArthaM mR^idhe deveshvaro yathA .. 24..\\
arjuna
udyamyAtmAnamugrAya karmaNe dhairyamAsthitAH .
dhamanti kauravAH sha~NkhAnyasya vIryamupAshritAH .. 25..\\
yatra te saMshayo rAjannyastashastre gurau hate .
dhArtarAShTrAnavasthApya ka eSha nadatIti ha .. 26..\\
hrImanta.n taM mahAbAhuM mattadviradagAminam .
vyAkhyAsyAmyugrakarmANa.n kurUNAmabhaya~Nkaram .. 27..\\
yasmi~njAte dadau droNo gavA.n dashashataM dhanam .
brAhmaNebhyo mahArhebhyaH so.ashvatthAmaiSha garjati .. 28..\\
jAtamAtreNa vIreNa yanochchaiHshravasA iva .
heShatA kampitA bhUmirlokAshcha sakalAstrayaH .. 29..\\
tachchhrutvAntarhitaM bhUtaM nAma chAsyAkarottadA .
ashvatthAmeti so.adyaiSha shUro nadati pANDava .. 30..\\
yo.adyAnAtha ivAkramya pArShatena hatastathA .
karmaNA sunR^isha.nsena tasya nAtho vyavasthitaH .. 31..\\
guruM me yatra pA~nchAlyaH keshapakShe parAmR^ishat .
tanna jAtu kShameddrauNirjAnanpauruShamAtmanaH .. 32..\\
upachIrNo gururmithyA bhavatA rAjyakAraNAt .
dharmaGYena satA nAma so.adharmaH sumahAnkR^itaH .. 33..\\
sarvadharmopapanno.ayaM mama shishyashcha pANDavaH .
nAya.n vakShyati mithyeti pratyaya.n kR^itavA.nstvayi .. 34..\\
sa satyaka~nchukaM nAma praviShTena tato.anR^itam .
AchArya ukto bhavatA hataH ku~njara ityuta .. 35..\\
tataH shastra.n samutsR^ijya nirmamo gatachetanaH .
AsItsa vihvalo rAjanyathAdR^iShTastvayA vibhuH .. 36..\\
sa tu shokena chAviShTo vimukhaH putravatsalaH .
shAshvata.n dharmamutsR^ijya guruH shiShyeNa ghAtitaH .. 37..\\
nyastashastramadharmeNa ghAtayitvA guruM bhavAn .
rakShatvidAnI.n sAmAtyo yadi shaknoShi pArShatam .. 38..\\
grastamAchArya putreNa kruddhena hatabandhunA .
sarve vayaM paritrAtuM na shakShyAmo.adya pArShatam .. 39..\\
sauhArda.n sarvabhUteShu yaH karotyatimAtrashaH .
so.adya keshagraha.n shrutvA piturdhakShyati no raNe .. 40..\\
vikroshamAne hi mayi bhR^ishamAchArya gR^iddhini .
avakIrya svadharma.n hi shiShyeNa nihato guruH .. 41..\\
yadA gata.n vayo bhUyaH shiShTamalpatara.n cha naH .
tasyedAnI.n vikAro.ayamadharmo yatkR^ito mahAn .. 42..\\
piteva nitya.n sauhArdAtpiteva sa hi dharmataH .
so.alpakAlasya rAjyasya kAraNAnnihato guruH .. 43..\\
dhR^itarAShTreNa bhIShmAya droNAya cha vishAM pate .
visR^iShTA pR^ithivI sarvA saha putraishcha tatparaiH .. 44..\\
sa prApya tAdR^ishI.n vR^ittiM satkR^itaH satataM paraiH .
avR^iNIta sadA putrAnmAmevAbhyadhika.n guruH .. 45..\\
akShIyamANo nyastAstrastvadvAkyenAhave hataH .
na tvena.n yudhyamAnaM vai hanyAdapi shatakratuH .. 46..\\
tasyAchAryasya vR^iddhasya droho nityopakAriNaH .
kR^ito hyanAryairasmAbhI rAjyArthe laghu buddhibhiH .. 47..\\
putrAnbhrAtR^InpitR^IndArA~njIvita.n chaiva vAsaviH .
tyajetsarvaM mama premNA jAnAtyetaddhi me guruH .. 48..\\
sa mayA rAjyakAmena hanyamAno.apyupekShitaH .
tasmAdavAkshirA rAjanprApto.asmi naraka.n vibho .. 49..\\
brAhmaNa.n vR^iddhamAchAryaM nyastashastraM yathA munim .
ghAtayitvAdya rAjyArthe mR^ita.n shreyo na jIvitam .. 50..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 168}
s
arjunasya vachaH shrutvA nochustatra mahArathAH .
apriya.n vA priyaM vApi mahArAja dhana~njayam .. 1..\\
tataH kruddho mahAbAhurbhImaseno.abhyabhAShata .
utsmayanniva kaunteyamarjunaM bharatarShabha .. 2..\\
muniryathAraNya gato bhAShase dharmasa.nhitam .
nyastadaNDo yathA pArtha brAhmaNaH saMshitavrataH .. 3..\\
kShatAstrAtA kShatA~njIvankShAntastviShvapi sAdhuShu .
kShatriyaH kShitimApnoti kShipra.n dharma.n yashaH shriyam .. 4..\\
sa bhavAnkShatriya guNairyuktaH sarvaiH kulodvahaH .
avipashchidyathA vAkya.n vyAharannAdya shobhase .. 5..\\
parAkramaste kaunteya shakrasyeva shachIpateH .
na chAtivartase dharma.n velAmiva mahodadhiH .. 6..\\
na pUjayettvA ko.anvadya yattrayodasha vArShikam .
amarShaM pR^iShTataH kR^itvA dharmamevAbhikA~NkShase .. 7..\\
diShTyA tAta manaste.adya svadharmamanuvartate .
AnR^isha.nsye cha te diShTyA buddhiH satatamachyuta .. 8..\\
yattu dharmapravR^ittasya hR^ita.n rAjyamadharmataH .
draupadI cha parAmR^iShTA sabhAmAnIya shatrubhiH .. 9..\\
vanaM pravrAjitAshchAsma valkalAjinavAsasaH .
anarhamANAstaM bhAva.n trayodasha samAH paraiH .. 10..\\
etAnyamarShasthAnAni marShitAni tvayAnagha .
kShatradharmaprasaktena sarvametadanuShThitam .. 11..\\
tamadharmamapAkraShTumArabdhaH sahitastvayA .
sAnubandhAnhaniShyAmi kShudrAnrAjyaharAnaham .. 12..\\
tvayA tu kathitaM pUrva.n yuddhAyAbhyAgatA vayam .
ghaTAmashcha yathAshakti tva.n tu no.adya jugupsase .. 13..\\
svadharmaM nechchhase GYAtuM mithyAvachanameva te .
bhayArditAnAmasmAka.n vAchA marmANi kR^intasi .. 14..\\
vapanvraNe kShAramiva kShatAnA.n shatrukarshana .
vidIryate me hR^idaya.n tvayA vAkshalya pIDitam .. 15..\\
adharmametadvipula.n dhArmikaH sannabudhyase .
yattvamAtmAnamasmAMshcha prasha.nsyAnna prasha.nsasi .
yaH kalA.n ShoDashI.n tvatto nArhate taM prasha.nsasi .. 16..\\
svayamevAtmano vaktuM na yukta.n guNasa.nstavam .
dArayeyaM mahI.n krodhAdvikireyaM cha parvatAn .. 17..\\
Avidhya cha gadA.n gurvIM bhImAM kA~nchanamAlinIm .
giriprakAshAnkShitijAnbhu~njeyamanilo yathA .. 18..\\
sa tvameva.nvidha.n jAnanbhrAtaraM mAM nararShabha .
droNaputrAdbhaya~NkartuM nArhasyamitavikrama .. 19..\\
atha vA tiShTha bIbhatso saha sarvairnararShabhaiH .
ahamena.n gadApANirjeShyAmyeko mahAhave .. 20..\\
tataH pA~nchAlarAjasya putraH pArthamathAbravIt .
sa~Nkruddhamiva nardanta.n hiraNyakashipuM hariH .. 21..\\
bIbhatso vipra karmANi viditAni manIShiNAm .
yAjanAdhyApane dAna.n tathA yaGYapratigrahau .. 22..\\
ShaShThamadhyayanaM nAma teShA.n kasminpratiShThitaH .
hato droNo mayA yattatkiM mAM pArtha vigarhase .. 23..\\
apakrAntaH svadharmAchcha kShatradharmamupAshritaH .
amAnuSheNa hantyasmAnastreNa kShudrakarmakR^it .. 24..\\
tathA mAyAM prayu~njAnamasahyaM brAhmaNa bruvam .
mAyayaiva nihanyAdyo na yuktaM pArtha tatra kim .. 25..\\
tasmi.nstathA mayA shaste yadi drauNAyanI ruShA .
kurute bhairavaM nAda.n tatra kiM mama hIyate .. 26..\\
na chAdbhutamidaM manye yaddrauNiH shuddhagarjayA .
ghAtayiShyati kauravyAnparitrAtumashaknuvan .. 27..\\
yachcha mA.n dhArmiko bhUtvA bravIShi guru ghAtinam .
tadarthamahamutpannaH pA~nchAlyasya suto.analAt .. 28..\\
yasya kAryamakArya.n vA yudhyataH syAtsamaM raNe .
ta.n kathaM brAhmaNaM brUyAH kShatriya.n vA dhana~njaya .. 29..\\
yo hyanastravido hanyAdbrahmAstraiH krodhamUrchhitaH .
sarvopAyairna sa katha.n vadhyaH puruShasattama .. 30..\\
vidharmiNa.n dharmavidbhiH proktaM teShA.n viShopamam .
jAnandharmArthatattvaGYaH kimarjuna vigarhase .. 31..\\
nR^isha.nsaH sa mayAkramya ratha eva nipAtitaH .
tanmAbhinandyaM bIbhatso kimarthaM nAbhinandase .. 32..\\
kR^ite raNe kathaM pArtha jvalanArkaviShopamam .
bhIma.n droNa shirashchhede prashasyaM na prasha.nsasi .. 33..\\
yo.asau mamaiva nAnyasya bAndhavAnyudhi jaghnivAn .
chhittvApi tasya mUrdhAnaM naivAsmi vigatajvaraH .. 34..\\
tachcha me kR^intate marma yanna tasya shiromayA .
niShAdaviShaye kShipta.n jayadratha shiro yathA .. 35..\\
avadhashchApi shatrUNAmadharmaH shiShyate.arjuna .
kShatriyasya hyaya.n dharmo hanyAddhanyeta vA punaH .. 36..\\
sa shatrurnihataH sa~Nkhye mayA dharmeNa pANDava .
yathA tvayA hataH shUro bhagadattaH pituH sakhA .. 37..\\
pitAmaha.n raNe hatvA manyase dharmamAtmanaH .
mayA shatrau hate kasmAtpApe dharmaM na manyase .. 38..\\
nAnR^itaH pANDavo jyeShTho nAha.n vAdhArmiko.arjuna .
shiShyadhru~NnihataH pApo yudhyasva vijayastava .. 39..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 169}
dhr
sA~NgA vedA yathAnyAya.n yenAdhItA mahAtmanA .
yasminsAkShAddhanurvedo hrIniShedhe pratiShThitaH .. 1..\\
tasminnAkrushyati droNe maharShitanaye tadA .
nIchAtmanA nR^isha.nsena krudreNa guru ghAtinA .. 2..\\
yasya prasAdAtkarmANi kurvanti puruSharShabhAH .
amAnuShANi sa~NgrAme devairasukarANi cha .. 3..\\
tasminnAkrushyati droNe samakShaM pApakarmiNaH .
nAmarSha.n tatra kurvanti dhikkShatraM dhigamarShitam .. 4..\\
pArthAH sarve cha rAjAnaH pR^ithivyA.n ye dhanurdharAH .
shrutvA kimAhuH pA~nchAlya.n tanmamAchakShva sa~njaya .. 5..\\
s
shrutvA drupadaputrasya tA vAchaH krUrakarmaNaH .
tUShNIM babhUvU rAjAnaH sarva eva vishAM pate .. 6..\\
arjunastu kaTAkSheNa jihmaM prekShya cha pArShatam .
sabAShpamabhiniHshvasya dhigdhigdhigiti chAbravIt .. 7..\\
yudhiShThirashcha bhImashcha yamau kR^iShNastathApare .
AsansuvrIDitA rAjansAtyakiridamabravIt .. 8..\\
nehAsti puruShaH kashchidya imaM pApapUruSham .
bhAShamANamakalyANa.n shIghraM hanyAnnarAdhamam .. 9..\\
katha.n cha shatadhA jihvA na te mUrdhA cha dIryate .
gurumAkroshataH kShudrana chAdharmeNa pAtyase .. 10..\\
yApyastvamasi pArthaishcha sarvaishchAndhakavR^iShNibhiH .
yatkarma kaluSha.n kR^itvA shlAghase janasa.nsadi .. 11..\\
akArya.n tAdR^ishaM kR^itvA punareva guruM kShipan .
vadhyastvaM na tvayArtho.asti muhUrtamapi jIvatA .. 12..\\
kastvetadvyavasedAryastvadanyaH puruShAdhamaH .
nigR^ihya kesheShu vadha.n gurordharmAtmanaH sataH .. 13..\\
saptAvare tathA pUrve bAndhavAste nipAtitAH .
yashasA cha parityaktAstvAM prApya kulapA.nsanam .. 14..\\
uktavAMshchApi yatpArthaM bhIShmaM prati nararShabham .
tathAnto vihitastena svayameva mahAtmanA .. 15..\\
tasyApi tava sodaryo nihantA pApakR^ittamaH .
nAnyaH pA~nchAla putrebhyo vidyate bhuvi pApakR^it .. 16..\\
sa chApi sR^iShTaH pitrA te bhIShmasyAnta karaH kila .
shikhaNDI rakShitastena sa cha mR^ityurmahAtmanaH .. 17..\\
pA~nchAlAshchalitA dharmAtkShudrA mitra guru druhaH .
tvAM prApya saha sodarya.n dhikkR^ita.n sarvasAdhubhiH .. 18..\\
punashchedIdR^ishI.n vAchaM matsamIpe vadiShyasi .
shiraste pAtayiShyAmi gadayA vajrakalpayA .. 19..\\
sAtvatenaivamAkShiptaH pArShataH paruShAkSharam .
sa.nrabdhaH sAtyakiM prAha sa~NkruddhaH prahasanniva .. 20..\\
shrUyate shrUyate cheti kShamyate cheti mAdhava .
na chAnArya shubha.n sAdhuM puruSha.n kSheptumarhasi .. 21..\\
kShamA prashasyate loke na tu pApo.arhati kShamAm .
kShamAvanta.n hi pApAtmA jito.ayamiti manyate .. 22..\\
sa tva.n kShudrasamAchAro nIchAtmA pApanishchayaH .
A keshAgrAnnakhAgrAchcha vaktavyo vaktumichchhasi .. 23..\\
yaH sa bhUrishravAshchhinne bhuje prAyagatastvayA .
vAryamANena nihatastataH pApataraM nu kim .. 24..\\
vyUhamAno mayA droNo divyenAstreNa sa.nyuge .
visR^iShTashastro nihataH ki.n tatra krUra duShkR^itam .. 25..\\
ayudhyamAna.n yastvAjau tathA prAyagataM munim .
chhinnabAhuM parairhanyAtsAtyake sa kathaM bhavet .. 26..\\
nihatya tvA.n yadA bhUmau sa vikrAmati vIryavAn .
ki.n tadA na niha.nsyenaM bhUtvA puruShasattamaH .. 27..\\
tvayA punaranAryeNa pUrvaM pArthena nirjitaH .
yadA tadA hataH shUraH saumadattiH pratApavAn .. 28..\\
yatra yatra tu pANDUnA.n droNo drAvayate chamUm .
kira~nsharasahasrANi tatra tatra prayAmyaham .. 29..\\
sa tvameva.nvidha.n kR^itvA karma chANDAlavatsvayam .
vaktumichchhasi vaktavyaH kasmAnmAM paruShANyatha .. 30..\\
kartA tva.n karmaNograsya nAha.n vR^iShNikulAdhama .
pApAnA.n cha tvamAvAsaH karmaNAM mA punarvada .. 31..\\
joShamAssva na mAM bhUyo vaktumarhasyataH param .
adharottarametaddhi yanmA tva.n vaktumichchhasi .. 32..\\
atha vakShyasi mAM maurkhyAdbhUyaH paruShamIdR^isham .
gamayiShyAmi bANaistvA.n yudhi vaivasvatakShayam .. 33..\\
na chaiva mUrkha dharmeNa kevalenaiva shakyate .
teShAmapi hyadharmeNa cheShTita.n shR^iNu yAdR^isham .. 34..\\
va~nchitaH pANDavaH parvamadharmeNa yudhiShThiraH .
draupadI cha parikliShTA tathAdharmeNa sAtyake .. 35..\\
pravrAjitA vana.n sarve pANDavAH saha kR^iShNayA .
sarvasvamapakR^iShTa.n cha tathAdharmeNa bAlisha .. 36..\\
adharmeNApakR^iShTashcha madrarAjaH parairitaH .
ito.apyadharmeNa hato bhIShmaH kurupitAmahaH .
bhUrishravA hyadharmeNa tvayA dharmavidA hataH .. 37..\\
evaM parairAcharitaM pANDaveyaishcha sa.nyuge .
rakShamANairjaya.n vIrairdharmaGYairapi sAtvata .. 38..\\
durGYeyaH paramo dharmastathAdharmaH sudurvidaH .
yudhyasva kauravaiH sArdhaM mA gAH pitR^iniveshanam .. 39..\\
evamAdIni vAkyAni krUrANi paruShANi cha .
shrAvitaH sAtyakiH shrImAnAkampita ivAbhavat .. 40..\\
tachchhrutvA krodhatAmrAkShaH sAtyakistvAdade gadAm .
viniHshvasya yathA sarpaH praNidhAya rathe dhanuH .. 41..\\
tato.abhipatya pA~nchAlya.n sa.nrambheNedamabravIt .
na tvA.n vakShyAmi paruShaM haniShye tvAM vadhakShamam .. 42..\\
tamApatanta.n sahasA mahAbalamamarShaNam .
pA~nchAlyAyAbhisa~NkruddhamantakAyAntakopamam .. 43..\\
chodito vAsudevena bhImaseno mahAbalaH .
avaplutya rathAttUrNaM bAhubhyA.n samavArayat .. 44..\\
dravamANa.n tathA kruddha.n sAtyakiM pANDavo balI .
praskandamAnamAdAya jagAma balinaM balAt .. 45..\\
sthitvA viShTabhya charaNau bhImena shinipu~NgavaH .
nigR^ihItaH pade ShaShThe balena balinA.n varaH .. 46..\\
avaruhya rathAtta.n tu hriyamANaM balIyasA .
uvAcha shlakShNayA vAchA sahadevo vishAM pate .. 47..\\
asmAkaM puruShavyAghra mitramanyanna vidyate .
paramandhakavR^iShNibhyaH pA~nchAlebhyashcha mAdhava .. 48..\\
tathaivAndhakavR^iShNInA.n tava chaiva visheShataH .
kR^iShNasya cha tathAsmatto mitramanyanna vidyate .. 49..\\
pA~nchAlAnA.n cha vArShNeya samudrAntA.n vichinvatAm .
nAnyadasti paraM mitraM manyate cha yathA bhavAn .. 50..\\
sa bhavAnIdR^ishaM mitraM manyate cha yathA bhavAn .
bhavantashcha yathAsmAkaM bhavatA.n cha tathA vayam .. 51..\\
sa eva.n sarvadharmaGYo mitra dharmamanusmaran .
niyachchha manyuM pA~nchAlyAtprashAmya shinipu~Ngava .. 52..\\
pArShatasya kShama tva.n vai kShamatA.n tava pArShataH .
vaya.n kShamayitArashcha kimanyatra shamAdbhavet .. 53..\\
prashAmyamAne shaineye sahadevena mAriSha .
pA~nchAlarAjasya sutaH prahasannidamabravIt .. 54..\\
mu~ncha mu~ncha shineH pautraM bhIma yuddhamadAnvitam .
AsAdayatu mAmeSha dharAdharamivAnilaH .. 55..\\
yAvadasya shitairbANaiH sa.nrambha.n vinayAmyaham .
yuddhashraddhA.n cha kaunteya jIvitasya cha sa.nyuge .. 56..\\
kiM nu shakyaM mayA kartu.n kArya.n yadidamudyatam .
sumahatpANDuputrANAmAyAntyete hi kauravAH .. 57..\\
atha vA phalgunaH sarvAnvArayiShyati sa.nyuge .
ahamapyasya mUrdhAnaM pAtayiShyAmi sAyakaiH .. 58..\\
manyate chhinnabAhuM mAM bhUrishravasamAhave .
utsR^ijainamaha.n vainameSha mAM vA haniShyati .. 59..\\
shR^iNvanpA~nchAla vAkyAni sAtyakiH sarpavachchhvasan .
bhIma bAhvantare sakto visphuratyanishaM balI .. 60..\\
tvarayA vAsudevashcha dharmarAjashcha mAriSha .
yatnena mahatA vIrau vArayAmAsatustataH .. 61..\\
nivArya parameShvAsau krodhasa.nraktalochanau .
yuyutsavaH parAnsa~Nkhye pratIyuH kShatriyarShabhAH .. 62..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 170}
s
tataH sa kadana.n chakre ripUNAM droNanandanaH .
yugAnte sarvabhUtAnA.n kAlasR^iShTa ivAntakaH .. 1..\\
dhvajadruma.n shastrashR^i~NgaM hatanAgamahAshilam .
ashvakimpuruShAkIrNa.n shatAsana latAvR^itam .. 2..\\
shUlakravyAda sa~NghuShTaM bhUtayakShagaNAkulam .
nihatya shAtravAnbhallaiH so.achinoddehaparvatam .. 3..\\
tato vegena mahatA vinadya sa nararShabhaH .
pratiGYA.n shrAvayAmAsa punareva tavAtmajam .. 4..\\
yasmAdyudhyantamAchArya.n dharmaka~nchukamAsthitaH .
mu~ncha shastramiti prAha kuntIputro yudhiShThiraH .. 5..\\
tasmAtsampashyatastasya drAvayiShyAmi vAhinIm .
vidrAvya satya.n hantAsmi pApaM pA~nchAlyameva tu .. 6..\\
sarvAnetAnhaniShyAmi yadi yotsyanti mA.n raNe .
satya.n te pratijAnAmi parAvartaya vAnihIm .. 7..\\
tachchhrutvA tava putrastu vAhinIM paryavartayat .
si.nhanAdena mahatA vyapohya sumahadbhayam .. 8..\\
tataH samAgamo rAjankurupANDavasenayoH .
punarevAbhavattIvraH pUrNasAgarayoriva .. 9..\\
sa.nrabdhA hi sthirI bhUtA droNaputreNa kauravAH .
udagrAH pANDupA~nchAlA droNasya nidhanena cha .. 10..\\
teShAM paramahR^iShTAnA.n jayamAtmani pashyatAm .
sa.nrabdhAnAM mahAvegaH prAdurAsIdraNAjire .. 11..\\
yathA shilochchaye shailaH sAgare sAgaro yathA .
pratihanyeta rAjendra tathAsankurupANDavAH .. 12..\\
tataH sha~NkhasahasrANi bherINAmayutAni cha .
avAdayanta sa.nhR^iShTAH kurupANDavasainikAH .. 13..\\
tato nirmathyamAnasya sAgarasyeva nisvanaH .
abhavattasya sainyasya sumahAnadbhutopamaH .. 14..\\
prAdushchakre tato drauNirastraM nArAyaNa.n tadA .
abhisandhAya pANDUnAM pA~nchAlAnA.n cha vAhinIm .. 15..\\
prAdurAsa.nstato bANA dIptAgrAH khe sahasrashaH .
pANDavAnbhakShayiShyanto dIptAsyA iva pannagAH .. 16..\\
te dishaH kha.n cha sainyaM cha samAvR^iNvanmahAhave .
muhUrtAdbhAskarasyeva rAja.Nlloka.n gabhastayaH .. 17..\\
tathApare dyotamAnA jyotIMShIvAmbare.amale .
prAdurAsanmahIpAla kArShNAyasamayA guDAH .. 18..\\
chaturdisha.n vichitrAshcha shataghnyo.atha hutAshadAH .
chakrANi cha kShurAntAni maNDalAnIva bhAsvataH .. 19..\\
shastrAkR^itibhirAkIrNamatIva bharatarShabha .
dR^iShTvAntarikShamAvignAH pANDupA~nchAla sR^i~njayAH .. 20..\\
yathA yathA hyayudhyanta pANDavAnAM mahArathAH .
tathA tathA tadastra.n vai vyavardhata janAdhipa .. 21..\\
vadhyamAnAstathAstreNa tena nArAyaNena vai .
dahyamAnAnaleneva sarvato.abhyarditA raNe .. 22..\\
yathA hi shishirApAye dahetkakSha.n hutAshanaH .
tathA tadastraM pANDUnA.n dadAha dhvajinIM prabho .. 23..\\
ApUryamANenAstreNa sainye kShIyati chAbhibho .
jagAma parama.n trAsaM dharmaputro yudhiShThiraH .. 24..\\
dravamANa.n tu tatsainyaM dR^iShTvA vigatachetanam .
madhyasthatA.n cha pArthasya dharmaputro.abravIdidam .. 25..\\
dhR^iShTadyumna palAyasva saha pA~nchAla senayA .
sAtyake tva.n cha gachchhasva vR^iShNyandhakavR^ito gR^ihAn .. 26..\\
vAsudevo.api dharmAtmA kariShyatyAtmanaH kShamam .
upadeShTu.n samartho.ayaM lokasya kimutAtmanaH .. 27..\\
sa~NgrAmastu na kartavyaH sarvasainyAnbravImi vaH .
aha.n hi saha sodaryaiH pravekShye havyavAhanam .. 28..\\
bhIShmadroNArNava.n tIrtvA sa~NgrAmaM bhIru dustaram .
avasatsyAmyasalile sagaNo drauNigoShpade .. 29..\\
kAmaH sampadyatAmasya bIbhatsorAshu mAM prati .
kalyANa vR^itta AchAryo mayA yudhi nipAtitaH .. 30..\\
yena bAlaH sa saubhadro yuddhAnAmavishAradaH .
samarthairbahubhiH krUrairghAtito nAbhipAlitaH .. 31..\\
yenAvibruvatA prashna.n tathA kR^iShNA sabhAM gatA .
upekShitA saputreNa dAsabhAvaM niyachchhatI .. 32..\\
jighA.nsurdhArtarAShTrashcha shrAnteShvashveShu phalgunam .
kavachena tathAyukto rakShArtha.n saindhavasya cha .. 33..\\
yena brahmAstra viduShA pA~nchAlAH satyajinmukhAH .
kurvANA majjaye yatna.n sa mUlA vinipAtitAH .. 34..\\
yena pravrAjyamAnAshcha rAjyAdvayamadharmataH .
nivAryamANenAsmAbhiranugantu.n tadeShitAH .. 35..\\
yo.asAvatyantamasmAsu kurvANaH sauhR^idaM param .
hatastadarthe maraNa.n gamiShyAmi sa bAndhavaH .. 36..\\
evaM bruvati kaunteye dAshArhastvaritastataH .
nivArya sainyaM bAhubhyAmida.n vachanamabravIt .. 37..\\
shIghraM nyasyata shastrANi vAhebhyashchAvarohata .
eSha yogo.atra vihitaH pratighAto mahAtmanA .. 38..\\
dvipAshvasyandanebhyashcha kShiti.n sarve.avarohata .
evametanna vo hanyAdastraM bhUmau nirAyudhAn .. 39..\\
yathA yathA hi yudhyante yodhA hyastrabalaM prati .
tathA tathA bhavantyete kauravA balavattarAH .. 40..\\
nikShepsyanti cha shastrANi vAhanebhyo.avaruhya ye .
tAnnaitadastra.n sa~NgrAme nihaniShyati mAnavAn .. 41..\\
ye tvetatpratiyotsyanti manasApIha ke chana .
nihaniShyati tAnsarvAnrasAtalagatAnapi .. 42..\\
te vachastasya tatlshrutvA vAsudevasya bhArata .
IShuH sarve.astramutsraShTuM manobhiH karaNena cha .. 43..\\
tata utsraShTukAmA.nstAnastrANyAlakShya pANDavaH .
bhImaseno.abravIdrAjannida.n sa.nharShayanvachaH .. 44..\\
na katha.n chana shastrANi moktavyAnIha kena chit .
ahamAvArayiShyAmi droNaputrAstramAshugaiH .. 45..\\
atha vApyanayA gurvyA hemavigrahayA raNe .
kAlavadvichariShyAmi drauNerastra.n vishAtayan .. 46..\\
na hi me vikrame tulyaH kashchidasti pumAniha .
yathaiva savitustulya.n jyotiranyanna vidyate .. 47..\\
pashyadhvaM me dR^iDhau bAhU nAgarAjakaropamA .
samarthau parvatasyApi shaishirasya nipAtane .. 48..\\
nAgAyuta samaprANo hyahameko nareShviha .
shakro yathA pratidvandvo divi deveShu vishrutaH .. 49..\\
adya pashyata me vIryaM bAhvoH pInA.nsayoryudhi .
jvalamAnasya dIptasya drauNerastrasya vAraNe .. 50..\\
yadi nArAyaNAstrasya pratiyoddhA na vidyate .
adyainaM pratiyotsyAmi pashyatsu kuru pANDuShu .. 51..\\
evamuktvA tato bhImo droNaputramarindamaH .
abhyayAnmeghaghoSheNa rathenAdityavarchasA .. 52..\\
sa enamiShujAlena laghutvAchchhIghra vikramaH .
nimeSha mAtreNAsAdya kuntIputro.abhyavAkirat .. 53..\\
tato drauNiH prahasyainamudAsamabhibhAShya cha .
avAkiratpradIptAgraiH sharaistairabhimantritaiH .. 54..\\
pannagairiva dIptAsyairvamadbhiranala.n raNe .
avakIrNo.abhavatpArthaH sphuli~Ngairiva kA~nchanaiH .. 55..\\
tasya rUpamabhUdrAjanbhImasenasya sa.nyuge .
khadyotairAvR^itasyeva parvatasya dinakShaye .. 56..\\
tadastra.n droNaputrasya tasminpratisamasyati .
avardhata mahArAja yathAgniraniloddhataH .. 57..\\
vivardhamAnamAlakShya tadastraM bhImavikramam .
pANDusainyamR^ite bhIma.n sumahadbhayamAvishat .. 58..\\
tataH shastrANi te sarve samutsR^ijya mahItale .
avArohanrathebhyashcha hastyashvebhyashcha sarvashaH .. 59..\\
teShu nikShiptashastreShu vAnahebhyashchyuteShu cha .
tadastravIrya.n vipulaM bhIma mUrdhanyathApatat .. 60..\\
hAhAkR^itAni bhUtAni pANDavAshcha visheShataH .
bhImasenamapashyanta tejasA sa.nvR^ita.n tadA .. 61..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 171}
s
bhImasena.n samAkIrNa.n dR^iShTvAstreNa dhana~njayaH .
tejasaH pratighAtArtha.n vAruNena samAvR^iNot .. 1..\\
nAlakShayata ta.n kashchidvAruNAsttreNa sa.nvR^itam .
arjunasya laghutvAchcha sa.nvR^itatvAchcha tejasaH .. 2..\\
sAshvasUta ratho bhImo droNaputrAstra sa.nvR^itaH .
agnAvagniriva nyasto jvAlAmAlI sudurdR^ishaH .. 3..\\
yathA rAtrikShaye rAja~njyotIMShyastagiriM prati .
samApetustathA bANA bhImasenarathaM prati .. 4..\\
sa hi bhImo rathashchAsya hayAH sUtashcha mAriSha .
sa.nvR^itA droNaputreNa pAvakAntargatAbhavan .. 5..\\
yathA dagdhvA jagatkR^itsna.n samaye sa charAcharam .
gachchhedagnirvibhorAsya.n tathAstraM bhImamAvR^iNot .. 6..\\
sUryamagniH praviShTaH syAdyathA chAgni.n divAkaraH .
tathA praviShTa.n tattejo na prAGYAyata kiM chana .. 7..\\
vikIrNamastra.n taddR^iShTvA tathA bhIma rathaM prati .
sarvasainyAni pANDUnAM nyastashastrANyachetasaH .. 8..\\
udIryamANa.n drauNiM cha niShprati dvandvamAhave .
yudhiShThirapurogAMshcha vimukhA.nstAnmahArathAn .. 9..\\
arjuno vAsudevashcha tvaramANau mahAdyutI .
avaplutya rathAdvIrau bhImamAdravatA.n tataH .. 10..\\
tatastaddroNaputrasya tejo.astrabalasambhavam .
vigAhya tau subalinau mAyayAvishatA.n tadA .. 11..\\
nyastashastrau tatastau tu nAdahadastrajo.analaH .
vAruNAstra prayogAchcha vIryavattvAchcha kR^iShNayoH .. 12..\\
tatashchakR^iShaturbhIma.n tasya sarvAyudhAni cha .
nArAyaNAstra shAntyarthaM naranArAyaNau balAt .. 13..\\
apakR^iShyamANaH kaunteyo nadatyeva mahArathaH .
vardhate chaiva tadghora.n drauNerastra.n sudurjayam .. 14..\\
tamabravIdvAsudevaH kimidaM pANDunandana .
vAryamANo.api kaunteya yadyuddhAnna nivartase .. 15..\\
yadi yuddhena jeyAH syurime kauravanandanAH .
vayamapyatra yudhyema tathA cheme nararShabhAH .. 16..\\
rathebhyastvavatIrNAstu sarva eva sma tAvakAH .
tasmAttvamapi kaunteya rathAttUrNamapAkrama .. 17..\\
evamuktvA tataH kR^iShNo rathAdbhUmimapAtayat .
niHshvasanta.n yathA nAga.n krodhasa.nraktalochanam .. 18..\\
yadApakR^iShTaH sa rathAnnyAsitashchAyudhaM bhuvi .
tato nArAyaNAstra.n tatprashAnta.n shatrutApanam .. 19..\\
tasminprashAnte vidhinA tadA tejasi duHsahe .
babhUvurvimalAH sarvA dishaH pradisha eva cha .. 20..\\
pravavushcha shivA vAtAH prashAntA mR^igapakShiNaH .
vAhanAni cha hR^iShTAni yodhAshcha manujeshvara .. 21..\\
vyapoDhe cha tato ghore tasmi.nstejasi bhArata .
babhau bhImo nishApAye dhImAnsUrya ivoditaH .. 22..\\
hatasheShaM bala.n tatra pANDavAnAmatiShThata .
astravyuparamAddhR^iShTa.n tava putra jighA.nsayA .. 23..\\
vyavasthite bale tasminastre pratihate tathA .
duryodhano mahArAja droNaputramathAbravIt .. 24..\\
ashvatthAmanpunaH shIghramastrametatprayojaya .
vyavasthitA hi pA~nchAlAH punareva jayaiShiNaH .. 25..\\
ashvatthAmA tathoktastu tava putreNa mAriSha .
sudInamabhiniHshvasya rAjAnamidamabravIt .. 26..\\
naitadAvartate rAjannastra.n dvirnopapadyate .
AvartayannihantyetatprayoktAraM na saMshayaH .. 27..\\
eSha chAstrapratIghAta.n vAsudevaH prayuktavAn .
anyathA vihitaH sa~Nkhye vadhaH shatrorjanAdhipa .. 28..\\
parAjayo vA mR^ityurvA shreyo mR^ityurna nirjayaH .
nirjitAshchArayo hyete shastrotsargAnmR^itopamAH .. 29..\\
dur
AchArya putra yadyetaddvirastraM na prayujyate .
anyairgurughnA vadhyantAmastrairastrAvidA.n vara .. 30..\\
tvayi hyastrANi divyAni yathA syustryambake tathA .
ichchhato na hi te muchyetkruddhasyApi purandaraH .. 31..\\
dhr
tasminnastre pratihate droNe chopadhinA hate .
tathA duryodhanenokto drauNiH kimakarotpunaH .. 32..\\
dR^iShTvA pArthAMshcha sa~NgrAme yuddhAya samavasthitAn .
nArAyaNAstra nirmuktAMshcharataH pR^itanA mukhe .. 33..\\
s
jAnanpituH sa nidhana.n si.nhalA~NgUla ketanaH .
sakrodho bhayamutsR^ijya abhidudrAva pArShatam .. 34..\\
abhidrutya cha viMshatyA kShudrakANAM nararShabhaH .
pa~nchabhishchAtivegena vivyAdha puruSharShabham .. 35..\\
dhR^iShTadyumnastato rAja~njvalantamiva pAvakam .
droNaputra.n triShaShTyA tu rAjanvivyAdha patriNAm .. 36..\\
sArathi.n chAsya viMshatyA svarNapu~NkhaiH shilAshitaiH .
hayAMshcha chaturo.avidhyachchaturbhirnishitaiH sharaiH .. 37..\\
viddhvA viddhvAnadaddrauNiH kampayanniva medinIm .
Adadatsarvalokasya prANAniva mahAraNe .. 38..\\
pArShatastu balI rAjankR^itAstraH kR^itanishramaH .
drauNimevAbhidudrAva kR^itvA mR^ityuM nivartanam .. 39..\\
tato bANamaya.n varSha.n droNaputrasya mUrdhani .
avAsR^ijadameyAtmA pA~nchAlyo rathinA.n varaH .. 40..\\
ta.n drauNiH samare kruddhashchhAdayAmAsa patribhiH .
vivyAdha chaina.n dashabhiH piturvadhamanusmaran .. 41..\\
dvAbhyA.n cha suvikR^iShTAbhyAM kShurAbhyAM dhvajakArmuke .
chhittvA pA~nchAlarAjasya drauNiranyaiH samArdayat .. 42..\\
vyashva sUta ratha.n chainaM drauNishchakre mahAhave .
tasya chAnucharAnsarvAnkruddhaH prAchchhAdayachchharaiH .. 43..\\
pradrudrAva tataH sainyaM pA~nchAlAnA.n vishAM pate .
sambhrAntarUpamArta.n cha sharavarSha parikShatam .. 44..\\
dR^iShTvA cha vimukhAnyodhAndhR^iShTadyumna.n cha pIDitam .
shaineyo.achodayattUrNa.n raNa.n drauNirathaM prati .. 45..\\
aShTabhirnishitaishchaiva so.ashvatthAmAnamArdayat .
viMshatyA punarAhatya nAnArUpairamarShaNam .
vivyAdha cha tathA sUta.n chaturbhishchaturo hayAn .. 46..\\
so.atividdho maheShvAso nAnA li~NgairamarShaNaH .
yuyudhAnena vai drauNiH prahasanvAkyamabravIt .. 47..\\
shaineyAbhyavapatti.n te jAnAmyAchArya ghAtinaH .
na tvena.n trAsyasi mayA grastamAtmAnameva cha .. 48..\\
evamuktvArka rashmyAbha.n suparvANaM sharottamam .
vyasR^ijatsAtvate drauNirvajra.n vR^itre yathA hariH .. 49..\\
sa taM nirbhidya tenAstaH sAyakaH sa sharAvaram .
vivesha vasudhAM bhittvA shvasanbilamivoragaH .. 50..\\
sa bhinnakavachaH shUrastottrArdita iva dvipaH .
vimuchya sa shara.n chApaM bhUri vraNaparisravaH .. 51..\\
sIdanrudhirasiktashcha rathopastha upAvishat .
sUtenApahR^itastUrNa.n droNaputrAdrathAntaram .. 52..\\
athAnyena supu~Nkhena shareNa nataparvaNA .
AjaghAna bhruvormadhye dhR^iShTadyumnaM parantapaH .. 53..\\
sa pUrvamatividdhashcha bhR^ishaM pashchAchcha pIDitaH .
sasAda yudhi pA~nchAlyo vyapAshrayata cha dhvajam .. 54..\\
taM mattamiva si.nhena rAjanku~njaramarditam .
javenAbhyadrava~nshUrAH pa~ncha pANDavato rathAH .. 55..\\
kirITI bhImasenashcha vR^iddhakShatrashcha pauravaH .
yuvarAjashcha chedInAM mAlavashcha sudarshanaH .
pa~nchabhiH pa~nchabhirbANairabhyaghnansarvataH samam .. 56..\\
AshIviShAbhairvishadbhiH pa~nchabhishchApi tA~nsharaiH .
chichchheda yugapaddrauNiH pa~nchaviMshatisAyakAn .. 57..\\
saptabhishcha shitairbANaiH paurava.n drauNirArdayat .
mAlava.n tribhirekena pArtha.n ShaDbhirvR^ikodaram .. 58..\\
tataste vivyadhuH sarve drauNi.n rAjanmahArathAH .
yugapachcha pR^ithakchaiva rukmapu~NkhaiH shilAshitaiH .. 59..\\
yuvarAjastu viMshatyA drauNi.n vivyAdha patriNAm .
pArthashcha punaraShTAbhistathA sarve tribhistribhiH .. 60..\\
tato.arjuna.n ShaDbhirathAjaghAna
drauNAyanirdashabhirvAsudevam .
bhIma.n dashArdhairyuvarAjaM chaturbhir
dvAbhyA.n chhittvA kArmukaM cha dhvajaM cha .
punaH pArtha.n sharavarSheNa viddhvA
drauNirghora.n si.nhanAdaM nanAda .. 61..\\
tasyAsyataH sunishitAnpItadhArAn
drauNeH sharAnpR^iShThatashchAgratash cha .
dharA viyaddyauH pradisho dishash cha
chhannA bANairabhavanghorarUpaiH .. 62..\\
AsInasya svaratha.n tUgra tejAH
sudarshanasyendra ketuprakAshau .
bhujau shirashchendra samAnavIryas
tribhiH sharairyugapatsa~ncakarta .. 63..\\
sa paurava.n rathashaktyA nihatya
chhittvA ratha.n tilashashchApi bANaiH .
chhittvAsya bAhU varachandanAktau
bhallena kAyAchchhira uchchakarta .. 64..\\
yuvAnamindIvaradAma varNaM
chedipriya.n yuvarAjaM prahasya .
bANaistvarAvA~njvalitAgnikalpair
viddhvA prAdAnmR^ityave sAshvasUtam .. 65..\\
tAnnihatya raNe vIro droNaputro yudhAM patiH .
dadhmau pramuditaH sha~NkhaM bR^ihantamaparAjitaH .. 66..\\
tataH sarve cha pA~nchAlA bhImasenashcha pANDavaH .
dhR^iShTadyumna rathaM bhItAstyaktvA samprAdravandishaH .. 67..\\
tAnprabhagnA.nstathA drauNiH pR^iShThato vikira~nsharaiH .
abhyavartata vegena kAlavatpANDuvAhinIm .. 68..\\
te vadhyamAnAH samare droNaputreNa kShatriyAH .
droNaputraM bhayAdrAjandikShu sarvAsu menire .. 69..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 172}
s
tatprabhagnaM bala.n dR^iShTvA kuntIputro dhana~njayaH .
nyavArayadameyAtmA droNaputra vadhepsayA .. 1..\\
tataste sainikA rAjannaiva tatrAvatasthire .
sa.nsthApyamAnA yatnena govindenArjunena cha .. 2..\\
eka eva tu bIbhatsuH somakAvayavaiH saha .
matsyairanyaishcha sandhAya kauravaiH saMnyavartata .. 3..\\
tato drutamatikramya si.nhalA~NgUla ketanam .
savyasAchI maheShvAsamashvatthAmAnamabravIt .. 4..\\
yA shaktiryachcha te vIrya.n yajGYAnaM yachcha pauruSham .
dhArtarAShTreShu yA prItiH pradveSho.asmAsu yash cha te .
yachcha bhUyo.asti tejastatparamaM mama darshaya .. 5..\\
sa eva droNa hantA te darpaM bhetsyati pArShataH .
kAlAnalasamaprakhyo dviShatAm antako yudhi .
samAsAdaya pA~nchAlyaM mA.n chApi saha keshavam .. 6..\\
dhr
AchArya putro mAnArho balavAMshchApi sa~njaya .
prItirdhana~njaye chAsya priyashchApi sa vAsaveH .. 7..\\
na bhUtapUrvaM bIbhatsorvAkyaM paruShamIdR^isham .
atha kasmAtsa kaunteyaH sakhAya.n rUkShamabravIt .. 8..\\
s
yuvarAje hate chaiva vR^iddhakShatre cha paurave .
iShvastravidhisampanne mAlave cha sudarshane .. 9..\\
dhR^iShTadyumne sAtyakau cha bhIme chApi parAjite .
yudhiShThirasya tairvAkyairmarmaNyapi cha ghaTTite .. 10..\\
antarbhede cha sa~njAte duHkha.n sa.nsmR^itya cha prabho .
abhUtapUrvo bIbhatsorduHkhAnmanyurajAyata .. 11..\\
tasmAdanarhamashlIlamapriya.n drauNimuktavAn .
mAnyamAchArya tanaya.n rUkSha.n kApuruSho yathA .. 12..\\
evamuktaH shvasankrodhAnmaheShvAsatamo nR^ipa .
pArthena paruSha.n vAkyaM sarvamarma ghnayA girA .
drauNishchukopa pArthAya kR^iShNAya cha visheShataH .. 13..\\
sa tu yatto rathe sthitvA vAryupaspR^ishya vIryavAn .
devairapi sudurdharShamastramAgneyamAdade .. 14..\\
dR^ishyAddR^ishyAnarigaNAnuddishyAchAryanandanaH .
so.abhimantrya shara.n dIpta.n vidhUmamiva pAvakam .
sarvataH krodhamAvishya chikShepa paravIrahA .. 15..\\
tatastumulamAkAshe sharavarNamajAyata .
vavushcha shishirA vAtAH sUryo naiva tatApa cha .. 16..\\
chukrushurdAnavAshchApi dikShu sarvAsu bhairavam .
rudhira.n chApi varShanto vinedustoyadAmbare .. 17..\\
pakShiNaH pashavo gAvo munayashchApi suvratAH .
paramaM prayatAtmAno na shAntimupalebhire .. 18..\\
bhrAntasarvamahAbhUtamAvarjitadivAkaram .
trailokyamabhisantapta.n jvarAviShTamivAturam .. 19..\\
sharatejo.abhisantaptA nAgA bhUmishayAstathA .
niHshvasantaH samutpetustejo ghoraM mumukShavaH .. 20..\\
jalajAni cha sattvAni dahyamAnAni bhArata .
na shAntimupajagmurhi tapyamAnairjalAshayaiH .. 21..\\
dishaH khaM pradishashchaiva bhuva.n cha sharavR^iShTayaH .
uchchAvachA nipeturvai garuDAnilara.nhasaH .. 22..\\
taiH sharairdroNaputrasya vajravegasamAhitaiH .
pradagdhAH shatravaH peturagnidagdhA iva drumAH .. 23..\\
dahyamAnA mahAnAgAH petururvyA.n samantataH .
nadanto bhairavAnnAdA~njaladopama nisvanA .. 24..\\
apare pradrutAstatra dahyamAnA mahAgajAH .
tresustathApare ghore vane dAvAgnisa.nvR^itAH .. 25..\\
drumANA.n shikharANIva dAvadagdhAni mAriSha .
ashvavR^indAnyadR^ishyanta rathavR^indAni chAbhibho .
apatanta rathaughAshcha tatra tatra sahasrashaH .. 26..\\
tatsainyaM bhagavAnagnirdadAha yudhi bhArata .
yugAnte sarvabhUtAni sa.nvartaka ivAnakaH .. 27..\\
dR^iShTvA tu pANDavI.n senA.n dahyamAnAM mahAhave .
prahR^iShTAstAvakA rAjansi.nhanAdAnvinedire .. 28..\\
tatastUryasahasrANi nAnA li~NgAni bhArata .
tUrNamAjaghnire hR^iShTAstAvakA jitakAshinaH .. 29..\\
kR^itsnA hyakShauhiNI rAjansavyasAchI cha pANDavaH .
tamasA sa.nvR^ite loke nAdR^ishyata mahAhave .. 30..\\
naiva nastAdR^isha.n rAjandR^iShTapUrvaM na cha shrutam .
yAdR^isha.n droNaputreNa sR^iShTamastramamarShiNA .. 31..\\
arjunastu mahArAja brAhmamastramudairayat .
sarvAstrapratighAtAya vihitaM padmayoninA .. 32..\\
tato muhUrtAdiva tattamo vyupashashAma ha .
pravavau chAnilaH shIto dishashcha vimalAbhavan .. 33..\\
tatrAdbhutamapashyAma kR^itsnAmakShauhiNI.n hatAm .
anabhiGYeya rUpA.n cha pradagdhAmastramAyayA .. 34..\\
tato vIrau maheShvAsau vimuktau keshavArjunau .
sahitau sampradR^ishyetAM nabhasIva tamonudau .. 35..\\
sa patAka dhvajahayaH sAnukarSha varAyudhaH .
prababhau sa ratho muktastAvakAnAM bhaya~NkaraH .. 36..\\
tataH kilakilA shabdaH sha~NkhabherI ravaiH saha .
pANDavAnAM prahR^iShTAnA.n kShaNena samajAyata .. 37..\\
hatAviti tayorAsIdenayorubhayormatiH .
tarasAbhyAgatau dR^iShTvA vimuktau keshavArjunau .. 38..\\
tAvakShatau pramuditau dadhmaturvArijottamau .
dR^iShTvA pramuditAnpArthA.nstvadIyA vyathitAbhavan .. 39..\\
vimuktau cha mahAtmAnau dR^iShTvA drauNiH suduHkhitaH .
muhUrta.n chintayAmAsa kiM tvetaditi mAriSha .. 40..\\
chintayitvA tu rAjendra dhyAnashokaparAyaNaH .
niHshvasandIrghamuShNa.n cha vimanAshchAbhavattadA .. 41..\\
tato drauNirdhanurnyasya rathAtpraskandya vegitaH .
dhigdhiksarvamidaM mithyetyuktvA samprAdravadraNAt .. 42..\\
tataH snigdhAmbudAbhAsa.n veda vyAsamakalmaSham .
AvAsa.n cha sarasvatyAH sa vai vyAsaM dadarsha ha .. 43..\\
ta.n drauNiragrato dR^iShTvA sthitaM kurukulodvaha .
sannakaNTho.abravIdvAkyamabhivAdya sudInavat .. 44..\\
bho bho mAyA yadR^ichchhA vA na vidmaH kimidaM bhavet .
astra.n tvidaM kathaM mithyA mama kashcha vyatikramaH .. 45..\\
adharottarametadvA lokAnA.n vA parAbhavaH .
yadimau jIvataH kR^iShNau kAlo hi duratikramaH .. 46..\\
nAsurAmara gandharvA na pishAchA na rAkShasAH .
na sarpayakShapatagA na manuShyAH katha.n chana .. 47..\\
utsahante.anyathA kartumetadastraM mayeritam .
tadida.n kevala.n hatvA yuktAmakShauhiNIM jvalat .. 48..\\
kenemau martyadharmANau nAvadhItkeshavArjunau .
etatprabrUhi bhagavanmayA pR^iShTo yathAtatham .. 49..\\
v
mahAntametadarthaM mA.n ya.n tvaM pR^ichchhasi vismayAt .
tatpravakShyAmi te sarva.n samAdhAya manaH shR^iNu .. 50..\\
yo.asau nArAyaNo nAma pUrveShAmapi pUrvajaH .
ajAyata cha kAryArthaM putro dharmasya vishvakR^it .. 51..\\
sa tapastIvramAtasthe mainAka.n girimAsthitaH .
UrdhvabAhurmahAtejA jvalanAditya saMnibhaH .. 52..\\
ShaShTi.n varShasahasrANi tAvantyeva shatAni cha .
ashoShayattadAtmAna.n vAyubhakSho.ambujekShaNaH .. 53..\\
athApara.n tapastaptvA dvistato.anyatpunarmahat .
dyAvApR^ithivyorvivara.n tejasA samapUrayat .. 54..\\
sa tena tapasA tAta brahmabhUto yadAbhavat .
tato vishveshvara.n yoniM vishvasya jagataH patim .. 55..\\
dadarsha bhR^ishadurdarsha.n sarvA devairapIshvaram .
aNIyasAmaNIyA.nsaM bR^ihadbhyashcha bR^ihattaram .. 56..\\
rudramIshAnamR^iShabha.n chekitAnamajaM param .
gachchhatastiShThato vApi sarvabhUtahR^idi sthitam .. 57..\\
durvAraNa.n durdR^ishaM tigmamanyuM
mahAtmAna.n sarvaharaM prachetasam .
divya.n chApamiShudhI chAdadAnaM
hiraNyavarmANamanantavIryam .. 58..\\
pinAkina.n vajriNa.n dIptashUlaM
parashvadhi.n gadina.n svAyatAsim .
subhru.n jaTAmaNDalachandra mauliM
vyAghrAjinamparigha.n daNDapANim .. 59..\\
shubhA~NgadaM nAgayaGYopavItiM
vishvairgaNaiH shobhitaM bhUtasa~NghaiH .
ekIbhUta.n tapasA.n saMnidhAnaM
vayo.atigaiH suShThutamiShTavAgbhiH .. 60..\\
jala.n divaM khaM kShitiM chandrasUryau
tathA vAyvagnI pratimAna.n jagachcha .
nAla.n draShTu.n yamajaM bhinnavR^ittA
brahma dviShaghnamamR^itasya yonim .. 61..\\
yaM pashyanti brAhmaNAH sAdhuvR^ittAH
kShINe pApe manasA ye vishokAH .
sa tanniShThastapasA dharmamIDyaM
tadbhaktyA vai vishvarUpa.n dadarsha .
dR^iShTvA chaina.n vAnmano buddhidehaiH
sa.nhR^iShTAtmA mumude devadevam .. 62..\\
akShamAlA parikShipta.n jyotiShAM paramaM nidhim .
tato nArAyaNo dR^iShTvA vavande vishvasambhavam .. 63..\\
varadaM pR^ithuchArva~NgyA pArvatyA sahitaM prabhum .
ajamIshAnamavyagra.n kAraNAtmAnamachyutam .. 64..\\
abhivAdyAtha rudrAya sadyo.andhakanipAtine .
padmAkShasta.n virUpAkShamabhituShTAva bhaktimAn .. 65..\\
tvatsambhUtA bhUtakR^ito vareNya
goptAro.adya bhuvanaM pUrvadevAH .
AvishyemA.n dharaNI.n ye.abhyarakShan
purA purANA.n tava deva sR^iShTim .. 66..\\
surAsurAnnAgarakShaHpishAchAn
narAnsuparNAnatha gandharvayakShAn .
pR^ithagvidhAnbhUtasa~NghAMshcha vishvA.ns
tvatsambhUtAnvidma sarvA.nstathaiva .
aindra.n yAmyaM vAruNaM vaittapAlyaM
maitra.n tvAShTraM karma saumyaM cha tubhyam .. 67..\\
rUpa.n jyotiH shabda AkAshavAyuH
sparshaH svAdya.n salila.n gandha urvI .
kAmo brahmA brahma cha brAhmaNAsh cha
tvatsambhUta.n sthAsnu chariShNu chedam .. 68..\\
adbhyaH stokA yAnti yathA pR^ithaktvaM
tAbhishchaikya.n sa~NkShaye yAnti bhUyaH .
eva.n vidvAnprabhava.n chApyayaM cha
hitvA bhUtAnA.n tatra sAyujyameti .. 69..\\
divyAvR^itau mAnasau dvau suparNAv
avAkshAkhaH pippalaH sapta gopAH .
dashApyanye ye pura.n dhArayanti
tvayA sR^iShTAste hi tebhyaH parastvam .
bhUtaM bhavyaM bhavitA chApyadhR^iShyaM
tvatsambhUtA bhuvanAnIha vishvA .. 70..\\
bhakta.n cha mAM bhajamAnaM bhajasva
mA rIriSho mAmahitAhitena .
AtmAna.n tvAmAtmano.ananyabhAvo
vidvAneva.n gachchhati brahma shukram .. 71..\\
astauSha.n tvAM tava saMmAnamichchhan
vichinvanvai savR^iSha.n devavarya .
sudurlabhAndehi varAnmameShTAn
abhiShTutaH pratikArShIshcha mA mAm .. 72..\\
tasmai varAnachintyAtmA nIlakaNThaH pinAka dhR^ik .
arhate deva mukhyAya prAyachchhadR^iShisa.nstutaH .. 73..\\
niilakantha
matprasAdAnmanuShyeShu devagandharvayoniShu .
aprameyabalAtmA tvaM nArAyaNa bhaviShyasi .. 74..\\
na cha tvA prasahiShyanti devAsuramahoragAH .
na pishAchA na gandharvA na cha vishve viyonijAH .. 75..\\
na suparNAstathA nAgA na cha vishve viyonijAH .
na kashchittvA.n cha devo.api samareShu vijeShyati .. 76..\\
na shastreNa na vajreNa nAgninA na cha vAyunA .
nArdreNa na cha shuShkeNa trasena sthAvareNa vA .. 77..\\
kashchittava ruja.n kartA matprasAdAtkathaM chana .
api chetsamara.n gatvA bhaviShyasi mamAdhikaH .. 78..\\
v
evamete varA labdhAH purastAdviddhi shauriNA .
sa eSha devashcharati mAyayA mohaya~n jagat .. 79..\\
tasyaiva tapasA jAtaM naraM nAma mahAmunim .
tulyametena devena ta.n jAnIhyarjuna.n sadA .. 80..\\
tAvetau pUrvadevAnAM paramopachitAvR^iShI .
lokayAtrA vidhAnArtha.n sa~njAyete yuge yuge .. 81..\\
tathaiva karmaNaH kR^itsnaM mahatastapaso.api cha .
tejo manyushcha vidva.nstva.n jAto raudro mahAmate .. 82..\\
sa bhavAndevavatprAGYo GYAtvA bhava maya.n jagat .
avAkarShastvamAtmAnaM niyamaistatpriyepsayA .. 83..\\
shubhamaurvaM nava.n kR^itvA mahApuruShavigraham .
IjivA.nstva.n japairhomairupahAraishcha mAnada .. 84..\\
sa tathA pUjyamAnaste pUrvadevo.apyatUtuShat .
puShkalAMshcha varAnprAdAttava vidvanhR^idi sthitAn .. 85..\\
janma karma tapoyogAstayostava cha puShkalAH .
tAbhyA.n li~Nge.archito devastvayArchAyAM yuge yuge .. 86..\\
sarvarUpaM bhava.n GYAtvA li~Nge yo.archayati prabhum .
AtmayogAshcha tasminvai shAstrayogAshcha shAshvatAH .. 87..\\
eva.n devA yajanto hi siddhAshcha paramarShayaH .
prArthayanti para.n loke sthAnameva cha shAshvatam .. 88..\\
sa eSha rudra bhaktashcha keshavo rudra sambhavaH .
kR^iShNa eva hi yaShTavyo yaGYaishchaiSha sanAtanaH .. 89..\\
sarvabhUtabhava.n GYAtvA li~Nge.archayati yaH prabhum .
tasminnabhyadhikAM prIti.n karoti vR^iShabhadhvajaH .. 90..\\
s
tasya tadvachana.n shrutvA droNaputro mahArathaH .
namashchakAra rudrAya bahu mene cha keshavam .. 91..\\
hR^iShTalomA cha vashyAtmA namaskR^itya maharShaye .
varUthinImabhipretya avahAramakArayat .. 92..\\
tataH pratyavahAro.abhUtpANDavAnA.n vishAM pate .
kauravANA.n cha dInAnAM droNe yudhi nipAtite .. 93..\\
yuddha.n kR^itvA dinAnpa~ncha droNo hatvA varUthinIm .
brahmaloka.n gato rAjanbrAhmaNo vedapAragaH .. 94..\\
\medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 173}
dhr
tasminnatirathe droNe nihate tatra sa~njaya .
mAmakAH pANDavAshchaiva kimakurvannataH param .. 1..\\
s
tasminnatirathe droNe nihate pArShatena vai .
kauraveShu cha bhagneShu kuntIputro dhana~njayaH .. 2..\\
dR^iShTvA sumahadAshcharyamAtmano vijayAvaham .
yadR^ichchhayAgata.n vyAsaM paprachchha bharatarShabha .. 3..\\
sa~NgrAme nighnataH shatrU~nsharaughairvimalairaham .
agrato lakShaye yAntaM puruShaM pAvakaprabham .. 4..\\
jvalanta.n shUlamudyamya yA.n dishaM pratipadyate .
tasyA.n dishi vishIryante shatravo me mahAmune .. 5..\\
na padbhyA.n spR^ishate bhUmiM na cha shUlaM vimu~nchati .
shUlAchchhUlasahasrANi niShpetustasya tejasA .. 6..\\
tena bhagnAnarInsarvAnmadbhagnAnmanyate janaH .
tena dagdhAni sainyAni pR^iShThato.anudahAmyaham .. 7..\\
bhagava.nstanmamAchakShva ko vai sa puruShottamaH .
shUlapANirmahAnkR^iShNa tejasA sUryasaMnibhaH .. 8..\\
v
prajApatInAM prathama.n tejasaM puruSha.n vibhum .
bhuvanaM bhUrbhuva.n deva.n sarvalokeshvaraM prabhum .. 9..\\
IshAna.n varadaM pArtha dR^iShTavAnasi sha~Nkaram .
ta.n gachchha sharaNaM deva.n sarvAdiM bhuvaneshvaram .. 10..\\
mahAdevaM mahAtmAnamIshAna.n jaTila.n shivam .
tryakShaM mahAbhuja.n rudraM shikhina.n chIravAsasam .
dAtAra.n chaiva bhaktAnAM prasAdavihitAnvarAn .. 11..\\
tasya te pArShadA divyA rUpairnAnAvidhairvibhoH .
vAmanA jaTilA muNDA hrasvagrIvA mahodarAH .. 12..\\
mahAkAyA mahotsAhA mahAkarNAstathApare .
AnanairvikR^itaiH pAdaiH pArtha veShaishcha vaikR^itaiH .. 13..\\
IdR^ishaiH sa mahAdevaH pUjyamAno maheshvaraH .
sa shivastAta tejasvI prasAdAdyAti te.agrataH .
tasminghore tadA pArtha sa~NgrAme lomaharShaNe .. 14..\\
droNakarNakR^ipairguptAM maheShvAsaiH prahAribhiH .
kastA.n senA.n tadA pArtha manasApi pradharShayet .
R^ite devAnmaheShvAsAdbahurUpAnmaheshvarAt .. 15..\\
sthAtumutsahate kashchinna tasminnagrataH sthite .
na hi bhUta.n sama.n tena triShu lokeShu vidyate .. 16..\\
gandhenApi hi sa~NgrAme tasya kruddhasya shatravaH .
visa~nj~nA hatabhUyiShThA vepanti cha patanti cha .. 17..\\
tasmai namastu kurvanto devAstiShThanti vai divi .
ye chAnye mAnavA loke ye cha svargajito narAH .. 18..\\
ye bhaktA varada.n deva.n shivaM rudramupA patim .
iha loke sukhaM prApya te yAnti paramA.n gatim .. 19..\\
namaskuruShva kaunteya tasmai shAntAya vai sadA .
rudrAya shitikaNThAya kaniShThAya suvarchase .. 20..\\
kapardine karAlAya haryakShNe varadAya cha .
yAmyAyAvyakta keshAya sadvR^itte sha~NkarAya cha .. 21..\\
kAmyAya hari netrAya sthANave puruShAya cha .
hari keshAya muNDAya kR^ishAyottaraNAya cha .. 22..\\
bhAskarAya sutIrthAya devadevAya ra.nhase .
bahurUpAya sharvAya priyAya priyavAsase .. 23..\\
uShNIShiNe suvaktrAya sahasrAkShAya mIDhuShe .
girishAya prashAntAya pataye chIravAsase .. 24..\\
hiraNyabAhave chaiva ugrAya pataye dishAm .
parjanyapataye chaiva bhUtAnAM pataye namaH .. 25..\\
vR^ikShANAM pataye chaiva apA.n cha pataye tathA .
vR^ikShairAvR^itakAyAya senAnye madhyamAya cha .. 26..\\
sruva hastAya devAya dhanvine bhArgavAya cha .
bahurUpAya vishvasya pataye chIravAsase .. 27..\\
sahasrashirase chaiva sahasranayanAya cha .
sahasrabAhave chaiva sahasracharaNAya cha .. 28..\\
sharaNaM prApya kaunteya varadaM bhuvaneshvaram .
umApati.n virUpAkSha.n dakShayaGYanibarhaNam .
prajAnAM patimavyagraM bhUtAnAM patimavyayam .. 29..\\
kapardina.n vR^iShAvartaM vR^iShanAbhaM vR^iShadhvajam .
vR^iShadarpa.n vR^iShapatiM vR^iShashR^i~NgaM vR^iSharShabham .. 30..\\
vR^iShA~Nka.n vR^iShabhodAraM vR^iShabhaM vR^iShabhekShaNam .
vR^iShAyudha.n vR^iShasharaM vR^iShabhUtaM maheshvaram .. 31..\\
mahodaraM mahAkAya.n dvIpicharma nivAsinam .
lokesha.n varadaM muNDaM brahmaNyaM brAhmaNa priyam .. 32..\\
trishUlapANi.n varada.n khaDgacharma dharaM prabhum .
pinAkina.n khaNDa parashu.n lokAnAM patimIshvaram .
prapadye sharaNa.n deva.n sharaNyaM chIravAsasam .. 33..\\
namastasmai sureshAya yasya vaishvaraNaH sakhA .
suvAsase namo nitya.n suvratAya sudhanvine .. 34..\\
sruva hastAya devAya sukhadhanvAya dhanvine .
dhanvantarAya dhanuShe dhanvAchAryAya dhanvine .. 35..\\
ugrAyudhAya devAya namaH suravarAya cha .
namo.astu bahurUpAya namash cha bahudhanvine .. 36..\\
namo.astu sthANave nitya.n suvratAya sudhanvine .
namo.astu tripuraghnAya bhaga ghnAya cha vai namaH .. 37..\\
vanaspatInAM pataye narANAM pataye namaH .
apA.n cha pataye nitya.n yaGYAnAM pataye namaH .. 38..\\
pUShNo dantavinAshAya tryakShAya varadAya cha .
nIlakaNThAya pi~NgAya svarNakeshAya vai namaH .. 39..\\
karmANi chaiva divyAni mahAdevasya dhImataH .
tAni te kIrtayiShyAmi yathA praGYa.n yathA shrutam .. 40..\\
na surA nAsurA loke na gandharvA na rAkShasAH .
sukhamedhanti kupite tasminnapi guhA gatAH .. 41..\\
vivyAdha kupito yaGYaM nirbhayastu bhavastadA .
dhanuShA bANamutsR^ijya sa ghoSha.n vinanAda cha .. 42..\\
te na sharma kutaH shAnti.n lebhire sma surAstadA .
vidrute sahasA yaGYe kupite cha maheshvare .. 43..\\
tena jyAtalaghoSheNa sarve lokAH samAkulAH .
babhUvurvashagAH pArtha nipetushcha surAsurAH .. 44..\\
ApashchukShubhire sarvAshchakampe cha vasundharA .
parvatAshcha vyashIryanta disho nAgAshcha mohitAH .. 45..\\
andhAshcha tamasA lokA na prakAshanta sa.nvR^itAH .
jaghnivAnsaha sUryeNa sarveNA.n jyotiShAM prabhAH .. 46..\\
chukrushurbhayabhItAshcha shAnti.n chakrustathaiva cha .
R^iShayaH sarvabhUtAnAmAtmanashcha sukhaiShiNaH .. 47..\\
pUShANamabhyadravata sha~NkaraH prahasanniva .
puroDAshaM bhakShayato dashanAnvai vyashAtayat .. 48..\\
tato nishchakramurdevA vepamAnA natAH sma tam .
punashcha sandadhe dIpta.n devAnAM nishita.n sharam .. 49..\\
rudrasya yaGYabhAga.n cha vishiShTaM te nvakalpayan .
bhayena tridashA rAja~nsharaNa.n cha prapedire .. 50..\\
tena chaivAtikopena sa yaGYaH sandhitastadA .
yattAshchApi surA AsanyattAshchAdyApi taM prati .. 51..\\
asurANAM purANyAsa.nstrINi vIryavatA.n divi .
Ayasa.n rAjata.n chaiva sauvarNamaparaM mahat .. 52..\\
Ayasa.n tArakAkShasya kamalAkShasya rAjatam .
sauvarNaM parama.n hyAsIdvidyunmAlina eva cha .. 53..\\
na shaktastAni maghavAnbhettu.n sarvAyudhairapi .
atha sarve.amarA rudra.n jagmuH sharaNamarditAH .. 54..\\
te tamUchurmahAtmAna.n sarve devAH sa vAsavAH .
rudra raudrA bhaviShyanti pashavaH sarvakarmasu .
nipAtayiShyase chainAnasurAnbhuvaneshvara .. 55..\\
sa tathoktastathetyuktvA devAnA.n hitakAmyayA .
atiShThatsthANubhUtaH sa sahasraM parivatsarAn .. 56..\\
yadA trINi sametAni antarikShe purANi vai .
triparvaNA trishalyena tena tAni bibheda saH .. 57..\\
purANi na cha ta.n shekurdAnavAH prativIkShitum .
shara.n kAlAgnisa.nyukta.n viShNusomasamAyutam .. 58..\\
bAlama~Nkagata.n kR^itvA svayaM pa~ncha shikhaM punaH .
umA jiGYAsamAnA vai ko yamityabravItsurAn .. 59..\\
bAhu.n savajraM shakrasya kruddhasyAstambhayatprabhu .
sa eSha bhagavAndevaH sarvalokeshvaraH prabhuH .. 60..\\
na sambubudhire chaina.n devAstaM bhuvaneshvaram .
sa prajApatayaH sarve bAlArkasadR^ishaprabham .. 61..\\
athAbhyetya tato brahmA dR^iShTvA cha sa maheshvaram .
aya.n shreShTha iti GYAtvA vavande taM pitAmahaH .. 62..\\
tataH prasAdayAmAsurumA.n rudra.n cha te surAH .
abhavachcha punarbAhuryathA prakR^itivajriNaH .. 63..\\
teShAM prasanno bhagavAnsapatnIko vR^iShadhvajaH .
devAnA.n tridashashreShTho dakShayaGYavinAshanaH .. 64..\\
sa vai rudraH sa cha shivaH so.agniH sharvaH sa sarvavit .
sa chendrashchaiva vAyushcha so.ashvinau sa cha vidyutaH .. 65..\\
sa bhavaH sa cha parjanyo mahAdevaH sa chAnaghaH .
sa chandramAH sa cheshAnaH sa sUryo varuNashcha saH .. 66..\\
sa kAlaH so.antako mR^ityuH sa yamo rAtryahAni cha .
mAsArdha mAsA R^itavaH sandhye sa.nvatsarashcha saH .. 67..\\
sa cha dhAtA vidhAtA cha vishvAtmA vishvakarmakR^it .
sarvAsA.n devatAnAM cha dhArayatyavapurvapuH .. 68..\\
sarvairdevaiH stuto devaH saikadA bahudhA cha saH .
shatadhA sahasradhA chaiva tathA shatasahasradhA .. 69..\\
IdR^ishaH sa mahAdevo bhUyashcha bhagavAnajaH .
na hi sarve mayA shakyA vaktuM bhagavato guNAH .. 70..\\
sarvairgrahairgR^ihItAnvai sarvapApasamanvitAn .
sa mochayati suprItaH sharaNyaH sharaNAgatAn .. 71..\\
AyurArogyamaishvarya.n vitta.n kAmAMshcha puShkalAn .
sa dadAti manuShyebhyaH sa chaivAkShipate punaH .. 72..\\
sendrAdiShu cha deveShu tasya chaishvaryamuchyate .
sa chaiva vyAhR^ite loke manuShyANA.n shubhAshubhe .. 73..\\
aishvaryAchchaiva kAmAnAmIshvaraH punaruchyate .
maheshvarashcha bhUtAnAM mahatAmIshvarashcha saH .. 74..\\
bahubhirbahudhA rUpairvishva.n vyApnoti vai jagat .
asya devasya yadvaktra.n samudre tadatiShThata .. 75..\\
eSha chaiva shmashAneShu devo vasati nityashaH .
yajantyena.n janAstatra vIra sthAna itIshvaram .. 76..\\
asya dIptAni rUpANi ghorANi cha bahUni cha .
loke yAnyasya kurvanti manuShyAH pravadanti cha .. 77..\\
nAmadheyAni lokeShu bahUnyatra yathArthavat .
niruchyante mahattvAchcha vibhutvAtkarmabhistathA .. 78..\\
vede chAsya samAmnAta.n shatarudrIyamuttamam .
nAmnA chAnanta rudreti upasthAnaM mahAtmanaH .. 79..\\
sa kAmAnAM prabhurdevo ye divyA ye cha mAnuShAH .
sa vibhuH sa prabhurdevo vishva.n vyApnuvate mahat .. 80..\\
jyeShThaM bhUta.n vadantyenaM brAhmaNA munayastathA .
prathamo hyeSha devAnAM mukhAdasyAnalo.abhavat .. 81..\\
sarvathA yatpashUnpAti taishcha yadramate punaH .
teShAmadhipatiryachcha tasmAtpashupatiH smR^itaH .. 82..\\
nityena brahmacharyeNa li~Ngamasya yadA sthitam .
mahayanti cha lokAshcha maheshvara iti smR^itaH .. 83..\\
R^iShayashchaiva devAshcha gandharvApsarasastathA .
li~NgamasyArchayanti sma tachchApyUrdhva.n samAsthitam .. 84..\\
pUjyamAne tatastasminmodate sa maheshvaraH .
sukhI prItashcha bhavati prahR^iShTashchaiva sha~NkaraH .. 85..\\
yadasya bahudhA rUpaM bhUtabhavya bhavatsthitam .
sthAvara.n ja~NgamaM chaiva bahurUpastataH smR^itaH .. 86..\\
ekAkSho jAjvalannAste sarvato.akShimayo.api vA .
krodhAdyashchAvishallokA.nstasmAchchharva iti smR^itaH .. 87..\\
dhUmra.n rUpa.n cha yattasya dhUrjaTistena uchyate .
vishve devAshcha yattasminvishvarUpastataH smR^itaH .. 88..\\
tisro devIryadA chaiva bhajate bhuvaneshvaraH .
dyAmapaH pR^ithivI.n chaiva tryambakashcha tataH smR^itaH .. 89..\\
samedhayati yannitya.n sarvArthAnsarvakarmasu .
shivamichchhanmanuShyANA.n tasmAdesha shivaH smR^itaH .. 90..\\
sahasrAkSho.ayutAkSho vA sarvato.akShimayo.api vA .
yachcha vishvaM mahatpAti mahAdevastataH smR^itaH .. 91..\\
dahatyUrdhva.n sthito yachcha prANotpattiH sthitish cha yat .
sthitali~Ngashcha yannitya.n tasmAtsthANuriti smR^itaH .. 92..\\
viShamasthaH sharIreShu samashcha prANinAm iha .
sa vAyurviShamastheShu prANApAnasharIriShu .. 93..\\
pUjayedvigraha.n yastu li~NgaM vApi samarchayet .
li~NgaM pUjayitA nityaM mahatI.n shriyamashnute .. 94..\\
UrubhyAmardhamAgneya.n somArdha.n cha shivA tanuH .
Atmano.ardha.n cha tasyAgniH somo.ardhaM punaruchyate .. 95..\\
taijasI mahatI dIptA devebhyashcha shivA tanuH .
bhAsvatI mAnuSheShvasya tanurghorAgniruchyate .. 96..\\
brahmacharya.n charatyeSha shivA yAsya tanustayA .
yAsya ghoratarA mUrtiH sarvAnatti tayeshvaraH .. 97..\\
yannirdahati yattIkShNo yadugro yatpratApavAn .
mA.nsashoNitamajjAdo yattato rudra uchyate .. 98..\\
eSha devo mahAdevo yo.asau pArtha tavAgrataH .
sa~NgrAme shAtravAnnighna.nstvayA dR^iShTaH pinAka dhR^ik .. 99..\\
eSha vai bhagavAndevaH sa~NgrAme yati te.agrataH .
yena dattAni te.astrANi yaistvayA dAnavA hatAH .. 100..\\
dhanya.n yashasyamAyuShyaM puNyaM vedaishcha sa~nj~nitam .
devadevasya te pArtha vyAkhyAtma shatarudriyam .. 101..\\
sarvArthasAdhakaM puNya.n sarvakilbiSha nAshanam .
sarvapApaprashamana.n sarvaduHkhabhayApaham .. 102..\\
chaturvidhamida.n stotraM yaH shR^iNoti naraH sadA .
vijitya sarvA~nshatrUnsa rudra loke mahIyate .. 103..\\
charitaM mahAtmano divya.n sA~NgrAmikamidaM shubham .
paThanvai shatarudrIya.n shR^iNvaMshcha satatotthitaH .. 104..\\
bhakto vishveshvara.n devaM mAnuSheShu tu yaH sadA .
varAnsa kAmA.Nllabhate prasanne tryambake naraH .. 105..\\
gachchha yudhyasva kaunteya na tavAsti parAjayaH .
yasya mantrI cha goptA cha pArshvataste janArdanaH .. 106..\\
s
evamuktvArjuna.n sa~Nkhye parAshara sutastadA .
jagAma bharatashreShTha yathAgatamarindama .. 107..\\
##\end{multicols}##
##
\medskip\hrule\medskip
Last updated on \today ; Send corrections to sanskrit@cheerful.com
\end{document}